WARZYWNICTWO

ĆWICZENIA 27.V.2013r.

POMIDOR- Lycopersicon esculentum

• Naturalnie występuje w Peru, Ekwadorze i krajach Ameryki Środkowej

• Roślina jednoroczna

• Liście pierzastozłożone

• Kwiatostan- sierpik zwany gronem

• Owoc- jagoda:

• Cukry proste- glukoza, laktoza

• Błonnik

• Sole mineralne (potasu, wapnia, fosforu)

• Wit C, A, B1, B2, B3, PP, H, E, likopen, β-karoten

• Odmiany drobnoowocowe- dużo likopenu

• Rozmnażany generatywnie

• Gleby ciepłe, przewiewne, zasobne

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP WZROSTU:

• Samo kończące

• Wysoko rosnące

• Sztywno łodygowe

• Wiotko łodygowe

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA CZAS DOJRZEWANIA (od siewu do dojrzałych owoców w pierwszym gronie):

• Bardzo wczesne (95-100dni)

• Wczesne (105-115dni)

• Średnio wczesne (115-130dni)

• Późne (130-140dni)

RÓŻNICE ODMIANOWE:

• Wysokość roślin

• Plenność 15-30t/ha

• Zabarwienie blaszki liściowej

• Typy gron

• Długość grona

• Wielkość owoców

• Typ wzrostu

• Kształt owoców

• Odporność na choroby i szkodniki

• Wczesność

• Wytrzymałość na transport

• Zawartość suchej masy

• Odrywanie owoców od szypułki

• Zabarwienie owoców- zawartość likopenu

• Ukształtowanie powierzchni owocu

• Liczba nasion

• Skłonność do występowania zielonej piętki- niewybarwienie części owocu przy szypułce

• Smak owoców

• Liczba komór w owocu 2-12

• Długość okresu wegetacyjnego

• Zagłębienie kielichowe- płytkie, średnio płytkie, głębokie

Do przetwórstwa- musi łatwo odejść owoc od szypułki, czyli odmiany bezkolankowe.

ODMIANY:

• SZTYWNOŁODYGOWE- b. Wczesne- Beta, Betalux

Wczesne- Jawor, Karat, Tempo

Średnio wczesne- Ika

• 
  WIOTKOŁODYGOWE- b. Wczesne- Orion, Promyk

Wczesne- Bursztyn, Alka do przetwórstwa

Średnio wczesne- Lima- bezkolankowa

• WYSOKOROSNĄCE- świeży rynek i krótkie przechowywanie

• CZEREŚNIOWE- Pinokio, Ola, Polusa, Maskotka, Koralik

CECHY ODMIAN DO WYSOKOTOWAROWEJ PRODUKCJI:

• Plenność

• Wierność plonowania

• Duży udział plonu handlowego i wczesnego w plonie ogólnym

• Wysoka tolerancja na najważniejsze choroby

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE:

• Temperatura: dzień- 20-26°C, noc- 16-18°C

• Przy spadku temperatury poniżej 10-12°C proces wzrostu ulega zahamowaniu, przy 0°C rośliny giną

• Nasiona najszybciej kiełkują w temperaturze 26°C (rozpoczęcie kiełkowania przy 10°C)

• Pyłek słabo kiełkuje poniżej 13°C

• Owoce najlepiej wybarwiają się w temperaturze >16°C

• Średnie wymagania wodne (podczas zawiązywania i wzrostu owoców wilgotność 70-80% p.p.w.)

• Odmiany karłowe- większe wymagania bo system korzeniowy słaby

• Gwałtowny przyrost wilgotności jest przyczyną pękania owoców

• Optymalna wilgotność powietrza to 60-65% wilgotności względnej

• ph 5,5-6,5

• gleby wszystkie do IV włącznie, ale w dobrej kulturze, najlepsze piaszczysto-gliniaste, zawierające powyżej 1% próchnicy

• większe wymagania mają odmiany samo kończące sztywno łodygowe o małym systemie korzeniowym

• możliwa uprawa przedplonu: rzodkiewka, sałata, szpinak

METODY UPRAWY:

• z rozsady (95-145dni)

• z siewu wprost w pole (135dni)- w Polsce rzadko stosowane

PRODUKCJA ROZSADY:

• Okres produkcji trwa ok.50dni

• Doniczkowana- założenie uprawy na świeży rynek, najwcześniejszy plon, pod osłony (droga)

• Rwana- uszkodzenie korzenia

• Z 1g nasion 200 sztuk rozsady

• Podłoże odkażone, nawilżone

• Wysiew zaprawionych nasion (100-300g) III-IV do skrzynek w szklarni lub ciepłego inspektu: rzędy co 3-5cm

• Kiełkowanie nasion w temperaturze 22-29°C po 4-6 dniach

• Po wschodach obniżenie temperatury w dzień: 18-20°C, noc: 14-16°C

• Zawartość składników pokarmowych w podłożu do produkcji roślin pomidora (mg/l):

• N- 150-200

• P- 100-120 do 180

• K- 300

• Mg- 60

• Ca- 2000

• Fe- 10

• Cu- 12

• Mn-2

• B- 2

• Mo- 3

• Zn- 1

• 2 razy pogłównie zasilić rozsadę wszystkimi składnikami

• Pikowanie po 14 dniach od wysiewu

• Do doniczek, cylinderków (średnica 8-10cm)- ułatwione rozstawienie roślin, przyspieszenie owocowania o 7-10dni

Do przetwórstwa ręcznie. Rozsada doniczkowa.

• Po wykształceniu 1 liścia właściwego pikowanie do inspektu (rozstawa 10x8-15cm) lub tunelu foliowego (rozstawa 10x10cm)

• Bezpośrednio z siewu- wysiew nasion bezpośrednio do podłoża w ogrzewanym tunelu w początku IV (głębokość 1cm, rośliny co 2,5 cm w rzędzie, rzędy co 10cm)

Maszynowo i ręcznie. Rozsada „rwana”.

• Po pikowaniu temperatura 18-20°C (3dni), później 16-18°C w dzień, 14-16°C w nocy

• W warunkach Polski nie powinno się sadzić rozsady młodszej niż 5-tygodniowej

• Hartowanie rozsady- tydzień przed sadzeniem ograniczyć podlewanie i obniżyć temperaturę przez wietrzenie

• Rozsada krępa, dobrze rozgałęziony system korzeniowy

• Rozsada „rwana”- wysokość 15-30cm, 4-7 liści, średnica łodygi 4-6mm

Rozsada doniczkowana- wysokość 15-30cm, 5-8 liści, średnica łodygi 4-7mm

• Sadzenie z rozsady na polu w II poł V (pochmurny dzień)

• Głęboko, po pierwsze liście

• Rozstawa:

• Odmiany sztywno łodygowe- 60-70cm między rzędami, 30-40 w rzędzie; 30-40 tys.roślin/ha

• Odmiany wiotko łodygowe- 70-80cm między rzędami, 45-55 w rzędzie, 25-30 tys.roślin/ha

• Odmiany wysokorosnące- 80-100cm między rzędami, 40-60cm w rzędzie, 16-20 tys.roślin/ha

• System pasowo-rzędowy: 2 rzędy w pasie (35-50cm), 90-100cm między pasami

PIKOWANIE DAJE NAM:

• Rozrost korzeni w doniczce (rozkrzewienie)

• Więcej miejsca

• Selekcja siewek

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE W ROZSADZIE:

• Nawadnianie

• Nawożenie pogłówne

• Ochrona przed chorobami i szkodnikami

• Pikowanie

• Rozstawianie roślin (pojedyncze doniczki)- żeby się nie zacieniały

• Hartowanie roślin

Z SIEWU WPROST W POLE:

• Wysiew nasion 25IV-5V

• Nasiona gniazdowo (5-6 sztuk co 25cm) lub liniowo (5-6cm, gł. 1,5-2,0cm)

• Metoda pasowo-rzędowa: odległość między rzędami w pasie 35-50cm, między pasami 1m

• Wschody po 2 tygodniach

• Optymalne zagęszczenie 150-160 tys. Roślin/ha (w razie potrzeby przerywka po wykształceniu 2 liści)

• W latach ciepłych i umiarkowanie wilgotnych plon ok. 30t/ha

Przy chłodnym i deszczowym tylko kilka ton/ha.

WYMAGANIA POKARMOWE:

• Duże wymagania pokarmowe

• Plonem 40t/ha zabiera z gleby:

• 105kg N

• 10kg P

• 112kg K

• 77kg Ca

• Nawozowe większe od wymagań pokarmowych

OBJAWY NIEDOBORU:

• N- zahamowanie wzrostu roślin, przez co nie wykształcają dużej liczby dojrzałych owoców

• P- zwolnione tempo wzrostu, opóźnienie dojrzewania owoców

• K- obłamywanie się gron, niedostateczne wybarwienie się owoców, pękanie owoców

• Ca- sucha zgnilizna owoców pomidorów, owoce są miękkie

PRZENAWOŻENIE AZOTEM POWODUJE:

• Opóźnienie dojrzewania owoców

• Obniżenie plonu wczesnego

• Zmniejszenie zawartości suchej masy, ekstraktu, cukrów, pektyn, witaminy C, twardości owoców.

ĆWICZENIA 03.06.2013r.

WYMAGANIA NAWOZOWE (mg/dm3):

Gatunek	N(NO3+NH4)	P	K	Mg	Ca
Pomidor	90-120	60-80	200-250	50-80	600-1200

• I rok po oborniku- odmiany karłowe, niskorosnące, samo kończące (wymagają również regularnego dostarczania wody w glebie)

• II i III rok po oborniku lub nawet kilka lat bez obornika- odmiany wysokorosnące

• Najczęściej dajemy obornik jesienią

• Można zastosować dobrze rozłożony obornik na wiosnę

• Nawozy- jesienią w całości lub I cz jesienią i II cz przed rozpoczęciem uprawy, dodatkowo N 2 razy pogłównie

• Nawożenie wapniem: profilaktycznie opryski saletrą wapniową lub chlorkiem wapnia

CECHY ODMIAN DO PRZETWÓRSTWA:

• Owoce średniej wielkości, gładkie, intensywnie wybarwione, równomiernie dojrzałe, łatwo odrywające się od szypułki, twarde, dobrze znoszące transport i przechowywanie

• Zawartość ekstraktów co najmniej 5%

• Zawartość cukrów >3,3%

• Zawartość kwasów organicznych < niż 0,55%

• Kwasowość czynna (pH) większa niż 4,4

• Stosunek cukrów do kwasów > niż 6

• Ważna jest też zawartość pektyn (na soki- mniej pektyn, do produkcji sosów i ketchupów- więcej pektyn)

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE:

• Odchwaszczanie

• Ściółkowanie gleby

• Nawożenie pogłówne

• Nawadnianie

• Ochrona przed chorobami i szkodnikami

• Ochrona przed przymrozkami

• Przy odmianach wysoko rosnących- cięcie i prowadzenie roślin przy palikach

PROWADZENIE ROŚLIN (tylko dla odmian wysoko rosnących):

• Na 1 pęd

• Na 2 pędy

• Na 3 pędy

• Tyczki sztywne, wysokie

• Przywiązanie patyka do rośliny (3 do jednej w ósemkę)

• Ponad to usuwamy liście najstarsze i pędy boczne

• Ogławianie- usuwanie wierzchołków wzrostu ( czas zawiązywania owoców trwa ok. 5 tygodni, najmniej 4 tygodnie)

• Ok. 20 VIII- ostatni termin żeby ogłowić rośliny pomidora

ZBIÓR OWOCÓW:

• Zależnie od stopnia dojrzałości rozróżnia się owoce:

• 
  Zielone wyrośnięte

• Bielejące

• Zapalone dojrzałość zbiorcza, technologiczna

• Zapalone różowe

• Czerwone dojrzałość fizjologiczna

• Najcenniejsze dla konsumentów są pomidory czerwone

PRZECHOWYWANIE:

• Parametry przechowywania owoców pomidora:

• Optymalna wilgotność 80-90% p.p.w.

• Temperatura powinna być dostosowana do fazy dojrzałości owoców:

• 12-13°C- owoce zielone i zapalone

• 10-12°C- lekko różowe

• 9-10°C- różowe i pomarańczowe

• 8-10°C- pomarańczowe do lekko czerwonych

• 6-8°C- owoce całkowicie dojrzałe

• Wcześniej zebrane owoce- roślina ma czas na dalszy wzrost i rozwój

• Większy plon owoców zielonych

PAPRYKA SŁODKA:

• Roślina klimatu ciepłego

WYMAGANIA TERMICZNE I GLEBOWE:

• Temperatura optymalna do wzrostu w dzień: 26-27°C, w nocy: 16-17°C

• W temperaturze 8-10°C występuje znaczne zahamowanie w pobieraniu składników pokarmowych (zahamowanie wzrostu)

• Papryka do wzrostu potrzebuje pełnego nasłonecznienia

• Lubi wysoką wilgotność powietrza w przeciwieństwie do pomidora

• Wilgotność gleby 70-80% p.p.w.

• pH 6,7-7,2

• 3-4 letni płodozmian

• Wymaga nawożenia organicznego i mineralnego

Użytkujemy tylko perykarp- bez komory nasiennej. Odmiany ostre- różnią się zawartością kapsaicyny (właściwości- drażniące, zastosowanie- przyprawa, farmaceutyczne-plastry rozgrzewające)

Odmiany o owocach mięsistych- gruby perykarp- duże znaczenie w przemyśle, chętnie uprawiany z przeznaczeniem na warzywo.

CECHY ODMIANOWE:

• Kształt owoców (skrócony blok tępo zakończony- najpopularniejszy, wydłużony blok tępo zakończony, dłuższe i krótsze ostro zakończone, pomidorowa te)

• Barwa owoców (czerwone, słomkowe, żółte, pomarańczowe, fioletowe)

• Zagłębienie kielichowe

Przy niekorzystnych warunkach środowiskowych cieńszy perykarp, trawiasty w smaku.

WYMAGANIA NAWOZOWE:

Gatunek	N(NO3+NH4)	P	K	Mg	Ca
Papryka	90-120	60-80	175-250	50-70	600-1200

METOSY UPRAWY:

• Wyłącznie z rozsady ( nie ma „rwanej”)

• Siew połowa III

• Produkcja rozsady trwa 8-9 tygodni

• Analogicznie jak rozsada pomidora

• Rozsada do sadzenia w pole powinna być w fazie tworzenia pęczków kwiatowych o wysokości 15-20cm i grubości szyjki korzeniowej 6-8mm

• Rozstawa na polu 45x45 lub 30-50x 50-60

• Uprawa z pikowaniem lub bez

ODMIANY PAPRYKI:

• Słodkiej- Jupiter, Maja F1, Roberta F1, Klara F1, Poznańska Słodka, Marta, Remi

• Półostre- Tajfun

• Są odmiany, które dobrze radzą sobie w naszych warunkach klimatycznych w uprawie polowej

ZBIÓR:

• W uprawie gruntowej- jak się zaczyna przebarwiać

• Pod osłonami- mogą być zielone

• Owoce papryki zbiera się w fazie dojrzałości użytkowej (technologicznej) i w fazie dojrzałości fizjologicznej

• Sprzedawane są na sztuki lub na wagę, sortuje się je według wielkości i fazy dojrzałości wyrażone zabarwieniem

PRZECHOWYWANIE:

• W fazie dojrzałości użytkowej w pomieszczeniach o temperaturze 8-10°C i wilgotności 85-90%

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE:

• Odchwaszczanie

• Nawożenie pogłówne

• Nawadnianie

• Ściółkowanie

• Ochrona przed chorobami i szkodnikami

OBERŻYNA:

• Problem z zawiązywaniem owoców

• Krótki okres wegetacji

• Zbiór w fazie dojrzałości zbiorczej

• Pod niskimi osłonami

• Popularna o czarnej skórce

ZIEMNIAK (na zbiór wczesny):

• Roślina klimatu ciepłego

WYMAGANIA TERMICZNE I GLRBOWE:

• Temperatura optymalna do wzrostu w dzień 20°C, w nocy 14°C

• Temperatura minimalna 8°C

• Spadek temperatury poniżej 1°C powoduje trwałe uszkodzenie roślin ziemniaka

• Powinien rosnąć przy pełnym nasłonecznieniu

• Wymagania wodne są wysokie zwłaszcza w V i VI 65-75% p.p.w.

• pH 5,5-6,0

• 3-4 letni płodozmian

• Wymaga nawożenia organicznego i mineralnego

Bulwy na sadzeniaki musimy podkiełkować żeby po posadzeniu szybciej zaczęły rosnąć, zastosować temperaturę, światło i wilgotność.

WYMAGANIA NAWOZOWE (mg/dm3):

Gatunek	N(NO3+NH4)	P	K	Mg	Ca
Ziemniak	60-100	60-80	120-140	45-50	600-1200

METODY UPRAWY:

• Wyłącznie wegetatywnie

• Do sadzenia przeznacza się bulwy o masie 60-80g

• Przygotowanie bulw do sadzenia na wczesny zbiór powinien składać się z trzech etapów:

• Jesiennego pobudzenia

• Właściwego przechowania przez zimę

• Wiosennego podkiełkowania

• Do podkiełkowania sadzeniaków potrzebna jest temperatura 12-15°C, światło i wilgotność względna powietrza ok. 80% nie pozwoli na wysychanie bulw

• Prawidłowo podkiełkowane sadzeniaki powinny mieć kiełki długości 2cm, które powinny być grube, intensywnie zabarwione, mocno związane z bulwą, kształt i barwa zależne od odmiany

• Bulwy sadzi się w rozstawie 20-40x 67,5cm

ZABIEGI PIELĘGNACYJNE:

• Odchwaszczanie

• Obsypywanie + bronowanie

• Obredlanie

• Nawadnianie

• Ochrona przed chorobami (zaraza ziemniaka) i szkodnikami (stonka ziemniaczana, mszyce, miniarki, wciornastki, przędziorek chmielowiec)

ZBIÓR:

• Bulwy na wczesny zbiór zbiera się:

• Ręcznie przy użyciu motyki

• Ręcznie przy uprzednim rozoraniu redliny

• Za pomocą kopaczki prześnikowej

• Zgodnie z normą bulwy ziemniaka jędrne, zdrowe, kształtne, suche, czyste, nie uszkodzone, o odpowiednim zapachu dla zdrowych ziemniaków

• Wielkość średnicy poprzecznej powinna zależnie od okresu wynosić nie mniej niż:

• Do 20 VI- 2,5 cm

• 21 VI- 15 VIII- 3 cm

• Do 16 VIII- 3,5 cm

PRZECHOWYWANIE:

• Nie przechowuje się ziemniaków wczesnych

• Mogą jedynie magazynowane przez krótki czas

INNE ROŚLINY Z RODZINY:

• Rodzynek brazylijski- smak agrestu

• Miechunka pomidorowa (pomidor skórzasty)

• Psianka pepino- owoc deserowy, smak melona

---