Europejska Polityka społeczna

HISTORIA POMOCY CZŁOWIEKOWI

świat Anno Domini 2010: (Wszystkie modele odnoszą się bezpośrednio bądź pośrednio do rozważań o charakterze społeczno- ekonomicznym )

1. Kapitalizm klasyczny- neoliberalny(USA) (USA - 50 mln nie ma ubezpieczeń. Punktem odniesienia / wzorcem jest Europa i jej rozwiązania socjalne)

2. Kapitalizm populistyczny (Brazylia) (prezydent Brazylii - Lula dzięki bonom socjalnym dla ubogich, programy edukacyjne, tworzenie miejsc pracy zaczął zmieniać realia Brazylii, zmienia się na mocarstwo lokalne, Lula dzięki temu wygrał wybory)

3. Kapitalizm autorytarny (Chiny) (Chińczycy inwestują w społeczeństwo nie tylko w gospodarkę, uczą się od Europy zasad mechanizmu funkcjonowania społeczeństwa ostatnie 30 lat - większy rozwój społeczny niż rozwój zachodu przez 200 lat, ok. 2050 roku- 300 mln emerytów w Chinach)

4. Kapitalizm europejskiego „welfare state” (welfare state - państwo dobrobytu)

• Kojarzy się z bezpieczeństwem socjalnym europejczyków - to nas wyróżnia od reszty świata

• Polityka społeczna pojawiła się w XIX wieku - wg Nowiaka- ma ona charakter ponadczasowy , uniwersalny- podstawowa teza

Uniwersalny charakter:

• Działania które z punktu widzenia dzisiejszej definicji polityki społecznej są zaliczane do przedsięwzięć będących przedmiotem tej polityki, towarzyszyły ludziom od zarania dziejów- jest to bezpieczeństwo związane z charakterem słabości socjalnych.

• Decydujące SA słabości o charakterze wrodzonym: dzieciństwo, choroba, niepełnosprawność, śmierć, utrata źródeł utrzymania, legitymizm + instytucje - istniały zawsze

Największa kara kiedyś - Europa- banicja - nie można było liczyć na żadną pomoc

Śmierć - zasilaki pogrzebowe, rodzinne renta rodzinna

NFZ - przestał finansować pielęgniarki środowiskowe, 30 tys. osób zostanie bez opieki

Rzecznik NFZ nie chce sfinansować kilku miejsc dla dzieci w hospicjum, NFZ uważa że nic się nie stało jedne społeczeństwa to legitymizują (Polska) inne nie

Wprowadzenie do polityki społecznej :

1. Od momentu pojawienia się człowieka jako istoty rozumnej / jednostki rozumnej prowadzącej żywot stadny, powstałą instytucją działającą w przypadku słabości socjalnej była rodzina

2. Równolegle wspierały się inne instytucje związane z funkcjonowaniem ludzkiej wspólnoty

3. Zawsze dział. W ofierze socjal. dotyczącej relacji jednostka - rodzina- instytucja

4. O tym czy te relacje były sile, obopólnie korzystne decydował prąd myślowy- ideologia, stopień dominacji kościoła, funkcjonowanie instytucji państwa i samopomocy

5. Człowiek jako istota rozumna wspierał inne jednostki, które sobie nie radziły- dla dobra wspólnoty

6. Rozwój instytucjonalny - najważniejsza instytucja - panstwo oraz doktrynalnego podejścia do roli jednostki

7. Różne formy rozwoju społeczeństwa towarzyszyły różnorodne instytucje

Źródłem polityki społecznej były i są kwestie socjalne (społeczne), które należy rozumieć jako zjawiska negatywne, utrudniają normalne funkcjonowanie jednostkom i grupom społecznym.

Europa jest wyjątkowa ale zróżnicowana.

Od Prometeusza do Chrystusa…

Starożytna Grecja:

1. Idea socjalna od powstania miast-państwa, hierarchizują się stosunki społeczne w podziale pracy

2. Ludzie polis- tworzyli więzi wspólnie rozwiązując problemy

3. Miasto i otaczające je osiedla - tworzyły swoistą całość

4. Różnicowanie wolności na miejską i wiejską, biednych i bogatych, utrzymywanie się z rolnictwa, handlu, usług, służąc w armii

5. Agresje, wojny jednoczyły i dostarczały problemów, eliminowano słabych, niszczono więzi rodzinne

6. Grecy czerpali z mitu o Prometeuszu, pierwszy filantrop, w oparciu o te naukę działali. Mit obejmował odniesienie się do wszystkich ludzi, łamał rozdziały społeczne, wszyscy na równi. Istotny wątek wiedzy, wątek intelektualny w micie, dzięki wiedzy człowiek wznosi się ponad zwierzęta, intelektualizm, arystokratyzm- rozum najwyżej, uczenie myślenia- najcenniejsza forma działalności .

Mit- 3 kwestia- myśl bezgranicznego poświęceni, łącznie ze złożeniem ofiary samego siebie

USA- 1,5 mld dziennie na same rozbrojenia

7. Filantropów wspierali i propagowali filozofowie

Arystoteles- równość, wspierać, filantropia jest czymś dobrym, równe pochodzenie

Platon- 3 formy filantropii

*pozdrowienie, uściśniecie ręki

*gdy spieszy się z pomocą każdemu nieszczęśliwemu

* gdy się lubi urządzać przyjęcia

Uczta- forma dzielenia się bogactwem, zapraszano służbę, biednych itp.,

Rzym - państwem opiekuńczym - pierwowzór:

- podstawą było niewolnictwo

-aprobował zwyczajowe formy pomocy (święta odwoływały się do pomocy)

-instytucja klienteli- musiał codziennie witać patrycjusza, towarzyszył im w orszakach, w zamian mieli wsparcie pieniężne, zaproszenia na uczty

- państwo opiekuńcze

* cesarz Nerwa - świadczenia alimentacji

* frumentacja - rozdawnictwo zboża- pomoc dla plebsu, 20% na subsydia zbożowe, wykupywali biedni po niższej cenie państwowa (właściciele ziemscy mieli taki obowiązek) pomoc zapomogi dla biednych rodziców na dzieci (dziewczynki do 15 chłopcy do 18)

- lud otrzymywał okazjonalne dary w przypadku ważniejszych wydarzeń rozrzucano wśród ludu złote monety

- podobny charakter miały igrzyska

- termy i akwedukty służyły obywatelom

Judeo - chrześcijaństwo

Nie byłoby chrześcijaństwa bez judaizmu

Żydzi solidarność społeczna, więź duchowa łączona z czynnikiem materialnym

• Pomoc innym - duchowy obowiązek wobec Boga, pomoc drugiemu nawet własnym kosztem oraz dostarczenie im środków, z których mogliby żyć

• Obowiązek pomocy i rozliczania wobec Boga a nie opinii publicznej

• Jałmużna - wszelkie formy, pieniężna, rzeczowa, jako instytucja pomocy, pomaga wszystkim

• Dziesięcina- rolnicy owa dziesiątą część oddzielają dla kapłanów, biednych. Zboże, bydło żywność

• Pożyczka- pomoc aby rozwinąć społecznie użyteczną aktywność (tym prawem objęci są wszyscy ludzie nie tylko Żydzi)

Celem jałmużny jest ulżenie niedoli a nie zachęcanie do nieróbstwa, bezczynności

• „Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego”

Wczesne chrześcijaństwo:

*religia uciskanych

*Jezus z Nazaretu

* idea socjalna była bardzo ??????????????????????????

* odwoływano się do pytań społeczno-historycznych

* chrześcijaństwo jako nowy prometeizm

*Zasada miłości bliźniego

* pierwsi chrześcijanie żyli w większych społecznościach, nie izolowali się, szerzyli ewangelię

*nadali pomocy wartość

*niegodne wyznawców Jezusa były zawody kupca, wojaka, handlowca

*nakaz dobroczynności - dzielenia się jadłem, wsparcie pieniężne

*nie przekraczali ustawodawstwa rzymskiego

*pierwotna formą była gmina zwana również kościołem, podstawowym elementem była rodzina

*gmina kierował biskup (odpowiednik rabina), pomocnicy - diakoni gmina obejmowała:

-wdowy, dzieci, starzy, chorzy, przebywający w uwiezieniach, rodziny wielodzietne, bezdomni pozbawieni pracy, wzięci w niewolę

Na świadczenia łożyli wszyscy którzy, cokolwiek mieli w nadmiarze

1. Opieka społeczna miała przemyślany i planowy charakter

2. III w Era Powszechnego Kościoła Chrystusowego- nie było już komun chrześcijańskich

3. Chrześcijaństwo zmuszano do legitymizacji wiedzy- zdobyło wiedzę, sprzymierzając się z państwem straciło swą postępowość społeczną

4. IV w - pojawia się filozofia chrześcijańska

5. Św. Augustyn - konieczność znoszenia krzywdy, szkód, w imię przyszłej szczęśliwości, nierówność wynikiem grzechu pierworodnego, niwelować zło wynikające z nierówności - miłosierdzie- poddać się i zaakceptować sytuacje

6. Średniowiecze (V-XIV w) idea Europy zrodziła się z woli przeciwstawienia się swiatu muzułmańskiemu, Karol Wielki

7. Podstawowy środek produkcji - ziemie - stanowiła własność feudała

8. Kościół przestał posiadać monopol na ludzkie szczęście - pojawiły się organizacje charytatywne

9. Wyprawy Krzyżowe - krzyżowcy chcieli odzyskać grób Chrystusa i tworzyli nowe społeczeństwo wyzwolone z więzów feudalnych, krucjaty to idee wspólnoty i braterstwa chrześcijańskiego, stanowiły masowe ruchy migracyjne wywoływały opustoszenie, grabież i śmierć

10. Ciężar opieki nad ubogim leżał na Kościele, fundusze na ten cel pochodziły z dziesięciny. Osoby świeckie zakładały przytułki, szpitale, schroniska

11. Nauka św. Tomasza z Akwinu, za potrzebujących uznawano zagubionych, słabych niepiśmiennych, opuszczonych, uciemiężonych, przestępców, obdartych, więźniów, głodnych

12. Św. Franciszek idea braterstwa międzyludzkiego, wskazywał metodę okazywania miłosierdzia, by poświecić się Bogu wyrzec się bogactwa i zrównać z najniższym poziomem

13. Św. Tomasz - twórca nadziei na opiekuńcze społeczeństwo, krytykował feudalizm, zróżnicowanie społeczne wynika z natury, po raz pierwszy dostrzega człowieczeństwo samo w sobie, tzn na ziemi, nie w niebie, nie tylko sfera duchowna ale także i cielesna

14. Zakony- maluczkich Kościoła, życie wspólnotowe jako wyraz życia religijnego, św. Bazylii stworzył zgromadzenie eremitów (bazylianów), reguła zobowiązująca do pracy, modlitwy, dobroczynności, powierzył ich opiece założony przez siebie szpital w Cezarei

15. Św. Antoni - jego zakon opiekował się zarażonymi

16. Kościół jako instytucja ograniczająca się do inicjowania dobroczynności niż jej świadczenia

17. Pojawił się 3 zakon- świeccy / bracia świeccy. XIII w- zakony żebracze --? Dominikanie, franciszkanie…

18. Zakony rycerskie, typ rycerzy mnichów

19. Rozwój miast niezwiązanych z kościołem, skupiały banitów zapożyczały wiele rozwiązań instytucjonalnych od zakonów, wzorowanie na regułach i zasadach zakonnych XII-XIII w oparte na przysiędze braterstwa i równości

20. Bractwa świeckie - działalność dobroczynna, utrzymywały szpitale i przytułki

Początki nowożytności, humanizm i humaniści

• Reformacja- wyzwolenie Europy z więzów Kościoła rzymskiego

• Pojawiają się zakony ascetyczne, nauczające i poświęcające się niesieniu pomocy

• Okres kryzysu, Kościół zwalczał go poprzez edukacje, urszulanki, jezuici, możliwość edukacji ubogich, by przyciągnąć ich do kościoła

• „drugi świat” - powyżej oficjalnej powłoki, struktury obejmował w większości miasta, 1/3 mieszkańców, mieli swoje społeczne obyczaje, struktury, wytwarzali własną kulturę, prawo, hierarchię

• Protestantyzm - inny sposób postrzegania na problemy ludzkie z perspektywy drugiego świata

• Bunt reformacyjny - zmiany o charakterze społecznym, kierunek radykalnej zmiany Kościoła (Zach.)

• Ruch protestancki był destruktywowany w stosunku do potocznego porządku Europy

• Odżyła idea predestynacji- Bóg jednych przeznacza do królestwa niebieskiego a innych skazuje na potępienie

• Asceza miała wspierać cnotę, rygoryzm moralny prowadził do stworzenia reguł, świat człowieka stawał się światem modlitwy i pracy

3 elementy zaliczenia

Wykłady

Lektura „Konsumpcjonizm i nowi wiedzy” Baumann

Własna praca (sami wybieramy temat zw np. z rynkiem pracy status kobiet i mężczyzn, niepełnosprawność, wykluczenie społeczne, itp)

Równość statusu kobiet i mężczyzn (Francja, Rumunia, Szwajcaria) analiza czym to się różni od syt Polski, jaki ma wpływ odnośnie instyt. UE

8-10 str, potem podział na grupy merytoryczne

Przełom reformacji:

• W tym sensie protestantyzm odchodził od idei Caritasu i humanitaryzmu, niepowodzenia innych mogły być świadectwem ich niechrześcijańskiego życia, żyjący w ubóstwie byli świadectwem, że Bóg o nich zapomniał. Wytworzenie i życie w cnocie miało poprawić los ludzki. Dobrobyt wspólnoty wiązała się z pracą i pobożnym życiem, bogactwo- świadectwo przychylności bożej inspiracje dla zmian ogólnego dobrobytu

• Bóg decyduje i wyznacza nam ziemskie role

• Burzenie świata chrześcijańskiego było związane z budowaniem swojego - protestanckiego

• Odrzucili sakramenty, święta, byt europejczyków był coraz wyższy - tak uważali protestanci- reformowali kościoły, tworząc nowy ład społeczny chcieli wprowadzić zreformowane zasady życia chrześcijańskiego

• Książęta i magistraty niemieckie odbierały kościołowi majątki i likwidowali zakony

• Protestantyzm walczy z występkiem, prowadził bardziej racjonalne i systematyczne życie/ działanie

• Świat katolicki nie analizował zbyt szczegółowo problemów „drugiego świata”, pojawiły się okazjonalnie ordynacje królewskie czyli też zarządzania władz miejskich

• XV w- Amsterdam- powstaje Dom Poprawy -(dla żebraków, złoczyńców, prostytutek) instytucja mająca charakter wychowawczy, przyuczenie do zawodu i przygotowanie do pracy, uczono pisania, czytania, rachowania. Wychowanie moralne pod wpływem pastora. Podobne domy zakładały miasta niemieckie

• Domy pracy przymusowej - Wielka Brytania, forma pomocy niesiona w określonych budynkach będących miejscem pracy ??????ludzi żadnych do podjęcia tej pracy. Utrzymywanie ze składek parafian, hrabstw…

1601- domy pracy przymusowej - sformalizowana przez panstwo forma pomocy wewnętrznej- dla uczciwych biednych

Pomoc zewnętrzna miała dotyczyć ludzi prawdziwe niezdolnych do pracy, kulawych, bezsilnych i ślepych, także dzieci

Pomoc wewnętrzna oferowana była dla ludzi zdolnych do pracy

Domy pomocy - miały Stanowic przejście od charytatywnej pomocy, chybionej od pomocy mającej dać samemu człowiekowi możliwości wyjścia z nędzy

Epoka racjonalizmu - oświecenie (1650-1789)

• XVII w. - kończy polemikę z przeszłością, stare słowo „natura” nabiera nowego znaczenia, ulega zeświedzczeniu, nabierając nowej formy

• Hobbes i jego państwo opiekuńcze

• Na wzór protestantyzmu w katolicyzmie też powstają nowe instytucje

• Manufaktury scentralizowane forma polityki społecznej i początki kapitalizmu, właściwie manufaktury stanowiły zakłady produkcyjne związane z przytułkami, szpitalami dla umysłowo chorych, zatrudniały złoczyńców i ludzi stanowiące źródło zagrożenia, człowieka traktowano tak aby najwięcej go wykorzystać

• Manufaktury były źródłem dochodu monarchii oraz narzędziem polityki społecznej mającej na celu wykorzystanie luźnego lub przestępczego elementu. Stanowiły przejaw świadomego działania państwa na rzecz walki z ludźmi marginesu

• Rewolucja francuska i wielki przełom / eksperyment dokonał się rekami ubogich, plebsu Paryża i okolic, połączenie idealizmu oświecenia z dążeniem ludu by zrealizować marzenie ziemskie, uwłaszczyła się nomenklatura, najbardziej skorzystała klasa średnia (mieszczanie i bogaci chłopi) a nie ubodzy

• XIX w. Europa b. zurbanizowana, lokalne maja coraz mniej do powiedzenia, często się rozpadają, XIX w. budowano liczne przytułki dla weteranów, szpitale dla umysłowo chorych, domy poprawcze, wiezienia, kolonie, szkółki, sprzyjał temu wzrost gospodarczy. Koniec rodziny wielopokoleniowej, powstają nowe zawody

• Fenomen miast - sektor komunalny, publiczna infrastruktura, policja, ulice, wodociągi, oświetlenie, parki, szpitale , poprawa higieny

• Zmienia się struktura rodziny i sytuacja kobiet- maja podwójne i potrójne role uczestnika procesu gospodarowania związane z tym zmiany instytucjonalne (zajmowanie się dziećmi)

• Szereg kwestii robotniczych, warunków pracy, czas,miejsce, zdrowie, konsekwencje związane z pracą, wyzysk kobiet i dzieci, to rodzi patologie- alkoholizm, prostytucja, zorganizowana przestępczość, przemoc w rodzinie, problemem staje się nieuregulowana migracja, powoduje przeludnienie miast, włóczęgostwo, żebractwo, bezdomność, bezrobocie, nędzę

• XIX w. - rozwój oświaty, na której opiera się demokracja, wprow. powszechnie, podstawowe wykształcenie, równolegle powstaje szkolnictwo wyspecjalizowane- wyższe

• 1891 rok- encyklika Rerum Novarum, poświecone kwestii robotniczej, wychodzi się naprzeciw postulatom reform społ.-gosp.

• Europa - aktywne ruchy związkowe, związki zawodowe, związki pacyfistyczne, chrześcijańskie-> upolitycznienie

• XIX-XX w.- burzliwy rozwój nauki i wzrost społecznej roli państwa

• Liberalizm- z jednej strony daje ludziom wolność a z drugiej strony skazuje ludzi na te wolność (klasyczny liberalizm, podstawą kapitalizmu były cztery zasady: wolność jednostki, prywatna, bogacenia się elastyczność ról życiowych)

XIX wieczne idee socjalne:

• Racjonalistyczny- jako ogólna wizja społeczeństwa, realizował swój rozwój w warunkach powszechnej równości jako wiodąca doktrynalna wartość, nie ma celu integrowania społeczeństwa. Racjonalizm utopijny, anarchizm, marksizm i reformizm, socjalizm gminny

• Socjalizm utopijny- wiodąca idea to świadome i wolne uczestnictwo jednostki, poprzez to uczestnictwo możliwa była realizacja wizji społeczeństwa różnych obywateli, pracujących w oparciu o własność wspólnotową, przeciwni rewolucji, optowali za droga perswazji, poparcia szukali wśród zamożnych i wpływowych, odwoływali się do ich poczucia sprawiedliwości i zamożności

• Dziś sprawdził się w Izraelu (kibuce)- socjalizm utopijny

• Anarchizm- może być traktowany jako przejaw żywiołowego protestu przeciw wyzyskowi i krzywdzie, ich zdaniem nieograniczona wolność jednostki hamowana jest przez państwo, postulowali łączenie się jednostek

• Marksizm- byt kształtuje świadomość, ich zdaniem własność (chroniona przez państwo) prywatna wytworzyła klasy społeczne. Zasadnicze różnice pomiedzy klasami polegały na ich stosunku do własności

• Rewizjonizm i reformizm - zwolennicy umiaru w walce o słuszne prawa proletariatu, ewolucyjnie wyzwolić klasę robotniczą poprzez społeczne reformy- norma współżycia klas społecznych

• Socjalizm gminny- gmina jest podstawowym oddolnym podmiotem działań społecznych, najlepiej sprzyjającym integracji socjalnej

Wykł. 2010-04-08

Doktryna socjalna Kościoła Katolickiego

-powstała w XIX wieku w wyniku bezpośredniej konfrontacji Ewangelii i jej wymogów etycznych z problemami społecznymi zrodzonymi przez industrializację. W świecie industrialnym narastał konflikt między kapitałem a światem pracy,

Wiek XX urzeczywistnieniem dążeń socjalnych minionych epok

- zmiany polityczne takie jak Rewolucja Październikowa z 1917 roku, zakończenie I wojny światowej w 1919 roku i związany z tym traktat Wersalski z czerwca 1919 roku

- prymitywnie rozwijany ustrój równości socjalnej (Rosja Radziecka) konkurował z rozpadającym się kapitalizmem w formie gospodarki monopolistycznej, towarzyszyły temu zaostrzające się problemy socjalne, zwłaszcza bezrobocie. Po I wojnie nastąpił wzrost nastrojów rewolucyjnych w świecie (Niemcy, Austria, Węgry, Polska). Ostatecznie świat podzielił się na komunistyczna Rosję i resztę państw.

-początki XX wieku naznaczone były hasłami obrony interesów chłopów i robotników, równouprawnienia kobiet, nacjonalizacją niektórych gałęzi przemysłu. W Europie wprowadzono ustawodawstwo społeczne w zakresie m. In. Ochrony chorych, pomocy biednym, obowiązku nauki, ubezpieczeń itp.

-II wojna światowa - konferencja jałtańska

Po wojnie poszukiwania rozwiązań alternatywnych dla ustroju totalitarnego zaowocowała silnym akcentowaniem praw człowieka

- pierwsze 10- lecia po wojnie charakteryzujące się wyzem demograficznym i cudem gospodarczym (związane z rozwojem technologicznym). Koniunktura sprzyjała poprawie warunków życia ludności. Powojenne konstytucje przyznawały obywatelom prawa polityczne i społeczne, rozwijał się egalitaryzm życia codziennego.

- rozpoczęły się procesy integracyjne zarówno na zachodzie i wschodzie. Rewolucja obyczajowa lat 60- tych zmieniała rzeczywistość społeczną - pozamałżeński seks, nieślubne dzieci, homoseksualizm, rozwody, nieformalne związki ujrzały światło dzienne. Doprowadziło to do kryzysu małżeństwa, rodziny, miłości

-kryzys lat 70- tych i ukształtowanie społeczeństw postkonsumpcyjnych zmusiły Europę Zachodnią do podniesienia postulatu polityki społecznej z polityka gospodarczą (1972 rok, okres kryzysu naftowego) Mitterand i Delours wprowadzili w latach 80- tych XX wieku idee socjalne do polityki wspólnotowej.

XX wiek- idee socjalne okresu powojennego

- Lenin W. I. (1870-1924) marksizm w praktyce

- Lenin wprowadził odmianę marksizmu- leninizm. Nastawiony był na praktykę ( sytuował ja przed poznaniem ). Uważał, że praktyka jest tak samo źródłem poznania jak i jest jego celem. Wszystko we wszechświecie zmaga się - siły przyrody i klasy społeczne. Życie społeczne charakteryzuje walka i zmaganie się przeciwieństw.

-Lenin wprowadził w życie idee ustroju sprawiedliwości klasowej z dominującą rola klasy robotniczej. Ustrój sprawiedliwości społecznej miał być praktycznym urzeczywistnieniem idei komunizmu, rywalizującym ze sprzecznym kapitalizmem.

Keynes interwencjonizm państwowy

- krytykował XIX wieczną koncepcję państwa „nocnego stróża”. Cechuje je tendencja do niepełnego zatrudnienia i niepełnego wykorzystania siły roboczej i kapitału.

Pius XI - Kościół odnawiajacy

- encyklika „O odnowie ustroju społecznego” - punktem wyjścia była teza ”choć życie gospodarcze i moralność rządzą się swoimi prawami to jednocześnie oddziaływają na siebie i nie dadzą się rozdzielić ”. dlatego problem własności z etycznego punktu widzenia ma podwójny charakter, z jednej strony własność służy jednostce …

Relacja kapitał- praca powinni bazować na zasadzie dobra wspólnego - współdziałania. Trzeba uwłaszczyć pracowników i dać im sprawiedliwe godziny pracy pod warunkiem iż pozwala na to stan przedsiębiorstwa.

-powinna dominować zasada pomocniczości - pierwszeństwo inicjatywy oddolnej i uzupełniający charakter interwencji państwa

Jan Paweł II orędownik dowartościowania pracy ludzkiej

-wiodącą ideą socjalna Kościoła nauczającego jest obecnie stwierdzenie, iż praca ludzka stanowi klucz do rozwiązania kwestii społecznej. Istniejąca kwestia społeczna oznacza potrzebę zbiorowego i indywidualnego zaangażowania na rzecz sprawiedliwości i pokoju. Jan Paweł II uważał iż istnieje zagrożenie porządku wartości w istniejących systemach pracy w których człowiek traktowany jest jak towar lub siła robocza. Towarzyszy temu powstanie solidarności zbiorowej, będącej słuszną reakcją na degradacje człowieka jako podmiotu pracy

W swoich encyklikach papież porusz problem dystansu miedzy bogata Północą a biednym Południem. Niedorozwój charakteryzuje się kryzysem mieszkaniowym, bezrobociem, zadłużeniem, zbrojeniami handlem bronią, krytykuje on również cywilizację konsumpcji z charakterystycznym dla niej kultem posiadania pracy. Tymczasem rozwój to nie tylko wymiar ekonomiczny, ale i duchowy. Rzeczywisty rozwój oznacza poszanowanie i realizacje praw człowieka.

Podsumowanie

Jak widać na podstawie przedstawionych powyżej przykładów od Prometeusza do Jana Pawła II idee socjalne towarzyszyły cywilizacji europejskiej od tysiącleci. Często brzmiały one jak utopie, nie spotykające warunków do realizacji, stanowiły jednak przyczynek lub konkretny bodziec do możliwych w danym okresie rozwiązań instytucjonalnych. Dopiero wiek XX z jego konsekwencjami o charakterze społecznym, ekonomicznym i kulturowym, stworzył realne warunki do wielu programów i postulatów socjalnych.

NOWY TEMAT - MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ (UJECIE PRAKTYCZNE)

Modele są odzwierciedleniem stanów/ sytuacji idealnych. Ich powtarzalność jest zależna od kryteriów decydujących o kwalifikacji do poszczególnych typów „idealnych”.

Reformy BISMARCKA (manifestem z 17 listopada 1881 roku cesarz Wilhelm I ogłosił „przyjście z pomocą warstwom robotniczym przez państwo za jedno z najdonioślejszych zadań każdego społeczeństwa” )

- rok 1883 zapoczątkował w Niemczech serie ustaw społecznych - USTAWA O PRZYMUSOWYM UBEZPIECZENIU NA WYPADEK CHOROBY ROBOTNIKA przyznająca świadczenia lecznicze, które polegały na pomocy w pokryciu kosztów leczenia pracownika (bez rodziny) i zasiłki pieniężne częściowo rekompensujące utracone zarobki. Nawiązywała ona do uprzednio organizowanych robotniczych kas chorych, jednak oparta była na przymusie finansowania świadczeń.

1884 powołano USTAWĘ DOTYCZĄCĄ UBEZPIECZENIA W PRZYPADKU WYPADKU PRZY PRACY, zapewniającą prawo do leczenia i renty w razie niezdolności do pracy wywołanej wypadkiem. Ubezpieczenie to było formą organizacji pracodawców, których obarczono opłacaniem składki i powierzono im profilaktykę w zakresie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, w zamian za całkowite zwolnienie z odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach prawa cywilnego. Świadczenia obejmowały renty w zryczałtowanych wysokościach i koszty leczenia.

W 1889 roku została wydana USTAWA O UBEZPIECZENIU EMERYTALNO-RENTOWYM przewidująca zabezpieczenie w przypadku inwalidztwa i starości. Przyznawała ona robotnikom oraz nisko zarabiającym pracownikom umysłowym (od 1899 roku także pracownikom zatrudnionym w rolnictwie ) prawo do emerytury po ukończeniu 70 lat życia i po 30 latach opłacania składek oraz rentę w razie inwalidztwa z innych przyczyn niż wypadek przy pracy.

Składka na ubezpieczenie obciążono w równych częściach pracowników zainteresowanych świadczeniami oraz pracodawców. Jednocześnie zostały przewidziane znaczne dopłaty z budżetu państwa - jako udział za zwolnienie organów publicznych z obciążeń na opiekę społeczną. Ustawa ta (emerytalno-rentowa) nie miała większego praktycznego znaczenia, gdyż z uwagi na ówczesną długość życia robotników, świadczenia emerytalne były dla większości nieosiągalne.

Bismarck…

W lipcu 1911 roku wydano USTAWĘ KODYFIKUJACA PRAWO UBEZPIECZENIA SPOLECZNEGO pod nazwą Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy. Zakres ubezpieczenia chorobowego rozszerzony została o zwrot kosztów leczenia członków rodziny pracownika. Ubezpieczenia emerytalno-rentowe objęły pracowników umysłowych, wprowadzono także renty wdowie i sieroce w razie śmierci ubezpieczonego żywiciela. System ten pomijał funkcjonariuszy państwowych, którzy z odrębnego prawa do uposażenia w razie choroby oraz odrębnych uprawnień emerytalnych.

Popularność rozwiązań ubezpieczeniowych była taka duża, że w 1901 roku większość regionu posiadało przynajmniej jedno ubezpieczenie (chorobowe, wypadkowe, emerytalne), a do wybuchu I wojny światowej wszystkie posiadały programy chroniące przed tymi ryzykami

Nie były to programy równoznaczne z powszechnym obowiązkiem ubezpieczeniowym, cały proces w odniesieniu do Europy Zachodniej zamknął się dopiero w 1946 roku gry Szwajcaria wprowadziła system ubezpieczeń emerytalnych.

Jak widać zmiany idące w kierunku zabezpieczenia do najważniejszych ryzyk socjalnych były w już okresie międzywojennym bardziej pewnym trendem, kierunkiem działań niż konwergencją zmierzająca jednoznacznie w kierunku rozwiązań Bismarcka.

[ Niemcy - państwo totalne- przygotowane na każdą ewentualność, kobiety zastąpiły mężczyzn - wszystko sprawnie funkcjonowało]

Wielka Brytania patrząc na Niemcy już w 1942 roku podejmowała kwestie społeczne (fenomenem W. Brytanii była ustanowiona tam publiczna służba zdrowia ), patrz poniżej

Plan Beveridge'a ( Full Employment In a Free Society - a Report- 1942)

• Był kompleksową analizą sytuacji socjalnej, zawarł obszerne wnioski dotyczące systemu ubezpieczeń oraz sposobu jego ulepszenia oraz zwalczania w okresie powojennym zjawiska bezrobocia

• Raport wymieniał pięć głównych problemów stojących na drodze rozwoju, były nimi w Ówczesnych czasach ubóstwo, choroby, niewiedza, bezdomność/ nędza oraz bezczynność wszystkie one powinny być adresowane do zinstytucjonalizowanej polityki społecznej

• Ubóstwo miało być likwidowane poprzez rozszerzenie zakresu ubezpieczeń społecznych, zarówno pod względem osobowym (powszechność, rodzajów ryzyka objętych ubezpieczeniem (pełność), wielość świadczeń oraz przedłużenie okresu ich wpłat.

• Problem chorób powinien zostać rozwiązany poprzez wprowadzenie powszechnej ogólnodostępnej, narodowej służby zdrowia, regulującej podstawowe problemy zdrowotne mieszkańców.

• Powszechny dostęp do edukacji miał uporać się z problemem niewiedzy (dostępność polega na możliwości skorzystania ze sposobności a nie na otrzymaniu „gotowej porcji”)

• Kwestie bezczynności rozumianej jak bezrobocie miały zostać rozwiązane za pomocą polityki rynku pracy zmierzającej do pełnego zatrudnienia

• Kwestie bezdomności i nędzy bytowej miały być rozwikłane za pomocą odpowiedniej polityki mieszkaniowej

[ 5 olbrzymów stojących na drodze postępu]

Bismarck zajmował się robotnikiem (ubezpieczenia) a Beveridge wszystkimi (zabezpieczenia społeczne- obejmujące wszystko)

	Bismarck	Beveridge
Warunki -przyklady	Europa - Francja	Europa - Dania
Kryterium dostępu	Składka/ członkowstwo	Prawo/ obywatelstwo
Podłoże ideologiczne	konserwatyzm	socjaldemokracja
Sposób finansowania	Składki	podatki
Sposób wyodrębniania	Funkcjonowanie na rynku pracy	Legalne zamieszkanie

Definiowanie „welfare state”

Asa Briggs (1961): „Państwo dobrobytu to takie państwo gdzie zorganizowana władza, posługując się środkami politycznymi i administracyjnymi, stara się długofalowo korygować działania sił rynkowych przynajmniej na trzy sposoby:

1. Po pierwsze, gwarantując jednostkom i rodzinom dochody minimalne niezależne od wartości rynkowej posiadanych przez nie zasobów.

2. Po drugie, zapewniając jednostkom i rodzinom ochronę socjalną w trudnych sytuacjach (choroba, starość, bezrobocie) i w ten sposób redukując niepewność i zapobiegając załamaniom.

3. Po trzecie, zabiegając o to, aby każdy obywatel, niezależnie od statusu i przynależności społecznej, mógł korzystać z usług socjalnych najwyższej jakości.

[Duńczycy państwo dobrobytu rozpiętość podatkowa 38%-68% ]

(skończyć schemat)

Welfare state…

Ginsburg w swojej pracy „Division of welfare” podkreśla trzy ideologiczne elementy, charakterystyczne dla państw skandynawskich/ nordyckich, występujące w modelu socjaldemokratycznym. Są nim:

Wspólny dom- hasło to oznacza równość, troskę, współpracę i pomoc;

Solidaryzm- oznaczający wyznaczenie poziomu nierówności oraz zakresu walki o dobra; ( w oparciu o jak najwyższe standardy)

Zaangażowanie w realizację Keynes'owskiej polityki społeczno-ekonomicznej (akceptowanie cały czas silnego zaangażowania państwa, społeczeństwa- jeżeli chodzi o gospodarkę np. Niemcy W. Brytania- posiadają surowce, które jednak powoli się wyczerpują)

Modele…

• Próbując odpowiedzieć na pytanie dotyczące modeli polityki społecznej możemy odwołać się do wypracowanych w świecie nauki modeli teoretycznych.

• Należy jednakże mieć na uwadze, iż mają one charakter idealny. Nie spotkany w czystej formie, ponieważ materia społeczna, której te modele dotyczą jest wypadkową wielu czynników o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym.

• Modele polityki społecznej jako typy idealne, odwołują się do określonych wartości, przedstawiają także sposoby ich realizacji.

• Są w nich prezentowane takie problemy, jak :

-redystrybucja dochodu narodowego;

-interwencjonizm państwowy w wolną gre sił rynkowych,

-państwowe gwarancje zabezpieczenia społecznego,

-dostępność i zasięg systemu itp.

• Modele prezentują zatem możliwość wyboru polityki społecznej. Są one alternatywne poprzez preferowanie jednych wartości i przynajmniej częściową rezygnację z innych.

• Prezentują one dylematy wyboru w polityce społecznej - ułatwiają w ten sposób podejmowanie decyzji praktycznych i przygotowanie rozwiązań optymalnych.

• Richard Titmuss wprowadził podział państw na trzy charakterystyczne modele / reżimy polityki społecznej:

-model rezydualny,

-motywacyjny (model niemiecki, Bismarcka)

-instytucjonalno-redystrybucyjny (państwo dobrobytu).

• Każdy z modeli ma odniesienie do innych systemów wartości, są to:

-wolność jednostki,

-sprawiedliwość dystrybutywna oparta na kryterium zasług,

-równość społeczna.

• Gosta Esping- Andersena („Trzy światy kapitalistycznego dobrobytu” 1990 )

• W swoich badaniach stosuje on specyficzne katalogi wskaźników umożliwiających ocenę stopnia deko modyfikacją, czyli gwarantowanego przez zaspokojenie podstawowych potrzeb obywateli niezależnie od rynku, stopnia stratyfikacji społecznej świadczeniobiorców

• W innych swoich pracach potwierdza on, iż „państwa dobrobytu” zawsze kierowały się solidaryzmem w zakresie kreowania równości i solidarności międzyludzkiej.

Modele Gosta Esping- Andersena:

• Model liberalny (rezydualny) - jest on charakterystyczny dla takich państw jak Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Australia i Nowa Zelandia. Świadczenia gwarantowane są jedynie w wymiarze minimalnym dla najbardziej potrzebujących, nie mogących zapewnić sobie pomocy poprzez uczestniczenie w grze rynkowej. Rozwiązania z nim związane opierały się, aż do kryzysu lat 70 tych (okres kryzysu paliwowego), na limitowanej pomocy, klasycznie liberalnej gospodarce kreującej nowe miejsca pracy.

(z perspektywy Europy stworzył typologie pod koniec lat 80 tych i ciągle ją modyfikował)

• Model socjaldemokratyczny (egalitarny)- charakterystyczny dla Norwegii, Szwecji, Finlandii i Danii. Gwarantuje on pełne świadczenia dla wszystkich obywateli, jako części ich praw obywatelskich. Szczególny rozwój służby zdrowia i sektora usług socjalnych następował w latach 70tych i 80tych XX wieku, co owocowało zwiększeniem udziału kobiet w rynku pracy. Dopiero ograniczenia z zakresu finansów publicznych lat 90tych, rozpoczęły etap zmian organizacyjno-finansowych w obrębie tego modelu.

• Model chrześcijańsko-demokratyczny- funkcjonujący w takich państwach jak : Niemcy, Holandia, Austria, Belgia, Francja, Włochy oraz południowa Europa. W tym wypadku świadczenia SA adekwatne do zarobków, bazujące na funduszach ubezpieczeniowych, tradycyjny, chrześcijański model rodziny, „zmusza” kobiety do pozostania w domu, co powoduje konieczność wysokich zarobków mężczyzn oraz świadczeń wspierających rodzinę.

• Francis Castles : (niekompletny slajd)

• Zachodnioeuropejskie państwa bezpieczeństwa socjalnego- charakteryzuje je relatywnie wysoki- powyżej 50% poziom wydatków przeznaczanych na rekompensatę dochodów oraz niespełna 40% na problemy zwalczania ubóstwa i ochronę zdrowia,

• Anglojęzyczne państwa łagodzące ubóstwo- w tej grupie wydatki oscylują wokół 50 %, niskie nakłady maja miejsce w obrębie(???) państwowego

• Skandynawskie państwa wysokich usług socjalnych- w tej grupie państw wydatki bazowe oraz rekompensujące (???) wysoki, równolegle wydatki państwowe są na poziomie 1(???)

Modele Svena Bislev'a i Henniga Hansena (2006):

• Katolicka polityka socjalna - oparta na indywidualnej odpowiedzialności w strukturze rodzinnej oraz pomocy dla ubogich,. Szczególnie podkreśla paternalistyczne wzory rodzinne, oszczędności i odpowiedzialność, a także stopień zorganizowania.

• Korporacyjna polityka społeczna- ubezpieczenia społeczne jako część relacji miedzy pracownikiem a pracodawcą, dostosowane SA do potrzeb i tradycji każdego sektora: zadania i popierana przez państwo w interesie przestrzegania porządku pracowniczych relacji; finansowana ze składek pracowników i pracodawców.

• Liberalna polityka społeczna- uniwersalne, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne chroniące pracodawców i publiczny portfel przed żądaniami „sfrustrowanych ludzi”. Niska, płaska stopa korzyści motywuje do poszukiwania pracy.

• Socjaldemokratyczna polityka społeczna - uniwersalna, prewencyjna, chroniąca standardy bytowe oraz pracownicze prawa. Bardziej zwraca uwagę na usługi, pomoc aniżeli na korzyści.

Główne cele polityki społecznej XXI wieku

1. Cel społecznej ochrony- zabezpieczenie przed biedą oraz zagwarantowanie stabilności socjalnej i skupianie się na standardzie życia oraz minimalnej protekcji dla najuboższych

2. Cel rozwoju - promowanie ekonomicznego i społecznego rozwoju rodzin i gospodarstw domowych, wzmożonej aktywności obywateli zarówno w pracy jak i w życiu społecznym i sprawach obywatelskich.

3. Cel makroekonomiczny - stabilność fiskalna, oszczędności, inwestycje, funkcjonowanie rynków ubezpieczeń oraz wzrost gospodarczy.

Organizacje ponadnarodowe - w powojennej historii Europy mamy do czynienia z kilkoma podst. Grupami:

1. Organizacja globalna - MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy)

2. Organizacja ogólnoeuropejska - Rada Europy

3. Organizacja integracyjna- UE

4. Organizacje integracyjne zamknięte - Rada Nordycka Nordycka Rada Ministrów

MOP (1919rok)

1. Międzynarodowa Konferencja Pracy- zgromadzenie ogólne

2. Rada Administracyjna - rada wykonawcza

3. Międzynarodowe Biuro Pracy

4. Dyrektor Generalny

MOP

• Podstawowym zadaniem była poprawa warunków życia i pracy poprzez ustanowienie wszech stronnego kodeksu praw i praktyki

• Założyciele uznali że standardy wspólnie ustalone będą realistyczne

Międzynarodowy Kodeks Pracy

• 188 konwencji i 199 zaleceń (2009 - 7621 ratyfikacji)

• 89 konwencji ratyfikowała Polska, obowiązuje 36

• Konwencje SA instrumentem prawnym, wielostronna umową międzynarodową, regulującą prawne aspekty administracji

• CECHA - treść każdej konwencji - uzgodniona

• Nie podlega ratyfikacji SYSTEM KONTROLI MOP

• Komitet ekspertów ds. Stos Konw. Zaleceń (prawnicy) formułowanie uwag na całkowicie niezależnej podstawie

• Komitet Stos. Konw. I Zaleceń - obrady jawne, dyskusyjne na podstawie sprawozdania komitetu (brakuje słowa - sprawdzić)

Rada Europy (1949 rok )

• Jako pierwsza tworzyła standardy polityki społecznej na kontynencie

• Wzorzec dla innych części globu

• Zaangażowanie rady poszczególnych państw europejskich w realizację

• Doszło do powstania kilku istotnych konstrukcji prawnych

Konstrukcje prawne Rady :

• Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950 , PL - 1993)

• Europejska Konwencja Pomocy Społecznej i Medycznej (1953)

• Europejska Karta Społ. (1961) (1997)

• Europejki Kodeks Zabezpieczeń Społecznych (1964)

• Europejska Konwencja o statusie prawnym pracowników migrujących (1977)

• Europejska Konwencja o zabezpieczeniu społecznym (1972)

Karata społeczna formułuje cele społeczne, zatrudnienia, prawa związkowe ochrona pracowników, osób niepełnosprawnych, migrujących, określa iż każdy ma prawo do zarobienia na życie w swobodnie wybranym zawodzie, prawo do zrzeszania, sprawiedliwego wynagrodzenia za pracę, zagwarantowanie (spr. słowo ) warunków pracy, szczególna ochrona kobiet (macierzyństwo) bezpłatna opieka medyczna, szczególne traktowanie osób niepełnosprawnych, ochrona osób zwalnianych z pracy, porusza problem ludzi starych, prawo do mieszkania

EKZS - sprecyzowanie prawa które powinny mieścić się w minimalnym systemie zabezpieczeń społecznych państwa - strony konwencji zobowiązały się do zapewnienia obywatelom opieki lekarskiej, zasiłków chorobowych, dla osób bezrobotnych, emerytur, rent inwalidzkich, rent z tytulu wypadku przy pracy, zaświadczeń macierzyńskich, zaświadczeń rodzinnych, rent rodzinnych, wyraźnie określa jakie podmioty mogą korzystać z tych praw i jaki jest zakres tego stosunku (Pl nie)

EK o zabezpieczeniach społecznych- dostosowano wcześniej przyjęty kodeks do realiów, część (rozmazany tekst -znaleźć)

EK o st. Pr. Pr. I migr. - bardzo silnie wpływała na sytuację prawna pracowników, dotyczyła zasad, warunków rekrutacji do pracy, regulowała prawo wyjazdu i wjazdu pracowników i ich rodzin, odnosiła się do prawa zrzeszania się w związki zawodowe, poruszała problem edukacji zawodowej, równe traktowanie jeśli chodzi o dostęp do edukacji, regulowała prawo do wwozu zarobków i oszczędności.

Rada Nordycka(1952) (przedstawicielstwo parlamentów państw nordyckich) & NR Ministrów (1971) (przekłada język współpracy na konkretne działania międzyresortowe)

Współpraca Nordycka

Początki w okresie międzywojennym

• 1907 doszło do pierwszego spotkania konsultacyjnego przedstawicieli instytucji ubezpieczeniowych - Nordyckie Spotkanie Ubezpieczeń Wypadkowych

• 1923 dochodziło do podobnych spotkań w ramach Nordyckich Spotkań Ubezpieczeń Chorobowych

• 1930 Nordyckie Spotkania Ubezpieczeń Inwalidzkich,

• Ich nadrzędnym celem była wymiana doświadczeń oraz dyskusja na temat ewentualnych rozwiązań sprzyjających unifikacji prawno- organizacyjnych w tych sektorach

• 1935 doszło do połączenia dotychczasowych przedsięwzięć i zapoczątkowania wspólnych prac- Nordyckich Spotkań Ubezpieczeń Społecznych, odbywających się cyklicznie co 4 lata

Okres po II wojnie światowej

• Podczas pierwszego, powojennego spotkania Ministrów Spraw Socjalnych (11.09.1945r.) zdecydowano o podpisaniu Konwencji w sprawie wspólnego rynku pracy krajów nordyckich,

• 1946 powstaje Nordycki Komitet Polityki Społecznej,

• Od 1947 roku odbywają się coroczne Nordyckie Konferencje ds. Higieny Pracy

• Od roku 1951 Konferencje ds. Medycyny Pracy (co trzy lata)

• Od 1963 działa Nordycka Rada ds. Psychologii Pracy zajmująca się psychologicznym aspektem miejsca pracy,

• 1973 rok powołano Nordycki Komitet Wysokich Urzędników ds. Środowiska Pracy mający taki sam status jak Nordycki Komitet Polityki Społecznej

• Szwedzi zdecydowali się na otwarcie swoich rynków pracy na państwa okupowane (Norwegia, Finlandia, Dania) ze wszystkimi konsekwencjami społecznymi. Obywatele wymienionych państw mieli takie same prawa jak Szwedzi

Okres powojenny

• 15 września 1955 roku przyjęto konwencję o zabezpieczeniu społecznym,

• Konwencja regulowała tak istotne kwestie społeczne, jak emerytury, świadczenia w przypadku inwalidztwa, ubezpieczenia chorobowe, odszkodowania za wypadki przy pracy, zasiłki na wypadek bezrobocia, dodatki rodzinne, pomoc społeczną państwa. Sam dokument nie narzucał krajom go sygnującym, szczegółowych rozwiązań legislacyjnych dotyczących realizacji założeń konwencji. Przyjęto w nim, w formie oświadczenia iż obywatele krajów nordyckich powinni mieć taki sam status w dziedzinie praw socjalnych, niezależnie od kraju obywatelstwa.

• Traktat z Helsinek (1962) w jego artykule 15, który zakładał, iż obywatele krajów nordyckich powinni mieć takie same prawo do świadczeń społecznych, niezależnie od tego, czy są obywatelami danego kraju, czy też maja obywatelstwo innego kraju nordyckiego

• Nordycka Konwencja o Zabezpieczeniach Społecznych z roku 1977 dostosowała rozwiązania prawne do realiów „welfare state”

Podstawy polityki społecznej UE

Organizacje ponadnarodowe

W powojennej historii Europy, mamy do czynienia z kilkoma podstawowymi organizacjami ponadnarodowymi zajmującymi się szeroko rozumianą polityka społeczną.

Politykę społeczną rozumie się przede wszystkim jako działalność podmiotów UE, państw członkowskich, samorządów oraz organizacji pozarządowych, skierowanych na:

- poprawę warunków pracy i życia obywateli UE,

-asekuracje przed ryzykami życiowymi,

Wyrównywanie szans życiowych grup społecznych ekonomicznie i socjalnie najsłabszych przez zwalczanie socjalnej izolacji.

Finalnymi celami polityki społecznej jest tworzenie poczucia bezpieczeństwa i podwyższenie materialnej wolności przez gwarancje równych szans dla wszystkich w zakresie zarobkowania i systemu zabezpieczenia społecznego. Cele europejskiej polityki socjalnej odniosła się do trzech obszarów:

-polepszenie warunków życia, pracy i kształcenia,

-prawo do zatrudnienia i prawo do wykształcenia (wykształcenie silnie związane z rynkiem pracy, potrzeba elastyczności - umiejętności dostosowania się do ryku pracy ),

-stworzenie systemu zabezpieczenia społecznego.

FAZY ROZWOJU

• W poszczególnych etapach najnowszej historii Wspólnoty, polityka społeczna przechodziła różne fazy, gdyż zmieniały się zainteresowania polityków i zmiany koniunktury gospodarczej, jak i sama UE

Faza I 1950-1971

• W pierwszej fazie funkcjonowania wspólnotowej „szóstki” panowała stagnacja społeczno- gospodarcza, a w latach 60 tych trzykrotnie wzrosło bezrobocie (z 346 tys. w 1960 roku do 1252 tys. w 1970). Zdecydowany ruch nastąpił 18 października 1961 roku, gdy powstała przygotowana przez Radę Europy- Europejska Karta Socjalna, która określała socjalno- polityczne standardy i przyszły rozwój aktywności państw członkowskich.

• Lata sześćdziesiąte przyniosły niewiele ustaleń Rady EWG związanych z rynkiem pracy i ubezpieczeniami społecznymi

• Natomiast 14 czerwca 1971 roku Rada wydała Rozporządzenie nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników, osób samodzielnie zarobkujących oraz członków ich rodzin, zmieniających miejsce pobytu w granicach Wspólnoty

• Postęp w tym czasie postrzegano głównie przez wolną konkurencję na wspólnym rynku, a nadrzędnym celem stała się harmonizacja narodowych polityk socjalnych i systemów zabezpieczenia społecznego

Faza II 1972-1992

• Do drugiej fazy europejskiej polityki socjalnej przygotowano się poprzez spotkanie szefów państw i rządów 1-2 grudnia 1969 roku w Hadze, gdzie podjęto decyzję o umocnieniu współpracy socjopolitycznej.

• W 1972 roku na spotkaniu szefów państw i rządów w Paryżu pierwszy raz wypowiedziano tezę o równości polityki społecznej z polityką gospodarczą.

• Mimo że, w 1974 roku Komisja Europejska przedłożyła program socjalny, to efektywność polityki społecznej w tym czasie była znikoma.

• Lata 80te, dzięki zmianie nastrojów politycznych w krajach zachodnioeuropejskich, przyniosły pomyślną realizację kolejnych inicjatyw ustawodawczych. Żywe były jednak obawy państw członkowskich, że postęp w dziedzinie BHP może obniżyć ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym.

• Ważną sprawa stało się podpisanie i ogłoszenie Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986 roku, który zawierał także problematykę społeczną. Kolejnym istotnym akcentem było uchwalenie w 1989 roku przez Radę Europejską Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach Wspólnoty.

Faza III 1993 -1997

• „Unia socjalna” jako cel nabrała nowego znaczenia po Traktacie z Maastricht, kiedy wyraźnie rozszerzono zakres aktywności socjalnej w Unii Europejskiej

• Kolejny etap charakteryzują wysiłki zmierzające do formułowania polityki na drodze konsultacji miedzy partnerami socjalnymi

• Główne elementy to harmonizacja warunków pracy i życia, ochrona w miejscu pracy oraz organizacja równego systemu finansowego w całej Europie.

• Lata 1993 i 1994 to okres powstania tzw. Ksiąg (zielonej i Białej) i nowych wyzwań dla europejskiej polityki społecznej.

• Zielona Księga zawierała listę 65 szczegółowych pytań dotyczących dalszego rozwoju socjalnego, a druga pt „Rozwój, konkurencyjność i zatrudnienie” zawierała propozycje rozwiązań zasygnalizowanych wcześniej problemów.

Biała Księga najważniejsze działania na przyszłość ujmowała w dziesięciu hasłach programowych, były to :

1. Tworzenie nowych miejsc pracy

2. Inwestowanie w zasoby ludzkie

3. Wspieranie wysokich standardów w zakresie warunków pracy, wspomagajacych konkurencyjność Europy

4. Stworzenie wspólnego europejskiego rynku pracy, na którym eliminowany byłby „eksport” bezrobocia i tzw. Turystyka socjalna

5. Równość szans kobiet i mężczyzn

6. „aktywne społeczeństwo dla wszystkich” poprzez politykę i ochronę socjalną

7. Zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji

8. Aktywna polityka ochrony zdrowia, partnerstwo i dialog między związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców i organizacjami pozarządowymi

9. Rola wspólnotowej polityki społecznej we współpracy międzynarodowej

10. Efektywne stosowanie wspólnotowego prawa socjalnego

Najważniejsze problemy socjalne krajów UE:

1. Demograficzne starzenie się społeczeństw

2. Wzrost zapotrzebowania na usługi medyczne i pielęgnacyjne

3. Długookresowe masowe bezrobocie i jego społeczne następstwa

4. Zubożenie części społeczeństwa i polaryzacja struktury społeczeństwa

5. Ograniczone możliwości finansowania wydatków społecznych

Narzędzia służące realizacji

1. Instrumenty prawne

1. Pierwotne

- traktat o EWWiS - polepszenie warunków pracy i życia robotników w przemyśle stalowym i w kopalniach

- możliwość współdziałania w złożonych kwestiach socjalnych

- charakter branżowy- traktat dotyczący określonej branży

* traktat o EW Gospodarczej

- cały dział poświecony kwestiom socjalnym, polepszenia warunków życia i zatrudnienia

- dział III - polityka społeczna, stopniowa harmonizacja systemów społecznych, polepszenie warunków życia i pracy robotników

* Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej

Polepszenie warunków życia, ochrona i poprawa warunków pracy przed promieniowaniem, podnoszenie stopy życiowej w państwach członkowskich, ustalenie jednolitych norm bezpieczeństwa dla ochrony sanitarnej ludzkości i pracowników oraz czuwanie nad stosowaniem tych norm

*JAE - dział III wprowadzenie korzystnych zmian zwłaszcza dotyczących warunków pracy szczególnie w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, harmonizacja warunków w tej dziedzinie i zwiekszenie poziomu tych zmian

*Karta Podstawowych Praw Socjalnych Robotników w krajach Wspólnoty Europejskiej (3 XII 1989)

1) swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania

2) zatrudnienie i wynagrodzenie za pracę

3) poprawa warunków życia i pracy

4) ochrona socjalna

5) swoboda zrzeszania się i negocjowanie umów zbiorowych

6) kształcenie zawodowe

7) równe traktowanie kobiet i mężczyzn

Nie tylko kobiety są dyskryminowane ale i mężczyźni, np. większa ilość mężczyzn w szkołach, przedszkolach różnice płciowe nie są już aż tak odczuwalne, powinna nastąpić zdrowa zmiana w niektórych instytucjach

8) informowanie, uwzględnianie opinii pracobiorców i współdziałanie

9) ochrona zdrowia i bezpieczeństwo w pracy

10) ochrona dzieci i młodzieży

11) ochrona ludzi starszych

12) ochrona niepełnosprawnych

Odpowiedzialne za realizację i wdrażanie tych praw są państwa członkowskie przy czym uwzględnia się przepisy krajowe - w szczególności przepisy prawne i umowy zbiorowe

• Traktat o Unii Europejskiej :

- w art. 2 Traktatu z Maastricht przyjęto, że zdaniem Wspólnoty jest m.in. wspieranie wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenie stopy życiowej i jakości życia, ekonomicznej i społecznej spójności oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi.

Zapisane w traktacie o UE, iż „…cele polityki socjalnej będą realizowane w parciu o zasadę subsydiarności (pomocniczości)”.

- tytuł VIII poświecony został polityce społecznej, oświacie, kształceniu zawodowemu i młodzieży:

* państwa maja współpracować ze sobą :

- zatrudnienie

- prawo i warunki pracy

- szkolenie i doskonalenie zawodowe

- zabezpieczenia społeczne

- ochrona przed wypadkami w pracy i chorobami zawodowymi

- higiena pracy

- prawo do zrzeszania się i zbiorowych negocjacji

Protokół w sprawie polityki społecznej jako załącznik do Traktatu o UE, przyjęło 11 państw członkowskich

Wspólnota będzie wspierać działania państw w :

- poprawa środowiska pracy

- warunki pracy

-informowanie i konsultowanie pracowników

- równość szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy

- zabezpieczenia społeczne i ochrona socjalna

- ochrona pracowników przy rozwiązywaniu stosunku pracy

- ochrona interesów pracowników i pracodawców - współzarządzanie

Umowa o polityce społecznej

*rozszerza obowiązki wspólnoty w zakresie polityki społecznej w działaniu i podejmowaniu decyzji większości. Dziedziny to:

-Wyznaczanie poziomu ubóstwa w UE

- ochrona pracowników i warunków pracy

- kształcenie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników

- bezpieczeństwa i ochrony socjalnej pracowników

- ochrony po zakończeniu stosunków pracy

- tworzenia miejsc pracy

Traktat Amsterdamski

Art. 2 określa, iż „wśród celów jakie stawia sobie Unia znajdują się popieranie postępu społecznego i gospodarczego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia, wzmocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii, utrzymanie i rozwijanie Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości … „

Zgodnie z Traktatem zadaniem wspólnoty jest m.in. :

- ustanowienie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej

- równość pomiędzy kobietami i mężczyznami

-trwałego i nieinflacyjnego wzrostu

- wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego

- podnoszenie standardu i jakości życia

- spójności gospodarczej i społecznej

- solidarności pomiędzy państwami członkowskimi

Art. 39 mówi o zniesieniu wszelkiej dyskryminacji wobec pracowników państw członkowskich

---