Dyslipidemia cukrzycowa (Dyslipidemia aterogenna)

- dyslipidemia cukrzycowa charakteryzuje się współistnieniem:

• zwiększonego stężenia TG (>150mg%)

• niskiego stężenia HDL (<40mg%♀, <46mg%♂) TRIADA LIPIDOWA

• występowaniem nieprawidłowych cząsteczek LDL

(tzw. małe gęste LDL - small dense LDL)

• stężenie cholesterolu całkowitego (TCh) oraz frakcji LDL prawidłowe

- dyslipidemia cukrzycowa jest stwierdzana u osób z zespołem metabolicznym lub cukrzycą typu 2

- w rozwoju dyslipidemii cukrzycowej u osób otyłych z zespołem metabolicznym i u chorych na cukrzycę typu 2 kluczową rolę odgrywa oporność tkanek na insulinę (insulinooporność)

- mechanizm powstawania triady lipidowej:

• na skutek insulinooporności w adipocytach insulina nie może hamować aktywności HSL (hormone sensitive lipase), w efekcie następuje wzrost lipolizy i uwalniania wolnych kwasów tłuszczowych (FFA - free fatty acids)

• istotna jest dystrybucja tkanki tłuszczowej - w przypadku otyłości brzusznej (typu „jabłko”) wolne kwasy tłuszczowe uwalniane są z tkanki tłuszczowej zlokalizowanej w jamie brzusznej i kierują się do dorzecza żyły wrotnej i wątroby

• FFA powodują w wątrobie wzrost syntezy TG, natomiast insulina działa anabolicznie - następuje wzrost syntezy apo-B100 - w efekcie dochodzi do wzrostu syntezy VLDL

• VLDL uwalniane są do krwiobiegu (następuje wzrost TG w osoczu)

• w dyslipidemii cukrzycowej należy farmakologicznie utrzymywać niskie stężenia TG (<150mg%)

• przyczyną małego stężenia HDL jest zwiększony transfer cholesterolu z HDL do VLDL w zamian za TG, w przenoszeniu tym bierze udział CETP (białko przenoszące estry cholesterolu), którego aktywność wzrasta

• cząstki HDL wzbogacone w TG są substratem dla HTGL (lipazy wątrobowej), której aktywność jest wzmożona. HDL bogate w TG poddane działaniu HTGL są zagęszczane i dochodzi do zmniejszenia ich masy - powstają małe gęste HDL (zawierające tylko apoA-1), które przesączają się przez naczynia włosowate kłębuszków nerkowych - w ten sposób dochodzi do utraty HDL z moczem (obniżenie stężenia HDL w osoczu) - część wyłapana za pomocą receptora cubilina-megalina

• przyczyną obecności we krwi licznych małych, gęstych LDL jest zwiększona wymiana cholesterolu z cząsteczek LDL na VLDL w zamian za TG, w następstwie wzmożonej aktywności CETP.

• Cząstki LDL wzbogacone w TG, a ubogie w cholesterol zostają poddane działaniu HTGL lub LPL i ulegają hydrolizie do małych gęstych LDL (mają obniżony stosunek zawartości cholesterolu do zawartości białka - jedna cząsteczka apo-B100 na jedną cząstkę LDL).

- małe gęste LDL są uważane za bardziej aterogenne niż normalne cząstki LDL:

• mają obniżone powinowactwo do receptora LDL

• charakteryzują się długim okresem półtrwania

• łatwo przenikają do błony wewnętrznej tętnic - intensywnie naciekają ścianę naczyniową

• silnie wiążą się z makrofagami

• ulegają nasilonej oksydacji

• mają duże powinowactwo do receptora zmiatającego na makrofagach - intensywny wychwyt przez makrofagi, co sprzyja przekształceniu ich w komórki piankowate

- metody wykrywania małych gęstych LDL:

• elektroforeza w gradiencie żelu

• ultrawirowanie w gradiencie gęstości

• NMR lipoprotein osocza

• stężenia apo-B 100

1

---