Patrologia II sem.

1. Ariusz

2. Atanazy Wielki

3. Cyryl Aleksandryjski

4. Monastycyzm

5. Ojcowie Kapadoccy

1. Bazyli Wielki

2. Grzegorz z Nazjanzu

3. Grzegorz z Nyssy

6. Pisarze Syrii i Palestyny

7. Manicheizm

8. Cyryl Jerozolimski

9. Nestoriusz

10. Apolinary z Laodycei

11. Jan Chryzostom

12. Donatyzm

13. Hilary z Poitiers

14. Ambroży z Mediolanu

15. Hieronim ze Strydonu

16. Augustyn

17. Leon Wielki

18. Grzegorz Wielki

19. Jan Damasceński

1. Ariusz - pisma i podstawowe założenia jego teologii.

Ariusz

Ariusz, był uczniem Lucjana z Antiochii. Ariusz zarządzał gminą Aleksandrii na pocz. IV wieku. W 318 roku gmina aleksandryjska potępia Ariusza i pozbawia go prezbiteratu. Ariusz wraca do Antiochii potem do Nikomedii, by szukać wsparcia m.in. u Euzebiusza z Palestyny, bpa Eustacjusza, Eunomisza. Powstaje frakcja anomejczyków (łac. anomousios - nie podobny). Twierdzą, że Syn nie jest podobny Ojcu. Bp Antiochii Aleksander w 344 roku potępia Ariusza i w Nicei na jego wniosek cesarz Konstantyn wypędza Ariusza poza ziemie Cesarstwa.

Idea Ariusza

Bóg jest niezmienny, bez przyczyny, bez początku i bez końca. Natura i istota Boża, nie dzielą się. Ariusz twierdził, że: Ojciec - jest niestworzony i niezrodzony, ale Syn jest zrodzony i stworzony, wobec czego S ≠ O. Syn Logos, stworzony i zrodzony, jako pierwszy ze stworzeń Bożych. Został stworzony z niczego, dlaczego tą istotą różni się Bóg - (gr. Homoousios - jedna i ta sama substancja). Syn nie zna Ojca, nie jest Bogiem, więc nie jest Mu równy, nie jest Mu podobny, nie posiada duszy ludzkiej, bo został wypełniony Logosem.

Kategoria zrodzony i nie zrodzony, odnosi się jedynie do samej osoby. Bóg posiada tą samą osobowość (naturę), ma jednak trzy różne osoby (gr. mia ousia, treis hyphostaseis).

Obecna prawda wiary Prawda wiary Ariusza

O - Ojciec S - Syn Boży D - Duch Święty

Wobec powyższej tezy, Ariusz odmawiał bóstwa Jezusowi, a wcielenie Boga w osobie Jezusa, odbyła się na zasadzie Bożego posłannictwa i tchnienia, lecz nie śmierci Boga w człowieku na krzyżu.

2. Atanazy Wielki: życie, pisma, chrystologia. Sobór w Nicei.

Atanazy Wielki

Przeciwnikiem Ariusza, w tym czasie (pocz. IV wieku) był Atanazy Wielki. Atanazy zajmuje się pismami Ojców Kościoła, stając się w 318 roku diakonem. Na soborze w Nicei (jako sekretarz bpa Aleksandra) otwarcie neguje wiarę Ariusza, twierdząc, że śmierć człowieka nie daje odkupienia, jak śmierć Boga w człowieku. Atanazy spędził 17 lat na wygnaniu.

I. Dzieła Atanazego

1. Pisma dogmatyczne:

• „Przeciw poganom”, „Mowa o wcieleniu”, „Trzy mowy przeciw arianom”,

• Soteriologiczne,

Pisma polemiczne:

• Atanazy broni swojej tezy teologicznej:

1. „Apologia do cesarza Konstancjusza”,

2. „Apologia własnej ucieczki”,

3. „Dzieje arian spisane dla mnichów”.

3. Pisma ascetyczne:

• „Żywot św. Antoniego” (spotkał go na początku swoich nauk),

• Listy:

• urzędowe,

• dogmatyczne,

• wielkanocne

II. Nauka Atanazego

Bóg nienaturalny, wieczny, niezmienny, bezcielesny, kierujący wszystkim - PANTOCREATOR. Trójca Święta jako substancja w trzech osobach.

Wg niego ousia = substantia = istota/natura

Odrzuca poglądy Sabeliusza i modalistów (Modus - łac. sposób, stąd modalizm (Św. Paweł z Samosaty, zanegował troistość Boga, by podkreślić Jedność.)): jedna osoba = jedna istota objawiająca się na trzy różne sposoby w trzech postaciach: Boga, Syna i Ducha.

Sabeliusz bowiem, twierdził, że Jezus i Duch Święty, to atrybuty Boga utożsamiane z jedną i tą samą osobą i istotą Boga.

Atanazy podkreśla, że Logos jest odwiecznie rodzony z Ojca. Syn jest tej samej istoty co Ojciec, będąc mu współistotnym, Duch Ojca jest Duchem Syna. Logos cały czas rodzony, Jezus materią Syna wrodzonego w człowieka.

Jezus posiadał dwie natury: ludzką i boską, gdzie Bóg tylko boską. Tajemnica wcielenia, jest więc wciągnięciem przez Boga natury ludzkiej do osoby boskiej, by w pełni dokonać odkupienia ludzkości, przez zgodę na śmierć męczeńską.

3. Cyryl Aleksandryjski: życie, pisma, metoda teologiczna, chrystologia, mariologia.

-------------------------brak------------------------

4. Monastycyzm: początki życia monastycznego, monastycyzm w Egipcie, Syrii, Kapadocji, Italii i Galii, Afryce. Apophtegmata Patrum.

Benedykt z Nursji.

1. Anahoretyzm, eremityzm (gr. Anaheore - wycofywać się, indywidualizować)

2. Cenobityzm (gr. Coinos bios - wspólne życie) św. Pachoniusz

1. W IV wieku najwięcej mnichów było w delcie Nilu, w okolicach pustyni Mitryjskiej w keliach (osadach pustelniczych).

Św. Antoni poł. III wieku - „Ora et labora”, on to stworzył pierwsze formy monastyczne.

Na początku bardzo często spotykano formę pojedynczej pustelni.

2. Cenobityzm IV-go wieku oznaczał ascezę wspólnoty pod przewodnictwem przełożonego. Założycielem pierwszej takiej wspólnoty był św. Pachoniusz. Sformułował on pierwszą regułę cenobicką.

5. Ojcowie Kapadoccy: Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy - ich pisma i nauka teologiczna.

Bazyli Wielki

Razem z Grzegorzem z Nazjanzu i Grzegorzem z Nyssy (Ojcami Kapadockimi) staje się przeciwnikiem Ariusza i jego doktryny.

Bracia Bazylego zostali biskupami, a siostra mniszką. Bazyli pobiera nauki w Cezarei Kapadockiej. Tam poznaje Grzegorza z Nazjanzu. Razem studiują literaturę grecką i rzymską. Uczą się retoryki. Ok. 360 roku przyjmuje chrzest jako dorosły, wtedy rozpoczyna życie pustelnicze. Podróżuje po Aleksandrii, Scytii i przybywa do Pontu. Tam zakłada klasztor eremicki i szkoły dla młodzieży. Razem z Grzegorzem z Nazjanzu rozwijają podstawy życia monastycznego. Do dziś owe obecne są u Bazylianów. Zakładają również kilka klasztorów w Azji Mniejszej. Przechodzi z anahoretyzmu na cenebityzm. Zostaje pomocnikiem bpa Euzebiusza, a w 370 roku zostaje biskupem Kapadocji. W dialogu z cesarzem Walensem (zwolennikiem arianizmu), dysputuje o prawdach wiary. Zakłada miasto nazwane później Bazyliadą. Zakłada tam domy dla chorych, podróżnych.

1. Dzieła

1. Teologiczne:

a) „Przeciw Eunomiuszowi”: ten twierdził, że:

O - jest nie zrodzony,

S - jako równy Ojcu, nie jest Bogiem

D - jest zrodzony

b) „Traktat o Duchu Świętym” - twierdzi, że Ojciec, Syn i Duch posiadają tą samą naturę.

2. Ascetyczne:

• Reguły moralne (Ta ethica),

• Reguły monastyczne (dłuższe i krótsze).

3. Pedagogiczne:

1. „Mowa do młodzieńców”

W owym proponuje przyjmowanie wszystkiego, co pochodzi od innych poza panteizmem: „Chrześcijanin winien byś jak pszczoła, zbierająca nektar, lecz pozostawiająca inne niepotrzebne rzeczy”.

4. Homilie i mowy

5. Listy

2. Nauka Bazylego

Biskupi Azji Mniejszej odrzucili ostatecznie homousios, bo jest nieodpowiedni do ujęcia Bożej istoty, używając hyphostasies zamiennie z ousios.

Bazyli proponuje:

„Mia ousia, treis hyphostaseis”

Gdzie hipostaza, to zespół cech indywidualnych tejże jednostkowej osoby. Istota jest to, co wspólne trzem osobom. Duch współistotny Ojcu posiadający tą samą naturę co Ojciec.

Wg niego pokuta podczas liturgii odbywa się:

• Płaczący - cały czas płakali,

• Słuchający - po liturgii słowa wychodzili

• Klęczący - cały czas klęczeli,

• Stojący - cały czas stali.

Nauka ascetyczna

Priorytet dla człowieka powinna stanowić miłość do Boga. Człowiek powinien dążyć do stanu (hesyhia) pokoju z Bogiem (Ewagriusz - apathei). Odniesienie do umiejętnego radzenia sobie z pożądaniem, aby je opanować.

Grzegorz z Nazjanzu

Przyjmuje chrzest jako dorosły, w Poncie. Dołącza do Bazylego. Ojciec Grzegorz był biskupem. Grzegorz po wędrówkach z Bazylym, wraca do Nazjanzu, aby opiekować się rodziną. Tam wspólnota nalega by przyjął święcenia. Ten ucieka na pustynię. Po roku wraca i rozpoczyna kierowanie diecezją a w 378 roku zostaje biskupem Nasima. W 379 roku zostaje patriarchą Konstantynopola. W 381 roku zwołuje sobór w Konstantynopolu. Na nim podnoszone są przeciw niemu sprzeciwy, i Grzegorz rezygnuje z urzędu, a rozpoczyna pracę biskupa w Nazjanzie.

1. Dzieła

1. Ponad 40 mów,

2. Listy ponad 200,

3. Utwory poetyckie ok. 400 m.in. „O cierpieniu Jezusa”.

2. Myśl teologiczna

Grzegorz podkreśla dwa elementy wiary:

1. Jedność Trójcy, co do natury:

O - nie zrodzenie

S - zrodzenie

D - pochodzenie

Bóstwo Ducha Świętego:

Theos - osoba Boża jest homousios - współistotna.

Prawdziwe objawienie z Nowego Testamentu. Stary Testament mówi o Jedności, a Syn i Duch był ukryty, jako monoteizm.

2. Chrystologia - podkreślenie bóstwa i człowieczeństwa w jednym. Jest to teza antyapolinarystyczna.

Sam Apolinary twierdził, że SOMA

PSYCHE SYN CZŁOWIECZY → JEZUS CHRYSTUS

NOUS = PNEUMA + DUCH BOŻY

LOGOS - SARX → SŁOWO - CIAŁO

Grzegorz z Nazjanzu twierdził, że LOGOS - ANTHTOPOS

3. Mariologia

Maryja jest THEOPOTOKOS, a nie tylko Christopotokos

Grzegorz z Nyssy

Młodszy brat Bazylego Wielkiego. Ożenił się z Teosebią. Odchodzi jednak od niej i zaczyna życie monastyczne. Staje się zastępcą biskupa Nyssy.

1. Dzieła

1. Egzegezy, czyli komentarze do Biblii.

1. Pnp, Rdz, Ps

2. Traktaty

1. „Przeciw Eunomiuszowi”

2. „Przeciw Apolinarystom”

3. „O Duchu Świętym, przeciw pneumatomachom” (Macedonianom)

4. „O Bogu”, „O Eucharystii”, „O tajemnicy wcielenia”.

3. Pisma ascetyczne

1. Kazania i mowy

2. Nauka

1. Grzegorz podkreśla rolę filozofii nad innymi naukami, dzięki czemu zasłużył się do powrotu filozofii do rozważań wiary.

2. Tajemnica wiary, podobnie jak u poprzedników Troistość w Jedności, a Duch Święty pochodzi od Ojca przez Syna i od Ojca i od Syna, twierdząc, że oba stwierdzenia są prawidłowe, jeśli chodzi o naturę Boga. Nie ma zależności Ducha od Syna, bo wszystkie osoby są Jednością.

3. Chrystologia

Pełna natura ludzka i pełna natura Boska (communicatio idiomatum)

Według niego:

prymaty Boże przypisane człowiekowi (jedzenie, pisanie)

prymaty ludzkie przypisane Bogu (myślenie o tym, co Boskie)

były obecne w jednej osobie człowieka - Boga, nie wykluczając się, ani nie umniejszając jakiejkolwiek z natur.

Cierpiała osoba Boska w naturze ludzkiej.

Natura Boska nie może cierpieć, bo sama jest doskonała.





OB NL Osoba Boska u JCH

JCH NB NL

4. Mariologia

Maryja była Antropotokos, bo człowiek nie może zrodzić Boga. Maryja obdarowuje Jezusa naturą ludzką.

6. Pisarze Syrii i Palestyny: Efrem Syryjski - dzieła i teologia; Euzebiusz z Cezarei - pisma i chrześcijańska teologia historii.

Euzebiusz z Cezarei (+339)

W 310 roku za cesarza Dioklecjana ucieka do Tyru, a w 313 zostaje biskupem Palestyny. Udziela schronienia Ariuszowi. W 325 roku na soborze w Nicei, podpisuje się pod Credo nicejskim. Euzebiusz może być uznanym za ojca nauk biblijnych.

Dzieła:

1. Teksty z wielu dziedzin nauki (historii, filozofii, o Biblii).

Teksty historyczne: - kroniki (dzieje Chaldejczyków, Rzymu, Greków, Żydów, Palestyńczyków)

• historia Kościoła - uznane później za największe dzieło,

Jako pierwszy, więc stworzył dzieło o historii Kościoła. Choć jego dzieło zawierało tytuły wydarzeń z krótką charakterystyką, to były one ustawione chronologicznie.

• „O męczeństwie w Palestynie”,

• „Ku czci cesarza Konstantyna”.

• Pisma apologetyczne:

1. „Przygotowanie do wcielenia się Jezusa i eucharystii”.

W niej twierdził, że należy odrzucić mity pogańskie, wyrocznie pogańskie i fatum. W zamian za to wprowadził ideę Opatrzności Bożej.

2. „Wyjasnienie ewangelii”

Krótki komentarz do Starego Testamentu wobec proroctw o Jezusie. Pismo skierowane przeciw Porfiriuszowi współczesnemu filozofowi.

3. „Kanony ewangelii”

Paralelne teksty w Piśmie Świętym dla czterech ewangelistów. Paralele to przypisy i wyjaśnienia.

4. „Onomasticon”

Opis miejsc, gdzie działy się rzeczy opisane w ewangeliach. Przedstawienie wiadomości o miejscowości.

5. 5 ksiąg Pamfiliiusza, 6 Euzebiusza.

Nauka

1. Odrzucał homousios.

2. Trójca Święta: Ojciec - Bóg

Syn - zrodzony

Duch - stworzony

Duch i Syn inni niż Ojciec - Bóg

7. Manicheizm, życie założyciela, źródła poznania i rozumienie manicheizmu przez współczesnych herezjologów.

-------------------------brak------------------------

8. Cyryl Jerozolimski: życie, pisma i teologia. Teodor z Mopsuestii - życie, dzieła i doktryna teologiczna.

Cyryl Jerozolimski (ok. 315 - 387)

Cyryla podejrzewano o poglądy ariańskie, bo został wyświęcony na biskupa przez ariańskiego biskupa. Zajął miejsce ariańskiego biskupa Jerozolimy. Na soborze w Konstantynopolu, został oczyszczony. Trzykrotnie skazywany był na wygnanie, za obronę wiary nicejskiej.

Dzieła

1. Protokatechezy, czyli katechezy wstępne przed chrztem.

2. Katechezy mistagogiczne, czyli mowy do nowoochrzczonych z interpretacją przyjętych sakramentów (chrztu, bierzmowania, eucharystii)

Nauka

Wprowadzał termin Diakonise, jako oznaczenie kobiet posługujących przy pomocy biskupów np. przed i po chrzcie, jeśli ochrzczone miały być kobiety.

Jego dziełem jest baptysterium w Bazylice św. Jana na Lateranie w Rzymie.

Sakrament eucharystii, wyjaśniał jako obecność Jezusa w chlebie i winie.

Odrzuca ariańskie określenia, „był czas, kiedy Go nie było”. W katechezach stwierdza, że Duch Święty jest równy Ojcu i Synowi, jednak jak każdy z Nich, jest odrębną osobą.

9. Nestoriusz, nestorianizm i Sobór w Efezie.

-------------------------brak------------------------

10. Apolinary z Laodycei i apolinaryzm w chrystologii.

-------------------------brak------------------------

11. Jan Chryzostom.

Jan Chryzostom (ok. 350 - 407)

Jan Chryzostom, zwany też Janem Złotoustym. Pod kierunkiem Diodora z Tarsu, studiuje teologię. Przez cztery lata prowadził życie pustelnicze na sposób eremicki. W 381 otrzymuje święcenia diakonatu, a w 385 zostaje prezbiterem. Ze względu na piękną wymowę i doskonałe kazania zostaje nazwany Janem Złotoustym. W 377 zostaje wybrany patriarchą Konstantynopola. Nie chciał przyjąć tego urzędu, ale został zmuszony. Założył wiele szpitali i hospicjów. Przeprowadził reorganizację kościoła: m.in. znosząc z urzędu kilku biskupów podejrzanych o symonię. Mnichom nakazał życie w klasztorach. Potępiał życie w przepychu. Naraził się cesarzowej Eudoksji, której wytykał przepych i niesprawiedliwość, przez co został odwołany z urzędu. Został skazany na wygnanie, ale poprzez duże rozruchy w Konstantynopolu został sprowadzony i przywrócony na urząd. Gdy występował ponownie przeciw cesarzowej, został powtórnie skazany na banicję do Armenii. Podczas pieszej drogi zmarł z wycieńczenia. Zwłoki zostały sprowadzone do Konstantynopola 27.01.438 roku i otoczone czcią.

Dzieła

1. Pastoralne:

1. Homilie - kilkadziesiąt,

2. Mowy: moralne, okolicznościowe, pochwalne,

3. Traktaty: - „O kapłaństwie”,

• „O życiu monastycznym”,

• „O wychowaniu dzieci”,

• „Przeciw Żydom i poganom”,

• Listy - ok. 100

Nauka

Powtarza nauczanie innych myślicieli chrześcijańskich

Popiera nicejskie Credo o homousios,

Identyfikuje Mszę Świętą, jako odtworzenie bezkrwawej ofiary Jezusa na krzyżu, gdzie chleb i wino, przemieniają się w ciało i krew.

Zostaje określony: Doctor Aeucharistiae.

12. Donatyzm: historia i doktryna. Pelagianizm.

-------------------------brak------------------------

13. Hilary z Poitiers i arianizm na Zachodzie. Jan Kasjan. Wincenty z Lerynu.

Hilary z Poitiers (ok. 315 - 367)

Ukończył retorykę i filozofię. Wcześniej żonaty. Ochrzczony w 346 roku, a w 350 zostaje biskupem Poitiers. Tworzy politykę antyariańską po potępieniu przez synod w Mediolanie potępił nauką Atanazego. W 356 został wezwany na synod w Bezier, gdzie przez abp Arles Saturnina, został skazany na wygnanie. Podczas wygania poznał nauki ojców kapadockich, język grecki i pisma Orygenesa. W 350 roku na synodzie w Seleucji opowiada się za Credo nicejskim. Hilary został nazwany Atanazym Zachodu. W 360 roku na wniosek arian cesarz, zgadza się na powrót Hilarego do Galii. W tym czasie w Galii panuje Julian Apostata, późniejszy zwolennik ruchu antyariańskiego. Hilary wykorzystując tę sytuację, zwołuje synod do Paryża w 361 roku, na którym potępiono arian. Złożono z urzędu abpa Arles Saturnina, a tym samym na zawsze zażegnano problem arianizmu w Galii.

Dzieła

1. Egzegezy,

2. Traktaty: - „O Trójcy Świętej”

• „O synodach” - podkreślał homousios, gdzie homo miało oznaczać tożsamość, a homoiusios - podobieństwo, co dało początek tego, że homojuzianie stali się odłamem arian.

• Pisma polemiczne,

• Hymny - Hilary pisze hymny dla Zachodu opierając je na rycie wschodnim.

Nauka

1. Chrystologia - Jezus jest homousios Ojcu, odwiecznie zrodzony z natury Ojca. Ciało Jezusa było prawdziwym ciałem.

2. Pneumatologia - Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna. Jest Im równy, co do natury, stając się jednak odrębną osobą.

Jan Kasjan (ok. 360 - 435)

Urodził się w Prowansji otrzymując klasyczne wykształcenie. W wieku 20 lat z przyjacielem Germanem, udaje się do Palestyny. Zostaje mnichem w okolicy Betlejem. Po dwóch latach trafia do Egiptu. Przebywa tam 10 lat. Poznaje mistrzów życia pustelniczego. W 399 roku z Germanem przyjmuje świecenia diakońskie. W 404 roku udają się do Rzymu w obronie Jana Chryzostoma. W 415 roku umiera German. Jan Kasjan umiera w 435 roku w Marsylii, gdzie wcześniej założył dwa klasztory.

Dzieła

1. „O ustawach klasztornych i lekarstwach przeciw ośmiu grzechom głównym”,

O walce z ośmioma grzechami głównymi:

• 3 wobec ciała: nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu,

nieczystość,

chciwość,

• 3 wobec duszy sensualnej: gniew,

smutek,

lenistwo,

• 2 wobec ducha: próżność, czyli chełpliwość,

pycha.

2. „Konferencje z Ojcami” - o doskonałości życia pustelniczego, poparciu go ojcami pustyni.

3. „O wcieleniu Pańskim” - gdzie genezę błędów nestoriańskich upatruje w herezji Pelagiusza.

Nauka

1. Droga doskonalenia mniszego.

2. Łaska Boża i wolna wola człowieka.

14. Ambroży z Mediolanu: życie i dzieła.

Relacja pomiędzy Kościołem, a państwem.

Ambroży z Mediolanu (ok. 339 - 397)

Jego ojciec zajmował wysokie stanowisko urzędnicze w Imperium Rzymskim. Ok. 370 roku był prefektem Ligurii. Został nazwany biskupem Mediolanu, gdy nie otrzymał nawet chrztu. Faktycznie przyjął święcenia biskupie w 8 dni po chrzcie, to jest 007.12.374 roku. W swoich ideach określa związki państwa i Kościoła. „Cesarz jest w Kościele, a nie ponad nim”. Każda z władz powinna zachowywać swoją autonomię, lecz muszą współpracować ze sobą. Odrzucał nawracanie na chrześcijaństwo siłą. Ambroży napisał utwory do śpiewania na podstawie psalmów. Teraz mówi się o rycie ambrozjańskim.

Augustyn uczył się od Ambrożego sztuki przemowy, a w 387 roku przyjął chrzest w bazylice mediolańskiej. W swoich mowach bronił zachód od cezaropapizmu, czyli tworzenia kościołów narodowych, gdzie władza dyktuje panującą religię.

Dzieła

1. Traktaty: - „O wierze” - skierowany do cesarza Gracjana, którego pragnie uchronić przed błędami arianizmu,

• „O Duchu Świętym”,

• „O tajemnicy wcielenia” - polemika z apolinarystami.

• Pisma moralno - ascetyczne

• Pisma egzegetyczne: - „Hexaemeron” - komentarz do 6 dni stworzenia,

• Mowy

• Listy

Nauka

1. Chrystologia - Jezus jest prawdziwym Bogiem, tak człowiekiem jak i Bogiem, narodzonym z Maryi Dziewicy. Odrzucał tezy doketów i apolinarystów.

2. Pneumatologia - Duch Święty równy Ojcu i Synowi, nazwany wieloma imionami: Pocieszycielem, Duchem Życia, Duchem Prawdy, Duchem Bożym.

3. Mariologia - matka Boga, wzór dziewictwa i cnoty.

15. Hieronim ze Strydonu.

Hieronim ze Strydonu (347 - 420)

Urodził się w Dalmacji. Poznał literaturę grecką i rzymską oraz prawo rzymskie. W 366 przyjął w Rzymie chrzest. Udał się do Trewiru, gdzie poznanie życie monastyczne. W 372 roku koło Akwilei zakłada osadę monastyczną. Razem z nim przebywają tam Rufin i Chromancjusz. Udaje się do Syrii na wykłady u Apolinarego z Laodycei. Na pustyni przez 3 lata prowadzi życie pustelnicze. Tam, podczas snu proroczego, otrzymuje reprymendę od Boga, za to, że jest cycerionianinem. Po tym wydarzeniu staje się gorącym chrześcijaninem. Porzuca literaturę świecką. Uczy się hebrajskiego. W 378 roku w Antiochii zostaje prezbiterem, a w Konstantynopolu słucha mów Grzegorza z Nazjanzu o gloryfikacji dzieł Orygenesa. Udaje się do Rzymu, zostając sekretarzem duszpasterstwa Italii. Wędruje po Egipcie, aż trafia do Betlejem gdzie osiada i zakłady zakony mnisze. Przez spory orygenesowskie, poróżnił się z przyjacielem Rufinem. 30.09.419 roku umiera w Betlejem.

Dzieła

1. Prace nad tekstem Biblii doprowadziły do przetłumaczenia jej na język grecki, a potem na łaciński. Staje się twórcą Wulgaty (łac. wulgus - ludowy). Jest twórcą hexapli, czyli tłumaczenia pism z hebrajskiego

2. Przekłady na język łaciński: „Onomasticon” Euzebiusza z Cezarei, 78 mów Orygenesa, „O Duchu Świętym” Dydyma Aleksandryjskiego.

3. Komentarze (egzegezy): Księgi Eklezjasty, Ewangelii św. Mateusza, Apokalipsy św. Jana, Księgi Psalmów, wszystkich proroków, niektórych Listów św. Pawła i inne.

4. Pisma historyczne: - „De viris illustibus”,

Żywoty mnichów,

5. Pisma polemiczne: - „Dialog przeciw lucefarianom”,

• „Przeciw Jownianiowi”,

• „Przeciw Wigiliancjuszowi”,

• „Dialog przeciw pelagionom”,

• Homilie

• Listy: o monastycyźmie, o wychowaniu.

16. Augustyn: życie, filozoficzna i teologiczna myśl augustyńska.

Augustyn (13.11.354 - 28.08.430)

1. Od urodzenia do chrztu: 354 - 387

2. Od chrztu do sakry biskupiej: 387 - 396

3. Od sakry biskupiej do śmierci: 396 - 430

1. Od urodzenia do chrztu

Augustyn urodził się 13.11.354 roku w Tagaście. Ojciec był urzędnikiem miejskim. Przyjął chrzest tuż przed śmiercią w 372 roku. Matka Augustyna to późniejsza święta Monika. Była gorliwą chrześcijanką. W wieku 23 lat urodziła Augustyna. Miała troje dzieci: Augustyna, Nawigiusza i córkę, której imię nie jest znane.

Augustyn pobierał nauki początkowo w Tagaście i Maduarze, potem ukończył studia w Kartaginie w 374 roku. Poznał język grecki. Powrócił do Tagasty, gdzie nauczał nauk wyzwolonych. W 375 udał się do Kartaginy i otworzył szkołę retoryki. Pod wpływem dzieła Cycerona „Hortensjusz”, rozpoczyna poszukiwanie prawdy. Skłania się ku manicheizmowi, stając się wielkim propagatorem idei Maniego. Podczas spotkania z biskupem manichejskim Faustusem, nabrał wątpliwości co do wyznawanej wiary. Udał się do Mediolanu, gdzie manicheizm coraz bardziej mu nie odpowiadał. Skłonił się ku sceptycyzmowi, a potem pod wpływem dzieł Plotyna i Porfiriusza, nabiera chęci do filozofii neoplatońskiej. W 385 roku do Mediolanu przybywa jego matka, Monika. Pod jej wpływem uczęszcza na kazania Ambrożego. Dowiaduje się o nawróceniu sławnego retora Mariusza Wiktoryna i o życiu pustelniczym św. Antoniego.

Na podjęcie ostatecznej decyzji o nawróceniu, miała sytuacja w ogrodzie opisanej w „Wyznaniach” (8,12), kiedy Augustyn oddany modlitwie, usłyszał głos dziecka: „Tolle, tolle lege” (Weź to, weź i czytaj). Był to tekst Listu św. Pawła do Rzymian, gdzie mowa jest o nawróceniu (Rz 13, 13-14). W kilka tygodni później po oddaleniu nieznanej nam nielegalnej żony, udał się z matką i synem oraz przyjaciółmi do Cassiciacum, willi położonej na wsi. Przez kilka miesięcy oddaje się modlitwie, studiom i dysputom filozoficznym. Na początku marca 387 roku wraca do Mediolanu i zgłosił się do katechumenatu. W Wielką Sobotę 24-25 kwietnia 387 roku wraz z synem Adeodatem z rąk biskupa Ambrożego przyjmuje chrzest.

2. Od chrztu do sakry biskupiej

W 387 roku w Ostii umiera św. Monika, matka Augustyna. Augustyn powraca do Tagasty w 388 roku i zakłada tam klasztor. W 390 roku umiera syn Adeodat. Augustyn przenosi klasztor do Hippony. Pogłębia swoją wiarę. W tym czasie biskup Hippony Waleriusz, potrzebuje pomocnika. Wspólnota wskazuje na Augustyna. Ten w 391 roku przyjmuje święcenia kapłańskie, ale nadal prowadzi klasztor. Powierzono mu urząd kaznodziei. Biskup Waleriusz, widząc dokonania Augustyna, prowadzi zabiegi, aby został biskupem. W 396 roku Augustyn przyjmuje świecenie biskupie.

1. Od sakry biskupiej do śmierci

Od 396 roku Augustyn jest biskupem. Sprawuje władze nad sądem kościelnym na terenie Hippony. Rozwija działalność charytatywną. Tworzy nowe klasztory na rodzaj cenobitów dla prezbiterów.

Na zaproszenie biskupów, brał udział w synodach afrykańskich. Brał udział w zwalczaniu schizmy m.in. doketyzmu. W kościele powszechnym zwalczał: arianizm, manicheizm i pelagianizm. Umiera w Hipponie 28.08.430 roku.

Dzieła

Najważniejsze dzieła i poruszane zagadnienia:

1. Autobiografie: a) „Wyznania” (Confessiones),

1. „Sprostowania” (Retractationes),

2. Filozoficzne: a) „Przeciw akademikom” (Contra academicos) w szkołach platońskich rozwijano ruch sceptycyzmu,

1. „O życiu szczęśliwym” - życie szczęśliwe polega na działaniu Boga,

2. „O zasadności duszy”,

3. „O wolnej woli”.

3. Apologetyczne: a) „O państwie Bożym przeciw poganom ksiąg XXII” (De civitate Dei contra poganos libri XXII),

b) „O prawdziwej wierze” (De vera religione),

4. Dogmatyczne: a) „O Trójcy Świętej” (De Trinitate),

b) „O wierze i symbolu” (De fide et sybolo),

5. Moralno - pastoralne: a) „Początkowe nauczanie religii”,

2. „O małżeństwach”,

3. „Przeciw kłamstwu”,

1. „O powściągliwości”.

6. Monastyczne: a) „Reguła” - najstarsza reguła obok Jana Kasjana, przed Benedyktem,

2. „O pracy mnichów”- o łączeniu dwóch elementów: „Ora et labora”

7. Egzegetyczne: a) „O nauce chrześcijańskiej”,

1. „O zgodności ewangelistów”,

2. „Wyjaśnienie Listu do Galatów”.

8. Polemiczne: a) „O dwóch duszach”,

2. „Przeciw Faustusowi manichejczykowi” i wiele innych przeciw manichejczykom,

3. „Przeciw Gaudencjuszowi biskupowi donatystów” i wiele innych przeciw donatystom,

4. „Do Juliana, biskupa Eklanum” i wiele innych przeciw pelagianom,

9. Listy

10. Komentarze i kazania

Nauka

1. Jedność i troistość Boga tworzą jakby dwie triady:

DUSZA POZNANIE MIŁOŚĆ

PAMIĘĆ ROZUM WOLA

Działanie Osób Boskich jest jedno na zewnątrz. Jako działanie, jest przypisywane naturze Boskiej, gdzie: STWORZENIE to działanie Ojca i Syna

ODKUPIENIE to działanie Ojca i Ducha

UŚWIĘCENIE to działanie Syna i Ducha

Syn jest prawdziwym Bogiem w pełnym wcieleniu działającym na zewnątrz:

UNA PERSONA IN UTAQUE NATURA

Jako Bóg, Jezus posiada naturę równą Bogu Ojcu i Duchowi Świętemu. Przez wcielenie, Bóstwo i człowieczeństwo nie zmieniły się. Każde z natur pozostały, tak jak były przed połączeniem. Zjednoczenie obu natur w Chrystusie jest pełne: tak wewnątrz i zewnątrz substancjalne.

2. Pneumatologia

Duch Święty jest prawdziwym Bogiem. Z traktatu „O Trójcy Świętej”, wynika, że Duch jest współwieczny i współistotny Ojcu i Synowi. Duch pochodzi od Ojca i Syna. Jest miłością ich Obu. Trzy osoby działają wspólnie, lecz każda w innym zakresie.

3. Mariologia

1. Matka w porządku natury, zrodziła Chrystusa, a w porządku łaski, to Syn zrodził Matkę.

2. Maryja wolna od grzechu pierworodnego i osobistego.

4. Rozumienie teologii Kościoła

1. Kościół istnieje jako zgromadzenie.

2. Kościół jako eschatologiczny wymiar w świecie widzialnym i niewidzialnym.

3. Wspólnota wybranych do życia wiecznego.

5. Grzech pierworodny

Pierwsi ludzie, byli wolni od pożądliwości i uzależnień. Byli wolni od jakiegokolwiek grzechu. Przez grzech pierwszych ludzi staliśmy się MASSA DAMNATA (łac. tłum potępionych). Grzech spowodował utratę podobieństwa do Boga. Zostały zerwane więzi z Bogiem. Wszyscy ludzie choć są skierowani na Boga Homo Capax Dei, to mogą wybrać Boga lub przyziemne rzeczy.

Wszyscy nie ochrzczeni (dzieci przede wszystkim) nie dostąpią zbawienia, a trafią do limbus puerorum.

Grzech pierworodny to grzech natury ludzkiej i zmyty może być tylko dzięki sakramentowi chrztu. Pozostałe grzechy, to grzechy osobiste, czyli w pełni zmywalne. Pelagiusz kwestionował grzech pierworodny, opisując go jedynie jako zły przykład pierwszych ludzi. Koncepcja Pelagiusza i Lutra zostały odrzucone przez Kościół. Karol Marks, twierdził, że człowiek jest z natury dobry, lecz może źle wybierać; Max Freud stwierdził, że człowiek jest dobry, ale źle wybiera pod wpływem impulsów; Fryderyk Nietsche wyśmiewał słabość człowieka, głosząc kult silnych i zdrowych co do ducha i ciała ludzi. Protestanci głoszą, że człowiek już jest zły, ale swoimi działaniami i wolą może to zmienić.

Augustyn mówił o pełni ludzkiej świadomości. Tylko to człowiek, może utracić przez swoje postępowanie. Dlatego tylko chrzest jest jedyną drogą do zniszczenia grzechu.

6. Rozumienie łaski

Łaska, to dar Boga, pomoc z Jego strony. Łaska działa dwojako:

1. oświeca umysł,

2. wzmacnia wolę do działania.

Wolna wola nie zostaje zawieszona. Bóg nie niszczy, ani nie ogranicza woli człowieka. Łaska nie ogranicza nas, lecz działa na poziomie oświecenia. Aby człowiek mógł być zbawiony, potrzebna jest właśnie łaska Boża, ale i wolna wola samego człowieka.

Wgo człowieka. Wgpotrzebna jest tylko łaska Boża, bo wszystko od Boga zależy.

Wg Pelagiusza, ważna jest wola człowieka, bo Bóg i tak daje zbawienie.

Św. Ignacy Loyola pisał, „Zrób wszystko wg własnej woli, a o łaskę się módl”.

Łaska jest z natury dobrem od Boga, a nie nagrodą za zasługi.

17. Leon Wielki: życie, pisma i teologia.

Leon I Wielki Papież (poł. IV w - 461)

Urodził się w Rzymie. Otrzymał staranne wykształcenie w zakresie filozofii, literatury greckiej i łacińskiej. Ok. 430 roku zostaje diakonem w Rzymie. Zajmuje się działalnością charytatywną. W 440 roku zostaje biskupem Rzymu.

Przypisuje się mu duże zasługi w obronie przed błędami doktrynalnymi:

• manicheizmu - materia jest zła,

• monofizytyzmu - jedna natura Boga,

W historii Rzymu, zasłynął jako obrońca, gdy w 452 roku podczas oblężenia miasta przez Hunów, pertraktuje z Attyllą I, aby ten odstąpił. Udało mu się to. W 455 roku wódz Wandalów Genzeryk, nie usłuchawszy błagań papieża Leona, splądrował Rzym, jednak mieszkańcy i miasto ocalało.

Dzieła

1. Listy - „Epistula ad Flavianum” o dwóch naturach Jezusa. W 451 roku list odczytany w Chalcedonie, owacyjnie przyjęty.

2. Mowy ok. 100. W nich podkreślał naukę teologiczną o dwoistości natur, jedności kościoła, wcieleniu Chrystusa.

Nauka

1. Chrystologia - Syn Boży, odwieczny Bóg, zrodzony z Ojca, a z drugiej strony jako człowiek przyjmujący ciało z Maryi Dziewicy. Tworzą się pełne dwie natury w Chrystusie.

2. Prymat biskupa Rzymu - biskup Rzymu, to sukcesor Piotra powołanego przez Chrystusa do sprawowania pieczy nad całą wspólnotą chrześcijańską.

3. Działalność charytatywna chrześcijanina obejmuje swoim zakresem wszelkie dobro duchowe i fizyczne.

4. Post jako postawa wstrzemięźliwości obejmująca całego człowieka.

18. Grzegorz Wielki: życie, pisma i doktryna ascetyczno - mistyczna.

-------------------------brak------------------------

19. Jan Damasceński: życie, dzieła i teologia obrazów.

Jan Damasceński

(ok. 700 roku wstępuje do klasztoru św. Saby k. Jerozolimy. Został kapłanem. Wsławił się w walce z ikonoklazmem. Przez synod w Hierra, został potępiony za obronę obrazów. Leon XIII ogłosił do DOKTOREM KOŚCIOŁA w 1890 roku.

Dzieła

1. Dogmatyczne: a) „Źródło poznania” - o herezjach,

b) „Wykład prawdziwej wiary”,

1. „Zwięzły wstęp do dogmatyki”,

2. „O Trójcy Świętej”

2. Polemiczne: a) „Przeciw nestorianom”

1. „Przeciw monofizytom”,

1. „Przeciw monoteletom”,

2. „Przeciw manichejczykom”.

3. Moralno - ascetyczne

4. Hagiograficzno - litrugiczne

5. Kazania

5/12

Istota/natura

O

O

osoba

D

S

D

S

---