Państwa jako główni uczestnicy stosunków międzynarodowych
Są głównymi uczestnikami stosunków międzynarodowych
jest ich obecnie około 200
są podmiotami stosunków politycznych
Podstawą ich funkcjonowania są systemy polityczne, w obrębie których działają normy prawa międzynarodowego.
To, że państwa należą do czołowych uczestników stosunków międzynarodowych wynika m.in. z tradycji, wysokiego stopnia zorganizowania, ale też jest skutkiem zdolności państwa do podejmowania odpowiedzialności i prowadzenia aktywnej działalności międzynarodowej.
Cechy charakteryzujące państwa jako podmioty stosunków dyplomatycznych
Cechy państwa jako uczestnika stosunków międzynarodowych.
Znaczny stopień świadomości podmiotowej
Zdolność do trwałego oddziaływania na innych uczestników
Reprezentuje z reguły wielkie i zorganizowane grupy społeczne
Posiadają zdolność do czynności prawnych, utrzymywania stosunków dyplomatycznych, zawierania umów
Posiadają zdolność do ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej
Elementy kształtowania się organizacji państwowej
Terytorium
Ludność
Wykształcenie się władzy publicznej, która potrafi sprawować kontrole oraz egzekwować posłuszeństwo ze strony podwładnych.
Główne atrybuty władzy państwowej - NILL , Ps
instytucjonalizacja - rozbudowany charakter władzy w postaci systemu instytucji politycznych, administracyjnych
i sądowniczych.
dysponowanie prawem stosowania przymusu fizycznego - względem tych, którzy naruszyli określone normy prawa stanowionego.
suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.
legitymizacja - uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych, wysiłki podejmowane w celu wywołania i utrzymania opinii, że istniejące instytucje polityczne są najbardziej odpowiednie i właściwe dla społeczeństwa (legitymizacja tradycyjna, charyzmatyczna i legalna)
normatywność - władza jest realizowana w oparciu o normy prawne i przy znaczącym udziale tych norm
trwałość
niepodzielność - niezależność od innych władz na obszarze działania państwa, jest zwierzchnia w stosunku do nich oraz nieograniczona
w swoich decyzjach z formalnoprawnego punktu widzenia
terytorialność - jest sprawowana na określonym terytorium państwowym
pierwotność - nie jest ani wyprowadzana z innej władzy, ani nie jest jej pochodną
legalizacja - bez środków przymusu, w tym także przymusu bezpośredniego
Pozycja mocarstw na arenie międzynarodowej
Biorąc pod uwagę zakres efektywnej zdolności do działań międzynarodowych, państwa dzielimy na grupy:
Mocarstwa uniwersalne - zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych (USA, Rosja, Chiny)
Mocarstwa sektorowe - zdolne do działań w skali globalnej, ale tylko w wybranych dziedzinach (Japonia, Arabia Saudyjska)
Mocarstwa regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie (Francja, Niemcy)
Państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej (Polska, Czechy, Węgry)
Mocarstwa nuklearne - wpływające na zakres bezpieczeństwa (Izrael, Indie, Korea)
Czynniki geopolityczne, gospodarcze i militarne wpływające na zróżnicowanie państw oraz ich rolę
w stosunkach międzynarodowych
Kryzys państwa i jego polityczne skutki w wymiarze międzynarodowym
„Polska - Ukraina z Rosją w tle” (punkty zapalne na podstawie artykułu)
STEPAN BANDERA: polityk nacjonalista, wręcz faszysta. Znany najbardziej jako przywódca OUN, której przedstawiciele ponoszą odpowiedzialność za zorganizowane ludobójstwo polskich cywilów na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej - zginęło 100 tysięcy ludzi.
2 sierpnia 2011 roku sąd ukraiński podtrzymał wcześniejszy dekret z 2010 roku na temat nadania przez Wiktora Juszczenko pośmiertnego odznaczenia dla Bandery tytułem Bohatera Ukrainy - najwyższym tytułem honorowym w tym państwie. Należy zaznaczyć, że wcześniej Bandera był w Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, która jako organizacja terrorystyczna stawiała sobie za cel zbrojne oderwanie od Polski województw lwowskiego, tarnopolskiego oraz stanisławowskiego.
Z inicjatywy Polski przemówił Parlament Europejski mówiąc, że nowe władze ukraińskie nie powinny przyjmować takich ludzi jak Bandera w poczet Bohaterów Ukrainy, gdyż on sam działał w porozumieniu z nazistowskimi Niemcami
Historyczne spięcia polsko-ukraińskie spowodowane były przez Niemców: przy spotkaniu Goebellsa z polskimi politykami przed II wojną światową, przedstawiciel niemieckiej dyplomacji zapowiadał, że tereny Ukrainy zarezerwowane są dla Polski i Niemcy nie chcą ich zająć.
Po rozpoczęciu wojny to Bandera był w stanie współpracować z Niemcami jeśli tylko ci uznaliby niezależność ogłoszonej przez niego państwowości Ukrainy. Ci jednak wieszcząc zwycięstwo nad Polską i Ukrainą, zdecydowali się pojmać wszystkich aktywistów Ukraińskich
Obecnie Julia Tymoszenko oraz Wiktor Juszczenko nie zgadzają się na pogląd, że Bandera był zbrodniarzem Hitlera i jego „satelitą”
w walce z Polską. Dla Ukraińców jest on bohaterem, symbolem patriotyzmu oraz niezależności państwowej.
Ukraińcy potępili rezolucję Parlamentu Europejskiego zawierającą krytykę nadania odznaczenia dla Bandery. PE uznał, że ma prawo zwracać uwagę państwom aspirującym do Unii, że niedopuszczalne jest odwoływanie się do kontrowersyjnych tradycji historycznych.
Dla polski Bandera kierował się nacjonalizmem, ksenofobią oraz antysemityzmem - czego dowodem był mord na Wołyniu. Dla Ukraińców z tamtego okresu Polacy chcieli okupować ich ziemie a Żydzi byli podporą reżimu bolszewickiego i symbolem imperializmu Moskwy
Juszczenko nadając order Banderze chciał zwiększyć tożsamość Ukraińców z różnych regionów - niestety, tylko pogłębił podziały
Polityczne okoliczności pozycji Włoch - początek i zakończenie książki o Italii
Specyfiką włoskiego systemu politycznego, bez precedensu był KONFLIKT INTERESÓW. Wynikał on z faktu, że sprawowanie funkcji publicznych z wyboru demokratycznego zostało powierzone bezpośrednio grupie ekonomicznej, której zwierzchnikiem stał się ówczesny premier rządu (dziś jest nim Enrico Letta).
Silvio Berlusconi kształtuje prawodawstwo tak, by umacniać potencjał swojego „medialnego imperium”. Na terenie Włoch działają dodatkowo cztery wielkie mafie, są to: Camorra (Neapol), Cosa Nostra (Sycylia), `Ndrangheta (Regio Calabria) oraz Sacra Corona Unita (Apulia).
Konflikt interesów potęgowało podejmowanie przez rząd inicjatyw legislacyjnych mających osłabić pozycję rynkową konkurencji. Spotęgowanie władzy politycznej i ekonomicznej w rękach magnata medialnego Silvio Berlusconiego stanowiło realne zagrożenie dla włoskiej demokracji. Brak zaufania do władz publicznych dał dobre podłoże do tworzenia się i funkcjonowania włoskich mafii.
W latach 1989-1994 następuje we Włoszech kulminacja zdarzeń niezwykłych dla demokracji. Wydawało się bowiem, że Włosi przyzwyczaili się do częstych zmian w rządzie, gdyż cechami tamtejszego systemu politycznego są PROWIZORYCZNOŚĆ oraz TYMCZASOWOŚĆ. Jest to kraj pełen paradoksów i niezliczonych problemów, ale też obdarzony niezwykłą zdolnością do powracania do stanu równowagi. Włoski kryzys polityczny lat '90 dowiódł, że państwo jest nieudolne. Operacja „LEMANI PULITE” = „czyste ręce” zdemaskowała korupcję włoskiej elity politycznej. Zamachy na sędziów były demonstracją siły mafii, której trwałość historyczna wynikała z kultury opartej na mirażu lepszego losu oraz ludzkiej solidarności w obliczu zagrożeń. Ekonomiczna potęga i możliwość wpływania na władze państwowe wyniosły mafijną hierarchię do poziomu polityków najważniejszych szczebli, gdyż stały się poważnym źródłem głosów wyborczych.
Cechą charakterystyczną stosunków międzynarodowych Włoch jest szczególne upartyjnienie tego kraju = PARTITO CRATIA. W takich warunkach znacznie utrudniona jest walka o rację stanu - wspólne działanie ponad podziałami partyjnymi w interesie publicznym. Samo społeczeństwo włoskie należy do najbardziej septycznych i nieufnych wobec polityków, kolejnych rządów, prawa i wymiaru sprawiedliwości. Stanowi to idealny grunt pod działania mafii. Mafiozi wyznają zasadę, że z państwem nie należy walczyć, ale żyć z nim symbiozie tworząc tzw. SYSTEM KONTOLOWANEGO NIEPORZĄDKU. Tworzenie polityki Italii odbywa się w warunkach nieufności obywateli do kolejnych propozycji legislacyjnych, które cechuje prowizoryczność i tymczasowość oraz doraźny interes polityczny.
Chroniczna słabość państwa jako wspólnoty i niemożność wyegzekwowania lojalności, przyczyniają się do wzmocnienia izolacji osób i grup społecznych, które nie czują się moralnie zobowiązane wobec kogokolwiek poza rodziną - tworzy się wtedy grunt do zbudowania systemu klienteli i korupcji. Efektem tego był kryzys pierwszej republiki włoskiej w 1990 roku.
KSIĄŻKA:
Włochy to kraj 3xP: provvisorieta (prowizoryczność), precarieta (tymczasowość) oraz problematicita (problemowość)
Media powołane w celu zachowania pluralizmu działają tylko formalnie z tą zasadą - co prawda są na to regulacje, ale nieskuteczne
PRZYPADEK WŁOSKI (il caso italiano): cechuje ograniczona efektywność stosowania norm prawnych w systemie medialnym pomimo szerokich kompetencji parlamentu i rządu. Na dodatek działają ciała kontrolujące media
CZYSTE RĘCE (le mani pulite): zdemaskowanie korupcji elit poprzez procesy mafiosów i przełamanie zmowy milczenia.
Mafia zaspokajała potrzeby, których nie mogło zaspokoić państwo. Mafia ma ekonomiczną potęgę i możliwość wpływania na polityków wyższego szczebla.
W 1975 roku w wyniku zmian politycznych doszło we Włoszech do koalicji chadeków z socjalistami doszło też do podziału kontroli nad mediami: chadecja miała pierwszy kanał TV oraz drugi kanał radiowy, socjaliści mieli RAI2 oraz pierwszy kanał radiowy. Trzecie kanały telewizji i radia przypadły z kolei komunistom. Był to zabieg przemyślany: komuniści byli największą partią w opozycji do rządu
Zniesienie tego upartyjnienia kanałów nastąpiło formalnie w 1993 roku, ale nadal została dziennikarska praktyka przekazywania treści o określonym zabarwieniu politycznym. Wejście do władzy Berlusconiego w 1994 roku było sytuacją bez precedensu: miał on kontrolę nad telewizją prywatną z racji właścicielstwa grupy MediaSet, teraz dostał też pośredni wpływ na TV publiczną RAI jako premier rządu
W trzech referendach Włosi nie zdecydowali się zerwać z określonym porządkiem.
W 1984 premier Bettino Craxi umożliwił złamanie monopolu RAI - połączenie trzech stacji ponadregionalnych Italia 1, Rete 4 i Canale 5
Liczne normy prawne nie wzmacniają a osłabiają obywatelskie prawo do informacji - wysoki poziom biurokracji sprawia, że instytucje mają liczne, ale wykluczające się nawzajem kompetencje. Zamiast współpracować, rywalizują ze sobą
Berlusconi mając RAI oraz swoje telewizje publiczne przedstawiał się jako mąż stanu, wrażliwy na potrzeby ludzi - postawił się przy tym ponad prawem, wykorzystując go do budowania swojego imperium. Pomagał mu w tym Alfredo Alfano, były minister sprawiedliwości.
Obecnie są nawet możliwe dotacje rządowe dla mediów prowadzonych przez spółdzielnie dziennikarzy, fundacje i stowarzyszania, których zysk z reklam nie przekracza 50% dochodów i które istnieją na włoskim rynku od co najmniej trzech lat
Telewizja RAI jest jedyną, która ma misję publiczną.
Problemem mediów też jest to, że członkowie zarządu RAI są wybierani według parytetu politycznego a jako, że władza w państwie zmienia się bardzo często (45 razy w czasie sprawowania władzy przez chadecję) to zawsze politycy mówią o nierzetelności dziennikarzy
Dodatkowo w dalszym ciągu nie przeprowadzono prywatyzacji RAI, choć projekt ten funkcjonuje od ponad 10 lat. Istnieje ciągła obawa przed powierzeniem misji publicznej w ręce prywatnej spółki.
Kwestia sporna jest też z udziałem polityków na antenach TV: za przekraczanie limitów czasowych reklam wyborczych ustawa z 2000 roku przewiduje sankcje - są one jednak mało dotkliwe dla nadawców w porównaniu z kwotą, jaką przeznaczają komitety wyborcze.
Polityczne warunki powstawania i upadku państw
Czynniki wewnętrzne przesądzające o kształcie terytorialnym, strukturze prawnej, charakterze
i formach władzy państwowej (np. kryzys Italii z 1990 roku - początek i zakończenie książek)
Powstanie i upadek państw wiąże się z głównie z warunkami jego rozwoju wewnętrznego. Czynniki wewnętrzne przesądzają o kształcie terytorialnym, strukturze prawnej, charakterze i formach władzy państwowej, układzie społecznym, kulturze i innych czynnikach funkcjonowania państwa. Nie bez znaczenia są jednak też uwarunkowania zewnętrzne (międzynarodowe), a przede wszystkim ich uznanie międzynarodowe.
Uwarunkowania międzynarodowe towarzyszące procesom powstawania i upadku państw
Państwo powstaje najczęściej przez secesję, rozpad lub połączenie. Secesja to oderwanie się części terytorium i utworzenie nowego państwa. W drugiej połowie XX wieku powstało blisko 100 takich państw - głównie przez oderwanie się kolonii od metropolii w Azji oraz Afryce (Abchazja, Osetia Południowa, Padania). Rozpad wiąże się z reguły z powstaniem na danym terytorium kilku innych państw (ZSRR, Republika Jugosławii w 1992roku). Państwo może też powstać przez połączenie: jest to wtedy utworzenie z dwóch lub więcej państw jednego, nowego (Zjednoczone Emiraty Arabskie, Niemcy w 1990 roku). Tego typu modele powstania państwa są dopuszczalne. Prawo zabrania jednak ANEKSJI, czyli zajęcia lub przyłączenia przy zastosowaniu siły zbrojnej całości lub części nowego państwa. Dla przykładu Karta Narodów Zjednoczonych zabrania użycia siły lub groźby jej użycia przeciw integralności politycznej, niepodległości jakiegoś państwa oraz integralności terytorialnej. Konwencja Genewska ONZ (1949 rok) zakazuje też dokonywania zmian prawnych na terytorium okupowanym. Przykładem aneksji było zajęcie Kuwejtu przez Iran (wiązała się z tym akcja „pustynna burza” w 1990 roku).
Prawne i polityczne znaczenie uznania państw w stosunkach międzynarodowych
Ważnym aktem życia międzynarodowego jest uznanie nowego państwa przez inne. Jest to akt prawny polegający na przyjęciu do wiadomości faktu powstania innego państwa, co wiąże się z oświadczeniem na temat charakteru utrzymywania wzajemnych stosunków między nimi. Uznanie międzynarodowe państwa powoduje zmiany prawne i polityczne: takie państwo zostaje przyjęte do społeczności międzynarodowej. Historia pokazała, że niektórych państw nie uznano albo częściowo je izolowano (NRD pomiędzy 1949 a 1972 rokiem). Dziś też państwa różnią się pod względem statusu międzynarodowego z powodu uznania lub nieuznania przez znaczną lub mniejszą liczbę państw (Liban jest nieuznawany przez Chiny, Sahara Zachodnia nie jest uznawana przez Maroko).
Odpowiedzialność państw w sytuacji deliktów międzynarodowych
Polityczne i prawne skutki deliktu materialnego i moralnego (przykładem deliktu materialnego były obowiązki Polski w temacie obrzucenia ambasady rosyjskiej z 11.11.2013)
Ważną cechą działań międzynarodowych jest też odpowiedzialność państwa na arenie międzynarodowej. Wiąże się to z powstaniem tzw. DELIKTU MIĘDZYNARODOWEGO, a więc czynu popełnianego przez dane państwo narzucające prawo międzynarodowe świadomie, czego skutkiem jest wyrządzenie szkody innemu państwu. Prawo określa, że państwu poszkodowanemu należy się restytucja poprzez zwrot majątku - rekompensatę finansową pełną lub częściową (delikt materialny). Można też naprawić szkody wyrażeniem ubolewania lub poprzez przeprosiny na forum międzynarodowym (delikt moralny). Ten skomplikowany charakter różnych deliktów prowadzi do pewnych sporów wymagających rozwiązań kompromisowych, często angażujących inne państwa jako mediatorów sporu. Wówczas w wyniku takich działań (wspólne stanowisko) w sukurs przychodzi dyplomacja i dyplomaci, którzy nie żądają a proszą!
Rola i znaczenie mediacji w poszukiwaniu rozwiązań kompromisowych
Mediacje - metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz dojściu do wspólnie akceptowalnego konsensusu. Proces ten ma charakter dobrowolny, poufny i nieformalny.
- Mediacja skupia się na poszukiwaniu rozwiązań, możliwych do zastosowania na przyszłość.
- W przypadku sporu na tle prawnym celem mediacji jest jego zakończenie, zwłaszcza w postaci ugody zawartej przez strony w wyniku mediacji
Dodatkowo mediacja cechuje się:
Nieformalnością i prywatnością postępowania.
Budowaniem atmosfery szacunku stron do siebie, a także poczucia bezpieczeństwa
Satysfakcją rozstrzygnięć dla obydwóch (wszystkich) stron konfliktu (win-win/wygrany-wygrany).
Rola i zadania dyplomacji w stosunkach międzynarodowych w świetle Konwencji Wiedeńskiej
Państwa utrzymują ze sobą kontakty polityczne dzięki dyplomacji. DYPLOMACJA to utrzymywanie stałych i zinstytucjonalizowanych więzi pomiędzy suwerennymi państwami za pośrednictwem swoich przedstawicieli. Słowo to pochodzi jeszcze z czasów antyku i odwołuje się do słowa „diploma” (tabliczka dawana posłańcom w starożytnej Grecji). Współczesne regulacje na temat dyplomacji znajdują się w dwóch regulacjach Konwencji Wiedeńskiej:
18.04.1961 - o stosunkach dyplomatycznych
24.04.1963 - o stosunkach konsularnych
Powyższe regulacje określają obowiązki i przywileje przedstawicieli oficjalnych w stosunkach międzypaństwowych. Dyplomacja tworzy więc podstawy współpracy między państwami zgodnie z prawem międzynarodowym.
Tryb nawiązywania stosunków dyplomatycznych
NAWIĄZYWANIE DYPLOMACJI:
Opiera się na dwóch działaniach: wstępnej zgodzie „agremon” oraz złożenie listów uwierzytelniających na ręce głowy państwa (Charge de'affaire składają je do Ministra Spraw Zagranicznych). Zdarza się jednak, że może dojść tylko do wstępnej zgody: w takiej sytuacji MSZ informuje, że listy uwierzytelniające nie będą obowiązywać a nowo wybrany ambasador powinien domyśleć się wtedy, że jest w danym kraju traktowany jako „persona non grata”. Wiąże się to z opuszczeniem przez niego danego kraju przyjmującego, bez czekania na oficjalnie ogłoszenie tego faktu.
Historia zna dwa głośne przypadki odmówienia przyjęcia listów uwierzytelniających. Pierwsza sytuacja miała miejsce w 1992 roku, kiedy to Izrael nie przyjmuje listów uwierzytelniających od ambasadora Nowej Jugosławii: uzasadniają to nałożeniem sankcji ONZ na Jugosławię, kiedy to Serbia prowadziła wojnę z Jugosławią. W polskiej prasie pojawiły się nawet plakaty zachęcające do werbowania wojsk w celu wojny z Jugosławią. Było to jednak tylko działanie symboliczne, bo zgodnie z naszym prawem Polacy nie mogli odbywać służby wojskowej w obcym wojsku (był to czym zagrożony karą 25 lat pozbawienia wolności). Druga sytuacja miała miejsce wtedy, gdy papież Jan XXIII (papa Giovani) w 1959 roku odmówił przyjęcia listów uwierzytelniających od przedstawicielstwa polskiego rządu na uchodźctwie w Londynie. Papież położył wtedy kres misjo dyplomatycznej w Stolicy Apostolskiej i tym samym uznał władze rządu PRL a nie rządu na uchodźctwie.
TRYB MIANOWANIA AMBASADORA I NAWIĄZYWANIA STOSUNKÓW DYPLOMATYCZNYCH:
Do ambasadora zwracamy się per ekscelencjo. Ekscelere - łac. wywyższać się, pierwszeństwo przed innymi. Eminencja pochodzi od łac. eminere - wznosić się ponad, doniosłość, wyniosłość (tytuł nuncjusza apostolskiego albo kardynała). Sam fakt wyboru i mianowania szefa misji dyplomatycznej należy do wyłącznej kompetencji państwa wysyłającego. Ustawodawstwo wewnętrze państw określa zasady powoływania i odwoływania szefów misji dyplomatycznych: w Polsce jest to prezydent RP, który mianuje i odwołuje szefów misji dyplomatycznych w randze ambasadora zgodnie z art. 133 KRP na wniosek MSZ i za zgodą premiera.
ZASADA AGREMON
Zapisana w Konwencji Wiedeńskiej, Konwencji Hawajskiej: jest to wstępna zgoda państwa przyjmującego na przyjęcie niektórych kategorii przedstawicieli dyplomatycznych państwa wysyłającego. Taka zgoda wymagana jest w stosunku do ambasadora, nuncjusza, posła dyplomatycznego, fakultatywnie wobec attaché wojskowego ale NIE jest wymagana do charge de'affaire. Oczywiste jest, że dyplomaci wysyłani na placówkę muszą cieszyć się „zaufaniem i szacunkiem rządu państwa przyjmującego”.
Konwencja Wiedeńska w art. 4.1 mówi o prośbie o agremon: państwo wysyłające musi upewnić się czy osoba/kandydat na misję dyplomatyczną otrzyma agremon, czyli wstępną zgodę. Prośba o agremon jest przekazywana notą dyplomatyczną do MSZ, natomiast odpowiedź na tę prośbę udzielana jest dotychczasowemu szefowi misji w terminie od 2 do 5 tygodni. Dopiero po otrzymaniu wstępnej zgodny, nazwisko osoby desygnowanej do roli ambasadora jest podawane do publicznej wiadomości. Zgodnie z prawem dyplomatycznym, państwo może odmówić agremon bez żadnego uzasadnienia. Do objęcia urzędu dyplomaty nie wystarcza agremon: musi kandydat przejść przez II fazę: dać listy uwierzytelniające głowie państwa przyjmującego. W praktyce jest to jeden, krótki dokument stanowiący dowód oficjalny mianowania osoby szefem misji dyplomatycznej w państwie przyjmującym.
ZADANIA DYPLOMACJI:
Prowadzenie systematycznych rozmów i rokowań międzynarodowych między państwami w celu zawierania traktatów, umów i porozumień
Sztuka prowadzenia rokowań poprzez dobór odpowiednich argumentów, środków i metod perswazyjnych (erystyka to nauka zajmująca się sztuką prowadzenia sporów)
CELE DYPLOMACJI:
Prowadzenie w kraju pobytu dyplomatów polityki własnego rządu i pozyskiwania dla niego akceptacji
i zrozumienia pośród politycznych elit i społeczeństwa państwa przyjmującego. Dyplomata jest więc emisariuszem interesów swojego państwa.
Informowanie własnego rządu o sytuacji w kraju pobytu. Jest to tzw. „biały wywiad”
EKSPULSJA A RETORSJA:
Ekspulsja - wyrzucenie dyplomaty, gdy ten przekroczy granice lub wykrada tajne informacje i gdy za to zostanie uznany przez kontrwywiad za „persona non grata”
Retorsja - zrobienie tego samego w kraju, którego dyplomata został nakryty, forma politycznego rewanżu
METODY I ŚRODKI REALIZACJI ZASAD DYPLOMACJI:
Przekazywanie regularnych sprawozdań w formie depesz, notatek, poczty dyplomatycznej i szyfrogramów (osoby zajmujące się kodowaniem takich przekazów nazywani są kryptologami)
Prowadzenie działalności publicznej w kraju pobytu: wizyty, spotkania z grupami społeczno-zawodowymi celem inwigilacji środowisk opiniotwórczych, które tworzą lobby na rzecz celów międzynarodowych
Rozpoznawanie osób i grup mających szczególne wpływy w strategicznych sektorach gospodarki
Tworzenie platformy porozumienia szukając nowych kontaktów handlowych, naukowych, kulturalnych
Opieka nad wizytami oficjalnymi lub prywatnymi najważniejszych osób w państwie (np. premier w RPA) w zależności od interesów, potrzeb, zaleceń i instrukcji z kraju delegującego
MISJA DYPLOMATYCZNA: rozbudowany aparat przedstawicielstw na terenie innych państw (ambasady, konsulaty, instytuty kultury). Misje dyplomatyczne są rozpoczynane po nawiązaniu lub wznowieniu stosunków dyplomatycznych, co wiąże się z wymogiem akceptacji szefa misji przez państwo przyjmujące (jest to tak zwane „agremon” przejmowane przez Ministra Spraw Zagranicznych państwa przyjmującego). Oznacza to, że przykładowo Polska nie może wysłać na Kubę jako dyplomaty nikogo, kto nie został zaakceptowany przez tamtejsze MSZ. Drugim wymogiem jest złożenie na ręce głowy państwa listów uwierzytelniających, które wystawia upoważniony do tego organ państwa wysyłającego.
Stopnie dyplomacji oraz funkcje i zadania dyplomatów
KLASY SZEFÓW DYPLOMATYCZNYCH:
Ambasadorowie i nuncjusze (akredytowani przy głowie państwa, potrzebne porozumienie państw)
Posłowie, ministrowie, internuncjusze (akredytowani przy głowie państwa, potrzebne porozumienie państw)
Charge de'affaire (akredytowani przy MSZ, nie jest wymagane porozumienie państw)
Attache (polityczni, kulturalni, wojskowi - w sprawach gospodarczych może być „radca handlowy ambasad”)
PRZYWILEJE DYPLOMATÓW: (na zasadach wzajemności)
Eksterytorialność placówek dyplomatycznych
Przywileje skarbowe i sądowe
Nietykalność osobista dyplomaty = immunitet
Inne przedstawicielstwa zewnętrzne państwa (ośrodki naukowe, przedstawicielstwa handlowe i bankowe, instytuty kulturalne) zasadniczo nie mają statusu przedstawicielstw dyplomatycznych ale mogą mieć ulgi celne i podatkowe. Państwa na stałe akredytują swoje przedstawicielstwa stałe przy organizacjach międzynarodowych, np. ONZ, NATO.
Procedura nawiązywania stosunków konsularnych, zadania konsulów zawodowych i honorowych
STOSUNKI KONSULARNE: są uzupełnieniem stosunków dyplomatycznych. Konsulowie zajmują się przykładowo wydawaniem wiz oraz pozwoleń na pracę. Dziś konsul to doradca, wywodzi się od konsula - jednego z najwyższych urzędników w Cesarstwie Rzymskim. Instytucja konsula powstała po to, by cudzoziemcy mieli jakąś ochronę, szczególnie w dziedzinie handlu - tak już było w czasach starożytnej Grecji.
Nawiązanie stosunków konsularnych następuje za zgodą zainteresowanych państw, które udzielaj „exequatur” - zezwolenia wytypowanej osobie na działalność w obrębie wyznaczonego obszaru administracyjnego danego państwa.
Są konsulowie zawodowi i honorowi. Konsulowie honorowi wywodzą się z obywateli państwa i pełnią funkcje „przy okazji”
w wydzielonych miastach albo na wyznaczonym obszarze. Są to zazwyczaj tereny, na których nie opłaca się organizować konsula zawodowego z uwagi na brak interesariuszy.
Charakter współczesnych w stosunkach konsularnych
W zależności od wielkości państwa przyjmującego, liczby obywateli państwa wysyłającego w nim zamieszkujących: w jednym kraju może powstać kilka konsulatów, którym podlegają okręgi konsularne (Polska ma tak przykładowo w Rosji, na Ukrainie i w USA). Wiąże się to z ruchem turystycznym, wymianą konsularną i wzajemnymi inwestycjami. Nie raz zdarza się też tak, że całe państwo stanowi jeden, integralny okręg konsularny, gdyż nie opłaca się więcej. Podlega on wtedy wydziałowi konsularnemu w ambasadzie.
Rola i znaczenie korpusu dyplomatycznego + kompetencje dziekana korpusu
Jest ciałem zbiorczym pozbawionym formy organizacyjnej, nie ma też osobowości prawnej - jest to gremium. Korpus dyplomatyczny nie ma też charakteru politycznego, czyli nie może podejmować kolektywnych decyzji. Gremium to pojawia się przy okazji uroczystości państwowych i świąt narodowych. Nie jest przyjęte występowanie zbiorowe korpusu dyplomatycznego w kwestiach politycznych i prawnych - jest jednak grupą nacisku, chcącą zmieniać decyzje danego rządu. Na czele korpusu dyplomatycznego stoi dziekan: nie jest on ani nominowany, ani wybierany. Zwyczajowo wyłania się go z szefów ambasadorów. Dziekan jest tą osobą, która jako pierwsza składa listy uwierzytelniające. W krajach katolickich zwyczajowo dziekanem jest nuncjusz apostolski. Niezależnie od daty rozpoczęcia rzędu, reprezentuje on korpus dyplomatyczny jako całość. Znaczna część jego funkcji dotyczy spraw protokolarnych oraz kurtuazyjnych (przemówienia, życzenia dla grupy państw).
W sprawach mogących mieć jakieś implikacje polityczne, dziekan musi się skonsultować z innymi szefami misji
w sprawie przedmiotu działań. Nie może prowadzić debat politycznych i konferencji, angażując się bez uprzedniej zgody szefów misji. Nuncjusz też jest po to, by troszczył się o korzystanie z przywilejów przez innych członków korpusu dyplomatycznego.
ZNACZENIE POJĘCIA KORPUSU DYPLOMATYCZNEGO:
Węższe - szefowie misji dyplomatycznych akredytowani przy głowie państwa + ich małżonki
Szersze - wszyscy członkowie personelu dyplomatycznego + małżonki (będą zatem wchodzić w tą definicje nie tylko ambasadorzy tytularni, ale też radca, minister, trzech sekretarzy, atache)
SAMOCHODOWE TABLICE DYPLOMATÓW:
Przeznaczone są dla ambasad, urzędów konsularnych, misji specjalnych oraz organizacji międzynarodowych na terenie RP oraz misji wojskowych. Ewidencję bieżącą tych rejestracji prowadzi wojewoda mazowiecki. Rejestracje zaczynają się od litery „W” po której występuje sześć cyfr: trzy pierwsze oznaczają identyfikacje państwa lub organizacji a trzy następne to przeznaczenie danego pojazdu (przykład: W 001 501 = pojazd ambasadora USA). Oznaczenie Watykanu to numer 052 (papamobile ma rejestrację SCT 1). Tablic tych może używać tylko personel placówek z immunitetem i przywilejami dyplomatycznymi. Rejestracje z niebieskim tłem i białymi numerami.
Z pojęciem nietykalności osobistej dyplomaty wiąże się nietykalność pomieszczeń misji dyplomatycznych. Stanowi to ważną rolę w sprawowaniu misji dyplomatycznych. Funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mogą wkraczać do pomieszczeń misji, chyba że występuje to za zgodą kierownika misji - zgodnie z Konwencją Wiedeńską. Natomiast polski kodeks postępowania karnego mówi, że przeszukania placówki dyplomatycznej i pomieszczeń można dokonywać tylko za zgodą szefa danego przedstawicielstwa. Na państwie przyjmującym spoczywa obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa swobodnego wykonywania misji: obowiązek ochrony pomieszczeń przed wtargnięciem, szkodą, zakłóceniem spokoju lub uchybieniem godności misji. Od zasady nietykalności pomieszczeń Konwencja Wiedeńska nie przewiduje żadnych wyjątków.
Państwo przyjmujące odpowiada za bezpieczeństwo placówek i ich ochronę, nawet w przypadkach działania tzw. siły wyższej (gwałtownych manifestacji politycznych, zamachów terrorystycznych, demonstracji) - w takich sytuacjach państwo przyjmujące zobowiązane jest do wyrównania szkód i do wypłacenia wynagrodzenia za zaistniałe szkody. Do tego składa się też „wyrazy ubolewania” w nocie dyplomatycznej. W USA ambasady chronione są na podstawie przepisów statusu okręgu Waszyngton (zakaz zastraszania i ośmieszania poprzez: wystawianie ich portretów, przeszkadzanie w wypełnianiu ich funkcji, zakaz podchodzenia bliżej niż 500 stóp - 152 metry). Natomiast poza okręgiem Waszyngton zabrania się podchodzenie na 100 stóp od rezydencji dyplomatów. W polskim prawie jest prawo o zgromadzeniach z 1950 roku: władze gminy zawiadamiają MSZ i komendanta gminy o niepokojowych zgromadzeniach w pobliżu placówek dyplomatycznych.
Na zasadzie wzajemności pomieszczenia te są chronione przez specjalną jednostkę policji. Nietykalność pomieszczeń polega też na tym, że urzędnicy sądowi i komornicy, urzędnicy skarbowi i celni a zwłaszcza policja, nie mogą wykonywać swoich obowiązków i czynności urzędowych na terenie misji dyplomatycznych. Nie można też tam zakładać podsłuchów. Dodatkowo środki transportu, pomieszczenia i urządzenia nie podlegają rewizji czy zajęcia.
NUNCJUSZ:
W Watykanie służbę dyplomatyczną pełni nuncjusz, jest stałym przedstawicielem i wysłannikiem Stolicy Apostolskiej przy rządzie danego państwa oraz jednocześnie episkopatu kościoła zachodniego. Funkcja nuncjusza nie wygasa nawet po śmierci papieża. Od czasu wyzwolenia się spod komunizmu (1989) do 2010 roku nuncjuszem apostolskim w Polsce był biskup Józef Kowalczyk, obecny prymas Polski. Obecnym nuncjuszem jest Celestino Migliore - włoski arcybiskup, który zwyczajowo w Polsce z racji urzędu jest też dziekanem Korpusu Dyplomatycznego w RP, mówi się że jest „pierwszym spośród równych”. Zgodnie z regulacjami Konwencji Wiedeńskiej z 1963 roku, nuncjusz znajduje się na tym samym szczeblu co ambasador. Nuncjuszem z reguły jest biskup lub arcybiskup, mianuje go papież. W zgromadzeniu do nuncjusza mówi się „eminencji” (podczas gdy do ambasadora zwracamy się „ekscelencjo”)
Funkcje dyplomacji w realizacji polityki zagranicznej
Dyplomacja jako środek prowadzenia polityki zagranicznej
DYPLOMACJA to utrzymywanie stałych i zinstytucjonalizowanych więzi pomiędzy suwerennymi państwami za pośrednictwem swoich przedstawicieli.
DYPLOMACJA:
Opierający się na założeniach naukowych zespół metod i środków służących realizacji polityki zagranicznej państwa oraz sztuka osiągania poszczególnych zadań i celów
Sztuka utrzymywania stosunków między państwami i organizacjami międzynarodowymi
Zawód i nauka urzeczywistniania zewnętrznych funkcji państwa przez zespół ludzi przygotowanych zawodowo do wykonywania tych funkcji
Sztuka osiągania kompromisów
Środek prowadzenia polityki zagranicznej danego państwa
Rola negocjacji w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych
Środki realizacji polityki zagranicznej mogą być pozytywne (dyplomacja) albo negatywne (wojna - najstarszy sposób rozstrzygania spraw). Środki pozytywne obejmują szeroką gamę zachowań: mediacje, gotowość pośrednictw w danej sprawie, misje dyplomatyczne stałe oraz specjalne.
Teoria i praktyka działań dyplomacji prewencyjnej, obywatelskiej, tajnej oraz konferencyjno-parlamentarnej na wybranych przykładach
CZTERY RODZAJE DYPLOMACJI:
Dyplomacja prewencyjna - działania państw dla zapobiegania sporów lub ich eskalowaniu, gdy już spory nastąpią to dąży się do łagodzenia ich lub powstrzymania przed wszczynaniem kolejnych. Lata '90 XX wieku przyniosły rozwój tego rodzaju dyplomacji: powstały wtedy nowe możliwości na rzecz umacniania współpracy międzynarodowej (ONZ, NATO). Fiaskiem dyplomacji okazała się aneksja Kuwejtu przez Irak.
Dyplomacja społeczno-obywatelska - działalność związana z polityką zagraniczną prowadzona nie przez zawodowych dyplomatów ale przez lobby: organizacje pozarządowe, fundacje społeczne.
Dyplomacja tajna - utajnianie kontaktów zawieranych na niekorzyść państw trzecich (Ribbentrop-Mołotow). Ma to ułatwić pertraktacje (np. Norwegia, która włączyła się w spór Izraela z Palestyną).
Dyplomacja konferencyjno-parlamentarna - specyficzne formy i metody prowadzenia dialogu i rokowań między rządami a organizacjami międzynarodowymi, pomiędzy samymi rządami państw lub na konferencjach międzynarodowych. Celem takich szczytów są rozwiązania globalne oraz ustalanie i przyjmowanie określonych zaleceń w danej sprawie.
Presja dyplomatyczna i spotkania na „szczycie” jako narzędzia wspólnej dyplomacji
PRESJA DYPLOMATYCZNA: jest to działanie nieformalne, mniejsza lub większa ingerencja w wewnętrzne sprawy danego państwa. Jest to zaprzeczenie zasady nieingerencji.
SPOTKANIA NA SZCZYCIE: forma dyplomacji. Są to spotkania głów państw lub szefów rządów w krajach, gdzie są oni odpowiedzialni za prowadzenie polityki zagranicznej. Mogą odbywać się bilateralnie (dwustronnie) lub multilateralnie (wielostronnie). Spotkania na szczycie należą do częstych praktyk - ideą jest rozstrzyganie kwestii spornych. Oprócz trudnych problemów porusza się też lekkie sprawy, gdyż jest to też forum wymiany poglądów przyczyniającego się do podtrzymywania dialogu międzynarodowego, gdy jest to trudne. Spotkania na szczycie są zwykle odbierane międzynarodowo jako niepisana deklaracja współpracy między danymi krajami.
Tryb powoływania ambasadorów i nuncjuszy w stosunkach dyplomatycznych
Rola prezydenta RP jako reprezentanta w stosunkach zewnętrznych w świetle art. 133 KRP
Umowa międzynarodowa nabiera ważności wraz z datą ratyfikacji oraz wymianą dokumentów ratyfikacyjnych. Zgodnie z pkt. 133 KRP: „Prezydent Rzeczypospolitej jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych”. Oznacza to, że ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe (o czym zawiadamia Sejm i Senat) oraz przyjmuje i odwołuje listy uwierzytelniające.
Prezydent przed ratyfikowaniem danej umowy może skonsultować się z Trybunałem Konstytucyjnym w celu sprawdzenia zgodności umowy z polską Konstytucją. Niektóre umowy mogą ograniczać nasze wolności osobiste, np. wolność wyrażania opinii. Prezydent w zakresie polityki międzynarodowej współpracuje z premierem i MSZ.
Rodzaje i formy umów międzynarodowych w relacjach międzypaństwowych
Przygotowywanie umów międzynarodowych jest jedną z ważniejszych funkcji dyplomacji. Są to wspólne oświadczenia podmiotów prawa międzynarodowego, z których dla kontrahentów wynikają określone uprawnienia oraz obowiązki. Głównymi stronami umów międzynarodowych są państwa lub organizacje prawa międzynarodowego (tudzież strony konfliktu). Strony muszą wspólnie określić charakter takiej umowy międzynarodowej, bo nie wszystkie wspólne oświadczenia spełniają jej kryteria.
PODZIAŁ UMÓW MĘDZYNARODOWYCH:
ze względu na liczbę kontrahentów (stron umowy)
bilateralne (dwustronne)
multilateralne (wielostronne)
ze względu na treść - określana jest ona zwykle w nazwie umowy (np. traktat graniczny, układ sojuszniczy)
prawne
polityczne
gospodarcze
wojskowe
kulturalne
ze względu na czas trwania
terminowe
bezterminowe
ze względu na rangę
państwowe - traktaty pokojowe, układ o współpracy, traktat o dobrym sąsiedztwie
rządowe - odnoszą się do dwóch, lub więcej resortów (np. budowa autostrady wymaga połączenia pracy resortu komunikacji i ochrony środowiska). Nie posiada znamion umów międzypaństwowych
resortowe - odnoszą się tylko do kompetencji jednego resportu np. gdy w strefie nadgranicznej powstaje rozszerzenie parku narodowego)
NAZWY UMÓW MĘDZYNARODOWYCH:
w zależności od tradycji i ważności, różne są nazwy umów międzynarodowych. Mogą to być przykładowo układy, traktaty, pakty, deklaracje, konkordaty albo protokoły. Z prawnego punktu widzenia różnice te nie mają żadnego skutku prawnego. Ważna jest natomiast forma, treść i tryb zawierania umów. Każda umowa międzynarodowa posiada tytuł, wstęp, część merytoryczną oraz postanowienia końcowe.
Forma zawarcia:
umowy pisemne - w tej formie zawierana jest zdecydowana większość umów,
umowy ustne - są ważne i wiążą strony umowy, ale może zaistnieć problem w udowodnieniu ich treści.
KSZTAŁT UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ:
W preambule/wstępie ustalani są kontrahenci umowy, motywy oraz stwierdzenie uzgodnienia treści tekstu danej umowy między stronami, których będzie dotyczyć.
W części merytorycznej jest mowa o prawach i obowiązkach stron, dołączane są też klauzule szczegółowe.
W postanowieniach końcowych z kolei podejmowany jest szereg kwestii natury formalno-prawnej (ratyfikacja, czas obowiązywania, możliwości ewentualnego wypowiedzenia).
W zakończeniu takiej umowy międzynarodowej znajduje się data, miejsce, podpisy i pieczęcie, dane na temat liczby egzemplarzy. Uznanymi językami umów są: angielski, francuski, rosyjski, hiszpański, arabski oraz chiński. Umowy powstają też w językach narodowych obu stron.
Role i zadania mediów w wymiarze międzynarodowym
- Wolność mediów ma swój zasadniczy cel - jest nim umożliwienie społecznego dyskursu nad wspólnym dobrem jakim jest Rzeczpospolita. Wolne media powinny więc nie służyć tylko obywatelom i ich organizacjom, ale także samemu państwu. Uczestnikami dyskursu obywatelskiego z jednej strony są przedstawiciele władzy a z drugiej obywatele oczekujący od mediów by stały się forum wymiany poglądów.
- Jest to wyrażanie poglądów bez cenzury prewencyjnej
- Wyrażanie poglądów bez możliwości uzewnętrznia ich na forum publicznym za pośrednictwem mediów byłoby czymś niepełnym i czymś pozbawionym swej istoty.
Europejskie gwarancje swobody debaty publicznej
INNE PRAWA GRAWANTUJĄCE WOLNOŚĆ MEDIÓW:
W 1993 roku Polska ratyfikuje Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności z 1950 roku. Art. 10 mówi o tym, że „każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii, prawo to obejmuje możliwość wyrażania poglądów oraz otrzymywania informacji bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe”. Zapis ten stanowi dopełnienie art. 9, który wprowadza zasadę „wolności publicznego ustosunkowywania się do prowadzonej przez państwo polityki i decyzji władz jak i uprawnienia do publicznego wyrażania krytycznych opinii dotyczących realizacji przez władzę polityki państwa”.
Gwarancje dostępu polityków do mediów , zwłaszcza poza okresem kampanii wyborczej
Programy publicznej radiofonii i telewizji powinny sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się poglądów obywateli i formułowaniu się opinii publicznej. Oznacza to, że po obejrzeniu danego programu, każdy ma „mieć swoje zdanie na damy temat” - nic nie może być narzucone.
Media powinny umożliwić obywatelom wykonywanie prawa do kontroli oraz krytyki społecznej i uczestniczenie w życiu publicznym, poprzez prezentowanie odmiennych poglądów i stanowisk
Nadawca publiczny na umożliwiać wytłumaczenie polityki państwa - atrybut szczególny, dotyczący publicznej radiofonii i TV, której zadaniem jest wychodzenie naprzeciw naczelnym organom państwa bez żadnych ograniczeń. Jest do tego rozporządzenie z 21 sierpnia 1996 roku w sprawie trybu postępowania w związku z prezentowaniem i wyjaśnianiem w publicznej radiofonii i TV polityki państwa przez naczelne organy państwowe.
Rozporządzenie mówi o tym, że prezydent, premier, marszałkowie Sejmu i Senatu mogą w sposób bezpośredni prezentować i wyjaśniać politykę państwa na antenie mediów publicznych. Maksymalnie 10 minut ale nie ma w ogóle mowy o częstotliwości tych wystąpień. Nagranie i wyemitowanie takiego spotu politycznego ma być darmowe, media nie mogą ingerować w treść tego wystąpienia.
Gwarancje dostępu polityków do anteny mediów publicznych wynikają z zapisów ustawy medialnej określonej jako misja nadawcy publicznego. Ustawodawca w sposób szczególny zobowiązał media publiczne do informowania o życiu publicznym w kraju. Uchwalenie Konstytucji stanowiło usankcjonowanie fundamentalnych gwarancji i wolności mediów, które są podstawowym instrumentem dobrego działania państwa prawa.
Cele i narzędzia polityki zagranicznej państwa
Polityka zagraniczna - działania prowadzone przez władze państwa na arenie międzynarodowej, zmierzające do realizacji określonych zadań poprzez współprace z innymi krajami lub wywieranie na nie nacisku.
Cele:
1. zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju państwa
2. wzrost siły państwa
3. wzrost pozycji państwa na arenie międzynarodowej, osiąganie prestiżu
Cele mogą być:
1. nadrzędne - wynikające z żywotnych interesów państwa
2. długofalowe - nastawione na stałe, wieloletnie dążenie do realizowania interesu narodowego
3. ważne społecznie
4. konkretne lub krótkofalowe - doraźne
Narzędzia:
1. perswazja
2. przymus
3. nacisk
4. nakłanianie
Dobór środków do realizacji strategii i taktyki:
1. środki psychospołeczne - współpraca naukowa, zagraniczna polityka kulturalna, polityka informacyjna
2. środki polityczne i prawne - rozmowy, konsultacje, negocjacje, pokojowe rozwiązywanie sporów, oferty kompromisowe
3. środki ekonomiczne - pomoc gospodarcza, doradztwo, umorzenie lub przesunięcie spłat kredytów, embargo
4. środki militarne - demonstracja siły, pomoc wojskowa, interwencje, wojna, wspieranie jednej ze stron konfliktu, nielegalne dostarczanie broni jednej ze stron konfliktu, odstraszanie lub szantaż za pomocą broni jądrowej)
Kontrowersje towarzyszące ustalaniu aktualnej wykładni racji stanu w polityce zagranicznej
Są to więc wartości wspólne dla wszystkich obywateli i instytucji państwa, bez względu na partię rządzącą.
Niektórzy przyjmują za najważniejszy element racji stanu państwa metodę realizacji jego wewnętrznych oraz zewnętrznych interesów w sposób bezkompromisowy. Debata polityczna polega na różnicy zdań, ale jeśli coś jest dobrem najwyższym to w cień odsuwamy różnice poglądowe. W praktyce nie można uniknąć licznych kontrowersji wewnętrznych wokół ustalenia aktualnej wykładni racji stanu w polityce zagranicznej danego państwa. W przypadku różnic na temat wykładni racji stanu (np. gdy ma dojść do podpisania ważnego traktatu sojuszniczego) w państwach demokratycznych dochodzi do procedur prawnych. W przypadku braku konsensusu politycznego rozstrzyga o tym większość parlamentarna lub większość obywateli w referendum.
Formułowanie strategii i taktyki oraz dobór środków i metod działania państwa w środowisku międzynarodowym
Skoro polityka to sztuka rządzenia państwem, to zasadniczym zadaniem polityki jest formułowanie strategii i taktyki oraz dobieranie środków i metod działania państwa w środowisku międzynarodowym.
Strategia to formułowanie celów długofalowych w sprawie racji stanu danego państwa (ze starogreckiego „strategio” - „wyruszać w bój”).
Suwerenność państwa jako gwaranta podmiotowości w społeczeństwach dyplomatycznych
Różne aspekty suwerenności w prawie międzynarodowym
SUWERENNOŚĆ to posiadanie osobowości prawnej, stanowiącej najwyższą władzę nad danym terytorium. Innymi słowy państwo suwerenne w stosunkach międzynarodowych jest podmiotem prawa międzynarodowego.
Wynika z tego:
Władze państwa mogą podjąć dowolne decyzje i działania polityczne - takie, które uznają za najkorzystniejsze
Granicą wykonywania władzy suwerennej jest poszanowanie suwerenności innych podmiotów prawa międzynarodowego oraz norm, które państwa przyjmują na siebie w wyniku ratyfikowania różnych zobowiązań prawno-międzynarodowych.
Suwerenność w wymiarze międzynarodowym oznacza uznanie, że dane państwo prawomocnie sprawuje władzę nad określonym ludem lub terytorium, oraz jest jedynym podmiotem odpowiedzialnym za ta jurysdykcję w prawie międzynarodowym.
ZEWNĘTRZNE OZNAKI SUWERENNOŚCI:
Stosunki dyplomatyczne z innymi krajami
Podpisywanie umów międzynarodowych
Uczestnictwo w organizacjach międzynarodowych
SUWERENNA NIEZALEŻNOŚĆ: obecnie w stosunkach międzynarodowych absolutna niezależność jest mało realna.
Składają się na to następujące czynniki:
Duży wzrost liczby państw (zwłaszcza w XX wieku)
Pojawienie się niepaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych, czyli organizacji (np. Bank Światowy)
Istnienie wielu skomplikowanych powiązań pomiędzy państwami (dawny ZBiR - związek Białorusi i Rosji)
Faktyczna niemożność całkowicie samodzielnego istnienia państwa w każdej strefie: gospodarczej, militarnej, politycznej oraz kulturalnej
Dlatego ważniejszym elementem definicji suwerenności jest sprawowanie władzy nad określonym terytorium niż pełna niezależność od innych podmiotów prawa międzynarodowego.
Państwa same decydują się czasem na przekazanie części uprawnień w polityce międzynarodowej na inne państwa. Przykładem może być tutaj Maroko albo Algieria przekazujące część uprawnień w polityce międzynarodowej na Francję.
SUWERENNOŚĆ WEDŁUG ONZ, 1970 rok:
Państwa są równe wobec prawa
Każdemu państwu przysługują prawa wynikające z prawnej suwerenności
Każde państwo ma obowiązek szanowania podmiotowości i suwerenności innych państw
Integralność terytorialna i niepodległość polityczna państwa są nietykalne
Państwa mają prawo swobody w wyborze i rozwoju swojego systemu politycznego, społecznego, gospodarczego oraz kulturalnego
Każde państwo ma obowiązek stosować się do swoich zobowiązań międzynarodowych
Czynniki wpływające na suwerenność państwa
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SUWERENNOŚĆ:
Rosnące wzajemne powiązania państw o charakterze bilateralnym oraz multilateralnym
Liczba państw do współdecydowania stale rośnie
Niezależność traktowana jest jako atrybut a suwerenność jest pochodną tych więzi.
DODATKI
STOSUNKI DYPLOMATYCZNE - MAROKO
Maroko-Algieria
W latach 60-tych Algieria i Maroko zajmowały odmienne stanowiska wobec promującego panarabizm Egiptu oraz konfliktu bliskowschodniego.
W październiku 1963 roku wybuchła krótka wojna graniczna między Marokiem i Algierią, której przyczyną były roszczenia marokańskie do obszaru Tindouf w południowo-zachodniej Algierii. Wojnę tę formalnie zakończyło porozumienie rozejmowe z Rabatu z 20 lutego 1964 roku, zawarte przy mediacji Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA). 15 czerwca 1972 roku na szczycie OJA w Rabacie król Maroka Hassan II i prezydent Algierii Huari Boumedienne podpisali konwencję uznającą istniejącą granicę.
Poważny i przewlekły kryzys w stosunkach dwustronnych wywołała kwestia Sahary Zachodniej. Początkowo Algieria wspólnie z Marokiem dążyła do usunięcia Hiszpanii z tego terytorium. Jednak w 1975 roku, gdy wybuchły walki między Marokiem a Frontem Polisario, Algieria poparła rebeliantów, potępiła „zielony marsz” Marokańczyków i porozumienie trójstronne z 14 listopada 1975 roku przewidujące przekazanie Maroku północnej i środkowej części Sahary Zachodniej a Mauretanii części południowej. Na początku 1976 roku doszło nawet do starć wojsk marokańskich i algierskich. 3 marca 1976 roku Algieria uznała proklamowaną tydzień wcześniej Arabską Demokratyczną Republikę Sahary. Od tego czasu Algieria nie bierze czynnego udziału w konflikcie, ale jest głównym sojusznikiem dyplomatycznym Polisario, którego walkę porównuje z własną wojną wyzwoleńczą przeciw Francji. Stanowisko Algieru niezmiennie mówi, że rozwiązanie problemu Sahary Zachodniej musi nastąpić zgodnie z zasadą samostanowienia. Na terytorium Algierii, w rejonie Tindouf znajdują się obozy uchodźców saharyjskich.
Dopiero 26 lutego 1983 roku doszło do pierwszego od wybuchu konfliktu saharyjskiego spotkania przywódców obu państw - króla Hassana II i prezydenta Chadli Benjedida. 16 maja 1988 roku przywrócono stosunki dyplomatyczne, co utorowało drogę do przyjęcia planu pokojowego ONZ przez Maroko i Polisario w sierpniu 1988 roku. 17 lutego 1989 roku doszło do utworzenia Arabskiej Unii Maghrebu wraz z Libią, Tunezją i Mauretanią, której celem miało być głównie rozwijanie więzi handlowych i zwalczanie problemów takich jak dług i bezrobocie. Unia szybko jednak przestała funkcjonować z powodu utrzymujących się rozbieżności w kwestii Sahary Zachodniej.
W latach 90-tych pojawiły się wzajemne oskarżenia o popieranie elementów wywrotowych. W sierpniu 1994 roku doszło do zamachu bombowego na hotel w Marrakeszu i śmierci 2 Hiszpanów; ponieważ zamieszani byli algierscy ekstremiści, Maroko nałożyła obowiązek wizowy na wszystkich Algierczyków, co z kolei spowodowało zamknięcie wspólnej granicy przez Algierię. Sytuacja taka utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
Maroko - dziedziczna monarchia konstytucyjna. Kość niezgody to Sahara Zachodnia jeżeli chodzi o wniosek z Unią Europejską. Z powodu sytuacji geopolitycznej, kraje Magrebu są kolebką nielegalnych imigrantów - 14km od granic Hiszpanii. Maroko ma despotyczne i polityczne rządy otwarte dla turystów. Duże dochody między innymi dzięki złożom fosfadu. Język oficjalny to arabski, język Berberów nie jest uznawany, sami Berberzy to raczej folklor dla turystów: mają oni swoje osiedla, żyją w nędzy, są pielgrzymami, szukają pracy w większych miastach. Jest to mniejszość bez braw, beton polityczny o nazwie „Magzen” zajmuje się sprawami gospodarczymi bogacąc się za sprawą turystów. Kiedyś były wizy, ludzie jeździli tam z Zachodu ale nie z Polski. Są dwa rodzaje policji: jedna faktyczna a druga na pokaz dla turystów. MERITUM: waluta to marokański wirham, premier powoływany przez króla bo to dziedziczna monarchia konstytucyjna. Brytyjski „The Economist” pisał kiedyś, że jeśli Maroko będzie demokracją, to tylko dzięki dekretowi królewskiemu - to właśnie ten dokument jest wymagany do najważniejszych spraw: rozwiązania parlamentu, zmian konstytucyjnych.: panuje i rządzi król (w GB król panuje, ale już nie rządzi).
STOSUNKI DYPLOMATYCZNE - WATYKAN
WATYKAN -Państwo Watykańskie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Zgodnie z traktatem Laterańskim 11 litero 1929 roku „Stolica Apostolska korzysta z całkowitej i widocznej niezależności oraz niezaprzeczalnej suwerenności i sprawuje nad Państwem Watykańskim nieograniczoną własność oraz wyłączną i absolutną władzę, jurysdykcje suwerenną”. Przedstawiciele dyplomatyczni obcych państw akredytowani przy SA korzystają we Włoszech ze wszystkich immunitetów, mogą swobodnie poruszać się po terytorium Włoch. Traktat Laterański firmowany przez Mussoliniego gwarantuje swobodę kurierom SA po Włoszech, reguluje się tym samym status prawny SA. W konwencji Wiedeńskiej SA jest podmiotem prawa międzynarodowego, obecnie 176 przedstawicieli dyplomatycznych, w tym Polski. SA ma przedstawicielstwa przy ONZ, Radzie Europy.
Papież występuje w stosunkach międzynarodowych w dwoistym charakterze: jako głowa państwa suwerennego jakim jest Państwo Watykańskie, przez co upoważniony jest do zawierania umów międzynarodowych. Oraz jako głowa kościoła katolickiego reprezentuje ten kościół w stosunkach międzynarodowych - w tym charakterze upoważniony jest do zawierania konkordatów.
Traktaty laterańskie gwarantują Watykanowi podmiotowość prawną - jest to monarchia teokratyczna. Najwyższa władza to papież, ma on w rękach całość władzy, wybierany na konklawe przez kolegium kardynałów na całe życie. Jest on najwyższym kapłanem i suwerenem Państwa-Miasta Watykan. Nie może być odwołany, ale może sam abdykować. Jest to dobrowolne zrzeczenia się władzy przez papieża, nie wymaga taka abdykacja przyjęcia, musi być wolne i jawne działanie. Śmierć papieża lub rezygnacja powoduje „sede vacante”. Władze pełni wtedy kardynał kamerling. Kolegium kardynałów mogą wydawać akty prawne tymczasowe podczas braku papieża, które musi zatwierdzić papież. Kamerling to skarbnik świętego kościoła rzymskiego, kieruje on skarbem apostolskim, zarządza watykańskimi finansami i mieniem, powiadamia wikariusza Rzymu o śmierci papieża. Obejmuje pałac watykański i laterański, nadzoruje pogrzeb papieża oraz potem konklawe. Niszczy pieczęcie, zabezpiecza miejsca należące do papieża i podpisuje akt notarialny zgonu.
Władza wykonawcza to Kuria Rzymska, „premier” to sekretarz stanu (Pietro Paroli - szef dyplomacji watykańskiej, odpowiada za stosunki zagraniczne, druga nieformalnie po papieżu ważna osoba w Watykanie, jest szefem sekretariatu: sekcja ogólna - wewnętrza, oraz druga sekcja - zewnętrzna, międzynarodowa. Znani sekretarze:
Nie ma stosunków dyplomatycznych z Afganistanem, Arabią Saudyjską, Bhutan, Brunei, Chiny, Korea Północna, Laos, Malediwy, Malezja, Mauretania, Oman, Somalia, Wietnam. Nuncjusz uczestniczy w konferencjach episkopatów poszczególnych państw, przedstawia papieżowi kandydatów na biskupów. Dyplomacja Watykanu jest podobno najlepsza na świecie, racją stanu jest misja ewangelizacyjna oraz praca na rzecz pokoju i godności człowieka.
Porażki dyplomacji: niezapobieżenie wojny w Zatoce Perskiej. 2004 - prezydent USA George Bush był dać JP2 prezydencki medal wolności , w tym słyszy od papieża niemiłe słowa o żołnierzach USA w Iraku oraz Afganistanie. Było to trzecie spotkanie obu panów, stosunki dyplomatyczne obu państw dopiero od 1984 roku za sprawą Ronalda Reagana.
W maju 2004 roku podczas akcji uwalniania trzech włoskich zakładników z rąk bojówek Faludży (Irak) to właśnie dzięki dyplomacji Watykanu. Maja doskonałą orientacje w kwestii rejonu Irak - papież znał sytuacje i był przeciwny interwencji w Iraku. Nuncjuszowie - legaci, mieli kontrolować ściąganie daniny od ludzi. Pierwszy legat w Polsce w XV wieku. Do casu rozbiorów było 50 nuncjuszy. Po wojnie pierwszym nuncjuszem był papież Pius IX. W 1987 roku zapobiegnięto wojnie pomiędzy Argentyną a Chile.
KONKORDAT = pierwszy w Polsce w 1925 roku - rząd RP utrzymywał ambasadora Polski przy papieżu. Po rozpoczęciu wojny placówka działa nadal ale przeniesiona jest do Watykanu. Komuniści potem nie nawiązywali stosunków z papieżem. Papież uznawał jednak rząd polski na uchodźctwie w Londynie. W 1959 roku papież Jan XXIII odmówił przyjęcia listów uwierzytelniających od polskiego ambasadora. W 1972 roku cofa uznanie dla rządu w Londynie. Dopiero po wyborach czerwcowych w 1989 MSZ RPL Tadeusz Olechowski wnosi prośbę o wznowienie w stosunków dyplomatycznych - listy uwierzytelniające składa 1szy ambasador: Jerzy Kuberski. W 1993 roku podpisano konkordat, ale po upadku rządu Suchockiej ratyfikowano go w 1998 roku i wszedł w życie.