II wojna światowa - duże zniszczenia w gospodarce krajów zachodnioeuropejskich - nowy układ sił.

• Europa Zachodnia traci pozycję dotychczasowego, politycznego i gospodarczego centrum świata na rzecz Stanów Zjednoczonych.

• Powojenne zniszczenia

• Konieczność odbudowy, modernizacji gospodarki

• Rozpad systemu kolonialnego

• Postępujący rozwój sił wytwórczych

• Nowe wyzwania ekonomiczne

• Chęć stworzenia trzeciej siły równorzędnej wobec USA i ZSRR

WNIOSEK: oprócz czynników politycznych (obawa przed zagrożeniem ze strony ZSRR i ruchu komunistycznego, odrodzeniem się tendencji nacjonalistycznych, radykalizacja społeczeństw zachodnioeuropejskich) czynniki gospodarcze potęgowały tendencje zjednoczeniowe w Europie Zachodniej.

USA - dzięki II wojnie światowej rozbudowuje swój potencjał gospodarczy.

• problem z „wyhamowaniem” produkcji wojennej - konieczność szybkiego przestawienia na produkcję cywilną - wizja Europy jako rynku zbytu przemysłu amerykańskiego.

• Pomoc ekonomiczna Europie Zachodniej - celem odbudowy nadszarpniętej gospodarki europejskiej - na warunkach USA.

• Gwarancja spłaty długów zaciągniętych przez kraje zachodnioeuropejskie.

• Zwiększenie zdolności importowej tych krajów.

• Zmniejszenie wydatków amerykańskich na zbrojenia, których część przejąć miała Europa Zachodnia (NATO)

• 03.1945 - Paryż - konferencja o problematyce federacji europejskiej

• Spotkania międzynarodowe owocują powołaniem Europejskiej Unii Federalistów

• 19.09.1946 - Winston Churchill nazywa w Zurychu swoją koncepcję integracji europejskiej mianem stanów zjednoczonych Europy.

• Plany Jeana Monneta powołania w przyszłości federacji państw Europy i utworzenia wspólnej jednostki ekonomicznej

• 05.06.1947 - Plan Marshalla - od nazwiska generała amerykańskiego, faktycznie Europejski Program Odbudowy - złożony w tym dniu w Sekretariacie Stanu. Oferta pomocy gospodarczej dla państw europejskich o budżecie 13 mld. $

• 16.04.1948 - Podpisanie w Paryżu układu o utworzeniu Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (od 1960 r. Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego), w której skład wchodzi 16 państw europejskich.

Zadania OEEC:

• Stworzenie programu odbudowy i rozwoju współpracy gospodarczej państw członkowskich

• Podział pomocy amerykańskiej

• Forum współpracy i konsultacji z USA

• lata pięćdziesiąte - zobowiązanie OEEC do promowania liberalizacji handlu między jej członkami, rozwoju współpracy finansowej , współpracy w dziedzinie energii atomowej - główne forum dyskusji nad przyszłym kształtem Europy.

• 1960 - zmiana nazwy - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - 18 państw europejskich + Kanada i USA; (obecnie - około 30 Polska w 1966 - 28 członkiem)

• zadania: wspólna polityka wzrostu gospodarczego, obniżanie barier handlowych, wspieranie reform rynkowych, wspieranie inwestycji w krajach rozwijających się.

• 07-10.05. 1948 - Kongres Europy / haski - obrady przedstawicieli wszystkich narodowości Europy - pod przewodnictwem W. Churchilla

• wezwano do utworzenia Unii Federacji Europejskiej z częścią praw narodowych, przewidywano też uczestnictwo Niemiec.

• Planowano utworzenie Trybunału Sprawiedliwości, zajmującego się przestrzeganiem postanowień Karty Praw Człowieka

• Wzywano do unii celnej, ujednolicenia walut, swobody przepływu osób, towarów, kapitału.

• Powołano Ruch Europejski, jako koordynatora prac organizacji społecznych, zaangażowanych w promowanie idei jedności europejskiej w 15 państwach europejskich

• Powołano: Europejską Unię Płatniczą, Europejską Fundację Kulturalną, College Europejski

• 04.04.1949 - podpisanie w Waszyngtonie układu o utworzeniu Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) - Jednoczenie się Europy w obliczu wschodniego zagrożenia

• 05.05.1949 - w wyniku postanowień kongresu haskiego podpisano w tym dniu statut pierwszej europejskiej, międzynarodowej organizacji politycznej -
  Rady Europy

• Zajmuje się ochroną praw człowieka,

• demokratyzacją Europy,

• wolnym rynkiem,

• kulturą i dziedzictwem narodów,

• edukacją,

• ochroną środowiska,

• sprawami społecznymi,

• ustawodawstwami krajowymi,

• podnoszeniem skuteczności wymiaru sprawiedliwości,

• poszukiwaniem wspólnych rozwiązań problemów prawnych i etycznych

• Uchwaliła Europejską Konwencję Praw Człowieka

• Polska należy do Rady Europy od 1991 r.

Dlaczego powstała EWWIS?

• USA i Wielka Brytania - dążenie do zniesienia w RFN ograniczeń produkcji stali nałożonych na Niemcy po II wojnie światowej.

• Francja - obawa przed:

• niebezpieczeństwem ekspansji gospodarczej Niemiec Zachodnich,

• przerwaniem stałych dostaw węgla zachodnioeuropejskiego do Lotaryngii zagwarantowanych Francji przez porozumienia związane z zakończeniem wojny,

• opóźnieniem planów odbudowy gospodarki Francji,

• włączeniem RFN do NATO i odbudową niemieckiego przemysłu stalowego.

• Francja zgłasza projekt umiędzynarodowienia Zagłębia Ruhry - odrzucenie go przez USA i Wielką Brytanię.

• Francja zgłasza projekty utworzenia unii celnej z Włochami, RFN i państwami Beneluksu - niepowodzenie.

Co powodowało Francją?

• chęć zapewnienia narodowych interesów Francji - kontroli nad gospodarką RFN w zakresie podstawowych surowców oraz nad armią zachodnioniemiecką,

• chęć ochrony przed militarnym zagrożeniem Europy Zachodniej (ze strony ZSRR)

• 09.05.1950 - minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman przedstawił oficjalny projekt powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, która przejęłaby kontrolę nad europejską produkcją węgla i stali.

• Pomysłodawcą tej idei był Jean Monnet, pragnący zjednoczenia gospodarczego Europy, a zarazem uniemożliwienia wykorzystania przemysłu ciężkiego do wyścigu zbrojeń.

Co przewidywał projekt?

• poddanie całości produkcji górnictwa węgla oraz hutnictwa żelaza i stali - strategicznych gałęzi przemysłu Francji i RFN - kontroli międzynarodowej sprawowanej przez ponadnarodową organizację,

• minimalizacja niebezpieczeństwa odrodzenia się ekspansji gospodarczej i militarnej Niemiec, a równocześnie zapewnienie RFN równouprawnienia z innymi państwami,

• Pierwszy krok do integracji Europy Zachodniej.

• 18.04.1951 - 6 państw: FRANCJA, RFN, WŁOCHY, BELGIA, HOLANDIA, LUKSEMBURG - podpisały w Paryżu traktat o powołaniu
  Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

Do głównych zadań Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali należała racjonalizacja produkcji oraz dystrybucji w ramach wspólnego rynku węgla, stali i żelaza.

• Traktat Paryski określił podstawowe zasady współpracy między państwami członkowskimi, które opierają się na czterech zakazach:

• nakładania ceł eksportowych i importowych, opłat o podobnym charakterze lub ograniczeń ilościowych w obrocie węglem i stalą;

• stosowania środków lub praktyk dyskryminujących niektórych producentów, nabywców lub konsumentów;

• przyznawania subwencji lub innych form pomocy państwowej;

• stosowania praktyk restrykcyjnych dotyczących podziału lub eksploatacji rynków.

Traktat ustanowił ponadpaństwową strukturę organizacyjną Wspólnoty. Jej organami odtąd były:

• Wysoka Władza - organ wykonawczy;

• Specjalna Rada Ministrów - organ odpowiedzialny za harmonizację działań Wysokiej Władzy i rządów państw członkowskich;

• Wspólne Zgromadzenie, w skład którego wchodziło 78 członków, sprawujących
  kontrolę polityczną Wspólnoty;

• Trybunał Sprawiedliwości zapewniający poszanowanie i zastosowanie Traktatu oraz
  przepisów wykonawczych.

24 października 1950 r. - premier Francji Rene Pleven przedstawił przed Zgromadzeniem Narodowym inicjatywę podobną do Planu Schumana - powołania EUROPEJSKIEJ WSPÓLNOTY OBRONNEJ.

Pleven zaproponował włączenie RFN do europejskich struktur obronnych.

• Główny cel - wobec narastania konfliktu Wschód-Zachód - budowa ARMII EUROPEJSKIEJ obejmującej państwa zjednoczonej Europy.

• EWO byłaby sposobem na włączenie Niemiec do obrony Europy Zachodniej, bez odbudowy niemieckiej armii narodowej.

• 27 maja 1952 r. - 6 państw podpisało układ o utworzeniu EWO.

• 31 sierpnia 1954 - Zgromadzenie narodowe Francji odrzuciło traktat

• 10 marca 1953 r. przyjęcie projektu EUROPEJSKIEJ WSPÓLNOTY POLITYCZNEJ - Francja także odrzuca EWP w 1954 r.- obawiając się nadmiernego ograniczenia swej suwerenności i uzależnienia swej armii od decyzji partnerów.

• forum zapewniającym bezpieczeństwo państwom zachodnioeuropejskim przejęła UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA (UZE) - istniejąca
  od marca 1948 r. (Za datę powstania UZE przyjmuje się niekiedy 1954 rok, bo w 1948 r. utworzyły ją tylko W. Brytania, Francja, Belgia, Holandia i Luksemburg. W 1954 r. przystąpiły zaś do niej także Włochy i Niemcy).

• Główny cel - współpraca państw członkowskich w dziedzinie bezpieczeństwa.

• 1-2.06.1955 - KONFERENCJA W MESSYNIE - ministrowie spraw zagranicznych państw EWWiS powołują komitet ekspertów pod kierownictwem belgijskiego ministra spr. Zagr. Paula-Henri Spaaka.

• Zadaniem komitetu było opracowanie poszerzenia integracji gospodarczej państw EWWIS o nowe płaszczyzny, w tym o pokojowe wykorzystanie energii atomowej.

• 25.03.1957 - podpisanie traktatów rzymskich, ustanawiających EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ GOSPODARCZĄ I EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ ENERGII ATOMOWEJ

Traktat o EWG:

• wyposażył Wspólnotę w osobowość prawną, umożliwiając jej podejmowanie działań zarówno w sferze prawa krajowego państw członkowskich, jak i na arenie międzynarodowej

Głównymi celami przyświecającymi sygnatariuszom Traktatu było:

• popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej całej Wspólnoty;

• promowanie stałego rozwoju gospodarczego Wspólnoty i stabilizacji gospodarek państw członkowskich;

• dążenie do systematycznego i szybkiego podnoszenia poziomu życia społeczeństw tych państw;

• stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu utworzenia wspólnego rynku.

Traktat przewidywał realizację celów Wspólnoty przez, między innymi:

• ustanowienie wspólnej polityki handlowej, wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki transportowej;

• wprowadzenie reżimu niezakłóconej konkurencji;

• utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego;

• powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

Traktat ustanowił cztery instytucje Wspólnoty:

• międzyrządową Radę Ministrów jako organ prawodawczy;

• ponadnarodową Komisję pełniącą funkcje wykonawcze;

• międzyparlamentarne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne będące organem deliberującym i w pewnym zakresie kontrolnym;

• ponadnarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

4