WYKŁAD 3
Filozofia nowożytna
RAMY CZASOWE:
- Według Bocheńskiego - od II połowy XV wieku do początku XX wieku.
- Według Taterkiewicza - on sądzi, że w XV i XVI wieku to są wieki odrodzenia i wtedy nie było przełomu. Od wieku XVII zaczyna się filozofia nowożytna, wiąże się z tym postać Kartezjusza.
- Według Kuderowicza - 1401 rok to początek filozofii nowożytnej, urodził się Mikołaj z Kuzy w 1401 roku, który zapoczątkował filozofie nowożytną.
1831 r. - koniec filozofii nowożytnej, rok śmierci Hegla.
1781 r. - początek filozofii współczesnej, rok wydania dzieł Kanta.
Filozofia nowożytna dzieli się na cztery okresy, z czego drugi i trzeci to typowe okresy nowożytne:
pierwszy okres renesansu - koniec XV wieku i XVI wiek - filozofia buntu przeciwko średniowieczu, humanizm - człowiek jest głównym przedmiotem badań
drugi okres przedkantowski - czasy w których filozofia rozwija się w dwóch nurtach, które to potem nurty połączył Kant
pierwszy nurt - kontynentalna filozofia racjonalistyczna - Kartezjusz, Spinoza, Leimmitz
drugi nurt - dominuje empiryzm - Hiu, Berlglej, Log - filozofia brytyjska prowadzi do sceptyzmu - podważanie wiary ludzkich władz poznawczych
trzeci okres kantowski, pod koniec XVIII wieku - Immanuel Kant
czwarty okres - 1831 do 1900 - okres końcowy - 1831 śmierć Hegla
Heglowska filozofia ducha - filozofia kultury, przeciwnicy i zwolennicy Hegla, powiedzenie Hegla „prawda jest całością”.
Przeciwnicy Hegla:
Kirke Dor - myśliciel duński, który krytykował filozofię Hegla, ze względu na to, że w jego filozofii nie ma miejsca na jednostkę, nie daje egzestynckiego stosunku do władzy. Kirke Dor został zapomniany, a od krytyki został w latch dwudziestych XX wieku twórcą egzystencjonalizmu.
Artur Shopenhauer - przeciwnik Hegla, myśliciel, który jako pierwszy zauważył, że filozofia niemiecka to sprzeniewiężenie myśli Kanta. Artur Shopenhauer uchodzi za preneokantyste.
Zwolennicy Hegla dzielili się na dwie strony:
prawica Heglowska - starali się wykazać, że filozofia Hegla jest zgodna z chrześcijaństwem. Hegel był teologiem.
Lewicy Hegla - bądź „młodohegliści” - Ludwik Fajerbach, Karol Marks, Fryderyk Engels - „Życie Jezusa” książka Straussa, w której Jezus był postacią fikcyjną. To lewica spowodowała fakt, że postawiona „na głowie” całego Hegla w imię pewnej utopii.
Maks Shtürne (czyt. Sztirne) - twórca anarchizmu.
Dla Hegla państwo jest tworem koniecznym, a jednostka jest tworem przypadkowym.
Dwa kierunki:
- kierunek pozytywistyczny - na gruncie filozoficznym ten kierunek powinien się nazywać negatywizm. Po raz pierwszy w połowie XX wieku, zakwestionowany został autonomiczny charakter filozofii. Na gruncie pozytywistycznej koncepcji filozofii, filozofia nie ma racji bytu, może tylko porządkować wyniki nauk szczegółowych. Marksizm przejmuje tą pozytywistyczną koncepcję i wprowadził ją w życie.
- w II połowie XIX wieku był duży rozwój nauk szczegółowych z filozofii. Kiedy te nauki zaczęły się wyodrębniać, filozofowie uznali, że filozofia powinna przyjąć metody psychologii - psychologizm. Nie można metody psychologii stosować w filozofii. Inne zjawiska negatywne w tamtym okresie to scjentyzm - z łacińskiego „scjentia” = nauka.
Ogromny rozwój nauk szczegółowych, postęp techniczny i maszyna parowa - uważano, że niedługo nauka wyjaśni wszystkie zagadki.
Metoda analizy świadomości: według Kartezjusza „myślę więc jestem”:
- umysł jest przedmiotem filozofii
- Kartezjusz chciał zbudować fundamenty wiedzy (Jak wiedza powstaje, jak nauka jest możliwa)
Błąd Kartezjusza polega na tym, że zakłada, iż istnieje jedna ogólna nauka - geometria analityczna. Filozofia Kartezjusza pozornie wprowadza problem, jaka jest relacja pomiędzy świadomością a światem zewnętrznym. Filozofia Kartezjusza wprowadziła dwa nurty:
kierunek europejski - kierunek racjonalny, racjonalistyczny, jedną władzą poznawczą jest rozum, racjonalizm, że poznanie zmysłowe jest umniejszonym poznaniem racjonalnym - Spinoza.
empiryzm - powstał na wyspach brytyjskich, twierdził, że nie ma innego poznania jak poznanie zmysłowe, filozofia Johna Locka, on twierdził, że „ludzki umysł jest czystą, nie zapisaną tablicą”. Spór o to, jak to jest z naszym umysłem trwa do dnia dzisiejszego.
Pierwszym filozofem, który dał odpowiedź na to pytanie jest Immanuel Kant. Kant wyszedł z pytania, jak to jest z poznaniem. Modyfikacja kantowska „nasze poznanie możliwe jest dzięki temu, że umysł wnosi coś do poznania”, ale co?, „umysł posiada pewne struktury, które nazywamy kategoriami, świat poznajemy takim, jakim się nam jawi przez te pewne struktury”, „my nie poznajemy świata takim jakim jest, tylko takim, jakim nam się jawi”. Kant dokonuje syntezy racjonalizmu i empiryzmu, tzn., że istnieją dwie władze poznawcze: zmysły i myślenie.
Empiryzm brytyjski doszedł do sceptyzmu a racjonalizm doszedł do czegoś przeciwnego - dogmatyzm. Dogmatyzm - bezgraniczna wiara w rozum, twierdzić coś bez przedstawienia dowodów.
Transcendentalizm - jest namysłem nad źródłami, strukturami naszej wiedzy.
Transcendentalizm - polega na tym, żeby połączyć słuszne roszczenia zarówno racjonalizmu jaki i empiryzmu, a jednocześnie, żeby zająć postawy pośrednie pomiędzy dogmatyzmem a sceptyzmem.
Kantowski transcendentalizm - jest stanowiskiem teoriopoznawczym, który jednakże ma ogromne konsekwencje dla metafizyki. Transcendentalnym Kant nazywa wszelkie poznanie, która zajmuje się nie tyle przedmiotami, ile naszym sposobem poznawania przedmów. To jak to się dzieje, że poznajemy według Kanta? - mówi tak, że dysponujemy pewnymi strukturami dzięki którymi poznajemy są to:
aprioryczne formy naoczności (zdobyte bez doświadczenia), oraz po drugie
kategorie intelektu i idee rozumu.
Ad 1) czas i przestrzeń, tzn., że wszystko co poznajemy ujmujemy w czasie i przestrzeni, czas i przestrzeń to narzędzia naszego poznania zmysłowego. Czas i przestrzeń są warunkami możliwości poznania zmysłowego i jako takie charakteryzują się: empiryczną realnością i transcendentalną idealnością.
Empiryczna realność - czas i przestrzeń służy nam do uchwytywania rzeczy empirycznych.
Transcendentalna idealność - oznacza, że czas i przestrzeń są takie same dla każdego z nas.
Ad 2) kategorie intelektu i idee rozumu. Wszystko co zostaje ujęte przez zmysły, zostaje zebrane w jedność przedmiotową właśnie przez owe kategorie. Dla Kanta przedmiot jest tworem owych kategorii, Kant uważa, że poznanie jest możliwe tylko dzięki aktywności podmiotu. Według Kanta jest 12 kategorii - sąd ówczesnej logiki, np. ilość, jakość.
Kant dochodzi do przeświadczenia, że to nie świat tworzy rezultat naszego poznania, ale umysł wybiega ku rzeczywistości i konstruuje ją w schematy myślowe. Pozostaje rzecz sama w sobie - według Kanta. Istnieje świat takim, jakim jest w sobie i istnieje świat takim jakim się jawi.
Co to jest sfera rzeczy samych w sobie? - obejmuje trzy elementy: przede wszystkim Boga, świat jako całość oraz kwestie wolności.
Filozofia XX wieku jest filozofią wolności
3
http://otior.w.interia.pl