SYSTEM PARLAMENTARNY „ZRACJONALIZOWANY” WŁOCH

I. Podstawowe zasady ustrojowe.

1. Konstytucję Włoch składającą się z 139 artykułów uchwalono ostatecznie w 1947 roku a w pierwszych 12 artykułach mających charakter preambuły zawarto podstawowe zasady konstytucyjne (republikańska i demokra-tyczna forma państwa, suwerenność ludu, liberalny katalog praw obywatelskich, solidarność społeczna, prawo do pracy, obowiązek pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych).

2. Oryginalne rozwiązania ustrojowe.

a/ ordynacja wyborcza do urzędu prezydenta (prawo do jego wyboru zagwarantowano nie tylko członkom parla-mentu ale także przedstawicielom regionów,

b/ kompetencje prezydenta (chodzi o instytucję veta i prawo do wygłaszania orędzia),

c/ instrumenty demokracji bezpośredniej (inicjatywa ludowa i referendum),

d/ Trybunał Konstytucyjny (powołany od ustalania zgodności ustaw z konstytucją),

e/ Najwyższa Rada Sądownicza (stoi na czele włoskiego systemu wymiaru sprawiedliwości)

3. System „zracjonalizowany” polega na utrzymywaniu równowagi między organami państwowymi.

II. System organów państwowych.

1. Prezydent Włoch.

a/ pozycja ustrojowa

• jest głową państwa i uosobieniem jedności narodu,

• obowiązany jest zasadą incompatibilitas (zakaz łączenia urzędu z innym stanowiskiem),

• jest zwierzchnikiem sił zbrojnych,

• jest przewodniczącym Najwyższej Rady Sądowniczej

• po wygaśnięciu kadencji pełni rolę dożywotniego senatora

b/ kompetencje prezydenta

• mianowanie premiera,

• mianowanie ministrów na wniosek premiera,

• prawo do mianowania do 5 senatorów dożywotnich,

• każdy akt dotyczący uprawnień wykonawczych wymaga zatwierdzenia ministra,

• każdy akt dotyczący uprawnień legislacyjnych musi być zatwierdzony przez premiera,

• pełni rolę mediatora pomiędzy władzą wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą co ma duże znaczenie wobec wielopartyjnego rozbicia Włoch,

• podpisywanie i promulgacja ustaw (w ciągu miesiąca od jej uchwalenia),

• prawo veta wobec przedkładanych mu ustaw,

• prawo do wygłaszania orędzia,

• mianowanie 1/3 składu (5 członków) Trybunału Konstytucyjnego,

• zarządzanie przeprowadzenia wyborów i referendum,

• ratyfikowanie umów międzynarodowych,

• przyjmowanie i akredytowanie przedstawicieli dyplomatycznych.

• Ustalanie terminu pierwszego posiedzenia izb parlamentu

c/ wybory prezydenckie.

• prezydenta wybiera się w wyborach pośrednich a jego kadencja wynosi 7 lat,

• prezydenta wybierają połączone izby parlamentarne oraz delegacje 20 regionów Włoch,

• delegatów wyłaniają poszczególne rady regionalne (jeden region posiada jednego delegata),

• wybory przeprowadza się w trzech turach (w pierwszej wymagane jest 2/3 głosów, a w następnych kandydat musi otrzymać większość absolutną),

• bierne prawo wyborcze przysługuje osobom po ukończeniu 50 lat,

2. Rząd Włoch.

a/ skład rządu

• Prezes rządu oraz jego zastępcy,

• ministrowie tworzący Radę Ministrów,

• wicepremier którym zwyczajowo zostaje wybitna osobowość polityczna.

b/ odpowiedzialność rządu

• za całokształt działalności odpowiada premier,

• premier zwołuje Radę Ministrów i przewodniczy jej obradom,

• ministrowie oprócz kierowania resortami stoją też na czele określonego działu administracji państwowej (np. Włoch Południowych),

• rząd jest rozwiązywany w przypadku opuszczenia koalicji przez jedną z partii (zdarza się to bardzo często z uwagi na mnogość partii i odmienność kierunków polityki partii)

c/ kompetencje rządu

• realizacja wytyczonego programu w sferze polityki wewnętrznej i zagranicznej,

• obsadzanie wysokich stanowisk w administracji państwowej,

• przedstawianie wniosków i propozycji w sprawie ratyfikacji umów międzynarodowych,

• udział w procesie ustawodawczym (za pośrednictwem członków parlamentu),

• wydawanie własnych aktów prawnych na podstawie wyraźnie ustalonych przez parlament zasad (dekrety ustawodawcze, dekrety mające moc ustaw).

d/ proces powoływania rządu

• w fazie pierwszej rozpoczynają się spotkania prezydenta z wybitnymi przedstawicielami życia społecznego kraju, w trakcie których następuje wymiana poglądów i sondowanie opinii,

• w fazie drugiej desygnowana na urząd premiera osoba przeprowadza rozmowy z przywódcami największych ugrupowań i wpływowymi osobami, a w przypadku pozytywnego ich zakończenia przyjmuje misję tworzenia rządu,

• ministrów przedstawia premier, jednak w praktyce decydujący głos mają w tej sprawie sekretarze generalni partii politycznych wchodzących w skład koalicji rządowej,

• w ciągu 10 dni (zwyczajowo) od utworzenia, rząd przedstawia parlamentowi program działania i uzyskuje wotum zaufania,

• istnieje także instytucja wotum n nieufności, którą uruchamia się gdy taki wniosek zgłosi co najmniej 10 członków parlamentu, a po upływie 3 dni od daty jego przedstawienia może zostać poddany pod dyskusję i głosowanie.

3. Parlament Włoch.

a/ skład parlamentu

• Senat (izba wyższa), Izba Deputowanych (izba niższa),

• Obie izby parlamentu posiadają identyczne uprawnienia

b/ kompetencje parlamentu

• funkcja ustawodawcza oraz kontrolna,

• powoływanie prezydenta oraz uchwalanie ustawy budżetowej,

• wybieranie prezydenta, składu Trybunału Konstytucyjnego, postawienie prezydenta w stan oskarżenia,

c/ funkcja ustawodawcza

• inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, komisjom parlamentarnym, Narodowej Radzie Gospodarki i Pracy oraz radom regionalnym,

• wyłączność władzy ustawodawczej ograniczają jedynie : (referendum przeprowadzane na wniosek 500 tys. obywateli, 1/5 członków Senatu, Izby Deputowanych bądź 5 rad regionalnych, oraz ludowa inicjatywa usta-wodawcza polegająca na uprawnieniu do rozpoczęcia procedury zmiany konstytucji bądź też uchwalenia us-tawy przez co najmniej 50 tys. obywateli)

d/ funkcja kontrolna

• budżetowe prerogatywy obejmujące rozpatrywanie i uchwalanie budżetu oraz kontrolę jego wykonania,

• zapytania (domaganie się wyjaśnienia sprawy nurtującej senatora bądź deputowanego w formie pisemnej lub ustnej),

• interpelacje (mają ten sam charakter, ale odpowiedzi muszą być bardziej kompleksowe i wyczerpujące),

• wnioski.

e/ wybory do parlamentu

• obie izby wybierane są w wyborach bezpośrednich i powszechnych,

• wybory muszą odbyć się w przeciągu 70 dni od daty ustąpienia poprzedniego parlamentu,

• kadencja obu izb wynosi 5 lat i rozpoczyna się w dniu zwołania pierwszego posiedzenia ,

• Izba Deputowanych posiada ponad 600 członków a Senat 315 senatorów + senatorowie dożywotni,

• czynne prawo wyborcze przysługuje osobom po ukończeniu 25 lat,

• bierne prawo wyborcze do Izby Deputowanych przysługuje osobom które ukończyły 25 lat a do Senatu po ukończeniu 40 lat,

• miejsca w senacie przydzielono proporcjonalnie do liczby zamieszkującej w regionach ludności.

4. Trybunał Konstytucyjny.

a/ skład

• 15 sędziów mianowanych w 1/3 przez prezydenta, parlament i wyższe sądownictwo powszechne,

• członków wybiera się z pośród sędziów wyższego sądownictwa,

• kadencja wynosi 9 lat i jest nieodnawialna,

• obowiązuje zasada incompatibilitas.

b/ uprawnienia

• rozstrzyganie w sprawach ; (zgodności z konstytucją ustaw i aktów prawnych, konfliktów kompetencyjnych między władzami państwa, państwem a regionami i między regionami oraz oskarżenia wniesionego przeciwko prezydentowi, premierowi i ministrom)

5. Najwyższa Rada Sądownicza.

a/ skład Rady

• prezydent jako przewodniczący,

• pierwszy prezes i prokurator generalny Sądu Kasacyjnego,

• 1/3 składu wyłania się z pośród uniwersyteckich nauczycieli prawa i adwokatów z 15-sto letnim stażem,

• kadencja członków rady wynosi 4 lata

b/ kompetencje Rady

• wszelkie decyzje dotyczące sędziów (mianowanie i zwalnianie, zawieszanie ich w czynnościach, wyznaczanie im funkcji).