ANATOMIA

Wykład 1

Gałęzie końcowe aorty brzusznej

Aorta brzuszna ciągnie się od rozworu przełykowego do IV kręgu lędźwiowego, gdzie dzieli się na gałęzie końcowe:

Tętnice biodrowe wspólne - na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego t. biodrowa wspólna dzieli się na t. biodrową wewnętrzną i t. biodrową zewnętrzną.

Tętnica krzyżowa pośrodkowa.

Tętnica biodrowa wspólna

• Na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego tętnica biodrowa wspólna dzieli się na tętnice:

• T. biodrową wewnętrzną

• T. biodrowa zewnętrzną

Tętnica biodrowa zewnętrzna

• A. iliaca externa - jest naturalnym przedłużeniem tętnicy biodrowej wspólnej, biegnie pod otrzewną ścienną po przednio przyśrodkowej powierzchni mięśnia biodrowo-lędźwiowego.

• Często, zwłaszcza po stronie prawej, krzyżuje ją moczowód.

• Po przejściu pod więzadłem pachwinowym w rozstępie naczyń otrzymuje nazwę t. udowej.

Tętno

• W połowie długości więzadła pachwinowego

• na t. biodrowej zew. można wyczuć tętno.

Tętnica udowa

• Arteria femoralis - jest przedłużeniem t. biodrowej zewnętrznej.

• Początkowy odcinek leży w obrębie trójkąta udowego, pokryty blaszka powięzi szerokiej uda, sąsiaduje bocznie z nerwem udowo-goleniowym / n. saphenus/ i przyśrodkowo z żyłą udową.

• W tym miejscu ze względu na powierzchowne położenie udaje się na niej łatwo wyczuć tętno.

T. Udowa dalszy bieg

• Dalszy przebieg t. udowa leży na mięśniach przywodzących udo, przez kanał przywodzicieli przechodzi na tylną stronę uda i dostaje się do dołu podkolanowego.

• W dole podkolanowym przedłuża się ona w w tętnicę podkolanową/ a. poplitea/

Gałęzie tętnicy udowej - 1.

• A. T. nabrzuszna powierzchowna - a. epigastrica superficialis - odchodzi tuż poniżej więzadła pachwinowego i kieruje się ku górze.

• Zaopatruje skórę i mięśnie brzucha i zespala się z t. okalającą biodro powierzchowną ( a. circumflexa ilium superficialis) i t. nabrzuszna dolną (a. epigastrica inferior

Gałęzie t. udowej - 2

• T. okalająca biodro powierzchowna - biegnie na powięzi szerokiej do góry i boku.

• Podobnie jak poprzednia zaopatruje powłoki brzucha

Gałęzie t. udowej - 3

• Tętnice sromowe zewnętrzne - a. pudendae externae - 2-3 tętnice dochodzące do moszny i prącia lub warg sromowych wiekszych

Tętnica głęboka uda - a. profunda femoris

• Odchodzi od ściany tylnej tętnicy udowej około 5 cm poniżej więzadła pachwinowego.

• Jest ona niemal tej samej grubości co tętnica udowa i zaopatruje swymi gałęziami prawie całe udo.

• T. głęboka uda oddaje gałęzie:

• A. t. okalająca udo boczna

• B. t. okalająca udo przyśrodkowa

• C. tt. Przeszywające

T. Podkolanowa- a. poplitea

• Stanowi przedłużenie tętnicy udowej.

• Rozpoczyna się w rozworze ścięgnistym przywodzicieli, biegnie przez całą długość dołu podkolanowego na tylnej powierzchni stawu kolanowego i na mięśniu podkolanowym.

• Przechodzi pod łukiem ścięgnistym mięśnia płaszczkowatego i dzieli się pod nim na gałęzie końcowe: t. piszczelową przednią i tylną.

Wykład 2

Gałęzie łuku aorty

Tętnica szyjna wspólna:

Strona prawa - a. carotis communis - odchodzi od pnia ramienno-głowowego - truncus brachiocephalicus

Strona lewa - bezpośrednio od łuku aorty

Tętnica szyjna wspólna

• Biegnie ku górze po bocznej stronie tchawicy i przełyku.

• Pokryta jest przez mięsień mostkowo - sutkowo -obojczykowy, razem z nerwem błędnym i żyłą szyjną wewnętrzną objęta wspólną torebką łącznotkankową.

• Na wysokości górnej krawędzi chrząstki tarczowatej dzieli się na dwie gałęzie:

• A. T. szyjną wewnętrzną i B. T. szyjną zewn.

Tętnica szyjna zewnętrzna

• A. carotis externa na wysokości szyjki wyrostka kłykciowego żuchwy dzieli się na dwie gałęzie końcowe:

• Tętnicę skroniową powierzchowną (a. temporalis superficialis)

• Tętnicę szczękową (a. maxillaris)

Tętnica szyjna zewnętrzna

• Jest główną tętnicą części twarzowej czaszki.

• Gałęzie które oddaje t. szyjna zewnętrzna tworzą cztery grupy:

Gałęzie odchodzące od

• 1. przedniej ściany tętnicy

• 2. tylnej ściany tętnicy

• 3. przyśrodkowej ściany tętnicy

• 4. gałęzie końcowe

Gałęzie przednie t. szyjnej zewnętrznej (1) t. tarczowa górna

• Odchodzi w pobliżu miejsca podziału tętnicy szyjnej wspólnej, zaginając się łukiem osiąga górny brzeg gruczołu tarczowego.

• Na jej przebiegu odchodzą odgałęzienia do krtani i m. mostkowo - sutkowo - obojczykowego.

• A. thyroidea superior (1)

Gałęzie przednie t. szyjnej zew.

• Tętnica językowa - a. lingualis.(2)

• Odchodzi od t. szyjnej zew. Na wysokości większego rogu kości gnykowej.

• Kieruje się ku przodowi i przyśrodkowo, podążając do języka.

• Odgałęzienia tej tętnicy zaopatrują w krew mięśnie i błonę śluzową języka, częściowo migdałki, nagłośnię i śliniankę podżuchwową.

Gałęzie t. szyjnej zew.(3)
T. twarzowa a. facialis

• Odchodzi nieco powyżej t. językowej.

• Biegnie ku przodowi i ku górze.

• Na swym przebiegu oddaje gałęzie do

• Warg

• Okolicznych mięśni

• Ślinianki podżuchwowej

• Skóry twarzy

Gałęzie tylne t. szyjnej zew.

• 1. Tętnica potyliczna - a. occipitalis

• Odchodzi od tylnej powierzchni tętnicy szyjnej zew. Kierując się ku tyłowi i górze

• Unaczynia ona okoliczne tkanki i skórę aż do ciemienia.

• Oddaje gałąź mostkwo-sutkowo-obojczykową.

Gałęzie tylne t. szyjnej zew.

• Tętnica uszna tylna - a. auricularis poisterior

• Rozpoczyna się nieco powyżej tętnicy potylicznej i biegnie ku tyłowi miedzy wyrostkiem sutkowatym a małżowina uszna.

• Daje odgałęzienia do: kanału nerwu twarzowego, jamy bębenkowej, komórek sutkowych i małżowiny usznej.

• W szczęce unaczynia zęby trzonowe szczęki oraz błonę śluzową zatoki szczekowej.

Gałąź przyśrodkowa t. szyjnej zew.

• Tętnica gardłowa wstępująca -

• a. pharynegea ascendens.

• Rozpoczyna się na przyśrodkowej ścianie tętnicy szyjnej zewnętrznej i po bocznej powierzchni ściany gardła, wznosi się ku górze - zaopatruje gardło.

• Jej gałąź - t. oponowa tylna - a. meningea posterior wchodzi do jamy czaszki i zaopatruje oponę twarda mózgowia.

Gałęzie końcowe t. szyjnej zew.

• Dzieli się na dwie tętnice:

• a/ Tętnica skroniowa powierzchowna -

• A. temporalis superficialis

• B. tętnica szczękowa - a. maxillaris

Tętnica szyjna wewnętrzna - a. carotis interna

• Od miejsca podziału tętnicy szyjnej wspólnej kieruje się ku podstawie czaszki.

• Przez kanał tętnicy szyjnej ( canalis caroticus) dostaje się do wnętrza czaszki, gdzie biegnie ku przodowi obok siodełka tureckiego, przebija oponę twardą i wchodzi na podstawę mózgowia.

Gałęzie t. szyjnej wew.

• 1. Tętnica oczna - a. ophthalmica

• 2. Tętnica przednia mózgu - a. cerebrii anterior

• 3. Tętnica środkowa mózgu - a. cerebrii media

Tętnica oczna

• Przez kanał wzrokowy dostaje się do oczodołu.

Liczne gałęzie unaczyniają gałkę oczną mięśnie i gruczoł łzowy.

• Jej gałęzie wychodzą przez otwór nadoczodołowy unaczyniają okolicę nadoczodołową.

Tętnica przednia mózgu

• Biegnie po przyśrodkowej powierzchni półkul mózgowych równolegle do ciała modzelowatego.

• Tętnica prawa i lewa są zespolone tętnicą łączącą przednią

Tętnica środkowa mózgu

• Wchodzi do dołu bocznego mózgu oddając gałęzie do płatów skroniowych i ciemieniowych.

• Tętnica łącząca tylna zespala tętnicę środkową mózgu z tętnicą tylną mózgu.

Tętnica podobojczykowa

• A. subclavia - po stronie prawej jest gałęzią pnia ramienno-głowowego,

• po stronie lewej jest odgałęzieniem łuku aorty.

• Po przejściu przez górny otwór klatki piersiowej biegnie przez szczelinę tylną mięśni pochyłych razem ze splotem ramiennym.

• Pod obojczykiem dostaje się do jamy pachowej

• Biegnąc między obojczykiem a 1 żebrem, wyciska na żebrze swój rowek.

T. Podobojczykowa zaopatruje

• Kończyna górna wraz z jej obręczą

• Górno-przednią część ściany klatki piersiowej

• Część trzew szyi

• Część szyjną rdzenia kręgowego

• Część mózgowia

• Ucho wewnętrzne

Anastomozy - połączenia t. podobojczykowej

• Z tętnicami szyjnymi - przez t. kręgową i tt. Tarczowe

• Z aorta i t. udową - przez tt. Ścian tułowia.

Tętnica pachowa

• A. Axillaris - na poziomie brzegu zewnętrznego I żebra przebiega umowna granica między tętnicą podobojczykową i jej przedłużeniem - tętnicą pachową - a. axillaris.

T. Ramienna

• A. brachialis - jest przedłużeniem t. pachowej.

• T. pachowa dochodzi do poziomu ścięgna mięśnia najszerszego grzbietu i tu przechodzi w tętnice ramienną.

• T. ramienna dzieli się na dwie gałęzie końcowe:

• t. promieniową i t. łokciową

Gałęzie t. ramiennej

• Tętnica głęboka ramienia - a. profunda brachi - zaopatruje tylną grupę mięśni ramienia i oddaje gałęzie do sieci tętniczej łokcia - rete arteriosum cubiti.

• T. poboczna łokcia górna - a. collateralis ulnaris superior - oddaje gałęzie mięśniowe i gałąź do sieci tętniczej łokcia.

• T. łokciowa poboczna dolna - a. collateralis ulnaris inferior - która biegnie do sieci tętniczej łokcia.

Tętnica promieniowa

• A. radialis - przebiega wzdłuż kości promieniowej w przedłużeniu t. ramiennej.

• Odchodzi od t. ramiennej pod rozcięgnem m. dwugłowego ramienia, przedostaje się na przednio-boczna powierzchnie przedramienia i kieruje się ku dołowi.

• W dolnym odcinku przedramienia leży na kości promieniowej, pokryta jedynie skórą, co umożliwia wyczucie tętna w tym miejscu.

• Pod ścięgnami odwodziciela długiego kciuka prostownika krótkiego kciuka i prostownika długiego kciuka przez t.zw. Tabakierkę anatomiczną przedostaje się na powierzchnię grzbietową ręki, po czym między I a II kością śródręcza dostaje się na dłoń gdzie przechodzi w łuk dłoniowy głęboki - arcus palmaris profundus.

Gałęzie t. promieniowej

• Na swym przebiegu tętnica promieniowa oddaje gałęzie mięśniowe - do okolicznych mięśni, tętnice do sieci stawowej łokcia i gałęzie do sieci nadgarstka.

• Należą do nich następujące tętnice:

• Tętnica wsteczna promieniowa

• Gałąź mięśniowa

• Gałąź dłoniowa powierzchowna

T. Wsteczna promieniowa

• A. reccurens radialis - jest pierwszą i najsilniejszą gałęzią t. promieniowej.

• Skręca ona ku górze, biegnąc wzdłuż nerwu promieniowego. Zaopatruje sąsiednie mięśnie i uchodzi do sieci stawowej łokcia.

Gałąź dłoniowa powierzchowna

• Ramus palmaris superficialis - odchodzi na poziomie wyrostka rylcowego kości promieniowej i biegnie ku dołowi po powierzchni m. odwodziciela krótkiego kciuka lub między jego włóknami.

• Na dłoni łączy się z tętnicą łokciową w łuku dłoniowym powierzchownym. (arcus palmaris superficialis).

T. Łokciowa - a. ulnaris

• Jest drugą dużą końcową gałęzią tętnicy ramiennej.

• Przechodzi ona przez dół łokciowy i pod mięśniami przyczepiającymi się do kłykcia przyśrodkowego kości ramiennej kierując się ku dołowi po przednio-przyśrodkowej powierzchni przedramienia, równolegle do m. zginacza łokciowego nadgarstka.

Łuk dłoniowy głęboki

• Po stronie bocznej kości grochowatej oddaje gałąź dłoniową głęboką, która łączy się z końcem t. promieniowej, tworząc łuk dłoniowy głęboki - arcus palmaris profundus.

Gałęzie t. łokciowej

• 1. Tętnica wsteczna łokciowa

• 2. Tętnica międzykostna wspólna

• 3. Tętnica międzykostna przednia

• 4. Tętnica międzykostna tylna

• 5. Gałąź nadgarstkowa dłoniowa

• 6. Gałąź nadgarstkowa grzbietowa

Łuk dłoniowy powierzchowny
Łuk dłoniowy głęboki

• Arcus palmaris superficialis et profundus.

• Końcowe gałęzie t. promieniowej i łokciowej łącząc się ze sobą tworzą tętnicze łuki dłoniowe powierzchowne i głębokie.

• Istnienie łuków dłoniowych umożliwia sprawne krążenie krwi w obrębie ręki pomimo czasowego zahamowania dopływu krwi do poszczególnych części ręki.

Tętnice ręki

• Od łuków odchodzą tętnice do śródręcza i do palców.

• Unaczynienie tętnicze palców

• Tętnice własne palców - aa. Digitales propriae - dwie grzbietowe i dwie dłoniowe.

• Grzbietowe nie sięgają dalej paliczka bliższego, dłoniowe są silne i dochodzą do opuszek gdzie tworzą liczne zespolenia.

• Na opuszkach istnieją też liczne połaczenia tętniczo-żylne.

Anastomozy

• Między tętnicami istnieją liczne zespolenia.

• Przy pracy ręcznej tętnice nie ulegają zaciśnięciu dzięki przebiegowi wzdłuż brzegów bocznych strony dłoniowej i grzbietowej palców.

• Obfite ich unaczynienie jest związane z regulacją ciepła kończyny.

Wykład 3

Gruczoły ślinowe

Do jamy ustnej uchodzą gruczoły jamy ustnej zwane śliniankami lub gruczołami ślinowymi. Rozróżniamy gruczoły ślinowe małe i duże. Do dużych zwanych śliniankami nalezą: Ślinianka przyuszna-glandula parotis.

Ślinianka podżuchwowa-glandula submandibularis

Ślinianka podjezykowa-glandula sublingualis.

Małe gruczołki ślinowe są rozsiane w ścianie jamy ustnej i, zależnie od okolicy w jakiej występują, rozrózniamy wśród nich : gruczoły wargowe, policzkowe, językowe, podniebienne.

Wykład 4

Układ nerwowy

Składa się z ośrodkowego, centralnego i obwodowego układu nerwowego

W układzie nerwowym

• Istnieją oprócz odruchów, a więc nieświadomych i mimowolnych reakcji na bodźce, czynności świadome, takie jak:

• Działanie mięśni prążkowanych i

• Czynności wyższego rzędu,

• Integracja,

• Kojarzenie,

• Wszelkie przejawy życia psychicznego

Układ nerwowy dzieli się:

• 1. Układ somatyczny

• 2. Układ autonomiczny (wegatatywny)

Ad. 1. W skład układu somatycznego wchodzi

• Ośrodkowy układ nerwowy -

• Systema nervosum centrale

• Obwodowy układ nerwowy -

• Systema nervosum peripherica

Układ ośrodkowy zawiera:

• Mózgowie - encephalon

• Rdzeń kręgowy - medulla spinalis

• Obie w/w części schowane i zarazem chronione są przez czaszkę i kręgosłup

Układ obwodowy

• Zawiera nerwy - nervi i

• Zwoje - ganglia

• Czyli to wszystko co mieści się poza układem ośrodkowym i łączy go z narządami.

Ad. 2. Układ autonomiczny

• Składa się z dwóch części:

• Układu współczulnego

• Systema sympathicum

• I

• Przywspółczulnego

• Systema parasympathicum

• Układ autonomiczny unerwia narządy wewnętrzne

Komórka nerwowa - neuron

• Jest najważniejszym elementem składowym układu nerwowego

• Stanowi jednostkę morfologiczno czynnościową układu nerwowego.

Skład neuronu

• Ciało komórkowe i

• Dwojakiego rodzaju wypustki:

• dendrytu i

• neurytu

Dendryt

• Przywodzi bodźce do komórki - przekazuje pobudzenie do ciała komórki nerwowej

• Może być pojedynczy, ale najczęściej jest ich kilka, jest rozgałęziony

Neuryt, zwany też wypustką osiową - akson

• Przewodzi bodźce od komórki

• Jest pojedynczy na całym przebiegu, jednakowej grubości , nierozgałęziony

Kierunek przebiegu impulsów jest stały

• W dendrycie do komórki

• W neurycie od komórki

Funkcja układu nerwowego

• Układ nerwowy zapewnia stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym

• oraz integrację narządów wewnętrznych.

Kontakt ze światem zewnętrznym

• Zapewniają narządy zmysłów

Doznania z narządów wewnętrznych

• Rejestrowane są przez zakończenia czuciowe w poszczególnych narządach.

Działanie układu nerwowego

• U.N. uczestniczy w rejestrowaniu, przekazywaniu i analizie napływających pobudzeń z zakończeń czuciowych oraz bierze udział w realizacji prawidłowych reakcji adaptacyjnych na zmieniające się warunki świata zewnętrznego i środowiska wewnętrznego.

• Podstawowe reakcje adaptacyjne są wrodzone, inne wykształcają się w trakcie życia osobniczego.

Łuk odruchowy

• Podstawową czynnością układu nerwowego jest odruch biegnący po drodze zwanej łukiem odruchowym.

• Każdy łuk odruchowy składa się z drogi doprowadzającej, która przywodzi pobudzenie od receptora do ośrodka scalającego (mózg, rdzeń kręgowy)

• Oraz drogi odprowadzającej, przenoszącej pobudzenie do narządu wykonawczego (mięśnie, gruczoły wydzielania wewnętrznego)

Łuki odruchowe są: proste i złożone

• Łuk odruchowy prosty - składa się z dwóch neuronów:

• Z neuronu czuciowego i

• Neuronu ruchowego

• Receptor przyjmuje bodziec, przetwarza w impuls, który biegnie do komórki czuciowej, stąd przenosi się na komórkę ruchową i dalej do efektora.

Łuk odruchowy złożony

• Przechodzenie impulsu z jednego neuronu na drugi odbywa się przez styk - synapsis.

• W łukach odruchowych złożonych znajdują się neurony wstawkowe miedzy neuronem czuciowym i ruchowym.

Przebieg odruchów: część nieświadomie, część świadomie

• Część dot nieświadomego przebiegu odruchów dot. to działania narządów wewnętrznych.

• Część uświadamiamy sobie już po zaistnieniu np.. Szybkie cofniecie ręki po dotknięciu gorącego przedmiotu.

Obwodowy układ nerwowy

• Tworzą korzenie rdzeniowe i nerwy obwodowe.

• Układ ten zabezpiecza odbiór doznań czuciowych oraz przewodzi pobudzenie z ośrodków nerwowych ( rdzeń mózg) do włókien nerwów ruchowych, czuciowych i autonomicznych.

Obwodowy układ nerwowy

• Zalicza się do niego:

• Nerwy czaszkowe w liczbie 12 par

• (nervi craniales)

• Nerwy rdzeniowe w liczbie 31 par

• (nervi spinales)

• Pnie współczulne oraz sploty w jamach ciała i narządach.

Objawy uszkodzenia korzeni rdzeniowych

• Mogą być diagnozowane przez wykonanie zdjęć kręgosłupa - w projekcji przednio-tylnej, bocznej ew. skośnej.

• Jeśli istnieje podejrzenie uszkodzenia aparatu więzadłowego (zerwanie więzadeł) wykonuje się dynamiczne zdjęcie kręgosłupa (maksymalne przygięcie i odgięcie kręgosłupa)

Uszkodzenie korzeni rdzeniowych

• Najczęściej jest wywołane przez ucisk wypadającego jądra miażdżystego.

• Pełna ocena usytuowania wypadającego jadra miażdżystego jest możliwa przy pomocy badania tomokomputerowego (TK) lub rezonansu magnetycznego.

Diagnozowanie uszkodzeń nerwów obwodowych

• Opiera się na badaniu elekromiograficznym i/ lub badaniu szybkości przewodzenia - elekroneurografia.

Przewodzenie nerwowe

• Jedną z podstawowych właściwości komórek nerwowych jest zdolność do wytwarzania i przewodzenia pobudzeń nerwowych.

• Szybkość przewodzenia pobudzeń elektrycznych zależy od średnicy włókien nerwowych.

• Włókna grube A przewodzą impulsy z szybkością 20-120 m/sek

• Włókna średnie B 3-15 m/sek.

• Włókna cienkie C 0,5-2,0 m/sek.

• Nerwy obwodowe zbudowane są z włókien grubych, średnich i cienkich, a szybkość przewodzenia w nerwie obwodowym zależy od ilości poszczególnych włókien tworzących dany nerw.

Szybkość przewodzenia w nerwach obwodowych maleje

• Przy obniżeniu temperatury

• W trakcie niedokrwienia nerwu

• Wskutek działania czynników uszkadzających - urazy, zatrucia, zaburzenia przemiany materii (cukrzyca)

Nerwy mózgowe albo nerwy czaszkowe nn. Cranialis sive encephalici

• Wychodzą z mózgowia, przechodzą przez otwory i szczeliny w czaszce do swoich obszarów unerwienia.

• W liczbie 12 par odchodzą symetrycznie od mózgu.

Nerwy czaszkowe

• I. Nerwy węchowe VIII. Nerw

• II. Nerwy wzrokowe przedsionkowo-

• III. Nerw okoruchowy ślimakowy

• IV. Nerw bloczkowy IX. Nerw językowo-

• V. Nerw trójdzielny gardłowy

• VI. Nerw odwodzący X. Nerw błędny

• VII. Nerw twarzowy XI. Nerw dodatkowy

• XII. Nerw podjęzykowy

Ad I. Nerwy węchowe nn. olfactorii

• Olfacere - wąchać - ze śluzówki nosa do mózgu.

• Nerwy składają się z około 20 nici węchowych, które odchodzą od komórek węchowych, mieszczących się w błonie śluzowej okolicy węchowej jamy nosa.

• Nici węchowe wchodzą do jamy czaszki przez blaszkę sitową kości sitowej - kończą w opuszce węchowej

• Przerwanie nici węchowych powoduje utratę powonienia.

• Zdarza się to niekiedy w następstwie urazów czaszki lub wskutek ucisku guza na nerwy węchowe.

Ad II. Nerw wzrokowy- n. opticus

• Z siatkówki do międzymózgowia

• Włókna nerwowe odchodzą od komórek zwojów siatkówki.

• Nerw przebija zewnętrzną warstwę siatkówki, naczyniówkę i twardówkę i opuszcza gałkę oczną w miejscu położonym około 3 mm przyśrodkowo od bieguna tylnego gałki ocznej. Stąd kieruje się ku kanałowi wzrokowemu, przez który wchodzi do dołu czaszkowego środkowego.

• Po wejściu do jamy czaszki nerw wzrokowy kończy się w skrzyżowaniu wzrokowym

• Chiasma opticum - położonym na trzonie kości klinowej w rowku skrzyżowania nerwów wzrokowych.

• Ze skrzyżowania wychodzi po każdej stronie pasmo wzrokowe - tractus opticus

• Doprowadzające włókna wzrokowe do poduszki wzgórza, ciała kolankowatego bocznego i wzgórków górnych blaszki pokrywy mózgowia.

• W skrzyżowaniu wzrokowym tylko część - mniej więcej połowa - włókien nerwowych przechodzi na stronę przeciwną.

• Włókna idące od bocznej połowy siatkówki nie ulegają skrzyżowaniu, lecz przechodzą do pasma wzrokowego tej samej strony.

• Włókna biegnące od przyśrodkowej strony siatkówki przechodzą w obrębie skrzyżowania wzrokowego na stronę przeciwną.

• Każde pasmo wzrokowe ma zatem połączenie z obu gałkami ocznymi.

• Lewe pasmo wzrokowe zawiera zatem włókna z lewej połowy każdego oka

• Prawe z prawej.

• Przecięcie pasma wzrokowego po jednej stronie - np..lewej - powoduje połowicze niewidzenie w obu oczach - wypadnięcie prawej części pola widzenia w każdym oku.

Ad III. Nerw okoruchowy- n. oculomotorius

• Zaopatruje wszystkie zewnętrzne mięśnie oka z wyjątkiem m. skośnego górnego i m. prostego bocznego.

• Unerwia - m. dźwigacz powieki górnej oraz wszystkie zew. M. oka z wyjątkiem jw..

• Uszkodzenie n. III pociąga za sobą porażenie wszystkich ruchów gałki ocznej z wyjątkiem odwodzenia. Gałka oczna ustawia się w pozycji zwróconej w kierunku kąta zewnętrznego oka.

• Towarzyszy temu opadanie powieki górnej.

• Źrenica jest rozszerzona i n ie reaguje na światło i zbieżność.

Ad IV. Nerw bloczkowy- n. trochlearis

• Jest najcieńszym nerwem mózgowym i unerwia tylko jeden mięsień skośny górny oka - zagina się na bloczku - pierścieniu chrząstki włóknistej umocowanym do kości czołowej.

• Porażenie nerwu IV powoduje występowanie zeza podczas spoglądania w górę,

• Gałka oczna skręca się do wewnątrz.

Ad V. Nerw trójdzielny- n. trigeminus

• Największy i najgrubszy nerw mózgowy, mający trzy główne gałęzie wychodzące oddzielnie z czaszki:

• N. oczny - n. ophtalmicus

• N. szczękowy - n. maxillaris

• N. żuchwowy - n. mandibularis

• Nerw trójdzielny zaopatruje

• czuciowo -

• Skórę twarzy, jamę nosową, jamę ustną

• Ruchowo-

• Mięśnie żwacze

Zwój nerwu trójdzielnego- Ganglion trigeminale

• Nerw trójdzielny wychodzi z mózgu

• dwoma korzeniami -

• przednim ruchowym - portio minor

• Tylnym czuciowym - portio major

• Przebija oponę twardą i tworzy duży zwój n. trójdzielnego.

• Od zwoju tego odchodzą trzy duże gałezie.

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)

• Obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu, móżdżek) oraz rdzeń kręgowy.

• OUN poddaje rejestracji i analizie pobudzenia dopływające z układu obwodowego i zapewnia prawidłową reakcję organizmu na te bodźce.

• Największą część mózgu stanowią półkule mózgu, które dzielą się na cztery płaty:

Cztery płaty mózgu

• Czołowy

• Ciemieniowy

• Skroniowy

• potyliczny

Anatomia i fizjologia

• W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono, iż poszczególne płaty związane są z określonymi funkcjami.

• Płat czołowy związany jest z czynnościami ruchowymi i psychicznymi.

• Uszkodzenie tego płata jest przyczyną niedowładów lub porażenia kończyn, a w niektórych wypadkach może ujawnić się zaburzeniami cech osobowości.

Płat ciemieniowy

• Bierze udział w analizie doznań czuciowych

• Następstwem uszkodzenia tego płata jest przeciwstronna niedoczulica.

Płat potyliczny

• W płacie potylicznym znajdują się ośrodki wzrokowe.

• Jeśli dojdzie do upośledzenia funkcji tego płata, pacjent będzie odczuwał zaburzenia w polu widzenia

Płat skroniowy

• Analiza doznań słuchowych odbywa się w płacie skroniowym.

Receptory

• Są to zakończenia nerwowe oraz składniki tkanki nienerwowej - nabłonkowej, łącznej, mięśniowej - odbierające wrażenia ze środowiska.

• Występują one w pozostałych tkankach ustroju i można wyróżnić wśród nich zakończenia w tkance nabłonkowej, łącznej, mięśniowej. Rola receptorów polega na odbieraniu różnych bodźców środowiskowych i transformowaniu ich na impulsy nerwowe.

Mechanizm przetwarzania bodźców

• Środowiskowych na impulsy nerwowe obejmuje zmianę przepuszczalności błony receptora w stosunku do pewnych jonów (powoduje zmianę polaryzacji błony),

• względnie zniekształcenie struktury błony

• ( w przypadku bodźców mechanicznych) lub

• też zmiany chemiczne błony (chemoreceptory)

Wrażliwość receptorów

• Pewne receptory są bardziej wrażliwe (posiadają niższy próg pobudliwości) na określone bodźce i w związku z tym wyróżniamy wśród nich:

• Mechanoreceptory

• Chemoreceptory

• Termoreceptory

Opony ośrodkowego układu nerwowego

• Rdzeń kręgowy i mózgowie pokryte są trzema błonami łącznotkankowymi zwanymi oponami

• Meninges.

• Na zewnątrz znajduje się najgrubsza z nich

• Opona twarda - dura mater

• Bezpośrednio pod oponą twardą leży pajęczynówka - arachnoidea

• Oddzielona od opony twardej włosowatą szczeliną - jama podtwardówkową - cavum subdurale

Opona miękka - pia mater

• Leży najgłębiej i jest zrośnięta bezpośrednio z rdzeniem kręgowym i mózgowiem.

• W wielu miejscach pajęczynówka łączy się z opona miękką za pośrednictwem pasm i beleczek łącznotkankowych.

• W innych okolicach obie opony oddalają się od siebie, tworząc wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym jamę podpajęczynówkową - cavum subarachnoideale.

Opony rdzenia kręgowego

Opona twarda rdzenia kręgowego -

dura mater spinalis

Ma kształt długiego worka za zbitej tkanki łącznej.

Powierzchnia zew. Chropowata

Powierzchnia wew. błyszcząca i gładka.

Początek - w otworze wielkim kości potylicy i tu przechodzi w oponę twarda mózgowia

Ku dołowi dochodzi do poziomu II kręgu krzyżowego i kończy się tępym stożkowatym wierzchołkiem.

Nić końcowa opony twardej - Filum terminale durae matris spinalis

• U dołu nić końcowa opony twardej łączy się z okostną kości guzicznej.

Wypustki opony twardej

• Opona twarda wysyła do każdego otworu międzykręgowego wypustkę, otaczającą oba korzenie nerwu rdzeniowego wraz ze zwojem rdzeniowym.

Jama nadtwardówkowa- cavum epidurale

• Jest to obszerna przestrzeń istniejąca między workiem opony twardej a ścianą kanału kręgowego.

• Zawartość - tkanka łączna, tkanka tłuszczowa, naczynia krwionośne i chłonne.

• Obfite naczynia żylne tworzą :

• Splot kręgowy wewnętrzny - plexus venosis vertebrales interni.

Jama nadtwardówkowa

• Dzięki zawartości licznych naczyń i tkanek miękkich jest ważnym czynnikiem chroniącym rdzeń kręgowy przed uciskiem.

• Jama nadtwardówkowa jest najobszerniejsza w dolnym odcinku kanału krzyżowego,

• Tutaj najłatwiej jest podawać do niej środki lecznicze lub znieczulające.

Pajęczynówka i opona miękka rdzenia kręgowego

• Pajęczynówka rdzenia kręgowego - arachnoidea spinalis

• Jest to cienka błona, kształtem swym przypominająca oponę twardą, od której oddziela ja jama podtwardówkowa.

• Jama podtwardówkowa zawiera niewielka ilość płynu surowiczego i jest właściwie przestrzenią potencjalną ze względu na przyleganie pajęczynówki do opony twardej.

Opona miękka rdzenia kręgowego - pia mater spinalis

• Otacza bezpośrednio jego powierzchnię, wnikając do bruzd oraz do szczeliny pośrodkowej przedniej.

Jama podpajęczynówkowa

• Pajęczynówkę rdzenia oddziela od opony miękkiej jama podpajęczynówkowa, wąska w części szyjnej i piersiowej kręgosłupa, obszerna w jego części lędźwiowej.

• Jama podpajęczynówkowa jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym, który chroni rdzeń kręgowy, otaczając go w postaci

• „Płaszcza płynnego”.

Więzadła ząbkowane- lig. denticulatum

• Od pokrywającej rdzeń opony miękkiej odchodzą w linii bocznej z każdej strony poprzecznie ustawione wyrostki cienkiej, lecz mocnej, blaszki w kształcie ząbków, zwężających się w kierunku bocznym.

• Ząbki te w liczbie 23 z każdej strony tworzą więzadło ząbkowe.

• Wierzchołki tych ząbków zrastają się z pajęczynówką, ustalając w ten sposób rdzeń.

Ochrona rdzenia kręgowego

• Rdzeń kręgowy zawieszony na więzadle ząbkowym i korzonkach rdzeniowych, pływa równocześnie w płynie mózgowo-rdzeniowym.

• Razem z poduszką z tkanki tłuszczowej i splotów żylnych wypełniających jamę nadtwardówkową chroni go od wstrząsów i urazów mechanicznych.

Płyn mózgowo-rdzeniowy- Liguor cerebrospinalis

• Jest to ciecz, wypełniająca komory mózgu oraz przestrzenie podpajęczynówkowe mózgowia i rdzenia kręgowego.

• Płyn mózgowo-rdzeniowy powstaje w splotach naczyniówkowych w wyniku przesączania się wody i pewnych składników osocza krwi.

Właściwości płynu mózgowo-rdzeniowego

• Objętość u dorosłego od 100 do 250 ml.

• Płyn jest przejrzysty, bezbarwny, o wartości względnej 1,006.

• Ciśnienie płynu m-z wynosi 14,7 kPa (150mm H20)

Opony mózgowia

• Mózgowie otaczają trzy opony:

• Opona twarda - - dura mater - zewnętrzna

• Pajęczynówka - arachnoidea - środkowa

• Opona miękka - pia mater - wewnętrzna - przylegająca bezpośrednio do tkanki mózgowej

Opona twarda- dura mater

• Zbudowana jest ze zrośniętych ze sobą dwu blaszek:

• Zewnętrznej - skierowanej do kości czaszki

• Wewnętrznej - znajdującej się od strony mózgowia.

• Wyścielają one jamę czaszki, spełniając podwójna rolę:

• Jako okostna doprowadzająca naczynia krwionośne do kości

• Jako osłona mózgowia

Przegrody opony twardej

• Opona twarda, a ściślej jej blaszka wewnętrzna wysyła w kierunku mózgowia przegrody, ze zbitej tkanki łącznej, wnikające do jamy czaszki.

• Przegrody - dzielące wnętrze czaszki na kilka połączonych ze sobą przestrzeni.

• Są one jak gdyby przedłużeniem kostnej ściany jamy czaszki do jej wnętrza i przeciwstawiają się jej nadmiernym przekształceniom. Zmniejszają prawdopodobieństwo pęknięć czaszki.

Przegrody - wypustki dzielące jamę czaszki

• 1. Sierp mózgu - falx cerebrii

• 2. Namiot móżdżku - tentorium cerebelli

• 3. Sierp móżdżku - tentorium cerebelli

• 4. Przepona siodła - diaphragma sellae

1. Sierp mózgu - falx cerebri

• Leży w płaszczyźnie pośrodkowej oddzielając od siebie dwie półkule mózgu.

• Jest przegrodą pośrodkową jamy czaszki

• Przegroda nie przechodzi przez całą jamę czaszki - jest wycięta w części środkowej oraz z tyłu i dołu tworząc sierpowate pasmo.

• Na całej długości przyczepia się u góry po obu brzegach bruzdy zatoki strzałkowej

Przewody żylne

• Na brzegach sierpu mózgu znajdują się wielkie przewody żylne:

• Sinus sagittalis superior

• Sinus sagittalis inferior

• Sinus rectus

2. Namiot móżdżku- tentorium cerebelli

• Jest ustawiony prawie poprzecznie, tworząc jak gdyby dach nad dołem czaszki tylnym.

• Namiot móżdżku oddziela półkule móżdżku od płatów potylicznych półkul mózgowych.

3. Sierp móżdżku- falx cerebelli

• Wolny brzeg sierpu móżdżku wchodzi pomiędzy półkule mózdżkowe.

• Biegnie w dole tylnym czaszki w przedłużeniu sierpu mózgu aż do otworu wielkiego.

• Znajduje się w nim zatoka potyliczna - sinus occipitalis.

Przepona siodła- diaphragma sellae

• Rozpostarta nad siodłem tureckim, oddziela dół przysadki od reszty środkowego dołu czaszki.

• W przeponie siodła znajduje się mały otwór prze który przechodzi lejek łączący przysadkę z podwzgórzem.

Pajęczynówka mózgowia- arachnoidea encephali

• Jest cienką błoną łącznotkankową, którą oddziela od opony twardej włosowata jama podtwardówkowa.

• Z położona pod nią oponą miękką zrasta się pajęczynówka tylko na wypukłych powierzchniach zakrętów mózgowych.

• Nad bruzdami i szczelinami opona ta przerzuca się, nie zagłębiając się w nie, wskutek czego pomiędzy oponą miękką a pajęczynówka powstaje szereg przestrzeni.

Jama podpajęczynówkowa- cavum subarachnoideale

• Większe przestrzenie podpajęczynówkowe noszą

• nazwę zbiorników

• cisternae subarachnoideale

• Jama podpajęczynówkowa jest wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

Opona miękka- pia mater encephali

• Jest zrośnięta z powierzchnią zewnętrzna mózgu i wchodzi we wszystkie zagłębienia bruzdy i szczeliny.

• Zawiera ona liczne naczynia krwionośne tętnicze i żylne, które wnikają do tkanki mózgowej.

Komory mózgu- cerebral ventricules

• Jest to zbiór czterech przestrzeni wewnątrz mózgu, w których wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy, iż których wydostaje się do przestrzeni podpajęczynówkowej, gdzie krąży, otaczając cały ośrodkowy układ nerwowy.

• Płyn ten wytwarzany jest z osocza krwi przez splot naczyniówkowy.

wyróżniamy

• Dwie komory boczne - ventriculis lateralis

• Komorę III - ventriculus tertius

• Komorę IV - ventriculus guartus

Układ komorowy mózgowia

• Łączy się z przestrzenia podpajęczynówkową mózgowia i rdzenia kręgowego.

• Półkule mózgu zawierają w sobie dwie komory - jedna komora w jednej półkuli -

• Nazywane komorami bocznymi

• Kształtu łukowatego -

• przypominające literę C

Rogi komór bocznych

• Róg: Przedni = górny = czołowy

• - jest położony w płacie czołowym

• Róg: tylny = boczny = potyliczny

• - znajduje się w płacie potylicznym

• Komory boczne poprzez otwory komorowe Monroego łączą się z leżącą nieco niżej, ale położoną centralnie komorą III, znajdującą się częściowo w obrębie międzymózgowia.

Komora trzecia

• Jest szczelinowata przestrzenią leżącą w płaszczyźnie pośrodkowej.

• Za pośrednictwem otworów międzykomorowych łączy się z komorami bocznymi a poprzez wodociąg Sylviusza z komora czwartą.

Komora czwarta

• Ma kształt piramidy.

• Leży w tyłomózgowiu

• W części środkowej komora czwarta uwypukla się w bok w postaci otaczających konary dolne móżdżku zachyłków bocznych - recessus lateralis ventriculi guarus

• W końcowej części zachyłków znajduje się

• Otwór boczny komory czwartej - apertus lateralis ventriculi guarti - łączący się z przestrzenią podpajęczynówkową. Ku dołowi, poniżej zastawki, komora czwarta przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego.

Wodociąg śródmózgowia

• Między komorą III a IV światło układu komorowego zwęża się w postaci” wodociągu śródmózgowia” - agueductus cerebrii.

• Uwaga kliniczna:

• Światło wodociągu może zostać zamknięte np. przez nowotwór lub stan zapalny.

• W wyniku tego następuje zastój płynu mózgowo-rdzeniowego wytwarzanego w splotach. Komora III i boczne poszerzają się

• Jest to wodogłowie wenętrzne.

Mózgowie

Cecha charakterystyczna mózgowia jest budowa piętrowa spowodowana jego powstaniem z trzech pierwotnych i pięciu wtórnych pęcherzyków mózgowych.

Rozwój mózgowia

• Już od 4 tygodnia cewa nerwowa rozrasta się w części górnej szybciej niż w obrębie przyszłego rdzenia kręgowego.

• Wskutek tego tworzą się tu zgięcia:

• Ciemieniowe

• Mostowe

• Karkowe oraz związane z nimi pęcherzyki pierwotne:

Pęcherzyki pierwotne

• Przodomózgowie - prosencephalon

• Śródmózgowie - mesencephalon

• Tyłomózgowie - rombencephalon

Pod koniec 5 tygodnia życia płodowego powstają

• Z przodomózgowia:

• Kresomózgowie - telencephalon i

• Międzymózgowie - diencephalon

Ostateczne pęcherzyki mózgowe

• Pod koniec 5 tygodnia trwania ciąży pierwotne pęcherzyki ulegają podziałowi na ostateczne pęcherzyki mózgowe, z których kształtują się części mózgowia osobnika dorosłego.

Wykład 5

Klatka piersiowa - układ oddechowy

Okolice, punkty i linie orientacyjne:

W klatce piersiowej wyróżnia się: ścianę przednią i tylną oraz dwie ściany boczne, ściana przednia od bocznej oddzielona jest przednią linią pachową, a boczna od tylnej - tylną linia pachową.

Okolice

• Celem określenia siedziby rozmaitych zmian klatki piersiowej, stwierdzonych oglądaniem, obmacywaniem i osłuchiwaniem konieczna jest znajomość niżej wymienionych okolic, punktów i linii orientacyjnych.

Okolice klatki piersiowej

• Okolica mostkowa

• Prawa i lewa okolica obojczykowa

• Okolice nadobojczykowe nazywane również dołkami nadobojczykowymi

• Prawa i lewa okolica podobojczykowa - dołki podobojczykowe

• Prawa i lewa okolica sutkowa, podsutkowa, przechodzą w okolice podżebrowe

• Okolice pachowe

• Okolica pośrodkowa grzbietu

Okolice

• Prawa i lewa okolica nadłopatkowa, łopatkowa,

• Prawa i lewa okolica międzyłopatkowa, podłopatkowa, przechodzą one ku obwodowi w okolice podżebrowe, a ku dołowi w okolice lędźwiowe.

• Brodawki sutkowe u mężczyzn leżą na wysokości IV, V żebra

• Wyrostek ościsty VII kręgu szyjnego uwidacznia się przy zgięciu głowy badanego do przodu.

Linie orientacyjne

• Odróżnia się 18 linii na ścianach: przedniej, bocznych i tylnej klatki piersiowej.

• Do lokalizacji zmian klatki piersiowej służą za linie poziome żebra lub międzyżebrza.

Budowa segmentarna płuc

• Z klinicznego punktu widzenia podstawową jednostką płuca jest segment.

• Stanowi on autonomiczną część płata płucnego, gdyż oddzielony jest od sąsiadujących z nim segmentów przegrodą łącznotkankową oraz posiada odrębną sieć naczyń żylnych, tętniczych i chłonnych. W związku z tym w pewnych okolicznościach chirurg może dokonać segmentektomii, pozostawiając resztę płata płucnego w ustroju.

Podział płuc na segmentu

• Płuco prawe składa się z 10 segmentów

• Płuco lewe składa się z 9 segmentów

Oglądanie i obmacywanie klatki piersiowej

• Wykonując powyższe badania zwracamy uwagę na: budowę klatki piersiowej, symetrię, układ kostny, ruchy oddechowe oraz gruczoły sutkowe.

• Klatka piersiowa zbudowana prawidłowo: dobrze wysklepiona, symetryczna, kregosłup przebiega prosto, łopatki są ustawione na jednym poziomie, nie odstają

Klatka piersiowa asteniczna

• Jest jedną z cech astenicznej budowy ciała - długa, płaska, wąska, dołki nad i podobojczykowe są silnie zaznaczone,

• barki wąskie, obojczyki stercza a łopatki odstają.

• Serce jest małe, wiszące.

Klatka piersiowa rozedmowa

• Jest trwale ustawiona wdechowo, głęboko szeroka, znacznie powiększony wymiar przednio-tylny. Ramiona są uniesione, żebra przebiegają bardziej poziomo niż w warunkach prawidłowych.

• Klatka piersiowa beczkowata - górna część wybitnie rozszerzona.

Klatka piersiowa krzywicza

• Zazwyczaj jest niesymetryczna na skutek skrzywienia kręgosłupa w bok lub ku tyłowi.

• Na granicach chrząstek i i żeber często stwierdza się tzw. różaniec krzywiczy.

• Górna część klatki piersiowej jest wąska a dolna szeroka.

• Mostek jest wysunięty do przodu, w związku z tym klatka piersiowa podobna jest do ptasiej.

Klatka piersiowa lejkowata

• Zazwyczaj jest zaburzeniem rozwojowym, czasami powstaje w przebiegu krzywicy.

• Dolana część mostka jest zapadnięta co może upośledzać kinetykę serca.

• Klatka piersiowa lejkowata stanowi czasami jeden z objawów zespołu Marfana.

• Zespół ten jest wrodzony i objawia się długimi i cienkimi palcami, długą i wąska czaszką, niewielkim wytrzeszczem i wrodzonymi wadami sercowo-naczyniowymi. Chorzy ci umierają nagle na skutek krwotoku z pękniętej ściany tętnicy głównej.

Ginekomastia

• Przez to określenie rozumie się występujące u płci męskiej powiększenie jednego lub obu sutków.

• Zaburzenie to należy odróżnić od powiększenia sutków męskich wywołanego nagromadzeniem się tkanki tłuszczowej.

• Do ginekomastii nieraz doprowadzają choroby gruczołów dokrewnych, nowotwory kory nadnercza, nowotwory jader. Zespół ten poza powiększeniem sutków charakteryzuje się niedorozwojem jader i członka.

Klatka piersiowa szewska

• Dolna część mostka zapada się do tyłu na skutek ucisku narzędziem pracy.

Klatka piersiowa niesymetryczna

• Częstą przyczyna braku symetrii jest skrzywienie kręgosłupa.

• Jednostronne rozszerzenie obserwuje się w wysiękowym zapaleniu opłucnej, dużych guzach śródpiersia, dużym powiększeniu serca, wątroby lub śledziony.

Sutki

• U mężczyzn rak sutka bardzo rzadko.

• U kobiet - powiększenie gruczołów sutkowych fizjologicznie - ciąża, karmienie piersią - ciąża - siara.

• W połogu - zapalenie sutków.

• Dodatkowe brodawki sutkowe, lub cały gruczoł.

• Rak sutka - zostanie omówiony oddzielnie

• Nie badanie sutków błąd w sztuce lekarskiej.

Oddychanie

• Częstość oddechów - 16-18/min.

• Przyśpieszenie oddychania - wysiłek fizyczny, podniecenie psychiczne, choroby o przebiegu gorączkowym, oraz choroby doprowadzające do duszności.

• Zwolnienie ruchów oddechowych - w czasie snu, w udarze mózgu, w napadzie dychawicy oskrzelowej, w zwężeniu górnych dróg oddechowych.

Rozszerzalność klatki piersiowej

• Bada się oglądaniem i obmacywaniem. Dla obu połów jest równomierna.

• Powłóczenie zdarza się w zapaleniu i marskości płuc, zapaleniu nopłucnej i osierdzia.

Tor oddychania

• U mężczyzn - tor oddychania brzuszno-piersiowy

• U kobiet - tor oddychania - piersiowo-brzuszny.

• Zmniejszenie lub zniesienie ruchomości oddechowej powłok brzusznych występuje w ostrym zapaleniu otrzewnej iw razie zbierania się dużej ilości płynu w jamie brzusznej.

Wielki oddech Kussmaula

• Nazywany jest także oddechem gonionego zwierzęcia, polega na utrzymującym się przez dłuższy czas znacznym pogłębieniu ruchów oddechowych.

• Spowodowany jest - kwasica metaboliczną, rozwijającą się w okresie przedśpiączkowym cukrzycy i u chorych w niewydolności nerek.

Oddech Cheyne-Stokesa

• Charakteryzuje się naprzemienne występującymi okresami bezdechu i stopniowego pogłębienia, a następnie spłycenia ruchów oddechowych.

• Występuje w lewokomorowej niewydolności krążenia, niewydolności nerek, udarze mózgu, zatruciach.

• U osób zdrowych może wystąpić może wystąpić w bardzo zbliżonej formie w głębokim śnie.

Opukiwanie klatki piersiowej

• Celem tego badania jest:

• Zbadanie stanu powietrzności tkanki płucnej

• Stwierdzenie czy między ścianą klatki piersiowej a płucem znajduje się ciało stałe, płyn lub gaz

• Oznaczenie granic znalezionych zmian odgłosu opukowego

• Oznaczenie granic płuc, serca i innych narządów.

• Zbadanie ruchomości dolnych granic płuc

Rodzaje odgłosu opukowego

• Odgłos opukowy jawny

• „ „ przytłumiony

• „ „ stłumiony

• „ „ bębenkowy

• „ „ metaliczny

Odgłos opukowy jawny

• Trwa stosunkowo długo i ma dość niskie brzmienie.

• Stopień jago jawności zależy od grubości ściany klatki piersiowej oraz warstwy tkanki płucnej w danym miejscu.

Odgłos przytłumiony i stłumiony

• Trwa stosunkowo krótko i ma dość wysokie brzmienie - słyszy się go opukując np. udo.

• Jedną z przyczyn przytłumienia i stłumienia odgłosu opukowego jest obecność między klatką piersiową a płucem płynu (wysięk, przesięk, krew) lub ciała stałego (zwłóknienie opłucnej, nowotwór).

Odgłos opukowy bębenkowy

• Trwa stosunkowo długo i może mieć niskie lub wysokie brzmienie.

• Słyszy się go opukując brzuch lub policzek przy zamkniętej jamie ustnej.

• Najczęstszą przyczyną odgłosu bębenkowego jest rozedma płuc i odma opłucnowa.

Odgłos opukowy metaliczny

• Jest odmiana odgłosu bębenkowego. Ma on wysokie brzmienie.

• Słyszy się opukując nieco wzdęty brzuch lub policzki przy szeroko otwartej jamie ustnej.

Metody opukiwania

• Metoda bezpośrednia polega na opukiwaniu klatki piersiowej opuszką 3 lub 4 palca.

• Metoda pośrednia - opuszką trzeciego palca prawej ręki opukuje się środkowy paliczek trzeciego palca lewej ręki.

Osłuchiwanie klatki piersiowej

• Osłuchując klatkę piersiową zwraca się uwagę na podstawowe szmery oddechowe i na szmery dodatkowe.

• Osłuchiwanie może być bezpośrednia i przy pomocy stetoskopu, fonendoskopu.

• Niektóre szmery stwierdza się w pewnej odległości od chorego. Są to świsty i wilgotne furczenia, wilgotne rzężenia w obrębie płuc i rzężenie tchawicze u konających.

Rodzaje szmerów oddechowych

• Odróżnia się:

• szmer oddechowy pęcherzykowy, oskrzelowy i

• nieoznaczony.

• Badany powinien oddychać nosem.

• Należy osłuchiwać podczas oddychania zwykłego i głębokiego, czasami również po kaszlu.

Szmer oddechowy pęcherzykowy

• Może być:

• Prawidłowy

• Zaostrzony

• Osłabiony

• Zniesiony

• Z wydłużonym wydechem

Szmer oddechowy pęcherzykowy prawidłowy

• Ma charakter ssący („FF”) i jest dobrze słyszalny, zwłaszcza podczas głębokiego wdechu.

• Wydech jest krótki - delikatne chuchnięcie.

• Natężenie szmeru pęcherzykowego zależy nie tylko od głębokości oddychania, ale także od okolicy osłuchiwanej.

• Prawidłowy szmer pęcherzykowy nie wyłącza spraw chorobowych toczących się w układzie oddechowym.

Szmer oddechowy pęcherzykowy zaostrzony

• Stwierdza się u zdrowych dzieci, a także w chorobach gorączkowych - przyspieszone i pogłębione ruchy oddechowe - i w zapaleniach oskrzeli powodujących niewielkie zwężenie ich światła.

Szmer oddechowy pęcherzykowy osłabiony - zniesiony

• Wysłuchuje się w chorobach doprowadzających do zmniejszenia rozszerzalności klatki piersiowej - rozedma płuc, bóle klatki piersiowej, do znacznego zwężenia światła oskrzeli - ciała obce, śluz, odoskrzelowy rak płuca, i do oddalenia płuca od ściany klatki piersiowej - odma opłucnowa, płyn w jamie opłucnowej, nowotwory opłucnej.

• Zapalenie wyrostka robaczkowego lub inne ostre schorzenia jamy brzusznej prowadzące do ograniczenia ruchomości przepony.

Szmer oddechowy pęcherzykowy z wydłużonym wydechem

• Zazwyczaj jest jednocześnie zaostrzony.

• Występuje w rozedmie płuc, dychawicy oskrzelowej i innych stanach powodujących duszność wydechową.

Szmer oddechowy oskrzelowy

• Ma charakter chuchający („h”) przy czym wydech góruje nad wdechem.

• Fizjologiczny szmer oddechowy oskrzelowy stwierdza się w miejscu rzutu tchawicy i głównych oskrzeli na przednią i tylną powierzchnię klatki piersiowej.

• Patologiczny - w stanach doprowadzających do bezpowietrzności tkanki płucnej. (zapalenie, gruźlica, marskość).

Szmery oddechowe dodatkowe

• 1. rzężenie

• 2. trzeszczenie

• 3. tarcie opłucnej

• 4. szmer pluskający

Rzężenie

• Powstaje na skutek obecności („suchej”) gęstej wydzieliny w oskrzelach.

• Na ogół jest to śluz.

• Ostry i przewlekły nieżyt oskrzeli

• Astma oskrzelowa

• W zależności od wysokości brzmienia dzieli się je furczenia i świsty.

• Rzężenie wilgotne powstaje na skutek „wilgotnej” wydzieliny w oskrzelach lub jamach. (wydzielina śluzowa, śluzowo-ropna, ropna, przesięk w obrzęku płuc, krew po krwotoku płucnym).

Trzeszczenia

• Powstają podczas wdechu na skutek rozlepiania się pęcherzyków płucnych.

• Niedodma płuc

• U chorych leżących przez dłuższy czas na plecach

Tarcie opłucnej

• W warunkach prawidłowych opłucna ścienna i płucna ocierają się o siebie podczas oddychania nie wydają żadnego szmeru.

• W niektórych chorobach blaszki opłucnej staja się suche i nierówne - włóknik, nowotwór - co powoduje powstanie tarcia.

• Tarcie pojawia się podczas wdechu i wydechu.

Szmer pluskający

• Występuje wtedy, gdy w jamie opłucnowej znajduje się płyn i powietrze.

• Do stwierdzenia objawu należy:

• Przyłożyć ucho do odpowiedniej strony klatki piersiowej i poprosić chorego by gwałtownie się poruszył.

Klatka piersiowa - układ krążenia

• Metody badania fizykalnego:

• 1. oglądanie

• 2. obmacywanie okolicy serca

• 3. opukiwanie

• 4. osłuchiwanie okolicy serca

EKG

• Ocena prawidłowego i patologicznego zapisu ekg.

• Technika wykonania badania ekg

Wykład 6

Wielkie gruczoły trawienne

Wątroba - hepar. Jest narządem położonym wewnątrzotrzewnowo, głównie w prawym podżebrzu o masie około 1,5 kg. Jest gruczołem wytwarzającym żółć i odgrywającym znaczną rolę w procesie trawienia. Powierzchnia górna, wypukła, przylega do przepony, dolna, plaska przylega do trzew jamy brzusznej. Wątroba pokryta jest otrzewną, która stanowi jej błonę surowiczą z wyjątkiem pola nagiego ( area nuda), wrót wątroby, dołu pęcherzyka żółciowego. Ogólny podział uwzględnia podział na dwa płaty: prawy i lewy (lobus dextr et sinister), oddzielone

Wątroba

Od siebie na powierzchni przeponowej przyczepem więzadła sierpowatego (lig.falciformae hepatis) na powierzchni trzewnej dołem pęcherzyka żółciowego oraz na części tylnej powierzchni przeponowej dołem żyły głównej.

Czynności wątroby są różnorodne. Poza udziałem w procesach trawienia, wątroba bierze udział w gospodarce węglowodanowej, w przemianie białkowej i tłuszczowej.

Uwagi kliniczne - niektóre metody badania wątroby: obmacywanie - nie powiększona wątrobę wyczuwa się pod prawym łukiem

Wątroba

Żebrowym tylko podczas głębokiego wdechu.

Opukiwaniem - określa się granice wątroby.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa wątroby.

Ze względu na kruchość tkanki wątrobowej łatwo dochodzi do urazów wątroby w postaci pęknięć otwartych lub podtorebkowych połączonych z krwawieniem zagrażającym życiu.

Ropnie wątroby - jest najczęściej powikłaniem zapalenia pęcherzyka żółciowego.

Guzy łagodne - występują tu względnie rzadkie torbiele, bąblowiec, naczyniak jamisty.

Wątroba

Nowotwory pierwotne złośliwe - rak pochodzący z komórek wątrobowych lub z dróg żółciowych są u nas rzadkie, choć w innych sterfach klimatycznych są bardzo częste. Przerzuty do wątroby pochodzą z narządów jamy brzusznej jak i klatki piersiowej.

Zrozumieć złożoną czynność wątroby

• To trzeba poznać wewnętrzną budowę gruczołu na którą składa się :

• Miąższ złożony z komórek wątrobowych

• Liczne-różnej wielkości naczynia krwionośne

• Przewody żółciowe

Gałęzie żyły wrotnej

• Po wejściu do wrót wątroby dzieli się na dwie gałęzie : prawą i lewą

• Te dają gałęzie segmentowe

Prawa gałąź żyły wrotnej

• Dzieli się na:

• Gałąź przednią

• Gałąź tylna

• Dla odpowiednich segmentów wątroby

Lewa gałąź żyły wrotnej

• Oddaje gałęzie płata ogoniastego (rr. Caudati) do płata ogoniastego oraz

• Gałęzie boczne i przyśrodkowe

• Dochodzące do segmentów płata lewego wątroby.

Gałęzie segmentowe żyły wrotnej

• Rozgałęziają się stopniowo na coraz mniejsze żyły i kończą się żyłami międzyzrazikowymi - vv. Interlobullares, które biegną między przylegającymi do nich zrazikami wątroby.

Żyły międzyzrazikowe

• Przechodzą w żyły okołozrazikowe, a te w gęstą sieć naczyń włosowatych typu zatokowego zrazika wątroby

W zraziku wątroby - lobulus hepatis

• Naczynia włosowate biegną między komórkami wątrobowymi promienisto, od jego obwodu do środka.

Krew naczyń włosowatych

• Oddaje komórkom wątroby składniki wchłonięte do naczyń włosowatych przewodu pokarmowego - aminokwasy, cukry - oraz-

• Składniki pobrane w śledzionie i trzustce - insulina

Wytwarzane w komórkach wątrobowych

Liczne substancje np.. Białka dostają się z nich do sieci włosowatej zrazika a następnie do żyły środkowej

Żyła środkowa - vena centralis

• Biegnie w osi długiej zrazika i stanowi początek układu żylnego odprowadzającego krew z wątroby.

• Żyły środkowe uchodzą do żył podzrazikowych - vv. Sublobulares a te do żył wątrobowych

Sieć dziwna - rete mirabile

• Naczynia tworzące żyłę wrotną powstały z naczyń włosowatych, na które żyła wrotna ponownie się rozpada, ta druga sieć włosowata została nazwana siecią dziwną.

Gałęzie tętnicy wątrobowej

• Towarzyszą rozgałęzieniom żyły wrotnej.

• Po kilku podziałach przechodzą w tetnice międzyzrazikowe.

• Odżywiają: torebkę włóknistą okołonaczyniowa,

• Przewody żółciowe

• Oddają krew do sieci włosowatej, podobnie jak żyły miedzyzrazikowe.

Żyły wątrobowe

• Odprowadzają krew z wątroby do żyły głównej dolnej.

Funkcja wątroby

• Nie wyczerpuje się na wymianie produktów między komórkami wątroby a krwią.

• Wątroba jest gruczołem wydzielającym żółć.

Żółć

• Jest produktem komórek wątrobowych, między którymi zaczynają się przewodziki żółciowe - ductuli biliferi

• Wychodzące ze zrazika do

• Przewodzików międzyzrazikowych - ductuli interlobulares - te łącząc się ze sobą tworzą dwa duże przewody żółciowe:

• Przewód wątrobowy prawy - ductus hepaticus dextr i przewód watrobowy lewy - sin.

Przewód wątrobowy wspólny - ductus hepaticus communis

• Powstaje z połączenia przewodów :

• prawego i lewego

Trzustka - pancreas

Jest długim wąskim gruczołem o budowie zrazikowej, barwy szarawo-różowej, konsystencji miękkiej i masie 70-90 g. Trzustka jest ułożona poprzecznie na tylnej ścianie jamy brzusznej za żołądkiem na poziomie I i II kręgu lędźwiowego.Rozróżniamy w niej: głowę, położoną wewnątrz pętli dwunastnicy, trzon - ciągnący się poprzecznie ku stronie lewej i nieco ku górze oraz ogon, sięgający do wnęki śledziony.

Centralnie w osi gruczołu przebiega przewód trzustkowy (ductus pancreatis) do którego

Trzustka

Dochodzą mniejsze gruczoły zrazikowe.Przewód trzustkowy otwiera się do dwunastnicy razem z przewodem żółciowym wspólnym.

Trzustka ma budowę zrazikową. Wśród tkanki w każdym zraziku rozsiane są grupy odmiennych komórek, tworzące wyspy trzustki. Komórki te nie mają łączności z przewodami wyprowadzającymi, lecz są oplecione gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych. Komórki beta tym wysp wytwarzają hormon insulinę, która jest bezpośrednio wydzielana do krwi.

Czynność trzustki

Trzustka wytwarza dwa rodzaje wydzieliny: sok trzustkowy, wydzielany do dwunastnicy, który bierze znaczny udział w trawieniu pokarmów, oraz powstające w wyspach trzustki dwa hormony - insulinę, która jest hormonem regulującym przemianę węglowodanową i glukagon, podnoszący stężenie glukozy we krwi przez rozpad glikogenu.

Sekrecja żółci

Żółć jest wytwarzana przez komórki wątrobowe i wydzielana do światła kanalików żółciowych. Łączą się one w coraz większe przewody, by ostatecznie utworzyć wychodzący z wnęki wątroby przewód wątrobowy wspólny. Z przewodu tego żółć ma dwie drogi - do pęcherzyka żółciowego i bezpośrednio do dwunastnicy. W dwunastnicy przewód żółciowy wspólny otwiera się razem z przewodem trzustkowym na brodawce dwunastniczej.

Żółć jest płynem o złocistym zabarwieniu, odczynie lekko alkalicznym, produkowanym

Żółć

Nieustannie w ilości ok., 0,5 - 1 litra na dobę.

Do głównych składników żółci należą: sole kwasów żółciowych, bilirubina, cholesterol, kwasy tłuszczowe, i lecytyna.

Rola żółci w procesach trawienia polega na:

1- aktywowaniu enzymów trzustkowych, przede wszystkim lipazy; 2- emulgowaniu tłuszczów - kwasy żółciowe zmniejszają napięcie powierzchniowe tłuszczów,wskutek czego rozbijają się one na drobne kuleczki, co ułatwia działanie lipazy. 3- rozpuszczaniu kwasów tłuszczowych, 4- wzmaganiu perystaltyki jelit.

Wykład 7

Układ mięśniowy

Składa się z wydłużonych komórek otoczonych błoną podstawną, zwanych włóknami mięśniowymi. Mięśnie stanowią 40-50% całkowitego ciężaru ciała.

W organizmie znajduje się ponad 430 mięśni zależnych od woli. Każdy z nich zawiera 75% wody, 20% białka i 5% soli mineralnych i związków chemicznych.

Pęczki mięśniowe, z których każdy składa się z grupy ok.. 150 włókien mięśniowych otoczony jest z zewnątrz tkanką łączną zwaną powięzią.

Ścięgna

• Na obydwu końcach mięśnia, pokrywająca go powięź formuje mocne pasma tkanki łącznej nazywane ścięgnami, które są bezpośrednio przyczepione do kości.

• Ścięgna - to mocne pasma tkanki łącznej pokrywające mięsień, mające przyczepy na kości.

• Więzadła - to wytrzymałe, elastyczne pasma, które łączą ze sobą kości i stabilizują stawy.

Cechy charakterystyczne mięśni

• 1. Pobudliwość

• 2. Kurczliwość

• 3. Rozciągliwość

• 4. Elastyczność

Ad 1. pobudliwość

• Zdolność przyjmowania bodźców i reagowania na nie.

Ad 2. Kurczliwość

• Zdolność do skracania i generowania siły pozwalającej wykonać pracę. Mięśnie w czasie skurczu mogą nie zmieniać swojej długości, a tylko zmieniają napięcie (skurcz izometryczny), lub mogą się skracać w czasie skurczu (skurcz izotoniczny). Rozległość skurczu mięśnia zależy od długości jego włókien, które mogą skracać się do połowy swojej długości. Siła działania mięśnia równa jest sumie sił poszczególnych włókien.

Ad 3. Rozciągliwość

• Zdolność do wydłużania, bez uszkodzenia włókna mięśniowego.

Ad 4. Elastyczność

• Zdolność do powrotu do pierwotnego kształtu po skurczu lub rozciągnięciu.

Napięcie mięśnia - tonus

• Sprawia, że przeciwstawia się on sile chcącej go rozciągnąć.

• Na stopień napięcia mięśnia mają wpływ: budowa osłonki,

• jego wiek i

• gruczoły wewnętrznego wydzielania, szczególnie jajniki i jądra,

• a także układ nerwowy.

Trzy podstawowe czynności mięśni

• 1. Ruch

• 2. Utrzymanie postawy ciała

• 3. Wytwarzanie ciepła

Ad 1. Ruch

• Może być odruchem lub wykonany dowolnie. Wszystkie ruchy są wynikiem zintegrowanego działania kości, stawów i mięśni. Mniej widoczne są czynności mięśni gładkich (ruchy perystaltyczne jelit, skurcz pęcherza moczowego ii.). Wyróżniamy mięśnie jedno i wielostawowe w zależności od ich przyczepów i przebiegu. W każdym ruchu działa zwykle kilka mięśni, nazywamy je wtedy współdziałającymi lub synergistycznymi. W każdym ruchu czynne są również mięśnie przeciwstawne, czyli antagonistyczne. Harmonijne ruchy są rezultatem współpracy synergistów i antagonistów.

Ad 2. Utrzymanie postawy ciała

• Skurcz mięśni pozwala na utrzymanie stałej pozycji ciała - siedzenie, stanie.

Ad 3. Wytwarzanie ciepła

• Mięśnie w czasie czynności wytwarzają ciepło, utrzymując stałą ciepłotę ciała.

• Uważa się, iż około 85% całkowitej ciepłoty ciała jest produkowane w czasie skurczu mięśni.

Trzy rodzaje włókien mięśniowych człowieka

• 1. Mięśnie gładkie

• 2. Mięśnie poprzecznie prążkowane

• 3. Mięsień sercowy

Ad 1. Mięśnie gładkie

• Wchodzą w skład ścian naczyń i narządów wewnętrznych.

• Ich skurcz jest powolny, długotrwały i niezależny od naszej woli.

• Komórki mięśni gładkich unerwione są przez układ nerwowy autonomiczny.

Ad 2. Mięśnie poprzecznie prążkowane - m. szkieletowe

• Stanowiące czynny narząd ruchu, które przyczepiają się do kości lub skóry.

• Ich skurcz jest szybki i zależny od woli człowieka.

Ad 3. Mięsień sercowy

• Zbudowany jest z sieci włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych o specyficznej budowie. Jego czynność jest automatyczna i nie podlega naszej woli.

• Mięsień sercowy lub tkanka mięśniowa serca występuje głównie w ścianach serca oraz w ścianach dużych naczyń w pobliżu serca. Tkanka ta składa się z komórek mięśniowych sercowych oraz komórek układu przewodzącego.

Wykład 8

Unaczynienie tętnicze układu pokarmowego

Układ pokarmowy jest unaczyniony przez 3 tętnice nieparzyste trzewne odchodzące od aorty brzusznej.

1. Pień trzewny - truncus voeliacus

2. Tętnica krezkowa górna - a. mesenterica superior

3. Tętnica krezkowa dolna - a. mesenterica inferior

Pień trzewny

• Odchodzi od aorty na poziomie kręgu L1, i po krótkim przebiegu - ok.. 1 cm dzieli się na 3 gałęzie:

• 1. T. żołądkowa lewa - a. gastrica sin.

• 2. T. śledzionowa - a. splenica s. lienalis

• 3. T. T. wątrobowa wspólna - a. hepatica comminis.

Tętnica żołądkowa lewa

• Po oddzieleniu się od pnia trzewnego wchodzi od strony lewej na krzywiznę mniejszą żołądka.

• Łączy się z tętnicą żołądkową prawą

• Tworząc łuk biegnący wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka

Tętnica śledzionowa- a. lienalis

• Przebiega kręto pozaotrzewnowo wzdłuż górnego brzegu trzustki w stronę lewą.

• Wnika do wnęki śledziony.

• W przebiegu oddaje gałązki trzustkowe do trzonu i ogona trzustki, następnie w pobliżu wnęki śledziony oddaje tętnicę żołądkowo-sieciową lewą ( a. gastroepiploica sinistra) biegnącą w sieci mniejszej, wzdłuż krzywizny większej żołądka w stroną prawą.

Tętnica wątrobowa wspólna- a. hepatica communis

• Po oddzieleniu się od pnia trzewnego biegnie ku stronie prawej i dalej jako tętnica wątrobowa właściwa wchodzi do więzadła wątrobowo-dwunastniczego; następnie podąża do wrót wątroby.

• Tętnica wątrobowa wspólna ma następujące odgałęzienia

Odgałęzienia tętnicy wątrobowej wspólnej

• 1. Tętnica żołądkowo-dwunastnicza

• 2. Tętnica żołądkowo-sieciowa prawa

• 3. Tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna

• 4. Tętnica żołądkowa prawa

• 5. Tętnica wątrobowa właściwa

Tętnica krezkowa górna- a. mesenterica superior

• Odchodzi od aorty tuż poniżej pnia trzewnego na poziomie kręgu L.1

• Wchodzi do krezki jelita cienkiego i biegnie łukiem wypukłym ku dołowi.

• Poza jelitem cienkim zaopatruje ona jelito ślepe, okrężnicę wstępującą i dwie trzecie prawe okrężnicy poprzecznej a częściowo również trzustkę.

Tętnica krezkowa górna

Od obwodu lewego - wypukłego - odchodzą tętnice do jelita czczego i krętego w liczbie 12-18 aa. Jejunales et ileales tworząc łukowate połączenia zwane arkadami, od których odchodzą tętnice proste.

Tętnica krezkowa dolna- a. mesenterica inferior

• Odchodzi od aorty brzusznej na wysokości kręgu L.3.

• Zstępuje pozaotrzewnowo po lewej stronie aorty, a następnie wchodzi do nasady krezki okrężnicy esowatej, podobnie jak tętnica krezkowa górna tworzy liczne orkady.

Tętnica krezkowa dolna

• Zaopatruje:

• Lewą trzecią część okrężnicy poprzecznej

• Okrężnicę zstępującą i esowatą

• Większą część odbytnicy

• T. Krezkowa dolna oddaje naczynia tętnicze:

• 1. Tętnicę okrężniczą lewą

• 2. TT. Okrężnicy esowatej

• 3. T. odbytniczą górną

Wykład 9

Powłoka wspólna

W skład powłoki wspólnej wchodzą:

1. Skóra

2. Przydatki skóry

3. Gruczoły skóry

4. Włosy

5. Paznokcie

Skóra

• Posiada bardzo złożoną budowę i jest narządem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu jako całości.

• Stanowi ona osłonę organizmu przed środowiskiem zewnętrznym z jednej strony,

• a także zapewnia właściwe kontaktowanie się ze światem zewnętrznym.

Cechy skóry

• Powierzchnia skóry wynosi około 1,8-2,2 m2 u człowieka dorosłego

• Grubość 0d 0,5 do 4 mm. W różnych okolicach ciała

• Ciężar skóry wynosi 16% ciężaru ciała.

Budowa skóry

• Skóra jest narządem zbudowanym z dwu warstw:

• Naskórka - epidermis

• Skóry właściwej - corium

• Które stanowią anatomiczną i biologiczna całość.

Tkanka podskórna

• Dzięki obecności tkanki podskórnej (tele subcutanea) skóra jest przesuwalna, co pozwala na swobodę ruchów poszczególnych części ciała.

Skóra cienka, skóra gruba

• Skóra cienka pokrywa prawie cała powierzchnię ciała

• z wyjątkiem powierzchni-

• Dłoni i

• stóp

Linie papilarne

• Powierzchnię stóp i dłoni pokrywa skóra gruba, która nie jest owłosiona.

• Na powierzchni tej skóry występują rowki o różnym przebiegu, tworzące charakterystyczne linie papilarne.

Funkcje skóry

Skóra jest narządem pełniącym szereg funkcji i mającym wpływ na utrzymanie równowagi wewnątrzustrojowej poprzez połączenie z różnymi układami.

Funkcje skóry - 1.

• Skóra stanowi ochronę organizmu przed szkodliwym wpływem środowiska zewnętrznego poprzez amortyzację sił działających z zewnątrz np.. Urazów mechanicznych, dzięki dużej zawartości włókien klejorodnych, sprężystych i tkanki tłuszczowej co nadaje jej sprężystość i rozciągliwość.

Funkcje skóry - 2.

• Warstwa rogowa naskórka i włókna skóry

• stanowią mechaniczną osłonę przed

• wnikaniem drobnoustrojów do organizmu.

Wykład 10

Zęby

Dentes - tworzą dwa szeregi po 16 zębów każdy: górny , znajduje się w wyrostkach zębodołowych szczęk, dolny zaś w części zębodołowej żuchwy. Umiejscowione są one na granicy przedsionka i jamy ustnej właściwej. Zadaniem uzębienia jest chwytanie, rozdrabnianie i miażdżenie pokarmów. Człowiek ma dwa pokolenia zębów-mleczne i stałe. W każdym zębie wyróżnia się koronę szyjkę i korzeń.Korona zęba pokryta jest twardą substancją zwaną szkliwem. Korzeń zęba zakończony jest wierzchołkiem. Ząb może mieć korzeń pojedynczy, podwójny lub potrójny. Wewnątrz zęba znajduje się jama zwana komorą zęba. Jamę zęba wypełnia silnie unerwiona i unaczyniona miazga.

Wykład 11

Ślinianki

Ślinianka przyuszna - glandula parotis - jest największym gruczołem ślinowy wagi ok..30g. Miękkiej konsystencji, barwy szaroróżowej. Leży na zewnętrznej powierzchni mięśnia żwacza pod powięzią przyuszniczą (fascia parotidea).

Przewód ślinianki przyusznej (ductus paratideus), biegnie ku przodowi i uchodzi do przedsionka jamy ustnej, kończąc się małym otworem na wzniesieniu błony śluzowej, zwanym brodawką przyuszniczą ( papilla parotidea), leżącym na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego. Długość przewodu wynosi 40-60 mm, średnica 3-4 mm.

Ślinianka podżuchwowa

Glandula SUBMANDIBULARIS - mniejsza od poprzedniej 10-15 g.ma charakter spłaszczonego jaja. Leży w okolicy podżuchwowej, częściowo pokrywa żuchwą. Przewód ślinianki podżuchwowej, długości ok.. 5 cm. Biegnie ku przodowi i otwiera się na mięsku podjęzykowym bocznie od więzadełka języka.

Ślinianka podjęzykowa - glandula sublingualis najmniejsza z gr. Ślinowych 3-5g, leży pod błona śluzową jamy ustnej.Składa się z kilku zrazików i ma kilka przewodów mniejszych, które otwierają się wzdłuż fałdu podjęzykowego, oraz jeden główny przewód większy dł. 35-40 mm otwiera się na mięśniu podjęzykowym.

Trawienie pokarmu w jamie ustnej

• Smaki:

• słodki , gorzki, słony, kwaśny

• Czuciem dotyku rozpoznajemy konsystencję i stopień rozdrobnienia pokarmów.

• Temperatura pokarmu - czucie ciepła i zimna

• Zmysł węchu - ocena przydatności pokarmu

• W/w czynniki decydują o przyjęciu pokarmu lub wydaleniu na zewnątrz

Ślina

• Jest produktem czynności gruczołów śluzowych.

• W skład gruczołów ślinowych wchodzą dwa rodzaje komórek:

• Śluzowe - produkują gęstą, ciągnącą się wydzielinę

• Surowicze - ślinę rzadką, wodnistą

• Ślina jest cieczą wodnistą w skład której wchodzi duża ilość wody - 99,5%

Wykład 12

Układ krążenia

Krew krąży w ustroju w zamkniętym układzie naczyń i jest wprawiana w ruch przez serce. Naczynia którymi płynie krew od serca do obwodu nazywają się tętnicami (arteriae). Tętnice, początkowo grube, dzielą się na coraz drobniejsze gałązki, które wreszcie rozpadają się na bardzo cienkie naczynia włosowate (kapilary), tworzące w tkankach gęstą sieć. W naczyniach włosowatych krew płynie powoli, co sprzyja wymianie produktów odżywczych. Naczynia włosowate,łącząc się tworzą żyły którymi krew spływa do serca .

Serce - cor s. cardia

Serce jest centralnym narządem układu krążenia. Ze względu na swoją funkcję porównywany jest do pompy ssąco-tłoczącej. W sercu następują cyklicznie skurcze (systole) i rozkurcze (diastole) poszczególnych jam serca. Skurcz wypełnionych krwią przedsionków wtłacza krew do komór, z kolei ich skurcz pompuje krew do dużych naczyń i nimi rozprowadza ją po całym ciele. Z sercem połączone są dwa zamknięte układy krążenia : krwiobieg duży oraz krwiobieg mały, zwany inaczej płucnym.

Krwiobieg duży

Rozpoczyna się wychodzącym z lewej komory największym naczyniem - tętnicą główną , czyli aortą,oddającą bardzo liczne tętnice narządowe (trzewne) i ścienne, które ostatecznie w postaci naczyń włosowatych docierają do narządów i tkanek. Tym systemem naczyń płynie tętnicza, utlenowana krew. Następnie włosowate naczynia żylne,które przechodzą w coraz większe żyły,prowadzą krew żylną (0dtlenowaną), by ostatecznie poprzez żyłę główną górną (vena cava superior) i żyłę główną dolną (v.cava inferior) dostarczyć ją do prawego przedsionka.

Krwiobieg mały - płucny

Rozpoczyna wychodzący z prawej komory pień płucny (truncus pulmonalis) dzielący się na dwie tętnice płucne (aa. Pulmonales), które po licznych podziałach odpowiadających rozgałęzieniom oskrzeli już jako naczynia włosowate dochodzą do pęcherzyków płucnych, gdzie następuje wymiana gazowa. Krwiobieg mały kończą cztery żyły płucne (vv. Pulmonales) uchodzące do lewego przedsionka. Występuje pewna niekonsekwencja w przypadku krążenia płucnego, ponieważ krew tętnicza płynie w żyłach płucnych, a żylna w tętnicach płucnych.

Krwiobieg -uwagi ogólne.

Z powyższego wynika, że przez prawą połowę serca przechodzi krew żylna (odtleniona), przez lewa połowę - krew tętnicza (natleniona).Przyjęto bowiem zasadę dotyczącą nazewnictwa naczyń bezpośrednio związanych z sercem - naczynia wyprowadzające krew z serca nazywane są zawsze tętnicami, dochodzące zaś do przedsionków żyłami.Warto zwrócić uwagę na topografię naczyń żylnych uchodzących do przedsionków serca. Żyły płucne (krwiobieg mały) dochodzą do przedsionka lewego poziomo, żyły główne zaś-górna i dolna (krwiobieg Duży ), biegną pionowo do prawego przedsionka.

Układ tych naczyń tworzy tzw. Krzyż żylny widoczny w obrazie RTG.

Położenie serca

Serce leży w klatce piersiowej w śródpiersiu środkowym. Jego położenie cechuje charakterystyczna asymetria, ok. 2/3 narządu leży po stronie lewej w stosunku do linii pośrodkowej ciała. Położenie serca zmienia się z wiekiem - u dziecka położone ono jest wyżej. Inaczej kształtuje się także sylwetka serca w przypadku różnych typów budowy konstytucyjnej klatki piersiowej (astenik,piknik). Również deformacje klatki piersiowej zmieniają położenie serca.

Kształt i wielkość serca

Serce jest narządem głównie mięśniowym zbudowanym ze swoistego mięśnia poprzecznie prążkowanego. Ma ono kształt stożka podstawą zwróconego ku górze, tyłowi i stronie prawej oraz koniuszka skierowanego ku dołowi, przodowi i ku stronie lewej. Koniuszek styka się z przednią ścianą klatki piersiowej w lewej V przestrzeni międzyżebrowej, nieco przyśrodkowo od linii środkowo-obojczykowej. W toku życia zwiększa się bezwzględna masa serca z 17-20 g u noworodka do ok. 200g u człowieka dorosłego.

Budowa serca - ściana serca.

Serce, podobnie jak naczynia krwionośne, ma budowę trójwarstwową. Warstwa zewnętrzna nasierdzie (epicardium), warstwa środkowa - śródsierdzie - którego głównym składnikiem jest mięsień sercowy (myocardium), oddzielny dla przedsionków i komór, oraz wsierdzie (endocardium).

Osierdzie -serce otacza podwójna błona surowicza tworząca worek osierdziowy, który składa się z dwu blaszek: zewnętrznej ściennej (lamina parietalis pericardii serosi) i wewnętrznej,

Czyli trzewnej zwanej nasierdziem (epicardium), które przylega do powierzchni serca i stanowi warstwę zewnętrzną jego ściany. Między tymi bląszkami osierdzia znajduje się szczelinowata jama osierdzia (cavum pericardii) zawierająca niewielką ilość (10 ml) płynu osierdziowego. Jego obecność stwarza warunki „poślizgowe” do pracy serca. W niektórych stanach chorobowych może dochodzić do gromadzenia się w worku osierdziowym dużej ilości płynu wysiękowego, krwi a także powietrza (hemopericardium, pneumopericardium).

Patologia worka osierdziowego

Bardzo wytrzymały na rozerwanie worek osierdziowy nie ma możliwości poszerzenia się, dlatego w tych przypadkach wzrasta w nim ciśnienie utrudniające lub wręcz uniemożliwiające prawidłową pracę serca. Taki krytyczny stan nazywany jest tamponadą serca. Jedynym sposobem ratującym życie jest wtedy natychmiastowa punkcja worka osierdziowego w celu ewakuacji zbierającego się w nim płyny wysiękowego lub krwi.

Szkielet serca

Mianem szkieletu serca określa się leżące na podstawie komór struktury ścięgniste otaczające ujścia przedsionkowo-komorowe oraz aorty i pnia płucnego. Tworzą go cztery pierścienie włókniste (anuli fibrosi) odgraniczające całkowicie przedsionki od komór. Łączy je jedynie pęczek przesionkowo-komorowy układu przewodzącego (fasiculus artioventriculus), dwa trójkąty włókniste ( trigona fibrosa) oraz błoniasta część przegrody międzykomorowej (pars membranosa septi intraventricularis).

Pierścienie włókniste szkieletu serca

Na pierścieniach włóknistych ujść przedsionkowo-komorowych znajdują się przyczepy mięśniówki przedsionków i komór a także zastawki przedsionków i komór. Podobne pierścienie znajdują się na ujściach wielkich naczyń. Bez szkieletu serca byłoby ono bezużyteczne, gdyż poddawałoby się naciskowi prądu krwi.

Budowa wewnętrzna jam serca

Przegroda serca (septum cordis) - oddziela prawą połowę serca od lewej. Składa się z przegrody międzyprzedsionkowej i międzykomorowej. Część górna to część błoniasta dość cienka oddziela od siebie oba przedsionki, ale w obrębie w obrębie prawego zstępuje nieco niżej. Przegroda międzykomorowa oddziela obie komory składa siez dwu części górna cienka, błoniasta ku dołowi przechodzi w znacznie grubszą część mięśniową.

Przedsionek prawy

Jest jamą kształtem zbliżoną do sześcianu. Wpadają do niego - żyła główna górna (v. cava superior), żyła główna dolna (v.cava inferior), ujście zatoki wieńcowej serca (sinus coronarius cordis). Ściany przedsionka są gładkie, z wyjątkiem jego uchyłka, czyli uszka prawego (articuli dextri), w którego obrębie biegną równolegle listewki mięśniowe - mięśnie grzebieniaste (musculi pectinali). Na przegrodzie międzyprzedsionkowej znajduje się zagłębienie zw.dołem owalnym (fossa ovalis). W życiu płodowy (foramen ovale).

Komora prawa (ventriculus dextr)

Na przekroju poprzecznym ma kształt półksiężycowaty. Światło komory zwęża się stopniowo w kierunku koniuszka serca.Przedsionek prawy łączy się z komorą prawą ujściem przedsionkowo-komorowym prawym (ostium atrioventriculare sin). Ujście to zabezpiecza zastawka przedsionkowo-komorowa prawa zw.trójdzielną (valva atrioventricularis dextra v. Tricuspidalis). Ku przodowi od ujścia przedsionkowo-komorowego prawego znajduje się początek pnia płucnego.

Pień płucny

Truncus pulmonis wychodzi ze stożka tętniczego komory prawej serca. Pień płucny biegnie skośnie ku górze i w lewo. Poniżej łuku aorty dzieli się na dwie tętnice płucne - prawą i lewą. Od miejsca podziału pnia płucnego rozpoczyna się więzadło tętnicze ligamentum arteriosum. Ujście przedsionkowo-komorowe i ujście pnia płucnego oddziela od siebie listewka mięśniowa - grzebień nadkomorowy (crista supraventricularis). W ujściu pnia płucnego widoczna jest zastawka tego pnia, złożona z trzech płatków półksiężycowatych.

Valvae semilunaris trunci pulmonis

Każdy z płatków jedną swoją krawędzią przymocowuje się do ściany tętnicy, a brzegiem wolnym styka się z płatkami sąsiednimi, zamykając w ten sposób światło tętnicy. Zastawka pnia płucnego (valvula trunci pulmonalis) pozwala na swobodne przejście krwi do tętnicy podczas skurczu komory, zamyka natomiast powrót do komory w czasie jej rozkurczu.

Zastawka przedsionkowo-komorowa prawa albo trójdzielna -vulva tricuspidalis

Jak już wspomniano, w ujściu przedsionkowo-komorowa prawa znajduje się zastawka przedsionkowo-komorowa prawa - trójdzielna. Każdy z jej płatków ma kształt zbliżony do trójkąta.Jeden bok płatka jest przytwierdzony do pierścienia włóknistego, otaczającego ujście, dwa pozostałe są wolne. Do wolnych brzegów i dolnej powierzchni każdego płatka przymocowane są struny ścięgniste (chorde tendineae).

Drugim końcem struny ścięgniste łączą się z wierzchołkami mięśni brodawkowatych (musculi papillaris). Czynność strun ścięgnistych oraz mięśni brodawkowatych polega na tym, że nie pozwalają one na wywinięcie się zastawek w kierunku przedsionków podczas skurczu komór. Na ścianie wewnętrznej komory widzimy przebiegające w rozmaitych kierunkach beleczki mięśniowe ( trabeculae carneae), z których wychodzą wspomniane wyżej mięśnie brodawkowate.

Przedsionek lewy.

O przedsionka lewego od tyłu dochodzą z każdej strony dwie żyły płucne. Uszko lewe jest mniejsze od prawego i ,podobnie jak prawe, ma na powierzchnie wew. Mięśnie grzebieniaste. W ścianie dolnej przedsionka widoczny jest ujście przedsionkowo-komorowe lewe. Ścianę przyśrodkową przedsionka stanowi przegroda miedzyprzedsionkowa, gdzie czasami można znaleźć niewielki fałd będący pozostałością części zastawki otworu owalnego, obecnego w rozwoju wewnątrzmacicznym.

Komora lewa

Ventriculus sinistri- jest dłuższa od prawej. Na przekroju poprzecznym ma kształt koła. Jej ściany są trzykrotnie grubsze od ścian komory prawej.Wierzchołek tej stożkowato ukształtowanej jamy serca odpowiada koniuszkowi serca, a w obrębie jego podstawy znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe lewe (żylne) oraz ujście aorty (tętnicze). Ujście przedsionkowo-komorowe lewe jest zaopatrzone w zastawkę przedsionkowo-komorową lewą lub mitralna złożoną z dwu płatków.

Ujście aorty - ostium aortae.

Leży na wysokości lewego ujścia przedsionkowo-komorowego, bardziej ku przodowi i stronie prawej.Jest ono zaopatrzone w zastawkę aorty (vulva aortae) złożoną podobnie jak ujście pnia płucnego, z trzech płatków. Przegroda podobnie jak w komorze prawej składa się z części dolnej mięśniowej i górnej błoniastej. Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna. Jej struny ścięgniste przymocowane są do dwóch silnie rozwiniętych mięśni brodawkowatych. Na powierzchni wew. Komory lewej znajdują się beleczki mięśniowe.

Wsierdzie - endocardium

• Wewnętrzną warstwę serca stanowi wsierdzie, którego grubość podobna jest do nasierdzia.Wsierdzie pokrywa całkowicie ściany i wszystkie struktury leżące w poszczególnych jamach serca. W miejscach dochodzących i wychodzących z serca dużych pni naczyniowych wsierdzie przechodzi bez wyraźnej granicy w błonę wewnętrzna ścian naczyń. W warunkach prawidłowych wsierdzie ma gładką powierzchnię.W przypadkach chorób infekcyjnych może dojść do zapalenia wsierdzia.

Serce

• Kurczy się - bije :

• 60 do 80 razy na minutę

• 100 tysięcy razy na dzień i

• Blisko 3 miliardy uderzeń w ciągu życia

• W tym czasie przepompowuje około 200 milionów litrów krwi

Profilaktyka schorzeń układu krążenia

• Zapobieganie miażdżycy jest czynnikiem

• zmniejszającym rozwój chorób układu

• krążenia

Czynniki zwiększające rozwój miażdżycy

• Palenie papierosów

• Hiperlipidemia

• Cukrzyca

• Nadciśnienie

Wykład 13

Układ oddechowy

Składa się z : górne i dolne drogi oddechowe,i właściwy narząd oddechowy - płuca.

Do górnych dróg oddechowych zaliczamy: jamę nosową i gardło, będące jednocześnie składnikiem dróg pokarmowych.

Do dolnych dróg oddechowych należą: krtań, tchawica i oskrzela. Drogi oddechowe kończą się w płucach, właściwych narządach oddechowych, w których odbywa się wymiana gazowa.

Drzewo oskrzelowe

• Na końcu drzewa oskrzelowego znajduje się

• 300 milionów pęcherzyków płucnych, tworzących ponad

• 100 metrowa powierzchnię, gdzie zachodzi wymiana dostarczonego z powietrza tlenu z powstałym w tkankach dwutlenkiem węgla przyniesionym do płuc z krwią.

Funkcje układu oddechowego

1. Utrzymuje stałość środowiska wewnętrznego przez dostarczanie o2 i wydalanie co2.

2. Bierze udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej.

3. Chroni organizm przed wdychanymi ciałami stałymi i bakteriami.

4. Zapobiega przedostaniu się do krążenia dużego skrzeplin, powstałych w układzie żylnym.

5. Ogrzewa, nawilża i oczyszcza wdychane powietrze.

6. W drogach oddechowych ( jama nosowa) znajduje się narząd powonienia, odbierający wrażenia węchowe dochodzące z wdychanym powietrzem.

7. Układ oddechowy odgrywa rolę w fonacji, tworząc dużą komorę rezonacyjną.

8. Komórki nabłonka dróg oddechowych produkują hormony polipeptydowe.

Część oddechową układu oddechowego

Stanowi właściwy miąższ płucny i należą do niej: oskrzela oddechowe, przewodziki pęcherzykowe i pęcherzyki płucne.

Pęcherzyki płucne (alveoli pulmonis) w liczbie 300mil otoczone są siecią naczyń włosowatych. Powierzchnia pęcherzyków płucnych wynosi około 100 m2.

Płuca znajdują się w klatce piersiowej i otoczone są opłucną. Mogą zmieniać swoją objętość dzięki ruchom klatki piersiowej i przepony

Oddychanie zewnętrzne - przedtkankowe - wentylacja

• Zachodzi bezwiednie za pomocą mięśni oddechowych sterowanych z ośrodkowego układu nerwowego.

• W spoczynku - pobranie w czasie wdechu 500 ml powietrza zapewnia skuteczną wentylację i dobre utlenowanie krwi.

• W czasie wysiłku - zapotrzebowanie na tlen gwałtownie wzrasta. Płuca mają ogromną rezerwę i mogą pomieścić kilkakrotnie więcej wdychanego powietrza.

Płuca

• Parzysty narząd, w którym zachodzi wymiana gazowa.

• Proces ten ma miejsce nie w każdej części płuc.

• Wyróżnia się tzw. składnik oskrzelowy - służący do przewodzenia powietrza oraz

• Składnik pęcherzykowy - w którym ma miejsce ostatnia faza oddychania zewnętrznego - przedtkankowego - czyli - wymiana gazowa.

• Od klatki ściany klatki piersiowej płuca oddzielone są dwiema blaszkami opłucnej - ścienną i płucną oraz zawartą między nimi włosowata szczeliną, czyli jama opłucnową. Miąższ płuc jest lekki i gąbczasty.

• Wrzucony do wody kawałek płuca pływa, ściśnięty w palcach wykazuje krepitację, co wskazuje na powietrzność płuca.

• Płuca płodu, przed pierwszym wdechem są bezpowietrzne - toną w wodzie i nie wykazują krepitacji.

• Każde płuco jest podzielone na płaty. (lobi)

• Płuco prawe - trzy płaty - górny

- środkowy

- dolny

Lewe - dwa płaty - górny

- dolny

Płaty płuc oddzielone są szczelinami

Segmenty oskrzelowo-płucne

• W płatach płucnych wyróżnia się mniejsze jednostki morfologiczno czynnościowe zwane segmentami oskrzelowo-płucnymi. (segmenta bronchopulmonalia).

• Każdy segment zaopatrzony jest przez oskrzele segmentowe.

• W każdym płucu wyróżnia się 10 segmentów.

• Granice między segmentami nie są tak wyraźne jak między płatami.

Segment

• Jest jednostką autonomiczną mającą własne naczynie i oskrzele.

• Znajomość granic segmentów jest ważna w chirurgii klatki piersiowej, ponieważ pozwala na usunięcie zmienionej części płuca, obejmującej zwykle jeden lub kilka segmentów.

Uwagi kliniczne

• W poszczególnych segmentach mogą zachodzić procesy chorobowe, prowadzące do powstania:

• Ropni

• Zawałów

• Rozstrzeni oskrzeli,

• Które nie przechodzą na sąsiednie segmenty

• Segmenty można oddzielnie wyciąć podczas zabiegu chirurgicznego.

Bronchoskopia

• Badanie służące do oceny ścian:

• Tchawicy

• Oskrzeli głównych

• Płatowych

• I odejścia oskrzeli segmentowych

• Technika badania podobna do intubacji dotchawiczej.

• Bronchoskop wprowadza się do krtani a następnie do tchawicy i odpowiednich oskrzeli.

• Za pomocą szczypczyków wycinek do h-p

Fiberobronchoskopia

• Zamiast bronchoskopu tradycyjnego stosuje się bronchoskop giętki, elastyczny - fiberobronchoskop

• Można dotrzeć do odległych i drobnych rozgałęzień - gałęzi podsegmentowych

Uwaga

• Bez jedzenia można przeżyć kilka tygodni, bez wody parę dni, ale wstrzymanie oddechu już po niewielu sekundach zaczyna być dokuczliwe,

• Cztery minuty bez tlenu mogą spowodować uszkodzenie mózgu i smierć.

Płuca

• W każdym płucu wyróżnia się podstawę płuca - basis pulmonis i szczyt płuca apex pulmonis

• oraz

• Powierzchnię żebrową - facies costalis

• Powierzchnię śródpiersiową - facies mediastinalis

• Powierzchnie przeponową - facies diaphragmatica.

• Brzeg przedni - margo anterior

• Brzeg dolny - margo inferior.

• Płuca wypełniają cała klatkę piersiową, oprócz jej części centralnej - śródpiersia - w którym znajduje się:

• Serce, duże naczynia krwionośne, tchawica, przełyk, tarczyca.

• Płuca otoczone są opłucną.

• Od strony śródpiersia oba płuca mają wgłębienie na ok. 2 cm. Jest to tzw. wnęka płuc

Wnęka płuc

• Jest to miejsce wypełnione przez tzw. korzeń płuca na który składają się:

• Oskrzela

• Naczynia krwionośne

• Naczynia limfatyczne

• Nerwy

Oskrzela

• Oskrzele główne we wnęce płuca dzieli się na oskrzela płatowe - bronchi lobares -

• Trzy po stronie prawej

• Dwa po stronie lewej

Oskrzela płatowe dzielą się na:

• Oskrzela: segmentowe

podsegmentowe

zrazikowe

oskrzełka

Rozgałęzienia

• Podobne są do rozgałęzień drzewa

• Tworzą się podziały - regularne i

• nieregularne

Podziały dwudzielne regularne i nieregularne

• Rozdwojenie regularne - dwupodział regularny polega na tym, że oskrzele dzieli się na dwie gałęzie o podobnej średnicy, nieco mniejszej od pnia macierzystego.

• Rozdwojenie nieregularne - dwupodział nieregularny - jedna z gałęzi może mieć światło znacznie większe od drugiego.

Gałąź o dużej średnicy

• Jest jakby przedłużeniem pnia macierzystego

• Suma przekrojów poprzecznych dwóch gałęzi powstających z podziału jest zawsze nieco większa (20%) od przekroju poprzecznego pnia macierzystego.

• To tłumaczy fakt, że suma przekrojów wszystkich dróg oddechowych, począwszy od tchawicy aż do małych oskrzeli, znacznie wzrasta podczas kolejnych podziałów.

Schemat rozgałęzienia oskrzeli

• Oskrzele główne płuco

• Oskrzele płatowe płat płucny

• Oskrzele segmentowe segment oskrz. Płucny

• Gałęzie podsegm małe część segmentu

• I najmniejsze

• Oskrzełka zraziki

• Oskrzełka końcowe gronka

• Oskrzełka oddechowe pęcherzyki płucne

Wykład 14

Żyła wrotna - vena portae

Żyła wrotna zbiera krew ze śledziony i cewy pokarmowej od żołądka do górnego odcinka odbytnicy i wprowadza do wątroby głównie składniki pokarmowe wchłonięte przez ściany przewodu pokarmowego.

Zbiera

• Krew z narządów nieparzystych jamy brzusznej - zaopatrywanych przez

• pień trzewny

• Tętnicę krezkową górną

• Tętnicę krezkowa dolną

• Doprowadza krew do wątroby.

Pień żyły wrotnej

• Długości około 5 cm powstaje ku tyłowi od głowy trzustki

Żyła wrotna powstaje

• W okolicy głowy trzustki przez połączenie żyły śledzionowej z żyłą krezkową górną.

• Przebiega w więzadle wątrobowo-dwunastniczym i wchodzi do wrót wątroby gdzie dzieli się na dwie wielkie gałęzie.

Po wejściu do wrót wątroby

• Żyła wrotna dzieli się na dwie gałęzie:

• Prawą - ramus dextri

• Lewą - ramus sinister

• Te oddają gałęzie segmentowe

Wykład 15

Tętnice i żyły obwodowe - oglądanie i obmacywanie

Badanie naczyń stanowi ważny element badania przedmiotowego. U wielu chorych konieczne jest zbadanie nie tylko tętnic promieniowych, ale również łokciowych, ramiennych, szyjnych, skroniowych, udowych, podkolanowych, piszczelowych tylnych i grzbietowych stopy oraz części brzusznej aorty.

Badanie naczyń

• Stanowi ważny element badania przedmiotowego.

• W badaniu tym stosuje się oglądanie i obmacywanie żył, oglądanie, obmacywanie i osłuchiwanie tętnic szyjnych, ramieniowych, promieniowych, udowych, podkolanowych grzbietowych stóp oraz tętnic piszczelowych tylnych.

• W czasie obmacywania tętnic ocenia się ich wypełnienie i ocieplenie, a w czasie osłuchiwania tętnic obecność szmeru wskazuje na zwężenie tętnicy

Oglądanie i obmacywanie

• W badaniu tym zwraca się uwagę na ich widoczność i tętnienie, stan ich ścian oraz na tętno tętnicze i tętniczkowe.

• W warunkach prawidłowych mogą być widoczne tylko tętnice skroniowe, gdyż leżą tuż pod skórą.

• U chorych z miażdżycą uwidaczniają się również inne tętnice. W miarę narastania procesu chorobowego ich przebieg staje się coraz bardziej wężykowaty, a ściany coraz grubsze

Tętniaki

• Tętnice uwypuklają się w tętniakach tętnic obwodowych np.. szyjnej, udowej.

• Przyczyną tętniaków jest czasami bakteryjne zapalenie wsierdzia.

• W warunkach prawidłowych tętnice maja przebieg prostolinijny, są miękkie, sprężyste i wyczuwalne tylko w czasie przebiegu fali tętna.

Tętniak

• Jest to wypuklenie ściany tętnicy mogące dochodzić do znacznych rozmiarów i objawiać się jako tętniący guz tętnicy.

• Przyczyny powstawiana tętniaka są różne np.:

• Miażdżyca i zwyrodnienie ściany tętnicy, wrodzone zmiany tętnicy, uraz.

• Tętniaki powstają najczęściej w aorcie i tętnicach mózgowych.

Tętniaki

• W tętniakach często powstają zakrzepy, które mogą się odrywać i powodować zator.

• Pęknięcie tętniaka może spowodować nagłe podwyższenie ciśnienia tętniczego (nadciśnienie), doprowadzając do gwałtownego krwotoku, który może się skończyć nagłym zgonem

Tętno

• Obmacując tętno zwraca się uwagę na jego:

• częstość

• Miarowość

• Wysokość

• Chybkość

• Zachowanie się w tętnicach jednoimiennych

Badanie ukrwienia obwodowego

• W tym badaniu ocenia się zabarwienie skóry, jej temperaturę, wystąpienie zmian troficznych oraz zaników mięśniowych.

Próba Ratschowa

• Jest wykonywana dla potwierdzenia niedokrwienia tętniczego kończyn dolnych.

• Choremu polecamy unieść nogi do góry i przez 30 sekund wykonać 30 razy ruchy zginania i prostowania stóp.

• Zblednięcie skóry podeszwowej powierzchni stopy wskazuje na niedokrwienie tętnicze.

Zasady pomiaru RR

- badany chory na 30 minut przed pomiarem ciśnienia nie powinien

spożywać posiłków i palić tytoniu,

- po założeniu mankietu aparatu do pomiaru ciśnienia nie powi-

nien przez 3 minuty zmieniać pozycji ciała,

- ramię, na którym dokonuje się pomiaru ciśnienia powinno być

podparte i znajdować się na wysokości serca,

- przy pierwszym pomiarze ciśnienia rejestruje się tylko

ciśnienie skurczowe, a przy następnych kolejnych pomiarach

mankiet aparatu wypełnia się do ciśnienia o 10 do 20 mm Hg

wyższego od wykazanego w pierwszym pomiarze,

- pomiary ciśnienia należy powtarzać dopóki różnica 3 kolejnych

pomiarów ciśnienia skurczowego nie będzie wyższa od 5 mm Hg, przy

czym pomiędzy poszczególnymi pomiarami powietrze musi być wypu-

szczone z mankietu na co najmniej 30 sekund,

- u chorych z zaburzeniami rytmu serca wysokość ciśnienia ustala

się z uśrednienia trzech pomiarów ciśnienia,

- u chorych z wyższym ciśnieniem tętniczym na jednym z ramion

przyjmuje się je za wyjściowe i kolejne pomiary ciśnień zawsze

wykonuje się na tym ramieniu.

Badanie żył kończyn dolnych

• Należy zwrócić uwagę na objawy wskazujące na niewydolność żylną. Oglądaniem stwierdzić można: obecność żylaków, przebarwienia i zaniki oraz zasinienie występujące lub nasilające się po pionizacji chorego.

• Próba Trendelenburga - Po uniesieniu kończyny dolnej ku górze i zapadnięciu się żył zakłada się opaskę uciskową na żyłę odpiszczelową poniżej dołu owalnego.

• Na niewydolność zastawek tych żył wskazuje gwałtowne ich wypełnienie się po pionizacji chorego i zdjęciu opaski uciskowej.

Próba Perthesa

• Po założeniu opaski uciskającej na wysokości połowy uda chory wykonuje szybkie ruchy zginania i prostowania podudzia a zmniejszanie się żylaków wskazuje na drożność żył głębokich.

Zakrzepy żylne

• Na ich obecność wskazuje: ból uciskowy żyły, poszerzenie żył powierzchownych, ocieplenie skóry w miejscu zakrzepu, obrzęk kończyny.

• W zakrzepie żyły głębokiej podudzia występuje ból w miejscu zakrzepu przy prostowaniu podudzia oraz ból przy ucisku ścięgna Achillesa.

Układ limfatyczny - układ chłonny

• Określany jako układ chłonny na który składają się: narządy i naczynia chłonne.

• Narządami są: grasica, migdałki, grudki chłonne, samotne i skupione, grudki wyrostka robaczkowego, węzły limfatyczne na drodze naczyń chłonnych oraz śledziona.

• Wytwarzają one limfocyty i immunoglobuliny.

Układ limfatyczny

• Jest otwartym układem naczyń i przewodów, którymi płynie limfa - chłonka - jest to płyn o żółtym zabarwieniu.

• Głównym źródłem limfy jest przesącz z osocza krwi, wydzieliny komórek i przewodu pokarmowego.

• Skład limfy jest zbliżony do osocza krwi.

• Układ limfatyczny składa się z naczyń limfatycznych (chłonnych) oraz węzłów limfatycznych.

Jest to układ otwarty

• Tzn. drobne naczynia limfatyczne tego układu „otwierają” się bezpośrednio do przestrzeni międzykomórkowych.

• Układ limfatyczny pełni w organizmie trzy podstawowe role:

• Odpornościową - w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi

• Neutralizującą - zobojętnienie ciał obcych dla organizmu

• Odprowadzającą - odprowadzenie limfy z powrotem do krwi

Początek i przebieg

• Układ naczyń limfatycznych bierze początek w przestrzeniach międzykomórkowych.

• Ściany tych naczyń są cienkie i wiotkie, przypominają budowę żyły; zastawki naczyń limfatycznych są gęściej rozmieszczone.

• Dzięki temu limfa płynie tylko w jednym kierunku. Od przestrzeni międzykomórkowej, a następnie przez naczynia limfatyczne włosowate, węzły chłonne, pnie limfatyczne do odpowiednich żył; później limfa wraca po oczyszczeniu w węzłach do krwiobiegu.

Naczynia chłonne

• Zaczynają się w tkance łącznej naczyniami włosowatymi, które przechodzą w większe naczynia, dochodzą do węzłów chłonnych, i do dalszych naczyń chłonnych, by przez przewód piersiowy i pień chłonny prawy wlać chłonkę do krwi żył ramienno-głowowych.

• Skupiska węzłów chłonnych znajdują się w dole pachowym, w okolicy pachwinowej, na szyi w trójkącie szyjnym i podżuchwowym.

Układ limfatyczny można podzielić na cztery części

• 1. Naczynia chłonne szyi

• 2. Naczynia chłonne klatki piersiowej

• 3. Naczynia chłonne jamy brzusznej

• 4. Naczynia chłonne miednicy

1. Naczynia chłonne szyi

• Odprowadzają chłonkę z głowy i szyi.

• Płyn tkankowy zanim powróci do układu krążenia, jest filtrowany przez węzły chłonne w celu wyłapania wszelkich obcych cząsteczek.

• Pomaga to chronić organizm przed infekcjami.

Naczynia chłonne klatki piersiowej

• Chłonka odprowadzana z kończyn górnych i klatki piersiowej przechodzi przez węzły chłonne pachowe położone w dołach pachowych.

• W ich wnętrzu chłonka jest filtrowana. Przefiltrowany płyn spływa naczyniami chłonnymi klatki piersiowej: przewodem chłonnym prawym i przewodem piersiowym.

• Przewód piersiowy jest głównym naczyniem układu chłonnego, zbiera nadmiar płynu z prawie wszystkich części ciała. Przewód piersiowy rozpoczyna się pod przeponą, następnie biegnie w górę wzdłuż przedniej powierzchni kręgosłupa i uchodzi do dużej żyły leżącej poniżej szyi.

3. Naczynia chłonne jamy brzusznej

• Nadmiar płynu tkankowego ze wszystkich narządów jamy brzusznej, w tym żołądka, wątroby, trzustki i jelit, jest odprowadzany naczyniami chłonnymi do węzłów chłonnych w jamie brzusznej. Węzły te filtrują płyn, by usunąć zeń wszystkie szkodliwe cząsteczki, które mogłyby wywołać infekcję.

• Stąd przefiltrowany płyn płynie przewodem piersiowym do serca.

• Ważną rolę w zwalczaniu infekcji pełni śledziona.

3. cd. Śledziona

• Jedno z jej głównych zadań polega na umożliwieniu namnażania dwóch rodzajów komórek: makrofagów i limfocytów, które oczyszczają krew i biorą udział w reakcjach obronnych.

• Makrofagi filtrują krew, usuwając bakterie, resztki i zużyte erytrocyty.

• Limfocyty niszczą wnikające do ciała mikroorganizmy.

Naczynia chłonne miednicy

• Występują zwykle w grupach.

• Przykład - górna część uda w okolicy pachwiny.

• Naczynia chłonne odprowadzają nadmiar płynu tkankowego z dolnej części tułowia do węzłów chłonnych.

• Wewnątrz każdego węzła sieć limfocytów wychwytuje szkodliwe organizmy, aby nie dopuścić do infekcji.

Badania wykonywane przy schorzeniach układu limfatycznego

• Można podzielić na:

• Bezprzyrządowe i przyrządowe

• Inwazyjne i nieinwazyjne

• Zadanie podstawowe - wywiad - od jak dawna odczuwa dolegliwości, jaki maja charakter, gdzie sa zlokalizowane, czy związane są z wysiłkiem itp..

Badanie palpacyjne

• Pamiętaj!!! - trzeba zbadać całego pacjenta.

• Jeśli skargi dotyczą gardła czy szyi nie poprzestajemy na badaniu węzłów chłonnych tylko tej okolicy.

• Badając węzły zwróć uwagę na:

• Wielkość, twardość, ruchomość, bolesność, symetryczność.

• Ewentualne obrzęki - czy są symetryczne, twarde, ciastowate, miejscowe czy uogólnione, bolesne, czy utrzymują się przez cały dzień, czy ustępują po nocy.

Badanie fizykalne

• Należy kontynuować badając brzuch pacjenta.

• Szukamy powiększonej wątroby i śledziony. Badamy czy oba te narządy są powiększone. Jeśli są powiększone to czy są twarde, bolesne.

• Ważnym jest także badanie neurologiczne - szukamy zaburzeń czucia, bóle korzonkowe, niedowład kończyn, które mogą towarzyszyć chorobom układu limfatycznego.

Badanie USG

• Jest badaniem nieinwazyjnym ale przydatnym.

• Możemy wykonać badanie USG różnych okolic ciała - węzły chłonne szyi, ale najczęściej wykonujemy je w celu badania jamy brzusznej.

• Szukamy: powiększonych, zajętych węzłów chłonnych, powiększonej wątroby czy śledziony co potwierdza lub wyklucza wyniki wcześniejszego badania palpacyjnego.

• Badania - Tomograf komputerowy, rezonans magnetyczny.

Inne badania

• W zależności od wyników badania wstępnego możemy zaproponować choremu inne proste i mało inwazyjne badanie jakim jest badanie krwi chorego.

• Szczególną uwagę należy poświęcić układowi białokrwinkowemu; krwinki białe czyli leukocyty występują we krwi obwodowej.

• Produkowane są w szpiku kostnym i tkance limfatycznej.

• Ich podstawową funkcja jest obrona organizmu przed mikroorganizmami.

Określenia w zależności do liczby

• 1. leukocytoza - wzrost liczby leukocytów powyżej normy

• 2. leukopenia - spadek poniżej 3000

• 3. granulocytopenia - spadek poniżej 1500

• 4. agranulocytoza - spadek poniżej 500

Rozmaz krwi obwodowej czyli leukogram, tzw wzór Schillinga.

• Odpowiednio barwiony preparat krwi obwodowej ogląda się pod mikroskopem.

• Wartości prawidłowe:

Wzór Schillinga

• Neutrofile z jądrem pałeczkowatym - 1-5%

• Neutrofile z jadrem podzielonym 40-70%

• Eozynofile 1-3%

• Bazofile 0-1%

• Limfocyty 20-45%

• Monocyty 3-8%

Interpretacja

• Przesunięcia w prawidłowym składzie procentowym mogą świadczyć o występowaniu wielu schorzeń np.. W chorobach nowotworowych.

Badanie szpiku kostnego

• Jest to już badanie inwazyjne, ale często niezbędne do dalszej diagnostyki i postępowania.

• Biopsja węzła chłonnego - nakłucie i badanie histopatologiczne uzyskanego materiału tkankowego.

• RTG kości - żeber, mostka, kręgosłupa, miednicy w poszukiwaniu ubytków kostnych które często towarzyszą zaawansowanej chorobie układu limfatycznego.

Podsumowanie

• Te wszystkie badania można wykonać diagnozując schorzenia układu limfatycznego człowieka. Ale zawsze przed zleceniem badania należy się zastanowić co chcemy osiągnąć wykonując dane badanie, jakich wyników możemy się spodziewać, oraz w jaki sposób uzyskany wynik pomoże w dalszej diagnostyce. Trzeba także szczegółowo zapoznać się z wynikami uprzednio wykonanych badań zanim zlecimy wykonanie następnego.

• Przede wszystkim trzeba zastanowić się jakie korzyści dla pacjenta przyniosą kolejne wyniki badań, jaki jest stan ogólny pacjenta.

• Trzeba najpierw z pacjentem porozmawiać, wyjaśnić naturę choroby, celowość naszych badań, omówić możliwość występowania powikłań i uzyskać akceptację oraz zgodę pacjenta na wykonanie badań.

Uwagi końcowe

• Integralną częścią tego wykładu jest:

• Badanie podmiotowe i przedmiotowe w zakresie narządów które mogą być punktem wyjścia zmian w węzłach chłonnych np.. powiększone węzły chłonne po pachą w raku sutka, w pachwinie w raku sromu i nad obojczykiem w raku jajnika.

Wykład 16

Jama ustna

Cavum oris jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego, w którym rozpoczyna się trawienie pokarmów dzięki enzymom zawartym w ślinie. W jamie ustnej znajduje się narząd smaku. Stanowi ona także drogę powietrza oddechowego oraz uczestniczy w wytwarzaniu głosek mowy. Jamę ustną ograniczają od góry - podniebienie, po bokach - policzki, od dołu - dwa mięśnie żuchwowo-gnykowe, tworząc tzw. Przeponę jamy ustnej; ścianę przednia jamy ustnej tworzą wargi , ograniczające szparę ustną ; w tyle jama ustna łączy się z gardłem otworem zwanym cieśnią gardzieli

Cavum oris jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego, w którym rozpoczyna się trawienie pokarmów dzięki enzymom zawartym w ślinie. W jamie ustnej znajduje się narząd smaku. Stanowi ona także drogę powietrza oddechowego oraz uczestniczy w wytwarzaniu głosek mowy. Jamę ustną ograniczają od góry - podniebienie, po bokach - policzki, od dołu - dwa mięśnie żuchwowo-gnykowe, tworząc tzw. Przeponę jamy ustnej; ścianę przednia jamy ustnej tworzą wargi , ograniczające szparę ustną ; w tyle jama ustna łączy się z gardłem otworem zwanym cieśnią gardzieli

5

---