§§§ Wina §§§

Wina zachodzi wtedy gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego.

Przesłanką winy jest strona podmiotowa przestępstwa, czyli zamiar popełnienia przestępstwa (przy przestępstwach umyślnych) albo lekkomyślność lub niedbalstwo (przy przestępstwach nieumyślnych) a także osiągnięcia odpowiedniego wieku - są to przesłanki POZYTYWNE.

Istnieje także szereg przesłanek NEGATYWNYCH, czyli okoliczności wyłączających winę - działanie na rozkaz, niepoczytalność czy błąd.

Brak którejkolwiek z przesłanek pozytywnych lub wystąpienie przesłanki negatywnej powoduje, że osobie, która popełnia dany czyn, nie możemy postawić zarzutu jego popełnienia.

Wina jest więc personalną zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę.

W doktrynie wyróżniamy dwie teorie dotyczące winy:

1. psychologiczna

Utożsamia ona winę ze stroną podmiotową przestępstwa (umyślnością lub nieumyślnością), jest to więc określony w ustawie stosunek psychiczny sprawcy do czynu zabronionego. Stosunek psychiczny traktowany jest jako realne istniejące przeżycie psychiczne, które ujmowane jest w formę zamiaru, lekkomyślności bądź niedbalstwa.

2. normatywna

Uważająca za istotę winy osobistą zarzucalność popełnionego czynu, która wyrażona jest w ustawie.

§§§ Forma winy §§§

Forma winy jest także kryterium różnicującym przestępstwa, biorąc ją pod uwagę możemy wyróżnić przestępstwa:

1. umyślne

chodzi tu o zbrodnie, które można popełnić tylko w sposób umyślny

2. nieumyślne

tyczy się natomiast występków, i to nie wszystkich lecz tylko tych które mają w swej treści wskazanie na nieumyślność.

§§§ Forma winy umyślnej §§§ (art.9§1)

Według art. 9§1 umyślne popełnienie czynu zabronionego zachodzi, gdy sprawca miał zamiar jego popełnienia albo przewiduje możliwość jego popełnienia , na to się godzi.

Zamiar ten może wystąpić w dwóch postaciach:

1. zamiaru bezpośredniego (dolus directus)

zachodzi wtedy, gdy sprawca uświadamia sobie, że wypełnia znamiona czynu zabronionego albo że jego zachowanie się może wypełniać te znamiona - chce jego popełnienia.

Zachodzi gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, zakłada się że sprawca obejmuje swoją świadomością wszystkie znamiona tego czynu.

Zamiar ten obejmie także sytuacje gdy sprawca nie jest pewien czy jego zachowanie się będzie skuteczne, ale chce skutek spowodować.

Dla zamiaru bezpośredniego charakterystyczne jest znamię „chce” czyli chęć dokonania danego czynu nie jest równoznaczne z pragnieniem, zamiar który jest nacechowany zarówno chceniem jak i pragnieniem jest zamiarem rozmyślnym.

W ramach zamiaru bezpośredniego, ze względu na warunki w jakich doszło do ukształtowania się zamiaru, wyróżniamy:

1. zamiar bezpośredni nagły (dolus directus repentinus)

decyzja o popełnieniu czynu zabronionego podejmowana jest w krótkim czasie, bez szczegółowych przemyśleń

2. zamiar bezpośredni przemyślany (dolus directus praemeditatus)

powstaje w wyniku trwającego jakiś czas krztałtowania się decyzji, często połączonego ze stworzeniem dokładnego planu popełnienia przestępstwa.

Odmianą zamiaru bezpośredniego jest zamiar niby-ewentualny (dolus quasi-eventualis) Jest to sytuacja gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, jednak brak mu pewności co do jednego ze znamion - np. wiek osoby z którą chce współżyć (musi być 15 lat)

2. zamiaru ewentualnego (dolus eventualis)

zachodzi wtedy, gdy sprawca:

• możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje

• nie chce jego popełnienia

• lecz godzi się na to

Zamiar ten różni się od zamiaru bezpośredniego zarówno elementem świadomości(nie może polegać na pewności, że się wypełnia znamiona przestępstwa) jak i woli(nie polega na chceniu, lecz na godzeniu się).

Godzenie się można tłumaczyć jako podjęcie ryzyka popełnienia czynu i wystąpienia określonego skutku, którego prawdopodobieństwo nie jest znikome, jest znaczne, ale nie jest tożsame z pewnością. Dla sprawcy skutek nie jest ani pożądany ani nie chciany, jest obojętny.

Zamiar ten występuje zawsze obok zamiaru bezpośredniego, gdy sprawca w cel jego zrealizowania godzi się na skutek uboczny.

Niektóre przestępstwa umyślne zawierają wskazania na dodatkowe cechy, które musi zawierać ich strona podmiotowa. Zaliczamy do nich:

1. cel

którym kieruje się sprawca „przywłaszczenia” „zmuszenia”

2. motyw

jest przeżycie psychiczne o charakterze intelektualnym, skłaniającym przestępcę do popełnienia czynu

3. pobudka

jest przeżyciem emocjonalnym, skłaniającym przestępcę do popełnienia czynu

Przestępstwa znamienne celem, motywem lub pobudką określane są jako przestępstwa kierunkowe, gdzie sprawca działa z zamiarem dokładnie ukierunkowanym. Przestępstwa kierunkowe z reguły mogą być popełnione tylko w zamiarze bezpośrednim, w ewentualnym tylko wtedy gdy ze znamion danego przestępstwa wynika że sprawca musi chcieć popełnienia czynu zabronionego.

§§§ Formy winy nieumyślnej §§§ (art.9§2)

Przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne jest naruszenie zasady ostrożności - jako elementu obiektywnego. Sprawca narusza zasady ostrożności a ponad to zachodzi związek przyczynowy między tym naruszeniem a końcowym rezultatem w postaci czynu zabronionego.

Wyróżniamy dwie odmiany winy nieumyślnej:

1. lekkomyślność (luxuria)

polega na tym że sprawca świadomie naruszając zasady ostrożności możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje lecz przypuszcza, że go uniknie.

Od zamiaru ewentualnego lekkomyślność odróżnia to iż sprawca przypuszcza, że jego działanie nie wypełnia znamion czynu zabronionego.

2. Niedbalstwo (negligentia)

polega na tym że sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, chociaż może ją przewidzieć.

Do istoty niedbalstwa należy świadome lub nieświadome naruszenie reguł ostrożności, oraz związek przyczynowy między tym naruszeniem a czynem zabronionym a także możliwość przewidzenia możliwości popełnienia czynu zabronionego.

§§§ Wina mieszana/kombinowana §§§ (art.9§3)

Wina mieszana (culpa dolo exorta) polega na tym, że część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy, a druga część tylko winą nieumyślną. Dotyczy to tylko przestępstw umyślnych kwalifikowanych przez następstwo.

Możliwe są trzy rodzaje czynów kwalifikowanych przez następstwo:

1. umyślno - umyslne

2. umyśłni - nieumyślne (najczęściej występujące)

3. nieumyślno - nieumyślne

Sprawca umyślnie popełnia jakieś przestępstwo, natomiast następstwo nie jest przez niego zamierzone, ale zachodzi co do niego wina nieumyślna.

Wina mieszana dotyczy tylko przestępstw kwalifikowanych przez następstwo, coś co wydarzyło cię już po czynie zabronionym, i jest jego następstwem, a nie coś co było jednym ze znamion czynu (np. szczególnym udręczeniem)

Przestępstwa popełnione z winy mieszanej traktuje się jako przestępstwa umyślne.

---