1. Wyjaśnij jakie mogą być cele badawcze i jaki jest Twój cel badań?

Celem badań jest przede wszystkim zdobycie wiedzy, która będzie maksymalnie ścisła, pewna, ogólna oraz prosta o maksymalnej zawartości wiedzy.” Tadeusz Pilch”

Celem jest wzbogacenie wiedzy o osobach, rzeczach lub zjawiskach, które staną się przedmiotem badań. Przez cel należy rozumieć efekt, który chcemy uzyskać w wyniku badań, a także rodzaj czynników, z którymi efekty będą się wiązać.” Dutkiewicz„

Celem badań-jest poznanie bądź lepsze poznanie interesującego nas zagadnienia” Tadeusz Pilch”

Cele badań:

• Eksploracyjne (dążenie do rozpoznania podstawowych faktów, zbiorowości, kwestii), (tworzenie ogólnych intelektualnych obrazów badanych warunków), (formułowanie i koncentrowanie się na problemach przyszłych badań), (generowanie nowych idei, przypuszczeń i hipotez), (określenie wykonalności prowadzonych badań) i (rozwijanie technik pomiaru i opisu przyszłych danych).

• Opisowe (wytwarzanie szczegółowych, bardzo dokładnych opisów), (odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio), (tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów), (przejrzysta kolejność stopni czy stadiów badania), (dokumentowanie procesów czy mechanizmów przyczynowych), (opisywanie podstaw kontekstu sytuacyjnego badań).

• Wyjaśniające (testowanie przesłanek i założeń teorii), (wypracowanie i wzbogacanie wyjaśnień teoretycznych), (poszerzanie teorii nowych kwestii i problemów), (wspieranie albo odrzucanie wyjaśnień poszczególnych przesłanek), (wiązanie kwestii tematów z ogólnymi zasadami), (określanie, które z kilku wyjaśnień jest najlepsze).

Celem moich badań jest .............................................................

2. Co to są problemy badawcze? I do czego służą?

Problem badawczy -pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów, cechami zjawiska. Jest to uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości.”Pilch”

Problemy badawcze -są pytaniami, odnoszącymi się do określonych podmiotów jak i towarzyszących mu zjawisk, stanów, procesów, na które nie potrafimy udzielić odpowiedzi.” Maszke”

Formułowanie problemów badawczych- Zabieg polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania, problemy. Zabieg ten musi spełniać kilka warunków, jeśli chcemy, ab y był prawidłowy:

-sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie badań,

-konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnych zależności między zmiennymi. Dzięki temu będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk,

-rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna.

Do czego służy problem badawczy- Problem badawczy wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji. Stanowi podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez polega na zmianie gramatycznej formy problemu, ze zdania pytającego na twierdzące lub przeczące. Formułowanie problemów badawczych jest ważnym zabiegiem, wymagającym poważnego namysłu i pewnego zasobu wiedzy. Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konsekwencje. Po pierwsze może przynieść określone korzyści praktyczne, po wtóre może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych.

Mój główny problem badań -........................................

Moje szczegółowe problemy badawcze:.................................................

3. Czym są hipotezy i po co badacz je formułuje?

Hipoteza- wszelkie twierdzenie , które jest częściowo uzasadnione. Jest to także domysł, który tłumaczy dane faktyczne.” Pilch i Bauman”

Rodzaje: teoretyczne i robocze, proste i złożone, ogólne i szczegółowe.

Hipoteza prosta- polega na prowadzeniu prostych obserwacji. Natomiast hipoteza złożona polega na założeniu istnienia powiązań między zdarzeniami.

Hipoteza - próba odpowiedzi na sformułowane wcześniej problemy badawcze. Jest świadomym przypuszczeniem bądź założeniem, Które wymaga potwierdzenia lub odrzucenia na podstawie badań.”Pilch”

Hipotezy - są próbą odpowiedzi na sformułowane uprzednio problemy badawcze. Formułuje się je w postaci stwierdzeń, a nie pytań jak w przypadku problemów badawczych. Są one świadomie przyjętymi przypuszczeniami czy założeniami, wymagającymi jednak potwierdzenia lub odrzucenia na podstawie przeprowadzonych badań. Krótko można powiedzieć, że hipotezy są spodziewanym przez badacza wynikiem zaplanowanych badań. „Łobocki”

Główna hipoteza robocza, która odpowiada na problem główny brzmi: ........................................

...................................................................

Hipotezy szczegółowe sformułowano następująco:........................................................................................

Po co się ją formułuje ?- Hipoteza należycie sformułowana ułatwia w miarę skutecznie zorganizowanie badań, związanych zwłaszcza z rozwiązywaniem problemu dotyczącego relacji między zmiennymi. Stanowi ona jeden z podstawowych warunków poprawnie przeprowadzonych badań pedagogicznych. Nie zawsze wydaje się konieczna. Niekiedy wręcz niepożądana w rozwiązywaniu niektórych problemów. Tak np. w studium przypadku.

Problemy badawcze mają charakter diagnostyczny, dlatego hipotezy nie są konieczne i nie są w stanie nakreślić odpowiedniego kierunku podjętych badań. W pracy zastosowałam metodę indywidualnych przypadków. Głównym celem tej metody jest bezzałożeniowość, brak hipotez. Metoda ta nie weryfikuje, a odkrywa i opisuje to co jest nietypowe i indywidualne dla każdej jednostki

4.Jakie są etyczne wymogi i ograniczenia prowadzenie badań pedagogicznych?

Obiektem i celem poznania naukowego pedagoga jest bardzo często dziecko i młody człowiek. Gdy pedagog bada instytucje, poznaje procesy i zjawiska społeczne to najczęściej w ich kontekst uwikłany jest los dziecka, ucznia, wychowanka, lub jego rodziców, wychowawców, nauczycieli. Ta okoliczność nakłada na badacza wyjątkowe obowiązki: staranność, rzetelność i uwagi.

Pierwszym przykazaniem jest- jaki obowiązuje badacza-pedagoga uznanie nienaruszalności dobra dziecka we wszelkich przedsięwzięciach poznawczych, także i wtedy gdy respektowanie tego dobra nie może on osiągnąć celów badawczych lub wartość poznania zostanie zaburzona. Cel badawczy, chęć poznania prawdy, nie mogą dominować w działaniach i dążeniach badacza. Jeśli ich realizacja budzi lęk, może spowodować zaburzenia lub naruszyć dobrostan badanego, należy się wycofać. Należy wtedy jeszcze raz przemyśleć cel badań, zasadność społeczną i naukową podjętej problematyki, a w szczególności trafność rozwiązań warsztatowych. Być może cel badawczy można osiągnąć innymi technikami, które nie niosą zagrożeń osobowych.

Drugą osobliwością badań pedagogicznych jest- obecność w nich pierwiastka normatywnego. Oznacza to, iż w badaniach pedagogicznych nie tylko chcemy odpowiedzieć na pytanie „jak jest”? oraz „dlaczego tak jest?”, lecz pragniemy także uzyskać wyraźną wskazówkę „jak powinno być”?. Aleksander Kamiński mówi, iż doskonaleniem, ulepszaniem otoczenia, warunków życia to jedno z głównych badań pedagogicznych- przykazanie moralne. Drugie przykazanie moralne dla pedagoga-badacza brzmi: zmiany projektowane i dokonywane muszą być zmianami dla dobra dziecka, z uwzględnieniem dobra konkretnego człowieka. Nie uszczuplając niczyich praw i słuszności uprawnień, mają poprawić błędy i niedociągnięcia, ulepszyć warunki życia i rozwoju.

Bardzo pouczającego przykładu regulacji etycznych dostarcza-kodeks etyki nauczycielskiej wydany w 1997 roku przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli. Zawiera on preambułę, przyrzeczenie nauczycielskie, zasady ogólne etyki nauczycielskiej oraz zasady szczegółowe etyki nauczycielskiej. W ostatniej części zawartych jest pięć rozdziałów: nauczyciel wobec ucznia, nauczyciel wobec pracowników oświaty, nauczyciel wobec swoich praw i obowiązków, nauczyciel wobec nauki, nauczyciel a społeczeństwo.

Zasady etyki nauczycielskiej: Nauczyciel wobec nauki

1. Nauczyciel, bez względu na okoliczności, ma obowiązek głoszenia i bronienia prawdy w nauce.

2. Nauczyciel ma obowiązek przekazywania uczniom i studentom swojej wiedzy zgodnie z prawdą naukową i z własnym sumieniem.

3. Nauczyciel powinien ujawniać i prostować wszelkie błędne informacje naukowe podawane do publicznej wiadomości.

4. Nauczyciel, korzystając z cudzych dzieł, opracowań i badań powinien być w zgodzie z prawem autorskim i dobrymi obyczajami obowiązującymi w pracy naukowej.

5. Nauczyciel winien przestrzegać zasady wolności w prowadzonych badaniach naukowych oraz w głoszeniu własnych poglądów. Badania naukowe, które naruszają zasady etyczne oraz godność i życie człowieka są niemoralne i niedopuszczalne.

6. Nauczyciel zapoznający się z najnowszymi osiągnięciami w nauce powinien odnosić się do nich z umiarem, krytycyzmem oraz odpowiedzialnością, wprowadzając do swojej pracy tylko te innowacje, które służą realizacji celu, jakim jest pozytywny rozwój moralny, duchowy, intelektualny i fizyczny ucznia oraz studenta.

7. Nauczyciel powinien dzielić się zdobytym doświadczeniem i wiedzą z innymi nauczycielami.

8. Nauczyciel winien uczestniczyć w różnych formach dokształcania i doskonalenia.

9. Wskazane jest, aby nauczyciel rozpowszechniał swoje osiągnięcia poprzez różne formy publikacji, przy zachowaniu swych praw autorskich. Publikacje nauczycieli powinny być obiektywne, rzetelne, nacechowane troską o dobro nauki i człowieka.

10. Nauczyciel może zdobywać stopnie specjalizacji zawodowej i stopnie naukowe.

5.Scharakteryzuj istotę badań ilościowych

Badania ilościowe polegają - na ilościowym opisie i analizie faktów, zjawisk, procesów. Przedstawia się je w formie różnych zestawień i obliczeń z uwzględnieniem statystyki opisowej, jak i matematycznej. Dużą wagę przykłada się również do konstruowania narzędzi badawczych i zestawień
W przeprowadzaniu badań ilościowych zwykle zakłada się, że ich przedmiotem może być wszystko, co można policzyć. Badania ilościowe powiązanie są z pomiarem badanych zjawisk. Pomiar rzeczywiście stanowi nieodłączną cechę badań ilościowych. Można powiedzieć, że jest ich cechą konstytutywną. Toteż bez ścisłego pomiaru badania ilościowe zatraciłyby swój charakter podejścia ilościowego, a na pewno byłyby niepełne i mało ścisłe.

Badania ilościowe - pozwalają na generalizację wyników badania na całą badaną populację będącą przedmiotem badania. Do ich realizacji wykorzystywane są narzędzia standaryzowane (kwestionariusze wywiadu lub ankiety). Realizowane są zazwyczaj na dużych, reprezentatywnych próbach. Zdobyte dane poddaje się analizie za pomocą metod statystycznych. W badaniach dąży się do nadania analizowanym zjawiskom określonych miar. Badania ilościowe w potocznym rozumieniu pozwalają odpowiedzieć na pytania:, kto? co? ile? Stosowane są zawsze wtedy, kiedy głównym celem realizowanego projektu badawczego jest uzyskanie informacji na temat wielkości i częstości badanego zjawiska.

Badania ilościowe to- badania prowadzące do odpowiedzi na pytanie : ile?, jaki procent? jak wiele. Zadaniem ich jest określenie wielkości lub częstotliwości występowania danego zjawiska. Badania te prowadzą do zebrania danych ilościowych, które następnie wykazuje się w formie liczb, tabel, wykresów. Badania nie wymagają także bezpośredniego kontaktu badacza z badanym. Badany nie ma wpływu na interpretacje rzeczywistości bo jako osoba upoważniona do tego występuje wyłącznie badacz. Badania takie poddawane są analizie matematycznej i statystycznej, obliczane za pomocą specjalnych wzorów.

Rodzaje badań ilościowych:

Eksperyment pedagogiczny- jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowania zmian powstałych pod jego wpływem

Monografia pedagogiczna- jest metodą ,której podmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej , prowadząca do gruntownego rozpoznania struktury instytucji zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych

Metoda sondażu diagnostycznego -jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych , opiniach i poglądach wybranych zbiorowości , nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych 0 posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną , w której badane zjawisko występuje .

6.Scharakteryzuj istotę badań jakościowych

Specyfiką tych badań -jest bezpośredni kontakt badanego z badaczem. Koncentrują się one na subiektywnych przeżyciach badanego. Badany traktowany jest tu jako współuczestnik procesu badawczego. Mogący swobodnie interpretować swoje przeżycia i doświadczenia. Czas takiego badania uzależniony jest od potrzeb tematu i wynosi od kilku do kilkudziesięciu godzin.

Rodzaje badań jakościowych:

Badania etnograficzne- Etnografia nawiązuje ściśle do sposobów w jaki ludzie analizują świat w swoim codziennym życiu. W pedagogice etnografia jest długotrwałym, indukcyjnym i holistycznym badaniem kultury życia codziennego np. w grupie społecznej pełniącej funkcje socjalizacyjne ( np. w szkole, jednostce wojskowej, grupie subkulturowej).

Studium przypadku- Inaczej metoda indywidualnych przypadków lub studium indywidualnych przypadków to badania polegające na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej, widzianych przez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych. Najczęściej używana tu technika jest wywiad , obserwacji i analiza dokumentów osobistych.

Badania biograficzne- To najczęściej badania mające na celu zbadanie czyjegoś życia, najczęściej sławnej osoby (np. pisarza, naukowca) Przeprowadza się je najczęściej na podstawie np. fotografii, dzienników, kronik, pamiętników, autobiografii, wspomnień.

Badania fenomenologiczne- empiryczne badania fenomenologiczne - koncentruje się na przeżyciach z przeszłości, celem tego jest zdobycie pełnego opisu, który jest potrzebny, jako podstawowy składnik do przeprowadzenia badania refleksyjno - strukturalnego. Analiza ta przedstawia cały sens doświadczenia. Jest to postawa dążąca do odkrycia i ujawnienia fenomenów różnego rodzaju zachowań, a które są dostępne człowiekowi bezpośrednio

Badania w działaniu- Są to studia nad społeczną sytuacją w której znajduje się badacz, z zamiarem jej ulepszenia, ukierunkowane na poprawę jakości działania w jej obrębie. Cechą badań w działaniu jest to, że pozostawiają po sobie zmiany w środowisku, w którym je przeprowadzono i zmiany te są trwałe. Etapy badań w działaniu to: identyfikacja problemu, rekonesans badawczy(diagnoza), sformułowanie planu działania, wdrażanie jego poszczególnych etapów, monitorowanie i obserwowanie czy uzyskuje się odpowiednie rezultaty. Rodzaje badań w działaniu: spiralne (wracanie do danego problemu), długotrwałe, zbiorowe.

1. Omów metody badawcze

Metoda badawcza- zespół teoretycznych uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.

Rodzaje metod badawczych:

• sondaż diagnostyczny

• metoda indywidualnych przypadków

• monografia pedagogiczna

• eksperyment pedagogiczny

Sondaż diagnostyczny- jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie niezlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

Zalety :

• mało czasochłonność

• taniość

• szybkość konstrukcji

Wady:

• są błędnie sformułowane pytania

• nie ma 100% gwarancji zwrotu ankiet

• nie można dotrzeć do wszystkich osób które pragniemy zbadać,

• mogą być błędnie konstruowane techniki, tj. wywiad czy analiza.

Metoda indywidualnych przypadków- jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych

Monografia pedagogiczna- metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalnej formy działalności wychowawczej lub jednorodne zjawiska społeczna. Prowadzi ona do gruntownego (całościowego) poznania struktury placówki, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych.

Zalety monografii instytucji:

1. pogłębianie wyników badań struktury społecznej i systemu wychowawczego,

2. możliwość porównywania wybranego zagadnienia w różnych związkach czasowych lub przestrzennych danej placówki,

3. możliwość powtarzania wybranych faktów czy zjawisk przeprowadzonych w podobnych sytuacjach i warunkach danego rodzaju instytucji.

Wady:

1. subiektywizm,

2. pseudo uogólnienie - związane z brakiem dostatecznej wiedzy o np. zwyczajach w instytucji,

3. opisowość - poprzestaje się na opisie i nie ma wniosków co dalej.

8. Omów techniki badawcze i narzędzia badawcze

Technika badań -bliżej skonkretyzowany sposób postępowania badawczego. Techniki podporządkowane są metodą badawczym.” Łobocki”

Technika badań -To czynność poznawcza, to najczęściej proces angażujący badacza innych ludzi. Wszystko inne to narzędzia służące tym czynnością np. kwestionariusze do ankietowania.” Pilch”

Narzędzie badawcza Pilch Przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.

Rodzaj technik badawczych PilchObserwacji (dorywczej, dzienników obserwacyjnych, obserwacji kategoryzowanej), wywiadu, ankiety, badanie dokumentów, analiza treści, techniki projekcyjne, socjometryczne (Moreno, Zgadnij kto, plebiscyt życzliwości i niechęci, szeregowania rangowego)

Rodzaje narzędzi badawczych Pilch Kwestionariusz wywiadu, ankiety, narzędzia socjometrii, narzędzia obserwacji, skale

TECHNIKI:

Technika Obserwacji- Obserwacja jest czynnością badawczą, polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń.

Rodzaje obserwacji: otwarta albo swobodna. Stosuje ją w praktyce każdy nauczyciel i organizator. Daje ona sumę wiedzy o przedmiocie zainteresowań lub pracy, pozwalając na sprawniejsze działanie w określonej dziedzinie. Obserwacja otwarta spełnia także ważną rolę w początkowym etapie każdej planowanej działalności badawczej. Uzyskuje się ogólną wiedzę o badanym przedmiocie, która daje podstawę do szczegółowego planowania dalszego toku badań, głównie do sformułowania zagadnień wstępnych i hipotez roboczych. Przy prowadzeniu badań metodą sondażu diagnostycznego obserwacja jest jej nieodzownym etapem przygotowawczym. Wyżej zorganizowaną formą obserwacji jest systematyczna obserwacja bezpośrednia lub pośrednia. Polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas w celu poznania lub wykrycia istniejących zależności między zjawiskami, rodzajami i kierunkami procesów zachodzących w zbiorowościach społecznych lub instytucjach. Szczególnym przypadkiem obserwacji systematycznej jest obserwacja uczestnicząca. Występuje ona wtedy kiedy badacz staje się uczestnikiem badanej zbiorowości i jest przez nią akceptowany. Może mieć dwie postacie jawna lub ukrytą. Jawna ma miejsce, gdy grupa badana jest poinformowana o roli badającego, ukryta - występuje wtedy gdy badana grupa nie jest świadoma roli, jaką spełnia nowy członek jej grupy.

Obserwacja kontrolowana prowadzona jest w oparciu o określone narzędzia systematyzujące, jak np. kwestionariusze, schematy, normy, ? obserwację niekontrolowaną nazywamy inaczej nieskategoryzowaną.

Rodzaje obserwacji ze względu na czas: ciągła - obserwuje się cały czas

-próbek czasowych - obserwujemy fragmenty zajęć

Rodzaje obserwacji ze względu na treść:
- całościowa - obserwujemy zachowania ucznia we wszystkich jego aspektach
- częściowa - koncentruje się na jednym aspekcie zachowań ucznia /O. częściowa stosowana jest w pracach
Podział obserwacji ze względu na rodzaj relacji między obserwatorem a obserwowanym:
- uczestnicząca - obserwator na okres badania staje się członkiem grupy którą się interesuje
- nieuczestnicząca - obserwacja z zewnątrz, nie wchodzimy do grupy np. hospitacje

Technika wywiadu- Wywiad jest to rozmowa badacza z respondentem według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Służy głównie do poznawania faktów, opinii i postaw danej zbiorowości.

Arkusz obserwacji to przygotowany kwestionariusz z poszczególnymi elementami obejmującymi obserwację. W odpowiednich rubrykach notujemy swoje spostrzeżenia, które są związane z danym zagadnieniem. Arkusz obserwacyjny stwarza możliwość do porównywania oraz oceny badanych materiałów. Badane materiały ocenia się pod względem jednoznaczności oraz ich zasięgu.Arkusz obserwacyjny nie musi zawierać wszystkich zagadnień na jednej karcie. Szczegółowe zagadnienia można zanotować na kilku kartkach. Konstruowanie arkusza obserwacji zależy od okoliczności oraz wymogów badawczych. Arkusz obserwacyjny musi być konstruowany poprawnie. Warunkami poprawnej konstrukcji arkusza są:

1. znajomość przedmiotu obserwacji

2. jasno formułowane zagadnienia

3. jasno formułowane cele

4. poznanie przedmiotu obserwacji

5. szczegółowe opracowanie koncepcji badań

6. kategoryzacja zagadnień

7. opracowanie arkusza obserwacji

8. obserwacja planowana, systematyczna, dokładna

Główne typy wywiadów:

- skategoryzowany (ma usystematyzowane pytania, ujednolicone, ściśle ogranicza kolejność i brzmienie stawianych pytań, zapewnia większą ścisłość i porównywalność danych)

- nieskategoryzowany (daje swobodę formułowania pytań oraz zmieniania ich kolejności, a nawet pogłębianie zagadnień przez stawianie pytań dodatkowych)

- jawny ( badany poinformowany jest o celach, charakterze i przedmiocie wywiadu, musi być skategoryzowany)

- ukryty (forma luźnej rozmowy, w której badający usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go dane. Stosuje się go wtedy, kiedy postawy osobiste badanego SA różne od postaw i ról społecznych pełnionych w danej zbiorowości, bądź jeśli przedmiotem wywiadu są zagadnienia drażliwe)

- indywidualny

- zbiorowy

Wywiad daje cenny materiał poznawczy. Stosujemy go tam gdzie nie możemy uzyskać pełnej wiedzy o badanym przedmiocie na innej drodze np. obserwacji, ankiety badania dokumentów.

Czynniki zakłócające wiarygodność informacji podczas wywiadu-respondent jako świadome zafałszowanie prawdy, druga to narzędzie badawcze, które może wpłynąć na treść uzyskiwanych badań, trzecie to prowadzący badania, naciska na problemy pewne itd.

Technika ankiety-Jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Najczęściej też pytania są zamknięte zaopatrzone w tak zwaną kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Ankieta dotyczy najczęściej wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego rozbitego na kilka zagadnień szczegółowych.

Pytania w ankiecie-Kafeterie bywają zamknięte i półotwarte i dysjunktywne. Kafeterie zamkniętą nazywamy ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi, poza które odpowiadający wyjść nie może, lecz tylko wybiera wśród możliwości, jakie daje sformułowany zestaw. Kafeterią półotwartą nazywamy taki zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które zawierają jeden punkt oznaczony zazwyczaj słowem „inne”, pozwalający na zaprezentowanie swej odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym z zaproponowanym sformułowaniu. Zaś kafeteria koniunktywna pozwala na wybranie kilku możliwych odpowiedzi, dając potem możność obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym utworzenia hierarchii. Cechą odróżniającą ankietę od wywiadu jest to, iż nie wymaga kontaktu bezpośredniego badającego z badanym.

Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania znajdujące się w ankiecie są zawsze ścisłe, konkretne oraz jedno problemowe. Najczęściej są też zaopatrzone w pytania zamknięte oraz w tzw. kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Ankieta dotyczy zazwyczaj wąskiego zagadnienia bądź problemu szerszego rozbitego na kilka zagadnień szczegółowych. Technika ta staje się podstawowym narzędziem kontaktu badanego z badającym. Ankieta może być wypełniana przez badającego lub przez samego respondenta. Wypełnienie takiej ankiety polega na podkreśleniu właściwej odpowiedzi lub stawianiu określonych znaków przy odpowiednich zadaniach kafeterii. Owe kafeterie bywają zamknięte i półotwarte oraz koniunktywne

i dysjunktywne.

Ankieta jest niezastąpiona w badaniach pedagogicznych gdzie pytamy o cechy zbiorowości, fakty, opinie o zdarzeniach, dane liczbowe. Cechą odróżniającą ją od wywiadu jest to, że nie wymaga bezpośredniego kontaktu z badającym, respondent sam odpowiada na pytania. Pytania otwarte pozostawiają badanym całkowitą swobodę odpowiedzi, zaś pytania zamknięte przewidują zestawy gotowych odpowiedzi, wymagających jedynie wybrania tej właściwej zdaniem respondenta. Wśród pytań zamkniętych wyróżnia się pytania alternatywne, dysjunktywne i koniunktywne. Alternatywne zakładają możliwość odpowiedzi na nie w sposób dwojaki „tak” lub „ nie” , albo „nie wiem” czy „ nie mam zdania Dysjunktywne wymagają wyboru jednej z więcej niż dwóch możliwych odpowiedzi, a koniunktywne umożliwiają badanym dokonanie wyboru więcej niż jednej z podanych na nie możliwości odpowiedzi. Poza pytaniami otwartymi i zamkniętymi wykorzystuje się w ankietach także pytania półotwarte, przewidujące poza wyborem sugerowanych odpowiedzi, wpisanie także swoich własnych. Polecane są również pytania filtrujące, takie, które wyłączają z badań osoby, które nie mają nic do powiedzenia w interesującej badacza sprawie, a także pytania kontrolne, pozwalające wykluczyć to czy badany nie kłamie. Wskazane są też pytania projekcyjne, których istotą jest to, że próbują one dotrzeć do wiedzy o respondencie poza jego świadomością, dotyczą wiedzy respondenta na temat innych osób, nie pytamy o pewne rzeczy wprost lecz pośrednio. Dobrze jest gdy w kwestionariuszu będą ujęte wszystkie rodzaje pytań, zarówno te już wymienione przeze mnie jak i pytania wprowadzające bądź pytania o wiedzę, fakty, opinię, źródła informacji, motywy czy sugestie. Ważna jest także kolejność umieszczania pytań w kwestionariuszu, zaczynając od tych łatwych do bardziej skomplikowanych, od ogólnych do szczegółowych. Każdy kwestionariusz ankiety, powinien zawierać także instrukcję do niej.

Technika badanie dokumentów-Badanie dokumentów i materiałów jest techniką badawczą służącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także techniką poznawania biografii jednostek, opinii wyrażonych w dokumentach. Samodzielnie rzadko może występować w roli instrumentu naukowego poznania. Zarzucano się jej małą przydatność do analiz ilościowych, statystycznych.
S. Szostkiewicz wyróżnia 2 rodzaje dokumentów:
1) kronikarskie
wszelkie materiały statystyczne, obrazujące określone sytuacje, dokumentujące fakty i działania; to wszelka dokumentacja instytucji badanej placówki czy zjawiska.
Trudno wyobrazić sobie prowadzenie badań pedagogicznych, monograficznych, bądź terenowych, których nie trzeba byłoby poprzedzić pobieżną pod względem zakresu i treści analizą dokumentacji. Tak więc można zalecać staranny i trafny dobór dokumentów statystycznych i rzeczowych przy badaniu każdej zbiorowości i każdej instytucji. Analiza tych dokumentów mimo ich urzędowej wiarygodności powinna być krytyczna.
2) opiniodawcze
Osobiste materiały powstałe bez udziału badającego w ogóle lub tylko jako czynnika inspirującego, tj.: listy, pamiętniki, wypracowania, wypowiedzi na piśmie na określony temat. Takie dokumenty dostarczają wiedzy nie o samej rzeczywistości, lecz głównie o opiniach na temat rzeczywistości. Rola badacza jest tutaj ograniczona, albo nie występuje w ogóle.
Traktowana jako metoda pomocnicza. Należy traktować ją z pewnym dystansem zaufania, gdyż wiarygodność takich materiałów jest niejasna i mają tylko charakter jakościowy.

Technika analizy treści-Analiza treści dokumentów (dzienników, rysunków, wypracowań) osobistych pozwala na stawianie diagnozy cech psychicznych osób i grup. Analiza treści jest techniką badawczą służącą do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych

B. Berelson wyróżnia 3 sposoby podejścia do analizy materiału symbolicznego:
I. W tym przypadku, badacz interesuje się cechami samej treści
II. Wychodząc od analizy treści próbuje sformułować wnioski o autorze treści
III. Interpretuje treść, aby dowiedzieć się czegoś o odbiorcach treści, bądź o skutkach jej oddziaływania.

Techniki projekcyjne-A więc jest to wprowadzenie między badającego a badanego czynnika celowo dobranego, co do którego można żywić nadzieję, że wywoła w badanym określone reakcje i postawy emocjonalne. Charakter tych reakcji, ich siła, natężenie, trwanie stanowią właśnie przedmiot zainteresowania badacza. Standaryzowane narzędzia prowadzenia badań metodami projekcyjnymi stosuje przede wszystkim psychologia kliniczna i eksperymentalna. Najczęstsze techniki: obrazkowa polegają na opisywaniu treści podsuniętych obrazków,
konsekwencji przedstawionych scen, lub przyczyn, które do przedstawionej sytuacji doprowadziły, werbalna polegają na kojarzeniu słów, kończeniu zdań lub odpowiedziach na specjalne pytania. Badany wyraża w ten sposób swoje uczucia lub reakcje.
W badaniach pedagogicznych techniki projekcyjne nie znalazły do tej pory szerszego zastosowania. Należy się spodziewać, że staną się cenną pomocą w oznaczaniu cech osobowości jednostek i grup rówieśniczych (np. w badaniu: roli przywódcy w grupach rówieśniczych, motywacji określonych działań, jednostkowych i grupowych).

Techniki socjometryczne- Socjometria jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie uwarunkowań, istoty i przemian nieformalnych związków międzyosobowych w grupach rówieśniczych.

Rodzaje: Klasyczna technika Moreno Polega ona na podaniu wszystkim członkom danej grupy starannie przemyślanych i specjalnie sformułowanych uprzednio pytań dotyczących podejmowanego problemu. W odpowiedzi na każde pytanie osoby nadane wymieniają nazwiska, imiona członków grupy, których ich zdaniem spełniają wymagania sugerowane w pytaniu. Robi się specjalną tabelę socjometryczną tzn. graficzne przedstawienie materiału socjometrycznego i ilości jego opracowania. Plebiscyt życzliwości i niechęci Korczak bada stosunki międzyosobste. Polega na tym, że podczas jednego wspólnego posiedzenia dzieci oceniają w skali trzystopniowej nie więcej niż 3 osoby w swojej grupie. Technika ta umożliwia wgląd w całokształt stosunków społecznych badanej grupy. Inna jest niż zgadnij kto i Moreno. Następna technika to zgadnij kto? Polega ona na wypisywaniu przez każdego członka grupy nazwisk tych kolegów i koleżanek, których zachowania odpowiada przedstawionej charakterystyce zachowań np. To jest ktoś, kto zawsze się uśmiecha.

Ostatnia technika to technika uszeregowania rangowego Podobna jest do plebiscytu życzliwości. Polega na tym, że każda z badanych osób wymienia np. nazwiska wszystkich członków określonej grupy. Kolejność według ściśle określonego kryterium oceny. Tzn. zaczynając os osób, które najbardziej odpowiadają, do tych, które najmniej. Kryterium może dotyczyć np. atrakcyjności. Podobnie jak plebiscyt wyodrębnia osoby najbardziej lubiane i najmniej.

NARZĘDZIA BADAWCZE:

Kwestionariusz wywiadu: Techniki gromadzenia materiałów możemy podzielić na nistandaryzowane i standaryzowane. Do tych pierwszych należą: notatki. Rejestracja dźwiękowa lub fotograficzna. Doskonałą techniką gromadzenia materiałów jest stosowanie technik standaryzowanych np. Narzędziem obserwacji jest np. arkusz obserwacyjny, dziennik obserwacji jest rodzajem arkusza. Arkusz Jest to inaczej kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W określonych rubrykach pod określonym zagadnieniem rejestrujemy wszystkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem. Wcześniejsza typologia zagadnień nie pozwala na przeoczenie któregoś z nich oraz nadaje określony kierunek badaniom. Drugim narzędziem jest dziennik obserwacji.

Kwestionariusz ankiety: Budowa pytań

Narzędzia socjometrii: Badają strukturę, rodzaje i natężenie związków emocjonalnych zachodzących w małej grupie nieformalnej)

Narzędzia obserwacji: Arkusz obserwacyjny ( dziennik obserwacji) to wcześniej przygotowany kwestionariusz z wypowiadanymi wszystkimi zagadnieniami, które objąć ma obserwacja. W odpowiednich rubrykach pod określonym zagadnieniem notujemy wszelkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem.

Skale : Szereg zadań ułożonych wg. określonego porządku , wyczerpujących się możliwości określenia badawczego zjawiska cechy lub układu.

9. Fazy koncepcji badań:

Proces badawczy powinien przebiegać wg następującego schematu:
FAZA KONCEPCJI:
Określenie przedmiotu i celu badań - to zadanie staje przed nami w momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań empirycznych. (np. praca dyplomowa, potrzeba lepszego poznania miejsca i efektów naszej pracy dla ich doskonalenia, konferencja pedagogiczna, na którą trzeba przygotować raport)  Sformułowanie problemów badawczych - zabieg werbalny polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Jeśli chcemy aby był prawidłowy musi spełniać kilka warunków: - sformułowane problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy zawartej w temacie badań, - sformułowania powinny zawierać wszystkie generalne zależności między zmiennymi, - problem powinien być rozstrzygalny empirycznie i praktycznie (w fazie koncepcji nie można mieć co do tego pewności).Sformułowanie hipotez - konieczna jest tu pewna suma wiedzy teoretycznej o badanych zjawiskach, wiedza ta powinna być szczegółowa, zakres tej wiedzy można podzielić na dwie grupy: - wiadomości o badanym terenie (typu demograficznego, ekonomicznego, itp.) oraz znajomość badań i wyniku badań podobnych przeprowadzonych na innym terenie, - wiadomości ogólne z zakresu wychowania, pedagogiki społecznej, elementów socjologii. Po uzyskaniu odpowiedniej wiedzy można przystąpić do formułowania hipotez. Wybór terenu badań lub dobór próby - jest to przede wszystkim typologia wszystkich zagadnień, cech i wskaźników jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych, lub w układach i zjawiskach społecznych, a następnie wytypowanie rejonów, grup, zjawisk i instytucji jako obiektów naszego zainteresowania. Wybór terenu badań to dopiero część zadania, jeśli dotyczy to małej grupy to sprawa jest prosta, gdyż możemy zbadać wszystkie elementy interesującego nas układu. Jeśli badania dotyczą szerokiego obszaru badacz musi wyodrębnić grupy jednostek, które będą reprezentować całość Opracowanie technik badawczych - etap obejmuje przygotowanie całości warsztatu badawczego ze wszystkimi szczegółami, koniecznymi do sprawnego prowadzenia badań.
Badanie pilotażowe - stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w nim zachodzących. Jest także okazją do sprawdzenia sprawności narzędzi badawczych jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla naszych zamierzeń poznawczych. Badania pilotażowe mają dać nam obraz badanego środowiska w głównych jego zarysach.
Opracowanie ostatecznej wersji zagadnienia, hipotez roboczych oraz narzędzi badawczych - uzyskana w poprzednich etapach wiedza może stać się podstawą do zmiany brzmienia tytułu naszej pracy, może go poszerzyć lub zawęzić, skoro okaże się, że uzyskanie wiedzy o pewnych zagadnieniach jest niemożliwe lub wiedza ta będzie niepełna. Duże znaczenie mają tu badania pilotażowe, gdyż dzięki nim uzyskaliśmy potwierdzenie lub obalenie założonego wcześniej istnienia określonych zależności między zjawiskami, mogliśmy natomiast zdobyć dane o istnieniu zjawisk lub cech wcześniej w hipotezach nie uwzględnionych.
FAZA BADAŃ
Przeprowadzenie badań właściwych - do badań zasadniczych przystąpić należy rychło po zakończeniu badań pilotażowych, badania powinny przebiegać sprawnie i trwać możliwie jak najkrócej, trzeba bowiem pamiętać o dynamice przeobrażeń społecznych. Naszym zadaniem jest za pomocą narzędzi badawczych zarejestrować pewien stan umiejscowiony w czasie i przestrzeni. To wymaga prowadzenia badań w czasie, w którym nie następują wydarzenia, mogące mieć wpływ na badane przez nas układy społeczne. Reguła ta nie ma zastosowania do badań eksperymentalnych, opierających swoje założenia na takich właśnie okolicznościach, które pozwalają rejestrować np. określony stan opinii publicznej przed wprowadzeniem określonej zmiennej i po jej wprowadzeniu 
Uporządkowanie materiałów badawczych oraz ich analiza:  Uporządkowanie - może być przeprowadzone wg następujących zasad: - zakresu zagadnienia (zagadnienia ogólne lub szczegółowe), - grupy społecznej lub rodzaju zjawiska, czy zależności społecznej (uczniowie, rodzice, grupy rówieśniczy, odległość od szkoły, itp.). Nie zawsze istnieje możliwość przeprowadzenia tak precyzyjnych podziałów. Jeśli takiej możliwości nie ma należy doprowadzić przynajmniej do logicznego uporządkowania zagadnień i faktów  Kodyfikacja wg klucza - polega na stosowaniu technik badawczych, posługujących się zapisem (kwestionariusze, skale, itp.) celem przyporządkowania odpowiednim kategoriom pojęciowym wszystkich sytuacji Opracowanie statystyczne - ujęcie danych w kategorii ilościowe. W badaniach pedagogicznych statystyka służy do liczbowego wyrażania zależności między zjawiskami stopnia natężenia pewnych tendencji, wielkości badanych cech itp. Analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności - faza ta dopełnia poprzednio omówioną. Na podstawie danych liczbowych budujemy charakterystykę badanej zbiorowości, przedstawiamy w kategoriach jakościowych jej cechy, które wcześniej pogrupowaliśmy w dane liczbowe. Zadaniem analizy jakościowej jest wytypowanie wszystkich zależności między elementami badanego układu lub środowiska. Weryfikacja hipotez - na podstawie dotychczasowego postępowania sformułowaliśmy szereg twierdzeń, których uzasadnienie znaliśmy tylko częściowo. Celem badań było uzyskanie potwierdzenia ich prawidłowości, lub odrzucenia. Ostateczne potwierdzenie lub odrzucenie tych hipotez przebiega podczas ich weryfikacji. Opracowanie teoretyczne i uogólnianie wyników - częściowo polega na myślowym podsumowaniu całości badań i ułożeniu koncepcji przedstawienia ich w postaci zracjonalizowanego wywodu myślowego. Zadaniem naszym jest uporządkowanie uzyskanych wyników wedle ich zakresu i znaczenia, przyporządkowanie poszczególnych hipotez generalnym założeniom i celom badań.

10. Do czego służą badania pilotażowe

Badanie pilotażowe- Stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w nim zachodzących. Jest także okazją do sprawdzenia sprawności narzędzi badawczych jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla naszych zamierzeń poznawczych. Badania pilotażowe mają dać nam obraz badanego środowiska w głównych jego zarysach.

Co robimy badaniami pilotażowymi Sprawdzamy główne trafności naszych rozstrzygnięć warsztatowych, a w szczególności narzędzi badań. Drugi obszar weryfikacji to weryfikacja trafności doboru próby badawczej i terenu badań. Dopiero analiza tych zjawisk pozwoli nam na wtórną weryfikację założeń teoretycznych, czyli problemów badawczych, hipotez, zmiennych, rzetelności wskaźników.

11. Co to są wskaźniki? Wskaż na główne wskaźniki swojego problemu
    Wskaźnik to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością, bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje. Wskaźnik, aby mógł pełnić swoją funkcję, musi być zjawiskiem obserwowalnym. Można powiedzieć, że wskaźnik jest to coś, po czym poznajemy, że dane zjawisko występuje.
    Rodzaje wskaźników:
    Definicyjne są obserwowalne, zwracają one uwagę na sposób, w jaki łączą się ze sobą wskaźnik i wartość wskazywana Przy ich wykorzystaniu próbuje się przedstawić definicję właściwości, która jest celem przeprowadzonego badania. Aby dobrać wskaźnik do badanej sytuacji trzeba najpierw dokonać definicji tej sytuacji, której wyrażeniem ma być wskazywany obiekt.
    Empiryczne są obserwowalne, charakteryzują się tym, że cecha i obiekt wskazywane są możliwe do zaobserwowania. Związek pomiędzy obiektem wskazywanym, a cechą obija się o doświadczenie, które przeżywamy w bezpośredni sposób, w momencie obserwowania. Korzystną cechą tego rodzaju wskaźników jest to, że da się bez problemu zauważyć, że mają one miejsce

Interferencyjne nie są obserwowalne, pojawiają się w bardziej skomplikowanej sytuacji tj., gdy cesze wykazywanej nie da się przyporządkować definicji, jakiejś sytuacji, która by ja opisywała i nie jest możliwe dokonanie jej obserwacji. O tym, że jakaś sytuacja miała miejsce możemy stwierdzić pośrednio (nie przez obserwacje bezpośrednią), a więc okazuje się, iż coś się wydarzyło, a my to zauważamy mimo, że się ono nie ujawnia

1. Główne wskaźniki problemu...........................

12. Testy osiągnięć szkolnych

Wysoce obiektywną i stale doskonaloną metodą sprawdzania osiągnięć szkolnych jest pomiar dydaktyczny przeprowadzony z zastosowaniem testów, które są próbą, zbiorem zadań do wykonania, identycznym dla wszystkich badanych.

B. Niemierko stwierdza, że test osiągnięć szkolnych jest zbiorem zadań przeznaczonych do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego reprezentujących wybrany zakres treści kształcenia w taki sposób by z ich wyników można było wnioskować o poziomie opanowania tej treści. Jest narzędziem pomiaru dydaktycznego zbudowanym w celu sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów.”Cechy testów: trafność, czułość, rzetelność i diagnostyczność.

Test- zadania, które wykonuje osoba badana, służące do określenia właściwości jednostki” Zaborowski”

T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych- strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001, s. 96

Tamże, s. 97

M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Kraków 2007, s. 256

---