1. Pojęcie rynku finansowego.

Rynek finansowy umożliwia posiadaczowi kapitału jego zainwestowanie, a podmiotom zgłaszającym zapotrzebowanie na kapitał - zaspokojenie potrzeb. Funkcjonowanie rynku finansowego pozwala inwestorom na zróżnicowanie portfela posiadanych aktywów oraz umożliwia ograniczenie ryzyka związanego z inwestycjami.

Rynek finansowy składa się z dwóch rodzajów podmiotów:

1. mające nadwyżkę podmiotów finansowych

2. podmioty, które środki potrzebują na aktywa realne. Dzielą się na aktywa materialne (maszyny, zapasy, wyposażenie) i niematerialne (patenty, licencje)

2. Podział rynku finansowego.

Rynek finansowy możemy podzielić na:

1. rynek pieniężny

2. rynek kapitałowy

3. rynek walutowy

4. rynek instrumentów pochodnych

3. Funkcje rynku finansowego.

Funkcje rynku finansowego:

1. alokacja, rozmieszczenie zasobów

2. koncentracja i transformacja w czasie

3. elastyczne kształtowanie czasowej struktury konsumpcji i inwestycji

4. minimalizacja ryzyka

4. System finansowy (definicja).

System finansowy jest to zbiór norm prawnych ustalających przede wszystkim społeczne organy (instytucje) których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych.

System to uporządkowany układ elementów wraz z ich powiązaniami; elementem zasadniczym, organizującym każdy system jest cel (system to układ służący do realizacji określonego celu).

System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm funkcjonujący pomiędzy podmiotami gospodarczymi składający się z: instrumentów, rynków instytucji finansowych, zasad na jakich one działają. System ten służy do przenoszenia siły nabywczej pieniądza od podmiotów dysponujących nadwyżkami finansowymi do podmiotów deficytowych.

5. Giełda (pojęcie, funkcje, zadania).

Giełda jest instytucją na której odbywa się publiczny obrót kapitałowymi papierami wartościowymi stanowiącą zespół osób, urządzeń i środków technicznych zorganizowanych w celu kojarzenia ofert sprzedaży i nabycia papierów wartościowych. Giełda działa przy założeniu jednakowego dostępu do informacji rynkowej w tym samym czasie i przy jednakowych warunkach zbywania i nabywania papierów wartościowych dla wszystkich uczestników rynku tych papierów.

Giełda Papierów Wartościowych. Działająca obecnie w Warszawie spółka akcyjna została utworzona na nowy ustawy, funkcjonuje ona w oparciu o statut oraz regulamin, który zatwierdza komisja papierów wartościowych i giełd. Rozpoczęła swoją działalność 16.IV.1991 roku.

Zadania giełdy papierów wartościowych: działa w oparciu o statut i regulamin.

Regulamin określa w szczególności:

• warunki i tryb dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego

• wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu giełdowego

• zasady obrotu na rynku instrumentów pochodnych

• zadania członków giełdy

• sposób składania zleceń maklerskich

• sposób przeprowadzania sesji giełdowych i transakcji pozasesyjnych

• systemy notowań

• zasady nabycia znacznych pakietów akcji

• zasady ewidencji transakcji giełdowych

• systemy informatyczne giełdy

• sposoby upowszechniania informacji giełdowych

• opłaty giełdowe

6. Uczestnicy giełdy.

Uczestnikami giełdy są:

• pośrednicy - giełdowi maklerzy papierów wartościowych, kompetentni przedstawiciele firm maklerskich i banków, upoważnieni przez pracodawców do zawierania transakcji w ich imieniu działający na zlecenie i rachunek klientów, a także instytucje organizujące rynek i obrót papierów wartościowych

• samodzielni uczestnicy giełdy - osoby dopuszczone do handlu giełdowego z prawem zawierania transakcji we własnym imieniu i na własny rachunek np. zarządzający firmami

• urzędnicy - osoby czasowo dopuszczone do handlu giełdowego zawierające transakcje z upoważnienia w imieniu i na rachunek przedsiębiorstw w których pracują

• goście - inne osoby przebywające na giełdzie bez prawa uczestnictwa w transakcjach czyli obsługa, reporterzy.

7. Rola rynku finansowego.

Rynki Finansowe-umożliwiają przepływ oszczędności gospodarstw domowych do przedsiębiorstw. Przewaga rynków finansowych nad bankami leży w tym że inwestorzy na r. f. chętniej niż banki podejmują ryzyko związane z inwestowaniem kapitałów w nowe dziedziny wytwórczości w przypadku których oczekiwana stopa zwrotu jest wysoka ale nie pewna (różnica między bankami a r. f. jest taka że na r. f. więcej możemy zrobić).

- Rola rynków finansowych w przepływ kapitału polega na tym że inwestorzy instytucjonalni (towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne) wykorzystują w nich ulokowane oszczędności gosp. domowych w postaci składek, udziałów kapitałowych jako źródło finansowania zakupu akcji i obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwa.

Rynki Finansowe są także bardziej niż banki „z oriętowane” na cenę.

Banki interesuje w większym stopniu bieżąca sytuacja firm i ich zdolność do spłaty zaciągniętych kredytów inwestorów na rynku kapitałowym interesują bardziej

perspektywy rozwoju spółek; spółka giełdowa nie musi od razu przynosić zysku wystarczy że będzie je przynosiła w przyszłości by mogła sprzedać akcje po dobrej cenie i pozyskać kapitał na rozwój.

8. Pojęcie rynku kapitałowego (podział, funkcje).

Rynek kapitałowy

Gospodarka która ma na celu rozwój współczesnego systemu finansowego. Ma na celu rozwój i wzrost gospodarki i inwestowania.

R. K- jest rynkiem specyficznym papierów wartościowych których okres wykupu jest dłuższy niż 1 rok przeznaczonych głównie na finansowanie inwestycji czyli powyżej roku to co inwestujemy.

Możemy go najogólniej zdefiniować jako rynek kapitałów średnio i długo terminowych na którym kapitał jest pozyskiwany przez emisję instrumentów finansowych w tym szczególnie papierów wartościowych.

Umożliwia:- emitowanie papierów wartościowych na inwestycje- działalność gospodarczą

- daje możliwość uzyskania zysków- szybkie przenoszenie

Dostarcza kapitału dla operacji długoterminowych, umożliwia emitentowi uzyskanie środków na planowana działalność gospodarczą. Nabywcy stworzą możliwość zyskownej lokaty po siadanych środków finansowych lub zabezpieczenia posiadanego kapitału umożliwia łatwe i szybkie przenoszenie śr. finansowych jak jak różnymi częściami gospodarki. Na tym rynku dokonywana jest bieżąca ocena działalności jednostek gospodarczych dzięki której śr. finansowe kieruje się do tych najbardziej efektywnych.

9. Rynek pieniężny (podział rynku, funkcje, zadania).

Rynek pieniężny- obejmuje transakcje, handel wszystkimi krótkoterminowymi instrumentami finansowymi w którym uczestniczą koło banków i innych uczestników finansowych także podmioty nie bankowe.

Rynek pieniężny- w wyższym znaczeniu jest to obrót pieniądzem banku centralnego oraz papierami rynku pieniężnego, za te ostatnie uważa się papiery wartościowe które można praktycznie w każdym momencie wymienić na pieniądz banku centralnego. Transakcje zawierane są tutaj między bankami i innymi dużymi instytucjami finansowymi przy czym jest to rynek przede wszystkim transakcji między bankowych które banki wykorzystują do zarządzania płynnością i refinansowania swoich operacji, rynek międzynarodowy charakteryzuje się wysokim stopniem zorganizowania i ściśle przestrzeganymi zasobami.

Cechy - ma charakter poza personalny, transakcje zawierane poprzez komunikację lub system informatyczny instytucji finansowych zgodnie z zasadami rachunku ekonomicznego.

- przedmiotem obrotu są wy standaryzowane jednolite instrumenty finansowe w przypadku zbywalnych papierów wartościowych (bonów skarbowych, certyfikatów depozytowych bądź komercyjnych, standaryzacja obejmuje nominały czyli okres zachowalności i sposób rozliczenia natomiast w grupie instrumentów nie zbywalnych na rynku depozytów między bankowych standaryzacja dotyczy terminów realizacji transakcji.

- ma charakter zdecentralizowany nie jest zorganizowany na giełdzie ma charakter rynku funkcjonalnego poza giełdą.

- działa w sposób elastyczny ze względu na brak szczegółowych regulacji prawnych określających sposób jego funkcjonowania. Transakcje są zawierane na bazie wzajemnego zaufania a nawet formy pisemne, szczególną formą jest to że zasady rynku pieniężnego wynikają przede wszystkim z faktu że jest to rynek krótkoterminowy na którym decydujące znaczenie ma czas i szybkość działania.

Rynek pieniężny dzielony jest na:- tradycyjny rynek dyskontowy- równoległe rynki pieniężne

Klasyczny podział:- rynek pierwotny- na tym rynku jedną ze stron transakcji jest emitent.

- rynek wtórny- na tym rynku następuje dalszy obrót a łatwość zbywalności waloru świadczy o stopniu płynności jaki posiada, ma to zasadnicze znaczenie na rynku pieniężnym.

Na międzynarodowym rynku pieniężnym mamy do czynienia zarówno z rynkiem pierwotnym i wtórnym.

Funkcje rynku pieniężnego:

- alokacyjna- w ramach systemu bankowego niektóre podmioty dysponują nadwyżką krótkoterminowego kapitału natomiast inne odczuwają jego brak, Rynek pieniężny pozwala zaś na dowolny przepływ środków oraz ich optymalne wykorzystanie przy jednoczesnym zachowaniu płynności finansowej uczestników rynku.

10. Obligacje (rodzaje, funkcje, podział).

Obligacje jest papierem wartościowym, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie określonej pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do spłaty odsetek. Obligacje postrzegane są jako instrumenty o niewielkim ryzyku inwestycyjnym.

Rodzaje i podział:

Ze względu na rodzaj emitenta

Obligacje skarbu państwa , ob. Władz samorządowych , ob. Przedsiębiorstw nie finansowych , ob. Banków , ob. Innych instytucji finansowych

Ze względu na nabywców

Oferowane tylko osobom prywatnym

Oferowane tylko osobom prawnym

Dla nabywców krajowych,Dla nabywców zagranicznych

Ze względu na okres wykupu

Krótkoterminowe ,mniej niż 5 lat

Średnioterminowe ,między 5 z 10 lat

Długoterminowe ,powyżej 10 lat

Wieczne , nie podlegają wykupowi , nabywca otrzymuje odsetki

Ze względu na kryterium procentowe

Ob. O stałym oprocentowaniu

Zmiennym oprocentowaniu

Zerowe (nie przynoszą posiadaczowi okresowego procentu)

Ze względu na sposób wykupu

Podlegające wykupowi , Konwersyjne , Opcyjne

Funkcje :

Pożyczkowa , Lokacyjna , Płatnicza , Obiegowa , Gwarancyjna , Zabezpieczająca , Rozdrobnienia wierzycieli

11. Akcje. (rodzaje, funkcje, podział).

Akcje to instrument finansowy reprezentujący udział jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcjonariusz ma ustalone prawa i obowiązki . najważniejszym prawem akcjonariusza jest UDZIAŁ W ZYSKACH SPÓŁKI. Ponadto ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu i tą drogą wpływać na decyzje spółki. Przy akcjach mamy do czynienia z trzema cenami : rynkowa , minimalna , emisyjna.

Akcje dzielimy na IMIENNE , NA OKAZICIELA , gotówkowe , uprzywilejowane , nieme , założycielskie , aportowe

Funkcje Akcji:

-umożliwiają bezpośredni udział w przedsięwzięciu (udział finansowy,a co za tym idzie czerpanie zysku)

-umożliwiają elastyczny przepływ kapitału ze względu na nieograniczone możliwości nabywania lub zbywania akcji --stanowią źródło kapitału na przyszłe inwestycje

-możliwość kupowania akcji różnych firm ogranicza ryzyk

12. Pojęcie opcji.

Opcje są to kontrakty opcyjnie zawarte między nabywcą kontraktu a jego sprzedawcą. Dają nabywcy opcję lub prawo zakupu bądź sprzedaży określonego instrumentu finansowego po określonej cenie realizacji, nazywanej ceną bazową, w ciągu określonego czasu.

Sprzedawca opcji jest zobowiązany do kupna lub sprzedaży instrumentu finansowego nabywcy, jeśli właściciel opcji korzysta z przysługującego mu uprawnienia do sprzedaży lub kupna. Właściciel opcji nie jest zatem zobowiązany do podejmowania żadnych działań, ma jedynie prawo do realizacji kontraktu na własne życzenie. W przeciwieństwie do właściciela, sprzedawca opcji nie ma w tej sprawie wyboru; jest on zobowiązany do sprzedaży lub kupna instrumentu finansowego, jeśli właściciel realizuje opcję.

Innymi słowy, opcja jest to prawo kupna lub sprzedaży określonej ilości instrumentu bazowego po określonym kursie w określonym czasie.

Istota opcji sprowadza się docięci zabezpieczenia się przed stratami wynikającymi z wahań w czasie cen przedmiotu transakcji. Specyfikę tego instrumentu finansowego tłumaczy sama geneza słowa opcja - w łacinie optio znaczy prawo, ale nie obowiązek. Opcje są pochodnymi papierów wartościowych, co oznacza, że są to instrumenty rynku finansowego, których wartość zależy od ceny instrumentu (waloru) będącego przedmiotem transakcji. Takim instrumentem finansowym może być określony papier wartościowy (akcja, obligacja, bon skarbowy), waluta, indeks giełdowy, stopa procentowa itp. Walor ten nazywa się instrumentem pierwotnym, a opcja utworzona na jego bazie - instrumentem pochodnym.

13. Cechy kontraktów opcyjnych.

Opcje mają cztery ważne cechy:

1-mogą być zrealizowane po z góry ustalonej cenie 2-emisja opcji nie ma wpływu na wartość majątku objętego opcj -3 decyzja o realizacji opcji będzie zależna od różnicy między wartością rynkową produktu a ceną realizacji tej opcji -4 opcje wygasają w określonym czasie.

Kontrakt opcyjny jest kontraktem asymetrycznym - inne prawa i obowiązki ma nabywca opcji, a inne wystawca.

Wystawca opcji musi wnieść odpowiednie zabezpieczenie na oferowane opcje (depozyt zabezpieczający).

Istnieje rozbudowana terminologia związana z rynkiem opcji. Sprzedawca opcji nazywany jest często jej wystawcą, a akt sprzedaży opcji - wystawieniem opcji. Jeśli posiadacz opcji kupna wykorzystuje opcję, mówimy, że ją realizuje. Posiadacz będzie realizował opcję kupna, kupując walor na warunkach kontraktu opcyjnego. Każdy kontrakt opcyjny zawiera cenę, która musi być zapłacona w momencie, gdy opcja będzie realizowana, czyli, cenę realizacji, cenę wykonania lub cenę bazową. W przypadku każdej opcji kupujący musi zapłacić określoną sumę, którą nazywamy ceną opcji lub premią opcji. Wszystkie rodzaje opcji notowane na giełdzie są ważne tylko w pewnym określonym czasie.

14. Rodzaje opcji.

1. Opcja kupna (call option lub krótko call) to kontrakt, w którym wystawca opcji gwarantuje nabywcy opcji możliwość dokonania w przyszłości transakcji kupna od wystawcy (writer)instrumentu bazowego danej opcji po cenie ustalonej przez obie strony w chwili zawarcia kontraktu opcyjnego. Jeżeli kupujący zdecyduje się skorzystać z tego prawa to sprzedawca jest zobowiązany do dostarczenia przedmiotu transakcji. Innymi słowy, opcja kupna daje prawo zakupu określonej liczby akcji (zazwyczaj 100) po określonej cenie.
Ważność opcji zwykle jest

określana przez podanie konkretnej daty, zwanej datą wygaśnięcia danej opcji. Cena, którą ewentualnie zapłaci posiadacz opcji kupna w momencie realizacji kontraktu nazywa się ceną wykonania.

2. Opcja sprzedaży (put option lub krótko put) to kontrakt, w którym wystawca opcji gwarantuje nabywcy opcji prawo do sprzedaży instrumentu bazowego wystawcy opcji
po z góry ustalonej cenie . Sprzedający opcję sprzedaży zobowiązuje się do zakupu przedmiotu transakcji zgodnie z warunkami. Ogólnie rzecz biorąc, opcja sprzedaży daje prawo do sprzedaży akcji (zazwyczaj 100) po określonej cenie, w określonym czasie.
Ważność opcji zwykle jest określana przez podanie konkretnej daty, zwanej datą wygaśnięcia danej opcji. Cena, którą otrzyma posiadacz opcji sprzedaży w zamian za dostarczenie dostawcy instrumentu bazowego nazywa się ceną wykonania.

15. Jakie są korzyści z kupna opcji a jakie ze sprzedaży opcji.

Zakup opcji kupna daje nabywcy opcji następujące korzyści:
1. Ograniczona strata - największa możliwa strata dla nabywcy opcji kupna jest równa zapłaconej premii (koszt zakupu opcji)

2. Nieograniczony zysk - zysk możliwy do osiągnięcia jest praktycznie nieograniczony i zależy wyłącznie od wzrostu ceny instrumentu bazowego

3. Niewielka inwestycja - koszt zakupu opcji jest znacznie niższy niż kwota, którą należałoby zapłacić za nabycie takiej liczby akcji, na jaką opiewa opcja. Zatem do czasu wygaśnięcia opcji pozostałą część kapitału można zainwestować w inny sposób

4. Efekt dźwigni - możliwe jest osiąganie bardzo dużych zysków na premii przy stosunkowo niewielkim wzroście ceny instrumentu bazowego.

Zakup opcji sprzedaży daje nabywcy następujące korzyści:
1. Możliwość uzyskania zysku na spadkowym rynku - oznacza to, że opcja sprzedaży pozwala na uzyskanie korzyści bez konieczności otwierania krótkich pozycji na rynku

2. Ograniczenie straty - maksymalna strata, jaką może ponieść nabywca opcji sprzedaży, jest równa kosztowi nabycia opcji

3. Nieograniczone zyski - praktycznie maksymalny zysk posiadacza opcji sprzedaży jest ograniczony tym, że cena rynkowa instrumentu bazowego może osiągnąć najniższą wartość równą zeru

4. Efekt dźwigni - możliwe jest osiąganie bardzo dużych zysków na premii przy stosunkowo niewielkim wzroście ceny instrumentu bazowego

W zależności od aktualnego kursu akcji można wyróżnić trzy przypadki:
* „In the money call” = „w pieniądzu”

Aktualna cena rynkowa instrumentu bazowego jest wyższa niż cena wykonania
* „At the money call” - „na pieniądzu

16. Wymień pozycje w kontraktach opcyjnych.

W kontraktach opcyjnych możliwe są cztery pozycje:

1. Długa pozycja w opcjach kupna (zakup opcji kupna - długa opcja kupna) - brak depozytu

2. Długa pozycja w opcjach sprzedaży (zakup opcji sprzedaży - długa opcja sprzedaży) - brak depozytu

3. Krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna - krótka opcja kupna) - konieczny depozyt

4. Krótka pozycja w opcjach sprzedaży (wystawienie opcji sprzedaży - krótka opcja sprzedaży) - konieczny depozyt

17. Czynniki wpływające na wartość opcji.

Wymienia się 6 podstawowych czynników, które determinują cenę opcji. Są nimi

1. cena rynkowa instrumentu pierwotnego

2. oczekiwana w czasie „życia” opcji dywidenda, mająca jednak znaczenie tylko
   w przypadku opcji akcyjnych.

3. zmienność ceny instrumentu pierwotnego

4. czas do terminu wygaśnięcia

5. stopa procentowa

6. cena wykonania

Wszystkie te czynniki wpływają na ceny zarówno opcji kupna, jak i opcji sprzedaży.

18. Rodzaje finansowych transakcji opcyjnych.

Istnieje wiele klasyfikacji transakcji opcyjnych, a ponadto stale powstają ich nowe rodzaje.

Na dzisiejszych zajęciach przedstawimy ich najbardziej charakterystyczny podział, koncentrując się na podstawowych grupach, wyróżnionych ze względu na przedmiot kontraktu opcyjnego.

Są nimi kasowe i terminowe transakcje opcyjne.

Transakcje opcyjne kasowe zwane też transakcjami natychmiastowymi są to transakcje, których realizacja jest dokonywana "niezwłocznie" po terminie ich zawarcia (np. w przypadku niektórych giełd towarowych w terminie do 14 dni). Do kasowych transakcji opcyjnych zalicza się przede wszystkim transakcje,

których przedmiotem są: akcje, stopy procentowe, waluty oraz indeksy ekonomiczne, w tym w szczególności indeksy giełdowe akcji.
I tak na przykład, kontrakty opcyjne na akcje zawiera się z wielu powodów. Jednym z poważniejszych jest wykorzystanie ich do zabezpieczenia wartości własnego portfela akcji czy osiągniętych już zysków z tytułu wzrostu ich cen. Służą one także do ograniczania ryzyka niekorzystnych zmian kursów giełdowych akcji, jak również są często wykorzystywanym narzędziem przeprowadzania transakcji spekulacyjnych. Giełdy wprowadzają jednak w tym zakresie ograniczenia, polegające na ustalaniu limitu ilości opcji będących przedmiotem transakcji zawartych przez poszczególnego uczestnika giełdy.
Innym przykładem wprowadzenia opcji na kolejny instrument finansowy, na który zwrócono uwagę są papiery wartościowe uzależnione w dużym stopniu od stóp procentowych, takie jak: obligacje rządowe, i euro obligacje oraz długi państwowe, a więc generalnie instrumenty kredytowe.
Kluczowym argumentem był fakt, że stopy procentowe wywierają nie tylko bezpośredni wpływ na gospodarkę będąc ceną pieniądza, lecz także pośrednio wpływają na poziom kursów walutowych, cen dóbr i usług, wysokość długu publicznego itp. Przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych we właściwym momencie każdy z inwestorów powinien więc śledzić zmiany rynkowych stóp procentowych. Transakcje terminowe z kolei to transakcje, których realizacja dokonywana jest w pewnym terminie po dacie ich zawarcia (np. w przypadku niektórych giełd towarowych po 14 dniach). W praktyce bankowej są to transakcje realizowane z datą waluty na termin. Transakcje terminowe dochodzą do skutku pomiędzy partnerami, z których jeden liczy na zwyżkę kursów, drugi natomiast na zniżkę, przed terminem lub w dniu realizacji transakcji. Transakcje terminowe mogą mieć charakter transakcji rzeczywistych lub nierzeczywistych

19. Rola izb rozrachunkowych.

Względy bezpieczeństwa oraz zapewnienie płynności obrotu giełdowego kontraktami opcyjnymi wymagają, by kontrakty te spełniały szereg warunków, zanim zostaną dopuszczone do obrotu.

Izba rozrachunkowa - instytucja, która decyduje, jakie kontrakty opcyjne mogą być przedmiotem obrotu giełdowego i następnie dokonuje ich rozliczeń.

Sposoby współpracy giełd opcyjnych z izbą rozrachunkową są różne. Dość często zdarza się, że kilka giełd korzysta z usług tej samej izby, albo tez izba prowadzi rozliczenia w zakresie określonych grup instrumentów np. opcji i kontraktów financial futures. Najnowocześniejszym rozwiązaniem są giełdy elektroniczne, które zapewniają pełną integrację handlu i rozliczeń transakcji opcyjnych.

Istnienie izby rozrachunkowej na rynku opcji finansowych ma podstawowe znaczenie dla jego funkcjonowania, ponieważ może ona wywierać bezpośredni wpływ na to, czy i jakie kontrakty opcyjne wejdą w skład oferty danej giełdy. Izba rozrachunkowa może np. przygotowywać te kontrakty pod względem technicznym do obrotu giełdowego, biorąc pod uwagę w ich opracowywaniu sugestie członków giełdy.

Jednakże podstawowym zadaniem izby rozrachunkowej jest weryfikacja i potwierdzanie przyjęcia kontraktu opcyjnego do obrotu giełdowego oraz następnie jego rozliczenie.

Najpierw sprawdza czy odpowiada on zatwierdzonym uprzednio parametrom standaryzacyjnym. Na giełdach opcyjnych parametry te definiują wielkość kontraktu, termin jego wykonania oraz cenę bazową przedmiotu transakcji (instrumentu pierwotnego). Etapem końcowym weryfikacji kontraktu opcyjnego jest jego zarejestrowanie prze izbę rozrachunkową, co oznacza, że izba staje się kontrahentem obu stron kontraktu. Tak więc jest ona nabywcą dla sprzedającego dany kontrakt i sprzedawcą dla nabywcy kontraktu: obaj inwestorzy nie są zobowiązani wobec siebie, ale wobec izby.

20. Motywy zawierania transakcji.

Za zasadnicze motywy uważa się obecnie: hedging, spekulację oraz arbitraż. Wynikają one z podstawowego celu zawierania transakcji opcyjnych, którym jest zabezpieczenie się przed ryzykiem zmian cen instrumentów finansowych dostępnych na rynku oraz osiąganie korzyści finansowych wynikających z tych zmian lub z różnic cen występujących na tych samych lub na różnych rynkach.

Biorąc pod uwagę te podstawowe motywy zawierania transakcji opcyjnych przyjęło się wyróżniać trzy podstawowe grupy uczestników handlu opcjami, którymi są: hedgujący, spekulanci i arbitrażyści.

Hedging

zabezpieczanie własnej pozycji, jest to działanie podmiotów rynku wynikające z chęci uniknięcia ciążącego na nich ryzyka niekorzystnych zmian cen instrumentów pierwotnych i przerzucenia go na innych uczestników rynku, którzy są gotowi podjąć je, oczekując w zamian określonych korzyści finansowych z tytułu korzystnych dla nich zmian cen. Takimi podmiotami chcącymi uniknąć ryzyka są najczęściej banki i inne instytucje finansowe, a także zadłużone przedsiębiorstwa i inwestorzy, którzy ze względu na prowadzoną działalność są narażeni na ryzyko zmian stóp procentowych czy cen interesujących ich walorów.

Opcje finansowe są szczególnie użyteczne w operacjach hedgingowych wówczas, gdy zaangażowanie na jednym z tych rynków dotyczy nieoznaczonego czasu oraz niepewny jest kierunek zmian cen.

Spekulacja

wynika z chęci osiągnięcia korzyści finansowych spowodowanych zmianami cen opcji zachodzących pod wpływem zmieniających się cen instrumentów finansowych, na które one opiewają. Spekulujący nabywcy opcji spodziewają się korzystnych dla siebie zmian cen, by po zamknięciu pozycji osiągnąć zysk znacznie przewyższający uiszczoną premię. I tak nabywca opcji kupna liczy na znaczny wzrost ceny instrumentu pierwotnego w okresie ważności opcji, jak również na wzrost ceny samej opcji, którą mógłby albo odsprzedać na rynku wtórnym, albo spożytkować w momencie wygaśnięcia. Z kolei kupujący opcję sprzedaży spodziewa się przede wszystkim istotnego spadku ceny instrumentu pierwotnego. Spekulanci na rynku opcji oprócz korzyści wynikających z trafnego przewidywania poziomów cen mogą także odnosić zyski w wyniku poprawnych prognoz dotyczących ich zmian.

Arbitraż

działanie zmierzające do uzyskiwania nieobciążonego ryzykiem zysku, polegające na jednoczesnym uczestnictwie na dwóch (lub więcej) rynkach. Jeśli chodzi o rynek opcji, to motyw arbitrażu polega na wykorzystywaniu w celach zarobkowych różnic cen, które pojawiają się w określonych momentach na rynku kasowym lub na rynku instrumentów futures i rynku opcji. W przeciwieństwie do spekulacji, jednoczesność wykonywania operacji arbitrażowych powinna gwarantować osiąganie zysku bez ponoszenia ryzyka zmiany cen instrumentu finansowego, a także bez angażowania dodatkowego kapitału. W praktyce jednak możliwy do osiągnięcia zysk arbitrażowy może w całości pójść na różnego rodzaju opłaty, prowizje i depozyty uzupełniające.

21. Pojęcie kontraktów terminowych.

Kontrakty terminowe, pochodne instrumenty finansowe. Zawierane są między dwiema stronami, dla których stanowią zobowiązanie do sprzedaży (wystawca) lub kupna (nabywca) w określonym w umowie terminie w przyszłości i po określonej cenie. Nabywca w kontrakcie zajmuje tzw. długą pozycję (long position), a wystawca krótką (short position). Oznacza to, że można zarabiać zarówno na spadkach jak i na wzrostach wartości instrumentu bazowego. Tak wiec, jeżeli przewidujemy spadki sprzedajemy kontrakt, a jeżeli wzrosty to jego kupujemy. Oczywiście jest to bardzo uproszczony tok myślenia. Oprócz takich klasycznych rozwiązań, grając na rynku można pokusić się o tworzenie całych

strategii inwestycyjnych. Kontrakty futures są w pełni wystandaryzowane pod względem wielkości, terminu wykonania, jakości oraz systemu miar. Standaryzacja ta umożliwia stworzenie zorganizowanego rynku obrotu kontraktami futures w formie giełdowej.

Obecnie zawarcie kontraktu futures i ustalenie jego ceny odbywa się w zdecydowanej większości przypadków w formie rozliczeń elektronicznych (także na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych). Bardzo rzadko stosuje się jeszcze anachroniczną, aczkolwiek bardzo widowiskową zasadę open outcry (m.in. Chicago Board of Trade oraz Warszawska Giełda Towarowa). Oznacza to, że

zgłaszane i akceptowane oferty muszą być słyszalne dla wszystkich osób uczestniczących w tej pewnego rodzaju aukcji, a transakcje są zawierane w wydzielonym miejscu na parkiecie, zwanym pitem

22. Rodzaje kontraktów terminowych.

Zróżnicowanie kontraktów terminowych ze względu na rodzaj instrumentów bazowych jest ogromne. Tylko w Stanach Zjednoczonych w obrocie znajduje się około stu rodzajów kontraktów. Można je sklasyfikować w kilku podstawowych grupach.

1) Zboża i rośliny oleiste

Kontrakty na zboża i rośliny oleiste należą do najstarszych kontraktów terminowych. Pierwotnie korzystali z nich producenci żywności i farmerzy, by zabezpieczać się przed niekorzystnymi zmianami cen, które były silnie uzależnione od warunków pogodowych. Mimo, że obrót nimi w ostatnich czasach, podobnie jak w przypadku większości towarów, stracił na znaczeniu na rzecz kontraktów finansowych, to futures na kukurydzę i soję należą do najbardziej płynnych rynków.

Na Warszawskiej Giełdzie Towarowej notowane są kontrakty na pszenicę konsumpcyjną oraz pszenicę paszową. Niestety, obrót nimi praktycznie nie istnieje, co w dużej mierze jest wynikiem rodzimej polityki rolnej - ceny zbóż nie są w pełni rynkowe, lecz zależą od działań Agencji Rynku Rolnego.

2) Mięso i żywy inwentarz

Kontrakty na produkty pochodzenia zwierzęcego, na przykład półtusze wieprzowe czy bydło, nie są obecnie zbyt popularne i należą do rynków o najmniejszej płynności. Na WGT dopuszczone zostały do obrotu kontrakty na żywiec wieprzowy. Niestety, podobnie jak w przypadku pszenicy, obrót nimi jest znikomy. Można tylko żałować, bo dla hodowców byłoby to jedno z najlepszych zabezpieczeń przed niekorzystnymi zmianami cen, lepsze niż próby nacisku na rząd, aby ceny ustalano odgórnie.

3) Artykuły spożywcze

Do tej grupy zalicza się kawę, bawełnę, sok pomarańczowy oraz cukier. Najbardziej rozwinięty jest handel kontraktami terminowymi na kawę, co być może wynika stąd, że dostępna jest tu jedna z najwyższych dźwigni finansowych.

4) Metale i źródła energii

W skład tej grupy wchodzą zarówno metale szlachetne (złoto, srebro), jak i też metale stosowane w różnych gałęziach przemysłu (miedź, pallad). Mamy tutaj też towary służące do wytwarzania energii - olej opałowy, ropa naftowa, gaz ziemny. Cechą wspólną wszystkich tych surowców jest to, że pochodzą z nieodnawialnych złóż naturalnych. Obrót tymi kontraktami (jak i również samymi towarami) odbywa się na licznych giełdach międzynarodowych - w Londynie, Paryżu, Amsterdamie, Zurychu, Chicago. Najbardziej płynnymi kontraktami są kontrakty na gaz ziemny.

23. Podział kontraktów terminowych (wymień kontrakty na indeksy, obligacje, waluty, kontrakty na obligacje).5) Waluty

Pierwsze kontrakty terminowe na waluty wprowadzono do obrotu w 1972 roku. Wraz z rozwojem rynków futures ten segment bardzo zyskiwał na wartości, skupiając duże zainteresowanie inwestorów. Z czasem nastąpiła znaczna koncentracja obrotu i najważniejszymi pochodnymi walut są kontrakty na jena japońskiego, funta brytyjskiego oraz euro (które wyparło niemiecką markę i franka francuskiego). Oczywiście, te kontrakty notowane są w relacji do dolara, tak że można powiedzieć, iż najbardziej popularne są właśnie kontrakty na walutę amerykańską.

W Polsce inwestorzy mają do wyboru kontrakty terminowe na Euro oraz dolara (w relacji do złotego) notowane na GPW, WGT i PGF. Największy obrót jest na WGT, jednak ten osiągnął swego rodzaju nasycenie i dzienny obrót zatrzymał się na poziomie około stu kontraktów.

6) Indeksy towarowe i makroekonomiczne

Do tej kategorii zalicza się kontrakty na indeksy towarowe w rodzaju indeksu Commodity Research Bureau (CRB) czy Goldman Sachs Commodity Index oraz kontrakty na różne indeksy makroekonomiczne. Takimi kontraktami były wprowadzone w 1985 roku w Stanach Zjednoczonych futures na indeks cen konsumpcyjnych, czyli najbardziej popularny wskaźnik inflacji. Mimo oczekiwań, że będzie to doskonałe narzędzie zabezpieczające przed zmianami inflacji, kontrakty te nie odniosły sukcesu. Obrót nimi od samego początku był bardzo mały.

7) Indeksy giełdowe

Kontrakty terminowe na indeksy rynków akcji okazały się wielkim sukcesem dwóch ostatnich dziesięcioleci. Są one doskonałym instrumentem zarówno dla spekulantów, jak i inwestorów chcących zabezpieczyć swoje portfele akcji oraz arbitrażystów poszukujących zysków obarczonych jak najmniejszym ryzykiem. Być może było to wynikiem przejrzystych reguł panujących na rynkach akcji. Najbardziej znanym, a zarazem najbardziej płynnym kontraktem na świecie jest indeks Standard & Poor 500 obejmujący akcje 500 spółek notowanych na giełdzie w Nowym Jorku.

Polscy inwestorzy mają do dyspozycji kontrakty na WIG 20 (w jego skład wchodzi 20 największych spółek warszawskiej giełdy). Rynek tych kontraktów przeżywa szczególnie dynamiczny rozwój od czasu, gdy zmieniono godziny notowań.

8) Stopy procentowe i obligacje.

Do tej grupy zaliczamy zarówno kontrakty na krótkoterminowe bony skarbowe, długoterminowe obligacje rządowe, depozyty eurodolarowe oraz stopy procentowe. Pod względem płynności kontrakty na depozyty eurodolarowe znajdują się na drugim miejscu (za kontraktami na indeks S&P 500), zaś futures na amerykańskie obligacje rządowe na trzecim. Stanowią one doskonałe narzędzie do spekulacji oraz zabezpieczania pozycji.

Na WGT funkcjonują kontrakty na stopy procentowe (jednomiesięczny oraz trzymiesięczny WIBOR), ale np. przez cały rok 1999 obrót nimi był śladowy.

24. Wymień finansowe rynki międzynarodowe.

Międzynarodowy rynek finansowy wchodzi w skład międzynarodowego systemu finansowego, na który składa się zespół norm, przepisów, instrumentów i instytucji, wykorzystujących te korzyści, jakie ten system daje. Międzynarodowy rynek finansowy - jest miejscem oferowania funduszy, na który zgłaszają zapotrzebowanie podmioty krajowe i zagraniczne.
Rynek międzynarodowy - cechą odróżniającą międzynarodowe rynki od rynków narodowych jest brak kontroli władz monetarnych kraju-siedziby międzynarodowego centrum nad dokonywanymi tam operacjami.
Kryterium ze względu na specyfikę i naturę przeprowadzonych operacji:

* rynek walutowy (obejmuje międzynarodowe transfery finansowe)
* rynek pieniężny (transakcje krótkoterminowe)
* rynek kapitałowy (emisja i obrót papierów wartościowych)

Rynek walutowy

Na rynku walutowym dokonuje się transakcji natychmiastowych (spot) i terminowych (futures). Transakcje natychmiastowe realizowane są w chwili ich zawarcia. Natomiast transakcje terminowe finalizowane są z w późniejszym czasie

Transakcje spot

Na bieżącym rynku walutowym dokonuje się bieżących transakcji walutowych związanych z wymianą towarów, usług i oraz ruchem kapitałów. Strony zobowiązują się dokonać wymiany określonych walut po uzgodnionym kursie niezwłocznie lub, co najwyżej w ciągu 2 dni roboczych od dnia zawarcia kontraktu.

Transakcje futures

Transakcje terminowe (transakcje futures) to transakcje, których przedmiotem są notowane na giełdzie papiery wartościowe, dewizy lub towary; dotyczą kontraktów zawieranych dzisiaj na dostawę dóbr w ustalonym z góry terminie po cenach ustalonych dzisiaj.

Rynek pieniężny

Na tym rynku występuje gra podaży i popytu. Powiązania między rynkami mają charakter handlowy.
Segmenty rynku pieniężnego:
1. Rynek hurtowy, obejmuje: lokowanie depozytów i zaciąganie kredytów na krótki termin, pożyczkobiorców, - czyli emitentów walorów krótkoterminowych, którymi mogą być banki, przedsiębiorstwa.
2. Rynek detaliczny: może działać w skali światowej i regionalnej, ten rynek tworzą banki działające w kraju lub regionalnie. Działalność na tym rynku ogranicza się do udzielania kredytów krótkoterminowych.
3. Rynek lokat międzybankowych: największy segment rynku pieniężnego, źródłem tego rynku są nadwyżki ponadobowiązkowych rezerw gotówkowych banków. Banki te mogą te nadwyżki lokować w Banku Centralnym lub odpożyczać innym bankom na określony procent. Transakcje zawierane w bardzo dużych kwotach od 1 dnia do 1 roku, dominują pożyczki jednodniowe.

Rynek międzybankowy może być zorganizowany i obsługiwany przez Banki Centralne, lub inne instytucje. W Anglii Bank ten obsługiwany jest przez Domy Dyskontowe. Stopa dyskontowa kształtuje się pod wpływem podaży i popytu. W USA rynek nadobowiązkowych rezerw jest skoncentrowany w 12 bankach Rezerwy Federalnej. Stopa procentowa - podaż/popyt.

4. Rynek weksli skarbowych: weksle stanowią źródło finansowania wydatków budżetowych i deficytu budżetowego. Drugim źródłem finansowania deficytu budżetowego są obligacje o różnych terminach wykupu. Banki Centralne kupujące/ sprzedające weksle skarbowe, są w stanie reglową obieg pieniędzy w kraju. Pośrednikami są Domy Maklerskie.
5. Rynek pieniądza krótkoterminowego: Zalicza się tu rynek pieniądza dziennego, tygodniowego, miesięcznego, kwartalnego i półrocznego. Na rynku tym zawiera się transakcje kredytowe między bankami handlowymi na pieniądz z wypowiedzeniem dziennym, tygodniowym,…,półrocznym. Kredyty w tym pieniądzu służą do zwiększania możliwości udzielania kredytów krótkoterminowych swoim klientom.
6. Rynek dyskontowy: weksle i inne papiery wartościowe składane przez właścicieli do dyskontu, stanowią możliwość uzyskania kredytu na czas określony ( krótki). Stanowi to dla banków źródło powiększania zysków, a dla przedsiębiorstw szybszy dopływ gotówki na dokonanie transakcji.
7. Rynek lombardowy: banku udzielają kredytu pod zastaw towarów lub papierów wartościowych.
8. Rynek kredytu na rynku otwartym: Jest udzielony klientom, do, których banki mają pełne zaufanie. Typowy kredyt obrotowy.
9. Rynek weksli własnych przedsiębiorstw: Emitowane przez duże przedsiębiorstwa o dobrej i uznanej pozycji finansowej. Wystawca weksla zobowiązuje się do wypłacenia określonej sumy w wekslu, w określonym czasie. Wpływają na przyspieszenie procesów operacji gospodarczych.
Rynek kapitałowy

Zawierane są transakcje kupna i sprzedaży walorów będących instrumentami kredytowania, których termin jest dłuższy niż 1 rok.

Segmenty rynku kapitałowego:

1. Rynek instytucjonalny obejmuje wielkie banki komercyjne, instytucje ubezpieczeniowe (w szczególności instytucje ubezpieczeń na życie), fundusze emerytalne, fundusze powiernicze i inne instytucje bankowe, lokowane są długoterminowe depozyty i udziela się długoterminowych kredytów.

2. Rynek otwarty (rynek papierów wartościowych) można wyodrębnić rynek akcji i rynek obligacji. Dzielą się one z kolei na rynek pierwotny i wtórny.

3. Rynek kredytu hipotecznego. Kredyty hipoteczne udzielane są przez banki hipoteczne lub inne banki komercyjne na zakup gruntów

---