Osoba Buddy
urodził się w granicach obecnego Nepalu
pochodził z klanu nazywanego Śakjami, dlatego mówiono o nim Śakjamuni - mędrzec z rodu Śakjów
wyznawcy określają go mianem Bhagavant czyli Pan. Budda (Budda) jest tytułem honorowym oznaczającym przebudzonego
imię własne Buddy brzmi Siddhattha Gotama (Siddhartha Gautama)
Za daty życia przyjmuje się zwyczajowo 566-486 p.n.e. (560-480)
Tradycyjne źródła sugerują, że należał do 2 z 4 stanów - arystokratycznego stanu wojowników zwanych Khattiya (ksatriya)
Zasób informacji o Buddzie zachowany w kanonie palijskim, jak również z tekstu „Opowieści o początkach” wchodzącego w skład kanonu
Nauki jego zachowały się w postaci zbiorów tekstów zwanych Kanonami, wywodzących się z tradycji mówionej. Jednym z pierwszych Kanon palijski (nazwa od języka, w którym go spisano) powstały na Sri Lance. W jego skład wchodzą trzy zbiory lub kosze (Pitaka): 1) kosz kazań (suttapitaka) w skłąd wchodzi 5 mniejszych zbiorów zwanych nikajami (nikaya) 2) kosz dyscypliny zakonnej (Vinayapitaka) 3) kosz Wyższej doktryny (Abhidhammapitaka)
Najsłynniejszą relacją z jego życia poemat Buddhaćarita czyli żywoty Buddy stworzony w I wieku n.e. przez Aśwaghoszę
W sztuce przedstawiany symbolicznie jako drzewo, koło lub parasol
W wieku 16 lat ożenił się z Jaśodharą, która powiła mu syna Rahula. W wiku 29 lat opuszcza dom aby szukać wiedzy duchowej. W wieku 35 lat osiaga oświecenie. 40 lat życia spędza głosząc nauki. Zmarł w wieku 80 lat.
W momencie jego poczęcia jego matce Maji przyśnił się biały słoń wchodzący w jej bok. Interpretowano to jako przepowiednie narodzin syna, który będzie albo wielkim władcą (cakavattin) albo wielkim nauczycielem wiary. Urodził się w gaju Lumbini, urodziła go stojąc opierając się o pień drzewa Sala. Dziecię natychmiast wstało zrobiło siedem kroków i ogłosiło, że śa to jego ostatnie narodziny. Nazwano go Siddhathha Gotama co oznacza Ten który osiągnął swój cel.
Opowieść o 4 wycieczkach poza pałac. Ojciec lękając się, że opuści dom nakazal zapełnić ulice miasta ludźmi zdrowymi i szczęsliwymi. 1) spotkał starca, 2) spotkał chorego, 3) zwłoki niesione na kremacje, 4) spotkał żebrzącego mnicha (samana), który zainspirował go pomysłem podjęcia poszukiwań rozwiązania człowieczej kondycji
Pierwszym nauczycielem Buddy Alara Kalama, który nauczył go techniki medytacji i osiagania głębokich stanów transowych. Szybko osiągnął stan głębokiego skupienia znany jako sfera nicości
Kolejnym nauczycielem Uddaki Ramaputta. Nauczył go techniki wchodzenia w stan ani postrzegania ani nie postrzegania
Później zwrócił uwage na inne techniki związanymi z wyrzeczeniami w celu stłumienia żądz i namiętności.
Zarzuciwszy te technike spróbował techniki przyjmowania pokarmów w mikroskopijnych porcjach
Techniki te ukazały mu bezproduktywnośc wszystkich skrajności. Zrozumiał ze najlepszą metoda wybranie srodkowej drogi pomiedzy tymi ekstremami. Zachowanie umiarkowania bez negowania pragnien czy nadmiernemu uleganiu im
Oświecenie - pewnej nocy, siedząc pod drzewem (później znanym jako Bodhi) osiągnał stan pełnego oświecenia. 1) Podczas pierwszego czuwania tej nocy, zdobył moc oglądania swych wcześniejszych wcieleń. 2) W trakcie drugiego okresu czuwania osiągnął zdolno jasnowidzenia co pozwolilo mu dostrzec związek smerci i odrodzenia. 3) w trzeciej czesci zrozumiał, że uwolnił się od plugastw duchowych i wykorzenił żądze oraz niewiedze. Osiągnął nirwane i położył kres kolejnym narodzinom. Osiągnał to w miejscu zwanym Bodhgaja gdzie został przez 7 następnych tygodni. Powodowany współczuciem postanowił ogłosić światu swoje nauki czyli dharme.
Pierwsze kazanie - miało miejsce w pobliżu Benaresu parku przeznaczonego dla królewskich gazeli. Oznajmił, że jest Tathagata czyli ten który osiągnał to co jest naprawde, po czym wygłosił swoje pierwsze kazanie. Zachowało się ono w formie pouczenia (sutta) zwanego „Puszczeniem w ruch koła Dharmy”. Zawiera nauki buddyzmu wyłożone za pomocą formuły zwanej jako Cztery Szlachetne Prawdy. Cała piatka uczniów, która go wysłuchała stała się jego uczniami i została wyświecona na mnichów (bhikkhu). Po wysłuchaniu jego drugiego kazania osiągnęli pełne oświecenie. O nich i im podobnych mówi się jako o Arhantach (świętych). Budda zarezerwowany dla osoby, która droge do oświecenia odkryła sama.
Założył zakon mnichów (sanghe), a po 5 latach mniszek. Powstawały ośrodki mieszkalne, w których mnisi przebywali przez część roku (pora deszczowa), później przekształciły się w stale instytucje znane jako wihary (vihara) czyli klasztory
Śmierć Buddy - Budda stwierdził, że nie widzi potrzeby wyznaczania następcy bo siebie nigdy nie uważał za przywodce zakonu. Po jego śmierci przewodnikiem powinna stac się dharma. Umarł w mieście Kusinara leżac pomiedzy dwoma drzewami Sala, które zakwitły choć nie była ich pora. Mówi się, że zmarl zjadłszy zatruta wieprzowine podana przez swieckiego wyzanwce, z relacji w Kazaniu o Wielkim Zaśnieciu podane ze po tym zdarzeniu doszedł do zdrowia i umarł później z przyczyn naturalnych. Polecił by jego szczątki poddano kremacji i traktowano jak zwłoki króla (cakkavattin), to jest umieszczono je w stupie (stupa)- kurhanie o kształcie dzwonu, który był wykorzystywany jako miejsce kultu oraz skladania ofiar
Karman i Transmigracja (pojęcia Hinduistyczne w Buddyzmie)
Sansara (samsara) - człowiek może się ponownie narodzić nieskończoną liczbę razy - czyli niekończąca się wędrówka. Wszystkie istoty żyjące są częścią tego cyklicznego ruchu i będą się ponownie odradzac, aż osiagną nirwane
Doktryna Karmana - czyny moralne dokonane w obecnym życiu określają okoliczności przyszłych narodzin
Buddyjska koncepcja Wszechświata - dzieli świat na dwie sfery 1) swiat fizyczny [pojemnik (bhajana)] 2) byty (sattva) - istoty żyjące w nim zamieszkałe.
Swiat fizyczny powstaje w wyniku wzajemnych oddziaływań 5 żywiołów: ziem, wody, ognia, powietrza, oraz przestrzeni (akasa). Dzieki uch interakcji powstaja sytemy swiatów, które występują w 6 stronach wszechświata: pólnoc, południe, wschód, zachód, zenit, nadir)
Systemy światów przechodzą trwające miliardy lat cykle rozwoju i rozpadu, zamykając długi cykl zwany wielkim eonem. Los systemów swiatów zalezny od poziomu moralnego ich mieszkańców (związek z pogladami na ekologie)
Czas postrzega się w wymiarze cyklicznym a nie linearnym
Krainy ponownych narodzin - istnieje 6 krain ponownych narodzin (gdzie 6 czyli bogów, dzieli się na 26 poziomów co daje w sumie 31), wyobrażanych w postaci koła życia (bhavacakra). Trzy domeny lezace poniżej linii centralnej uwaza się za sfery szczególnego nieszczęścia (piekło, zwierzęta, upiory) Idąc od dołu:
Piekło - nie jest miejscem ostatecznego potepienia, stan przejściowy, z którego nastepuje wyzwolenie, istnieja piekla gorace i zimne, cierpia w wyniku zlych czynów
Królestwo zwierzat - kieruja się niskimi instynktami i brak im predyspozycji intelektualnych, padaja ofiara drapieżników i ludzi
królestwo upiorów - nieszczęśliwe duchy, które unosza się na obrzezach swiata ludzi i czsami daja się dostrzec w postaci zjaw. Sa to zmarli, którym silne wiezy uniemożliwiają oderwanie się od ziemi
sfera tytanow - rasa demonicznych, wojowniczych istot, motywowanych żadza włądzy. Ciagle daza do podbojow, które nie przynosza im spełnienia
swiat ludzi. Odradzając się jako bóg w idyllicznym raju można latwo popasc w samozadowolenia i stracic potrzebe dazena do nirwany. Egzystencja ludzka przypomina o przemijalnosci
swiat bogów - (sfery 6-31) Piec najwyższych niebios (23-27) zwane sa czystymi domostwami, mogą osiągnąć Ci, których okresla się mianem niewracajacych. Sa to istoty bliskie oswiecenia i nigdy już nie odradza się jako ludzie. Bogowie (deva), zajmujący miejsce pod tymi poziomami to istoty, które w nagrode za swe dobre czyny prowadza Zycie pelne harmoni i beztroski. Bogowie podlegaja karmanowi i odradzaja się jak wszyscy.
Trzy sfery - 1) Najniżej sfera pragnień zmysłowych (kamavacara), z których najwyższy jest swiat ludzi 2) wyzej położona sfera czystej formy (rupavacara) bedaca subtelnym stanem duchowym, w którym bogowie komunikuja się za pomoca telepatii. Sfera ta rozciąga się do 27 poziomu włącznie. 3) najwyższe miejsce sfera poza forma (arupavacara) niewyrażalnie subtelny stan, wykraczający poza kształt i forme
Karman -Dobre uczynki powoduja ruch w góre, złe ruch w dół. Nie jest systemem nagrod i kar lecz prawem naturalnym. Ludzie sa jedynymi sprawcami spotykającego ich losu. Sanskryckie Karman oznacza czyn, dzialanie.
dzialania karmiczne sa sa czynami moralnymi, samego karmana Budda zdefiniowal w konteksciewyborow moralnych i czynow znich wynikających.
Czyny moralne roznia się od innych działań tym ze przynosza efekty zarowno przechodnie jak i nieprzechodnie:
Efekty przechodnie - widac w bezpośrednim wpływie czynow na inne osoby
Efekty nieprzechodnie - widoczne w tym jak wpływają na ich sprawce
ludzie tworza swe wcielenia poprzez wybory moralne, wybierając określone typy zachowan, człowiek ksztaltuje swój charakter i przyszłość.
Buddyzm wyjasnia ten proces w kategoriach sankhar (samskara). Sankhary sa cechami charakteru oraz dyspozycjami tworzonymi w momencie dokonywania wyborow moralnych (cetana) oraz ich realizacji w dzialaniu.
Nie wszystkie konsekwencje ludzkich czynow sa doświadczane za zycia, w którym zostaly popełnione. Nagromadzony karman przenosi się do wcielenia nastepnego lub kolejnych. Pewne najważniejsze elementy kolejnego wcielenia uwaza się za karmicznie określone np status społeczny, wyglad, charakter.
Złe (akuśala) sa czyny powodowane chciwością, nienawiścią
Dobre (kuśala) sa dzialania im przeciwne, motywowane beznamiętnością, życzliwością i zrozumieniem
Karman może być dobry jak i zły. O dobrym karmanie mówi się jako o zasłudze (punya). Dla swiecki wyznawcow najlepszym sposobem zdobycia zasług jest jest wspieranie zakonu mnisiego.
Cztery Szlachetne Prawdy
Ostatecznym celem buddyzmu polozenie kresu cierpieniu i przerwanie łańcucha ponownych narodzin. Sposobem na położenia kresu cierpieniu ma być pelne zużytkowanie tkwiącego w człowieku potencjalu dobroci i szcescia.
O osobie, która osiągnęła stan pełnej samorealizacji, mówimy, ze weszla w NIrwane.
Dobre uczynki produkuja karmana, a karman wiaze człowieka w cyklu ponownych narodzin. Osiagniecie Nirwany powinno być poprzedzone wykroczeniem poza karmana, a także inne rozważania etyczne
Ideał ludzkiej doskonałości:
Zycie zgodne z nakazami moralnymi
madrość (prajna) - głębokie filozoficzne zrozumienie ludzkiej egzystencji
Nirwana połączeniem cnoty i mądrości
Wiedza aby osiągnąc oświecenie (4 szlachetne prawdy):
Prawda o Cierpieniu cierpienie (Dukha) jest przyrodzona częścią życia, dolegliwość kondycji człowieka polega na związanym z nia dyskomforcie. Wchodzi w to ból fizyczny, emocjonalny i psychologiczny.
Cierpieniem jst 5 czynników osobowości (skandha): 1) cialo fizyczne (rupa), 2) uczucia (vedana), 3) percepcje (sanna), 4) cechy charakteru i dyspozycje (sankhara) 5) świadomość lub przytomność (vinnana)
Nie wspomina się w tym konteksice o duszy czy tez jaźni (atman)
Prawda o powstawaniu cierpienia (samudaya) cierpienie powstaje z pożadania, pragnienia lub ządzy (trsna). Przyczyna ponownych narodzin jest żądza ujawniajaca się w postaci silnego przywiązania do zycia i przyjemności.
Pożadanie i pragnienie manifestuje się w 3 postaciach: 1) pragnieni doznawania przyjemności zmysłowych, 2) pragnienie istnienia, 3) pragnieni nie tyle posiadania co niszczenia.
Wszystko co pwostaje jest naznaczone 3 cechami: 1) cierpieniem (dukkha), 2) nietrwałością (anicca), 3) brakiem substancjalności (Anatta). Rzeczy nie daja nam zaspokojenia prez swoja nietrwałość wynikajaca z braku samoistnej natury, która bylaby niezalezna od uniwersalnego procesu przyczynowego
Prawda o zniszczeniu cierpienia (NIrodha) kiedy usunie się pragnienie, ustaje cierpienie i osiaga się NIrwane. Ma ona dwie formy: 1) ma miejsce w trakcei życia, 2) wchodzi się w momencie śmierci. Ostateczna Nirwana nie oznacza unicestwienia.
Prawda o ścieżce lub Drodze do zniszczenia cierpienia (Marga) Wyjasnia jak dokonac przejscia z sansary do nirwany.
Zycie w swej najwyższej postaci prowadzi do rozwiniecia cnót i wiedzy, a Ośmiostopniowa ściezka wyznacza drogę, która wiedzie do osiągnięcia tego celu.
Właściwy pogląd -akceptacja nauk
Właściwe postanowienie - rozwijanie pogladow
Właściwe słowo - mowienie prawdy
Właściwy czyn - powstrzymywanie się od blednych czynow
Właściwy żywot- nie zajmowanie się praca, która wyrzadza szkode innym
Właściwe dążenie - panowanie nad myslami
właściwe skupienie - utrzymywanie ciaglej swiadomosci
właściwa medytacja - osiaganie głębokich oziomow spokoju wew. Przez techniki koncentracji
[1 i 2 kategoria Mądrość (Panna)], [3-5 kategoria Moralność (Sila)], [6-8 kategoria kontemplacja (Samadhi)]
Mahajana
kolebką północno-zachodnie Indie
Nie wyznaczenie następcy Buddy doprowdzilo do sporów i schizmy
Za przyczyne uznaje się 1) porównanie statusu Buddy ze statusem Arhanta, 2) podjeta przez Starszych (sthavira) proba zmodyfikowania reguly zakonnej poprzez wprowadzenie dodatkowych przepisow
Wyznawcy uważają ja za powszechna droge do zbawienia i nazywaja Wielkim Wozem. Uformowal się gdzies około I w. p.n.e - I w. n.e.
Zamiast szukać własnego zbawienia, kladzie nacisk na prace nad zbawieniem innych. Wiaze się to z ideałem Bodhisattwy: tego, który ślubuje pracować bez wytchnienia przez niezliczoną liczbę wcieleń
Centralne miejsce zajmuje współczucie (karuna)
Dowodzili, że obdarzony ogromnym współczuciem Budda nigdy nie odseparowałby się od innych, wierzyli, że ciągle gdzieś tam jest i działą dla dobra wszystkich istot. Z tego pogladau powstały kultu dewocyjne: Buddzie składa się hołdy i wznosi modlitwy.
Koncepcja że Budda posiada 3 ciała (trikaya) lub też egzystuje w 3 wymiarach: ziemskim, niebiańskim, transcendentnym.
- Cialo ziemskie to (nirmanakaya) - to cialo, któ®e miał jako człowiek na Ziemi
- Ciało niebiańskie (sambhogakaya) - znajduje się w sferze rozkoszy umiejscawianej gdzies powyżej swiata
- Cialo transcendentne (dharmakaya) - utożsamiane z najwyzszą prawdą
Wiara, że pod koniec obecnego eonu, kiedy nastapi era utopii, na swiat zawita budda, zwany Maitreją i cale rzesze ludzi osiągna oswiecenie
Sutry mahajanistyczne - głowne, takie jak Sutra lotosowa (ok. 200 roku) podejmują rewizje pierwotnej historii buddyzmu. Zawieraja stwierdzenie, zę choć Budda żył i umarł jak zwykły człowiek pozostawał w stanie oswiecenia od niepamiętnych czasów. Jednak rozegrał te gre pozorów aby zaspokoic oczekiwania współczesnych mu ludzi
w praktykach religijnych dazyli do odnalezienia drogi do bodhisattwow.
Etapem wstępnym było powstanie mysli o oswieceniu (bodhicitta) - motywacja do tego by zostać bodhisattwa w celu zbawienia innych.
Nastepnym krokiem dążenie do inicjacji, podczas której wyznawca, czyniąc slub (pranidhana) obiecuje zbawic wszystkie istoty
W centrum praktyki Bodhisattwy Sześć Doskonałości
szczodrość (dana)
moralność (sila)
cierpliwość (ksanti)
odwaga (virya)
medytacja (samadhi)
mądrość (prajna)
Bodhisattwów, którzy osiągnęli wyższe poziomy doskonałości przedstawia się jako istoty tożsame Buddzie w jego niebiańskiej postaci. Dwaj Najważniejsi:
Awalokiteśwara - Pan, który spogląda w dól [ze współczuciem] , jego wcieleniem tybetańscy dalajlamowie, uosabia współczucie (karuna), przedstawiany jako postac z wieloma rekami
Mańdźuśri - Łagodna Chwała, uosobienie mądrości (prajna), przedstawiany jako postać dzierżąca płonący miecz
Standardem stała się rodzina 5 Buddów, przedstawiana w postaci okrągłych mistycznych diagramów - mandali
Filozofia najsłynijeszym Nagardźuna (żył ok. 150 roku), założył szkołę Madhyamaka - szkoła srodka. Wykorzystywał tradycyjna koncepcje srodkowej drogi.
Doktryna zaleznego powstawania - wedle Theravady znanej jako Abhidharma (wyższa doktryna) dotyczyła pochodzenia i unicestwienia realnych elementów, zwanych dharmami. Dharmy jak cegiełki, z których zbudowane sa wszystkie fenomeny. Postrzegano ich nietrwałość lecz nie odmawiano im zupełnie realności. Przedmioty takie jak krzeslo, analizowano w kategorii zbioru elementów, a nie jako jednostki majacej trwałą własną naturę. (krzesło tworem złożonym z nóg, siedziska, oparcia) nie widziano krzesla jako takiego.
Nagardźuna bardziej radykalnie. Nauczał, że Dharmy są nie tylko nietrwale lecz także nie maja wewnętrznej realności. Wszystkie fenomeny sa puste, czyli pozbawione wszelkiego realnego bytu. Rzeczy nie istnieja jako niezależne twory w sposób, jaki zazwyczaj zakladamy. Prawdziwy status fenomenow zwiera się gdzies pomiedzy istnieniem, a nie istnieniem.
Nie może być różnicy pomiedzy Nirwana, a światem cyklicznych narodzin- sansarą. Nirwana istnieje tu i teraz, tylko nie jesteśmy w stanie jej dostrzec. Usuniecie duchowej niewiedzy (avidya) oraz uswiadomienie sobie, ze wszystkie rzeczy sa puste, niszczy lek lub pozadanie, jakie w nas one wywołują. Ten zespoł idei nazwał doktryną pustki (śunyavada)
Szkoła czystego umysłu (cittamatra) - forma idealizmu, który traktował świadomośc jako jedyna rzeczywistość i przeczył obiektywnemu istnieniu przedmiotów materialnych. Duzy wpływ miało dosiwadczenie medytacyjne stad inna nazwa - jogaćara (yogaćara)
Buddyzm w Azji
Aśoka w 268 r p.n.e. zostaje cesarzem, po krwawej kampani nawrócił się na buddyzm, radził zgodnie z przykazaniami buddyzmu i pod jego patronatem doszlo do rozkwitu. Wysyłał ambasadorów na dwory władców Bliskiego Wschodu
Buddyzm w Indiach powstawały wielkie uniwersytety taki jak w Nalandzie, okres rozkwitu VII-XII wieku.
Pierwsze pięc wieków n.e. okresem rozkwitu buddyzmu
450 klasztory buddyzjkie w Afganistanie i połnocno-zachodnich Indiach zniszczone przez Białych Hunów
Muzułmanie uwazali buddystow za bałwochwalców ze względu na wizerunki Buddów w klasztorach, niszczyli dziela sztuki
Dopiero w XVI wieku Mogołowie zapoczątkowali ere względnej stabilizacji oraz tolerancji religijnej
Sri Lanka buddyzm przeniesiony na Cejlon w 250 r. p.n.e. przez mnicha Mahinda, wysłannika Aśoki. TO tu spisano ok. 80 r. p.n.e. kanon palijski. Słynnym mieszkańcem indyjski mnich Buddhaghosa, który przybył tu w V wieku. Zebrał i zredagował wczesne komentarze do Kanonu i przetłumaczył je na jezyk palijski. Królowie byli konsekrowani przez mnichów, którzy pełnili funkcje doradców, interpretujących nauki Buddy.
Chiny Dotarł w połowie I wieku n.e. z Indii. Najpełniejszy rozwój za dynasti Tang (VII wiek)
Dominujaca ideologia był tu konfucjanizm. Pozostawał on w sprzeczności z buddyzmem w pewnych kwestiach. Uznawal rodzine za podstawe społeczeństwa, a buddyzm mówi by synowie i córki puszczały swe rodziny i wyrzekly się swiata. Buddysjak sangha była widziana jako grupa odszczepieńców bostwarzałą pozory państwa w państwie. Mnisi odmawiali składania hołdu cesarzowi.
Konfucjanizm pozostawiał bez odpowiedzi pytania związane ze śmiercią i przyszłym życiem,
Buddyzm miał pewne cechy wspolne z taoizmem (forma mistycyzmu przyrody, Zycie w harmonii natura). W pewnych sprawach buddyzm i taoizm się pokrywaly, a medytacja w buddyzmie była narzędziem służącym do osiągnięcia tego samego celu: wewnetrzengo spokoju oraz dzialania bez dzialania (Wuwei), z tej interakcji wytworzyla się szkoła chińskiego buddyzmu zwana Chan, Przyjmuje się, ze sprowadzony przez Bodhidarme
Japonia Pojawił się w VI wieku przez Koree, inspiracje czerpał z Chin,.
W okresie Heian (VIII-XII wiek) rozwój szkół takich jak eklektyczna Tendai i ezoteryczna Shingon, które przeniesiono z Chin.
W tym czasie rozwija się szkołą Czystej Krainy, oparta na kulcie Buddy Amidy, apogeum rozwoju okres Kamakura (XII -XIV wiek)
Przeciwko samozadowoleniu szkoly Czystej Krainy wystąpił Mnich NIchiren (XIII wiek), założyciel nowego ruchu, który w centrum praktyk umieścił Sutre Lotosowa, nazwa jej to Nichiren Shoshu.
Buddyzm japoński wykazuję orientacje społeczną i podkreśla znaczenie społeczności oraz grupy. Jednym z nauczycieli był Shinran (XII-XIII wiek), który występował przeciw monastycyzmowi i zachęcał mnichów do ożenku.
Szkoła Zen - przybyła do Japonii z Chin oraz Korei na początku XII wieku. Słowo Zen pochodzi od sanskryckiego dhyana, które oznaca medytacje, odgrywa ona glowna role w praktyce tej tradycji. Celem sa chwile bezpośredniego wglądu określane mianem Satori. Następują one często w trakcie wykonywania przyziemnych czynności, kiedy umysl jest wyciszony i zrelaksowany. Traktuje badanie tekstow, doktryn oraz dogmatow jako przeskode w duchowym oswieceniu. Dwie głwone galezie to:
szkoła Soto- niezbedna jest jedynie wyciszajaca medytacja
szkoła Rinzai - korzysta z innych technik, metoda nierozwiązywalnych zagadek zwanych koanami.
Tybet Pojawił się w VIII wiek. Rozwinął się buddyzm tantryczny, Wadźrajana (Wóz Gromu). Przejęła ona filozofie i kosmologie Mahajany i dodałą do nich włąsną symbolikę.
Podstawa ruchu zbiór traktatów tajemnych zwanych tantrami, skomponowanych w Indiach. Wykorzystują one diagramy (mandala) oraz magiczne formuły (mantra), zostały zapisane w języku półcieni (sanhyabhaasa), klucz jedynie wtajemniczeni.
Inicjacji dokonuje guru - lama, który nastepnei naucza adeptow ezoterycznych znaczen słow i symboli
Wychodza z zalozenia, ze nirwana i sansara nie roznia się od siebie, nauki tantryzmu glosza iż wszystko może być wykorzystane z pożytkiem do osiągnięcia wyzwolenia. Namiętności postrzegane jako potezna forma energii, która można wykorzystac do osiągnięcia wielu celów. Pożądanie seksualne, ogromna sila mogaca przyspieszyc rozwoj duchowy.
Niektórzy buddyści tworzyli tajemne grupy aby dokonywac rytuałów natury seksualnej
Symbolika płci: mężczyzna - prezentuje zreczne sposoby za pomoca których bodhisattwowie prowadza ludzi do oswiecenia. Kobieta - uosobienie mądrości. Ich pelen rozkoszy związek seksualny jest nirwana.
Szkoła Gelugpa - najbardziej wpływowa, założóna przez Congkhapa w XIV wieku, interpretowała tantre jako droge realizowania głębokiej religijnej prawdy, a nie zachętę do obalania norm moralnych. Scisle trzymali się reguly zakonnej, zalecałą mnichom celibat.
Szkoła Ningmapa - dopuszczała małżeństwo kapłanów
Tybetańscy dalajlamowie sa członkami szkoly Gelugpa. Dalaj - mongolskie slowo oznacza ocena. Urząd ten obejmuje zarówno funkcje religijne jak i swieckie. Obecnie XIV DAlaj Lama Tenzin Gjaco.
Sobory:
Radżagaha 477/ 480
Wajśola 367 - I schizma
Pataliputra 250/253 - podzialy doktrynalne
Kaszmir I w n.e