INTEGRACJA EKONOMICZNA. POLITYKA INTEGRACYJNA

I. DEFINICJE

• Integracja ekonomiczna - proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i tworzenia z nich jednego organizmu gospodarczego poprzez usuwanie ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji oraz tworzenie podobnych warunków konkurencji

• Polityka integracyjna - identyczne dla krajów-członków ugrupowania integracyjnego cele, środki i narzędzia polityki gospodarczej

II. KONIECZNE WARUNKI INTEGRACJI

1. Bliskie położenie geograficzne

• sprzyja maksymalnemu skróceniu czasu przepływu towarów, usług i czynników produkcji między krajami co skraca koszty tego przepływu

• tworzy sprzyjające warunki dla integracji w sferze ekonomicznej, społecznej i politycznej

• sąsiedzkie położenie, dzięki pogłębiającym się związkom językowym, kulturowym, ekonomicznym i cywilizacyjnym ułatwia i przyspiesza procesy integracyjne

2. Odpowiednia infrastruktura

• rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe, telekomunikacyjne informatyczne itp.

• stąd w najkorzystniejszej sytuacji są kraje sąsiedzkie, tradycyjnie rozwijające ze sobą handel zagraniczny i inne formy współpracy międzynarodowej

3. Podobny poziom rozwoju gospodarczego

• podobny poziom rozwoju gospodarczego (przemysłowego, technicznego, i cywilizacyjnego) stanowi warunek ekwiwalentnej pod względem jakości i nowoczesności wymiany handlowej, równorzędnej współpracy produkcyjnej i naukowo-technicznej

• zapewnia go zbliżona technika produkcji, podobne kwalifikacje pracowników oraz podobna organizacja i kultury pracy

4. Komplementarność struktur gospodarczych

• warunek niezbędny integracji stanowi wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych

5. Zgodność ustrojowa państwa

• od niej zależą możliwości spełnienia innych wymogów integracji

• oznacza konieczność podporządkowania się głównym zasadom systemowym obowiązującym w ramach danego ugrupowania

• jej konsekwencją są inne wymagania, m.in. co do struktury własności (udział własności publicznej i niepublicznej), roli państwa w kształtowaniu życia społeczno-gospodarczego, zasada podziału narodowego

• nie wyklucza istnienia różnic między integrującymi się krajami

6. Zgodność wewnętrznej polityki ekonomicznej

• obejmuje jej cele, środki i narzędzia i w szczególności zasady ją determinujące

• wymagania stawiane wobec wewnętrznej polityki ekonomicznej dotyczące jej ujednolicenia stanowią formę koordynacji i przygotowania do prowadzenia wspólnej polityki ekonomicznej

• obejmuje również wzajemne udzielanie w obrębie ugrupowania integracyjnego preferencji celnych, para- i pozataryfowych z zamiarem stworzenia warunków dla wolnego przepływu towarów, usług i czynników produkcji

7. Podobieństwo polityki zagranicznej

• obejmuje zmniejszenie stopnia zwierzchnictwa terytorialnego i osobowego, czyli ograniczenie suwerenności

• zwierzchnictwo terytorialne - wyłączność władzy państwa na jego terytorium

• zwierzchnictwo osobowe - wyłączność władzy wobec jego obywateli

• suwerenność - prawo państwo do decydowania o jego sprawach wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych

III. CELE INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

1. Cel ogólny

• zespolenie narodów, państw, potencjałów gospodarczych, rynków i ludzi różnej narodowości

2. Cele szczegółowe

• wzrost efektywności gospodarowania, którego wyrazem jest przyrost dochodu narodowego

• unowocześnienie gospodarki poprzez strukturalne zmiany w produkcji

• brak ograniczeń w przepływie towarów, usług, ludzi oraz czynników produkcji

• łatwy dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych, zwłaszcza surowców i wiedzy technicznej

• łatwy dostęp do rynków zagranicznych

• uzyskiwanie korzystniejszych cen zarówno w eksporcie, jak i imporcie

• rozwój międzynarodowej specjalizacji i kooperacji w sferze produkcji

• obniżka kosztów postępu technicznego i zwiększenie jego tempa

IV. MODEL I MECHANIZM INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

1. Model międzynarodowej integracji gospodarczej (model nieregulowany, liberalny)

• wszystkie decyzje integracyjne podejmowane są wyłącznie przez przedsiębiorstwa w krajach członkowskich

• państwo pełni rolę stróża porządku w skali poszczególnych krajów: utrzymuje praworządność i porządek publiczny, chroni wolny rynek i wolną konkurencję

• ośrodki międzynarodowe pełnią podobną rolę w skali ugrupowania

2. Model ponadnarodowej integracji gospodarczej (integracja regulowana, instytucjonalna)

• ośrodek ponadnarodowy i ośrodki narodowe pełnią uzyskują uprawnienia do oddziaływania na procesy integracyjne w skali ugrupowania

• ośrodki te oddziałują na decyzje przedsiębiorstw za pomocą zagranicznej polityki ekonomicznej

3. Mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu

• stanowi część modelu nieregulowanego (liberalnego)

• opiera się na założeniu, iż podstawowymi podmiotami gospodarczymi są producenci i konsumenci - samodzielni, niezależni od nikogo, nieskrępowani ograniczeniami państwowymi

• ceny krajowe i międzynarodowe, kursy walut czy stopa procentowa ustalane są na rynku w wyniku działania sił rynkowych

• zasadniczą siłą kształtującą procesy integracyjne w tym mechanizmie jest „niewidzialna ręka rynku”

4. Mechanizm rynku regulowanego

• opiera się na interwencjonizmie państwowym

• integracyjne ośrodki ponadnarodowe i narodowe zajmują się nie tylko liberalizacją przepływu towarów, usług oraz czynników produkcji, a także harmonizacją celów, środków i narzędzi wewnętrznej i zagranicznej polityki ekonomicznej państw biorących udział w integracji

V. FORMY POLITYKI INTEGRACYJNEJ

1. Strefa wolnego handlu

• stanowi najprostszą instytucjonalnie formę polityki integracyjnej

• stanowi ugrupowanie kilku krajów, w ramach którego zostały zniesione cła i inne ograniczenia ilościowe w handlu międzynarodowym

• każdy kraj zachowuje prawo do narodowych taryf celnych oraz prowadzenia autonomicznej polityki handlowej względem państw trzecich

• rozszerza rynek zbytu krajów członkowskich

• w konsekwencji przyczynia się do wzrostu skali produkcji, obniżki kosztów jednostkowych i wzrostu korzyści wymiany

• w dłuższym okresie prowadzi do zmiany struktury produkcji w krajach członkowskich dzięki efektowi kreacji i przesunięcia handlu

2. Unia celna

• zniesienie przez członków unii barier w przepływie towarów oraz ustanowienie wspólnej taryfy celnej

• ujednolicenie polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych

• następuje dalsze ograniczenie zakresu autonomicznej polityki ekonomicznej krajów stowarzyszonych (nie mogą samodzielnie kształtować polityki celnej zarówno w obrębie ugrupowania integracyjnego, jak też w stosunkach z krajami nieczłonkowskimi)

3. Wspólny rynek

• partnerzy zapewniają nie tylko swobodę przepływu towarów i usług, ale także czynników produkcji w postaci kapitałów i siły roboczej

• kraje członkowskie wspólnego rynku mają swobodny dostęp zarówno do towarów wytwarzanych w obrębie ugrupowania, jak też tamtejszych czynników produkcji

• zmienia to pojęcie rzadkich i obfitych czynników produkcji - na wspólnym rynku możliwości produkcyjne stanowione są przez ugrupowanie jako całość

• dalej prowadzona jest autonomiczna polityka ekonomiczna w krajach członkowskich, w szczególności polityka monetarna, finansowa, budżetowa, kredytowa

4. Unia walutowa (monetarna)

• uczestnicy koordynują i unifikują politykę walutową (ograniczenie pasma wahań kursów walutowych, wprowadzenie wspólnej waluty)

• zapobiega oddziaływaniu państw członkowskich na decyzje produkcyjne i handlowe przedsiębiorstw za pośrednictwem zmiany wartości walut krajowych

• zobowiązuje kraje członkowskie do ujednolicenia polityki emisji pieniądza oraz metod interwencji na rynku pieniężnym

5. Unia ekonomiczna

• koordynacja lub unifikacja polityki gospodarczej

• unifikacja dotyczy obszarów: przepływu towarów w obrębie ugrupowania i w jego stosunkach z krajami spoza ugrupowania, przepływu czynników produkcji w obrębie ugrupowania, polityki monetarnej, finansowej, budżetowej, kredytowej, kapitałowej i społecznej

6. Unia polityczna

• kraje prowadzą wspólną politykę zewnętrzną i politykę bezpieczeństwa

7. Pełna integracja gospodarcza

• implikuje dodatkowo przekazanie uprawnień do prowadzenia wspólnej polityki monetarnej, fiskalnej, społecznej i stabilizacyjnej organom ponadnarodowym

Formy polityki integracyjnej

	Eliminacja barier rozwoju wzajemnych powiązań handlowych	Zewnętrzne wspólne ograniczenia handlowe	Wolny przepływ czynników produkcji	Harmonizacja polityki pieniężnej i fiskalnej, stałe kursy walutowe lub wspólna waluta	Unifikacja rodzajów polityki odcinkowej, w tym pieniężnej i fiskalnej (określenie ich przez władze centralne	Unifikacja polityki sensu stricto	Jedna polityka ponadkrajowa
Strefa wolnego handlu
Unia celna
Wspólny rynek
Unia monetarna
Unia ekonomiczna
Unia polityczna
Pełna integracja ekonomiczna

1