Ergonomiczne i nieergonomiczne pozycje robocze

Istnieje wiele pozycji ciała, w jakich człowiek musi przebywać podczas wykonywania czynności roboczych. Jako główne przyjmuje się pozycje: stojącą, siedzącą i leżącą oraz formy pośrednie jak pozycja kuczna czy klęcząca.

By utrzymać ciało w pozycji, którą przybieramy do pracy musimy ponieść pewien koszt fizjologiczny. Najmniejszy jest w pozycji leżącej oraz w trakcie odpoczynku i wynosi on 64,8 kcal/godz. W innych pozycjach przez nas utrzymywanych jest on inny i tak dla pozycji siedzącej jest on o 4% większy, w pozycji klęcznej o 8.5 % większy, a w pozycji stojącej aż o 12% wzrasta zużycie energii. Musimy też pamiętać, że podane procenty zużycia energii tyczą się tylko i wyłącznie pozycji, która nie jest wymuszona.

Natomiast w pozycji wymuszonej zużycie energii może wzrosnąć aż do 60%. Warto pamiętać też ze przebywanie w monnotonej pozycji oraz powtarzanie tych samych ruchów może niekorzystnie wpłynąć na nasz organizm i prowadzić do negatywnych skutków funkcjonalnych. Częsta zmiana pozycji w trakcie pracy działa bardzo korzystanie i może przeciwdziałać nieprawidłowościom, gdyż podczas zmian pozycji dochodzi do zwiększenia ciśnienia krwi, pobudzenia serca i układu oddechowego do pracy, co tym samym poprawia sprawność i wydajność pracy fizycznej i umysłowej.

Przykładowe pozycje robocze, w których przebywamy :

Stosując podział ergonomiczny do prawidłowych pozycji roboczych należą pozycja stojąca i siedząca.

Pozycja stojąca:

+pozwala na wykonywanie ruchów dowolnych z większą swobodą

+ mamy możliwość wywierania sił o dużych wartościach

+umożliwia zwiększenie przestrzeni roboczej

+pozwala na większą mobilność i częstsze zmiany pozycji

- zagrożenie pod postacią niekontrolowanych obciążeń przy zmieniających się warunkach pracy

- mniejsza stabilność pozycji przy niewłaściwym wykonywaniu czynności może prowadzić do nagłego urazu

- przeciążenia stawów

- statycznie obciążone są mięśnie: nóg i grzbietu, w wyniku czego część krwi (20-25%) gromadzi się w kończynach dolnych- zmniejszanie dokrwienia całego organizmu, wpływając niekorzystnie na przemianę materii zachodzącą w komórkach organizmu.

- wydatek energetyczny rośnie, gdy podczas pracy musimy się wielokrotnie schylać

- dolegliwości wiążące się z praca w pozycji stojącej: płaskostopie, zniekształcenie stawów kolanowych, żylaki, zahamowanie funkcji motorycznej i wydzielniczej żołądka, trudności poporodowe, trwałe zniekształcenia kręgosłupa w odcinku piersiowym, zapalenia górnych dróg oddechowych czy choroby nerek.

Prawidłowa pozycja stojąca:

stawy muszą być równomiernie obciążone

musi być właściwe napięcie mm utrzymujących tę pozycję: mm ani nadmiernie rozluźnione ani zbyt napięte

głowa umieszczona symetrycznie, wzrok przed siebie, broda w ustawieniu pośrednim

ramiona na jednej wysokości, lekko odchylone w tył i ściągnięte w dół

tułów wyprostowany, brzuch wciągnięty, pośladki napięte, biodra na jednym poziomie

kolana nie cofnięte, rzepki lekko do przodu

stopy równolegle, lecz nie złączone

dopuszczalny lekki wykrok z jednoczesnym zgięciem w stawach biodrowym i kolanowym

podnóżek wskazany, noga wykroczna zmieniana co jakiś czas

Pozycja siedząca:

+ modyfikacja wielkości obciążeń powstających podczas pracy

+ wykonywanie czynności precyzyjnych jest łatwiejsze

+naturalna pozycja robocza współczesnego człowieka

+ nie powoduje zaburzeń krążenia w obrębie kończyn dolnych

+ duża stabilność tułowia

+ zapewnia dobrą koordynację ruchowo-wzrokową

-ograniczenie przestrzeni pracy

- mniejsze możliwości wywierania siły

- niewłaściwie dopasowane siedzisko pracy może prowadzić do wymuszonego ustawienia tułowia i kończyn a co za tym idzie do takich zmian jak: zmiana sylwetki człowieka przez wystąpienie tendencji do poszerzenia bioder, spłaszczenie klatki piersiowej, wygięcie kręgosłupa i wypychanie jąder miażdżystych, chrząstek międzykręgowych w kierunku kanału kręgowego, powodując nacisk na nerwy

- niewłaściwa pozycja przyczynia się do zmniejszenia zakresu ruchowego przepony i żeber gorsza wentylacja płuc i oddychanie jest utrudnione

- długotrwała pozycja siedząca może prowadzić do takich zmian jak: zastój w żyłach i narządach miednicy małej, osłabienie mięśni miednicy,

ściśnienie jamy brzusznej, przemieszczenie wewnętrznych narządów płciowych

u kobiet, zaburzenia trawienne, nieżyt jelita grubego i żylaki odbytu

Prawidłowa pozycja siedząca:

Siad na guzach kulszowych, wsparcie na kości guzicznej i np na małej piłeczce stabilizującej

miednicę, nie ma tyłopochylenia.

Kolana lekko zgięte nieprzekraczające wysokości bioder ( niżej niż st.biodrowy), gdy jest wyżej

OSC przesuwa się w stronę odcinka lędźwiowego

Pełne podparcie stóp ułożonych na płaszczyźnie rzutu OSC - na nich spoczywa cały ciężar ciała,

Stawy skokowe powinny być lekko cofnięte do tyłu od st.kolanowych

Obciążenie kończyn dolnych zamiast miednicy w czasie siedzenia

Kręgosłup ustawi się kompensacyjnie względem miednicy, - jeśli wyrównamy miednice to

Kręgosłup ustawi się prawidłowo.

OSC musi padać na czworobok podparcia.

Prawidłowa pozycja jest męcząca gdyż angażuje drugi układ odniesienia mięśni

Warto omówić pozostałe pozycje.

Pozycja leżąca:

+służy wypoczynkowi i regeneracji sił

+ zapewnia najmniejsze w porównaniu z innymi pozycjami obciążenie kręgosłupa

+występowanie jednakowej wartości ciśnienia krwi w całym organizmie

- ograniczenie swobody ruchów (zwłaszcza dla kończyn górnych)

- zwiększa udział wysiłku statycznego (rąk, głowy lub innych części ciała)

Pozycja klęcząca i kuczna:

- jest bardzo niewygodna

- masa ciężaru ciała przenoszona na podłoże przez kolana

- długotrwałe uciskanie kolan w tych dwóch pozycjach może stanowić przyczynę stanów zapalnych i zmian zwyrodnieniowych kaletek maziowych stawu kolanowego

niedogodności można wyeliminować, stosując wózek z rowerowym siodłem

Pozycje pochylone lub wymuszone

- są powodem bardzo wczesnych zmian narządu ruchu, upośledzając jego sprawność

- powoduje znaczne przekrwienie głowy

- utrudnienie czynności oddechowych

- wymagają dużego wysiłku statycznego mięśni grzbietu

- wywołują znaczny nacisk na narządy jamy brzusznej

Z punktu widzenia fizjologii pracy, każdej z zajmowanych przez ciało pozycji stawia się 2 warunki: swobody i naturalności. Za racjonalną przyjmuje się pozycję wymagająca najmniejszego wydatku energetycznego, czyli taką, która w minimalnym stopniu angażuje układ mięśniowy i nerwowy. Jest nią pozycja przemienna z przewagą siedzącej. Swoboda jest sprawą indywidualną.

Związek pozycji ciała z występowaniem lokalnych dolegliwości

Pozycja ciała Lokalizacja dolegliwości

bólowych i innych symptomów

stanie nogi (szczególnie stopy), okolica

lędźwiowa

siedzenie bez oparcia dla okolicy okolica lędźwiowa, mięsień

lędźwiowej i pleców prostownik grzbietu

siedzenie bez podnóżka o nogi (szczególnie kolana)

odpowiedniej wysokości i kącie okolica lędźwiowa

nachylenia

siedzenie z umiejscowieniem mięsień czworoboczny, mięsień

łokci na zbyt wysokiej równoległoboczny grzbietu

płaszczyźnie pracy mięsień dźwigacz łopatki

ramiona zwisające w pionie barki, ramiona

(brak podłokietników)

ramiona uniesione barki, ramiona

głowa pochylona do tyłu okolica szyjna

tułów przechylony do przodu okolica lędźwiowa, mięsień

pozycja przygarbiona prostownik grzbietu

podnoszenie ciężarów w pozycji okolica lędźwiowa, mięsień

przechylonej do przodu prostownik grzbietu

każda pozycja nienaturalna zaangażowane mięśnie

i wymuszona

utrzymanie stawu w krańcowej zaangażowane mięśnie

pozycji

1

---