KULTUROWE FUNKCJE JĘZYKA

JĘZYK:

• jest narzędziem poznania świata,

• przenika ludzkie doświadczenie,

• wpływa na zachowanie jednostki i zbiorowości,

• jednoczy każdą wspólnotę,

• umożliwia współdziałanie społeczne.

Funkcje języka (charakteryzują język narodowy i warianty środowiskowe tworzone przez różne grupy społeczne):

• socjalizująca, konsolidująca - tworzy więzi, umożliwia porozumiewanie się ludzi połączonych wspólnym celem

• poznawcza - dzięki niej dana wspólnota językowa dostrzega, interpretuje i wartościuje świat, w którym żyje. Język - klasyfikator i interpretator świata, utrwala w swoich strukturach potoczną, uproszczoną wiedzę użytkowników o świecie, o zjawiskach, o przedmiotach i relacjach między nimi

• akumulatywna - język gromadzi w swoim systemie informacje o rzeczywistości, o doświadczeniu społecznym, utrwala tradycje kulturowe, system wartości, normy moralne. Przejawem tej funkcji są takie teksty kultury: przysłowia, bajki, formuły przesądne i magiczne, stereotypy językowe

• symboliczna - ujmowanie zjawisk abstrakcyjnych w kategoriach zjawisk zmysłowych (czas jak rzeka; być chorym z miłości), metaforyka antropocentryczna (prawy człowiek, głowa państwa), obrazowe przenośnie (np. 120 określeń głowy w polszczyźnie potocznej)

• kreatywna - ujawnia się w tekstach poetyckich, w wypowiedziach ekspresywnych, w rozmaitych sposobach mówienia o rzeczywistości

• magiczna (sprawcza) - stwarzająca moc języka, przekonanie, że słowem można zmienić rzeczywistość

B. Bernstein

• każda społeczność, której członkowie powiązani są silną więzią, wytwarza własny sposób mówienia i opisywania rzeczywistości

• określona struktura społeczna tworzy odrębne kody językowe, przekazujące kulturę (kod rozbudowany, kod ograniczony)

M. Malinowski

• każda wypowiedź słowna może służyć celom wspólnego działania - funkcja pragmatyczna, albo może ustanawiać więź społeczną między członkami danej społeczności. Wtedy tworzy wspólnotę fatyczną.

JĘZYK STUDENTÓW

Danuta Bartol

• analiza warszawskiej gwary studenckiej

• analiza charakterystycznych dla słownictwa socjolektalnego procesów derywacyjnych:

• sufiksacja (ubawitka zabawa, lulaj alkohol)

• kontaminacja (pilnotka studentka pilna, ale nie śliczna)

• derywacja wsteczna (zaskok kontrola w akademiku, seminar seminarium)

• uniwerbizacja (okresówka okresowe badania lekarskie, mieloniec kotlet mielony)

• tworzenie zdrobnień (magisterek magister, zakątka zajęcia)

• tworzenie zgrubień (asfaltówa kawa)

• aluzja leksykalna (jabcok tanie wino, łabuńdź ocena niedostateczna)

• neosemantyzmy „desygnowane” (krzesło ocena dobra)

• osiąganie ekspresywności i komizmu frazeologizmów poprzez:

• wymienność składników w utrwalonych związkach frazeologicznych (wczasy pod gruszą - wczasy pod snopkiem praktyka wakacyjna)

• pseudoterminologizację (pamięć kieszonkowa - ściągi)

• kontaminacje frazeologiczne (zakład zbiorowego niedożywienia - stołówka)

• reinterpretację utrwalonych wyrażeń (załatwić przelewem - załatwić coś przy wódce, kontrola celna - portiernia)

• aluzję i ironię (dialektyczna jedność ściąg i mózgowania - egzamin pisemny, dzień dla ojczyzny - dzień szkolenia wojskowego)

4