Tkanka nerwowa to tkanka, która ma zdolność do odbierania bodźców pochodzących ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego. Są one przekształcane na odpowiednie impulsy oraz przekazywane do odpowiednich ośrodków w celu sterowania całym organizmem. Występuje we wszystkich narządach organizmu, a największe jej skupiska tworzą ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Zbudowana jest z komórek nerwowych (neurocytów) i ich wypustek oraz zakończeń nerwowych.
Nerw - splot różnej długości i grubości włókien nerwowych (wypustek neuronów - aksonów) okrytych wspólną otoczką, wchodzących w skład obwodowego układu nerwowego i przewodzących bodźce czuciowe (nerwy aferentne) i ruchowe (nerwy eferentne).
Neuron - neurocyt z wypustkami cytoplazmatycznymi i wyspecjalizowanymi zakończeniami nerwowymi.
Rodzaje połączeń między komórkami nerwowymi (synapsy):
chemiczna
elektryczna
Rodzaje zakończeń nerwowych w skórze:
wolne zakończenia nerwowe
łąkotki (krążki) Merkla
kłębki nerwowe
ciałka dotykowe Meissnera
ciałka opuszkowe Krausa
ciałka Ruffiniego
ciałka blaszkowate Vatera-Pacciniego
Naskórek - nabłonek wielowarstwowy plaski rogowaciejący.
Komórki:
keratynocyty(wytwarzające keratynę),
melanocyty,
komórki Merkla,
komórki Langerhansa.
Warstwy:
podstawna
kolczysta
ziarnista
jasna
zrogowaciała
Warstwa podstawna - najgłębsza, cylindryczne komórki keratynocyty z owalnymi jądrami ułożonymi prostopadle do błony podstawnej. Komórki połączone są desmosomami. Ich cytoplazma zawiera filamenty cytokeratynowe. Znajdują się tu komórki macierzyste, wytwarzające komórki podlegające dalszemu różnicowaniu oraz nowe komórki macierzyste.
Warstwa kolczysta - kilka pokładów wielobocznych Komorek, ulegających spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry. Połączone są desmosomami, które po zastosowaniu preparatyki histologicznej uwypuklają się w postaci kolców. Cytoplazma również zawiera filamenty cytokeratynowe ale grubsze niż w warstwie podstawnej. W tej warstwie rozpoczyna się synteza swoistych białek(inwolukryna), które wejdą w skład ostatecznego produktu procesu rogowacenia - płytki rogowej.
Warstwa ziarnista - kilka pokładów komórek wrzecionowatych, lezących równolegle do powierzchni skóry, ze spłaszczonymi jądrami, które stopniowo zanikają. Całą cytoplazmę stopniowo wypełniają ziarnistości. Także syntetyzowane są swoiste białka (profilagryna, lorikryna, SPR, kornifina, inwolukryna), magazynowane w ziarnistościach. Synteza glikolipidów, które występują w postaci kertynosomów. Ich zawartość zostaje wydzielona do przestrzeni międzykomórkowej w górnych pokładach warstwy, powodując uszczelnienie naskórka i bariery nieprzepuszczalnej dla wody.
Warstwa jasna - kilka pokladow komórek o niewyraźnych granicach, bez jąder i organelli, połączone desmosomami, cytoplazma wypełniona gęsto filmentami cytokeratynowymi, spojonymi filagryną. Występuje tylko w grubym naskórku (podeszwy).
Warstwa zrogowaciała - dzieli się na dwa pokłady: warstwa zbita i złuszczająca się.
Zbita: komórki bezjądrzaste, spłaszczone, ściśle przylegające w postaci płytek/łusek rogowych.
Złuszczająca się: komórki luźno ułożone, stale się oddzielają i odrywają (złuszczają).
Złuszczanie komórek jest możliwe dzięki zanikowi połączeń międzykomórkowych.
Płytka rogowa składa się z rdzenia utworzonego z filamentów cytokeratynowych spojonych filagryną i otoczki powstałej ze swoistych białek keratynowych.
Różnicowanie naskórka prowadzi do wytworzenia jednorodnej warstwy zrogowaciałej, nieprzepuszczalnej dla wody, dzięki obecności glikolipidów i steroli, które uszczelniają przestrzenie pomiędzy płytkami rogowymi, co daje mu funkcje ochronna.
Melonocyty - komórki występujące w warstwie podstawnej naskórka, wywarzające melaninę w melanosomach. Melanina to barwnik skórny, który zwiany jest z wytwarzaniem pigmentu oraz ma znaczenie ochronne przed przenikaniem do głębszych warstw skory promieni nadfioletowych. Pęcherzyki bez aktywnej tyrozynazy to ziarna melaniny. gromadzą się one w wypustkach melanocytów, te zaś są pochłaniane przez keratynocyty ochraniając w ten sposób DNA prze promieniowaniem UV.
Komórki Langerhansa(dendrytyczne) - komórki występujące w górnych pokładach warstwy kolczystej. Kształt gwiaździsty, z licznymi wypustkami, owalnym jądrem i jasna cytoplazma. Maja na powierzchni antygeny zgodności tkankowej MHC kl. II, receptory dla odcinka Fc przeciwciał i składnika C3 dopełniacza. Mogą dzięki temu wychwytywać antygeny i prezentować je komórkom immunologicznie kompetentnym (gł. limfocytom). Nalezą do systemu APC.
Komórki Merkla - występują w całym naskórku, często w okolicy wolnych zakończeń nerwowych. Jadra tych komórek są duże, nieregularne, cytoplazma zawiera aparat Golgiego, ER gładką, wolne rybosomy oraz pęcherzyki neuroendokrynne. Prawdopodobnie są swoistymi receptorami czucia i produkują substancje miejscowo czynne.
Skóra właściwa
Warstwa brodawkowa - jej górna powierzchnia graniczą ca z naskórkiem ma przebieg falisty, wyniosłości te nazywane są brodawkami skórnymi. U dołu graniczy ze splotem naczyniowym. Tkanka łączna luźna zawiera wszystkie rodzaje włókien, komórki układu immunologicznego, fibroblasty, histiocyty. W brodawkach wystepuja naczynia krwionośne włosowate, chłonne, włókna nerwowe oraz zakończenia nerwowe( ciałka dotykowe, kolbki końcowe, ciałka Ruffiniego), pęczki Komorek mięśniowych gładkich. Do każdej brodawki dochodzi jedna tętniczka, która rozdziela się na naczynia włosowate łączące się w żyły i wytwarzające sploty w różnych warstwach skóry.
Warstwa siateczkowa - leży miedzy powierzchownym splotem naczyniowym a tkanka podskórną, zbudowana z tk. łącznej zbitej, liczne włókna kolagenowe splatające się z włóknami sprężystymi.
Tkanka podskórna - zbudowana ze zrazików tkanki tłuszczowej otoczonych pasmami tkanki łącznej. Może zawierać głębsze odcinki przydatków skóry oraz zakończenia nerwowe (ciałka Paciniego).
Włosy - nitkowate twory rogowe, które utworzone są z komórek zrogowaciałych zawierających keratynę twardą(spojenia filamentów cytokeratynowych białkiem trichohialiną).
Budowa:
korzeń - tkwi w skórze, kończy się cebulką, która umieszczona jest w mieszku włosowym. Wpukla się do niej brodawka włosa, silnie unaczyniona i unerwiona. Cebulka zawiera komórki macierzy włosa
łodyga/trzon - wystaje ponad powierzchnie skóry, rdzeń pokrywają płaskie komórki dachówkowato zachodzące na siebie i zwrócone ku górze.
Fazy wzrostu włosa
anagen - podziały mitotyczne komórek macierzy cebulki włosa, wzrost włosa
katagen - kończy się wówczas, gdy włos osiągnie wysokość gruczołu łojowego, ustają podziały macierzy i włos przestaje rosnąć. Następnie, obumarły włos przechodzi w fazę spoczynku i równocześnie w brodawce włosa powstaje nowy włos
telogen - spoczynek, wypadanie włosa starego.
Paznokcie - rogowy twór paznokcia.
Budowa:
płytka paznokciowa, która jest widoczna
łożysko paznokcia, na którym spoczywa płytka, zbudowane z tkanki łącznej włóknistej pokrytej naskórkiem, pełni funkcje odżywcza
wał skórny/paznokciowy, otaczający na brzegach płytkę
macierz, która jest wpukleniem naskórka pozbawionym warstwy ziarnistej, leży pod wałem, jej komórki różnicując się, nie ulęgają złuszczaniu
obrąbek naskórkowy podpaznokciowy i nadpaznokciowy
Gruczoły
Potowe
zwykłe(małe) - cewkowe proste, cześć wydzielnicza tworzy kłębek tkwiący na pograniczu skóry właściwej i tk. podskórnej. Dwa typy Komorek w nabłonku wydzielniczym: ciemne (uwalniające glikoproteidy do potu), jasne (wydzielające wodę i elektrolity do potu).
zapachowe (duże) - duży rozmiar, budowa rozgałęziona, pęcherzykowa, światło odcinka wydzielniczego szersze, przewód wyprowadzający otwiera się do mieszka włosowego. W procesie wydzielania trzyszczytowe fragmenty cytoplazmy tracone są wraz z wydzielina. Występują w okolicach wtórnych cech płciowych i dołach pachowych.
Łojowe - powstają z uwypuklenia torebki zewnętrznej włosa i wchodzą w skład aparatu wlosowo-łojowego otwierając się do mieszka włosowego. Mogą także uchodzić bezpośrednio na powierzchnie skóry nieowłosionej (powieka, odbyt, napletek). Maja postać rozgałęzionych pęcherzyków, z krótkim przewodem wyprowadzającym. Komórki nabłonka syntetyzują lipidy. Cala komórka zamienia się w łój i zostaje wydzielana z odcinków wydzielniczych pod wpływem skurczu mięsni lub ciśnienia.
Gruczoł dokrewny - narząd lub jedna do kilku komórek gruczołowych, których podstawową funkcją jest wytwarzanie i wydzielanie substancji poza swój obszar. Substancje takie określa się ogólnie, jako wydzielinę (sekret). Wydzielina wytworzona przez gruczoł dokrewny dzięki osmozie przechodzi bezpośrednio do płynów ustrojowych (krew, limfa).
Przysadka mózgowa
Płat tylny(cz. nerwowa i pośrednia) - zbudowana z zakończeń aksonów pochodzących z jader wielokomórkowych podwzgórza oraz pituicytów i tkanki łącznej z naczyniami. Aksony transportują neurosekret i magazynują go w swoich zakończeniach. Wytwarzane są tutaj neurohormony:
h. antydiuretyczny (ADH, wazopresyna) - działa na cewki w nerkach, zwiększając wchłanianie zwrotne wody, a w wysokich dawkach podnosi ciśnienie krwi.
oksytocyna - wywołuje skurcze porodowe macicy oraz skurcz komórek mioepitelialnych w odcinkach wydzielniczych gruczołu mlekowego.
Cześć pośrednia - szczątkowa u dorosłego człowieka, zbudowana z Komorek zasadochłonnych często tworzących pęcherzyki.
Płat przedni (cz. gruczołowa) - grupy i pasma komórek miedzy, którymi znajdują się naczynia włosowate zatokowe. Typy komórek: chromofoby(zdegranulowane k. chromofilne i k, gwiazdkowate) i k. chromofilne(budowa typowa dla komórek wydzielających hormony polipeptydowe. Regulują one czynność innych narządów dokrewnych lub działają bezpośrednio na narządy docelowe. Bezpośrednio działają:
prolaktyna - wzmaga produkcje mleka w gruczole mlekowym
somatotropina - stymulująca w wątrobie produkcje somatedyn, które warunkują wzrost kości na długość dzięki pobudzaniu proliferacji Komorek chrząstki wzrostowej
Na inne narządy działają:
tyreotropina - tarczyca, zwiększa wychwytywanie jodków i endocytoza jTG
kortykotropina - nadnercza
gonadotropiny - gonady
Tarczyca - zbudowana z dwóch płatów, otoczona torebką łącznotkankową, która wnikając do miąższu narządu wprowadza naczynia i nerwy. Składa się z dużej liczby pęcherzyków. W ich wnętrzu znajduje się koloid, na zewnątrz otoczone tkanka łączną i gęstą siecią naczyń włosowatych. Komórki pęcherzykowe w części podjadrowej zawierają duże ilości siateczki szorstkiej, a w części nadjadrowej aparat Golgiego i duże ziarna wydzielnicze.
Tarczyca produkuje hormony, które są jodowanymi pochodnymi tyrozyny: trójjodotyronina i tyroksyna. Hormony dostają się do krwi przez dołączenie lizosomu do endosomu, we krwi przenoszone są za pomocą białka nośnikowego.
T3, T4 - zwiększa zużycie tlenu, metabolizm i podwyższa temp. ciała, w okresie rozwoju są niezbędne do rozwoju tk, nerwowej, wzrostu szkieletu i ciała, zwiększają stężenie cukru i obniżają stężenie cholesterolu we krwi.
Komórki C tarczycy, w obrębie pęcherzyka, produkują kalcytoninę, które reguluje gospodarkę wapniowa.
Przytarczyce - komórki główne, które produkują PTH regulujący gosp. wapniowa oraz komórki kwasochłonne (oksyfilne).
Regulacja gospodarki wapniowej ma duże znaczenie ogólnoustrojowe gdyż od tego jonu zależy funkcja większość Komorek, głownie nerwowych i mięśniowych. W jelicie CaBP transportuje jony wapnia do krwi, z których cześć może być magazynowana w kościach, a ich nadmiar wydalany przez nerki, Stężenie wapnia we krwi jest stałe i kontrolowane przez 3 hormony: kalcytonina, parathormon, kalcitriol (aktywna forma Wit. D3).
Nadnercza - cześć korowa i rdzenna.
Cześć korowa - trzy warstwy: kłębuszkowata, pasmowata i siateczkowata. Wszystkie komórki tych warstw maja podobna budowę typowa dla komórek produkujących hormony steroidowe. Komórki warstwy pasmowatej maja więcej wakuoli lipidowych, a mitochondria Komorek poszczególnych warstw różnią się nieznacznie układem grzebieni.
ACTH wpływa na warstwę pasmowata regulując sekrecje glikokortykoidów.
Hormony nadnerczy:
mineralokortykoidy - najważniejszy jest aldosteron, regulują gosp. wodno-elektrolitowa i ciśnienie krwi
glikokortykoidy - główny przedstawiciel to kortyzol, maja wielokierunkowe działanie, wypływają na hematopoezę, ciśnienie krwi, prace serca, ukl. nerwowy, sekrecje HCl i pepsyny w żołądku oraz resorpcje wody w jelicie grubym. Hormony te podnoszą stężenie glukozy we krwi, wzmagając katabolizm tkanki tłuszczowej, kostnej i mięśniowej oraz procesy glikogenezy. Hamują także produkcje interleukiny, leukotrienów i prostaglandyn.
hormony płciowe - androgeny i estrogeny, wydzielane w ilościach niemających znaczenia fizjologicznego.
Część rdzenna - zbudowany z Komorek chromafinowych tworzących gniazda otoczone licznymi naczyniami włosowatymi zatokowymi, spotyka się tez nieliczne kom, nerwowe.
Komórki te są unerwione przez nerwy cholinergiczne, kontrolujące wydzielanie katecholamin. Maja budowę charakterystyczna dla Komorek produkujących hormony białkowe. Dzielą się na komórki A - wydzielające adrenalinę i NA wydzielające noradrenalinę. Katecholaminy są pochodnymi tyrozyny. Powodują one wzrost stężenia glukozy we krwi dzięki stymulacji rozkładu glikogenu w wątrobie i mięśniach oraz uwalniają wolne kwasy tłuszczowe z tk, tłuszczowej. Podnoszą ciś. krwi przy jednoczesnym rozkurczu tętnic wieńcowych i mięsni szkieletowych. Wzmagają czujność mózgu działając na twór siatkowaty. Wszystkie te efekty umożliwiają organizmowi maksymalna koncentracje i wysiłek podczas stresu.
Podwzgórze reguluje wydzielanie hormonów i neurohormonów z przysadki na dwa sposoby:
aksony z pola hipofizjotropowego podwzgórza dochodzą do krążenia wrotnego przysadki, zakończenia tych aksonów tworzą połączenia nerwowo-naczyniowe, liberyjny i statyny wydzielane są do krwi i żyłami wrotnymi dochodzą do przedniego płata przysadki mózgowej, regulując wydzielanie hormonów tropowych
jądra wielokomórkowe w podwzgórzu wydzielają neurosekret składający się z białka nośnikowego i neurohormonów, jest on transportowany aksonami do części nerwowej przysadki i tam magazynowany i w miarę potrzeby uwalniany do krwi ( u człowieka ADH i oksytocyna)
Układ płciowy męski i żeński
Jądro
Funkcja:
wytwarzanie komórek rozrodczych męskich (plemników) i płynu, w którym są one zawieszone
wydzielanie androgenów i czynników regulujących wytwarzanie plemników
Budowa:
na zewnątrz silnie unerwiona błona biaława zbudowana z tkanki łącznej zwartej splotowatej, z dużą ilością włókien kolagenowych
środjądrze - zgrubienie warstwy naczyniowej, od którego odchodzą w głąb narządu pasma łącznotkankowe dzieląc jadro na płaciki,
w każdym płaciku występuje 2-4 kanalików krętych nasiennych wytwarzających plemniki
w każdym płaciku miedzy kanalikami krętymi występuje tkanka łączna luźna śródpłacikowa z licznymi naczyniami krwionośnymi, limfatycznymi i nerwami, tworząc tk. śródmiąższową,
w obrębie tej tkanki leżą pojedynczo lub w grupach komórki śródmiąższowe jądra/ Leydiga tworzące gruczoł śródmiąższowy jądra, komórki te różnicują się i uwalniają testosteron, który:
w życiu płodowym pobudza wytwarzanie gonad męskich
później pobudza spermatogenezę i wytworzenie drugorzędowych cech płciowych
pobudza procesy anaboliczne, przerost komórek np. mięśni szkieletowych
Wydzielają one również reninę, która przez angiotensynę osocza reguluje zwrotnie syntezę testosteronu oraz oksytocynę wpływająca na ruchy perystaltyczne kanalików nasiennych.
kanaliki kręte nasienne - posiadają nabłonek plemnikotwórczy, który zbudowany jest z Komorek podporowych Sertoliego i k. plemnikotwórczych, błona zewnętrzna posiada komórki mioidalne podobne w budowie do miocytów gładkich, maja zdolność kurczenia się.
Czynność hormonalna:
LH - pobudza komórki Leydiga do wydzielania androgenów, głownie testosteronu, który oprócz stymulacji spermatogenezy i wytwarzania II-rz cech płciowych uczestniczy w sprzężeniu zwrotnym, regulując wydzielanie lutropiny z przysadki.
FSH - działa na komórki Sertoliego, które wydzielają białko wiążące androgeny (ABP) oraz produkują inhibinę M hamującą wydzielanie FSH (sprzężenie zwrotne).
Najądrze
Głowa - składa się z kanalików wyprowadzających jądra oraz z początkowego odcinka przewodu najądrza.
Trzon i ogon - zbudowane z poskręcanego przewodu najądrza.
Przewód najądrza - wysłany wysokim nabłonkiem dwurzędowym, składającym się z komórek niskich przypodstawnych i Komorek walcowatych, które na wolnej powierzchni maja długie mikrokosmki (stereocilia), zapobiegają one fagocytozie plemników przez k. nabłonkowe. Komórki walcowate wydzielają do światła przewodu płyn o odczynie lekko kwaśnym, zwierający białka proste, glikoproteiny, fosfolipidy i sole mineralne. Znajduje się tutaj ABP(duże stężenie androgenów), co warunkuje dojrzewanie plemników. Jest to miejsce dojrzewania i magazynowania plemników.
Jajnik
pokryty nabłonkiem płciowym (jednowarstwowym sześciennym)
pod nim błona biaława
kora - obwodowa cześć, zawiera pęcherzyki jajnikowe, w których rozwijają się żeńskie komórki płciowe, jest to tkanka łączna z włóknami kolagenowymi, sprężystymi oraz siateczkowymi, z Komorkami tucznymi, fibroblastami, makrofagami, miedzy pęcherzykami wyst. skupiska Komorek tworzące gruczoł śródmiąższowy jajnika, produkujący estrogeny pod wpływem przysadki. Pęcherzyki mogą być w różnym stadium:
pierwotne - komórka jajowa w stadium oocytu I rzędu, pod błona biaława
wzrastające - I rzędowe, kora jajnika, maja osłonkę przezroczysta posiadająca receptory wiążące podczas zapłodnienia i warstwę ziarnista
dojrzewające - II rzędowe, maja osłonkę pęcherzykową, która ma warstwę wewnętrzne zawierającą komórki odpowiedzialne za produkcje hormonów i zewnętrzną
dojrzałe/Graafa - III rzędowe, duże, maja jamę pęcherzykową, wzgórek jajonośny, warstwę ziarnista, osłonkę pęcherzykową, wytwarza hormony steroidowe i polipeptydowe. Komórki warstwy wewnętrznej osłonki produkują androgeny, które są przekształcane w Komorkach ziarnistych w estrogeny. W Polowie cyklu miesięcznego pod wpływem LH dochodzi do owulacji - uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka i przejście jej do jajowodu.
zanikowe(atrezyjne) - w okresie reprodukcyjnym zaczyna dojrzewać kilkanaście pęcherzyków ale tylko jeden osiąga pełny rozwój zakończony owulacja, pozostałe ulęgają atrezji czyli degeneracji. Atrezję powoduje pęcherzyk dominujący.
ciałko żółte - powstaje po owulacji z elementów budujących pęcherzyk Graafa, komórki warstwy ziarnistej gromadząc w cytoplazmie lipidy i luteinę(żółty barwnik), przekształcają się w duże jasne komórki luteinowe, mające cechy Komorek syntetyzujących steroidy. Odpowiedzialne są za syntezę i uwalnianie progesteronu oraz oksytocyny(skurcze macicy) i relaksyny(zmiany w budowie spojenia łonowego). Występują tez komórki paraluteinowe.
menstruacyjne - gdy Komorka jajowa nie zostanie zapłodniona
ciążowe - gdy komórka zostanie zapłodniona i zagnieżdżona, pod wpływem gonadotropiny łożyskowej
ciałko włókniste a następnie białawe - degeneracja ciałka żółtego, stłuszczanie Komorek luteinowych i paraluteinowych, wzrost włókien w pasmach łącznotkankowych, zwłóknienie ciałka
rdzeń - środkowa część, silnie unaczyniona i unerwiona tkanka łączna wiotka z licznymi włóknami sprężystymi i pojedynczymi miocytami, zbudowana z Komorek wnękowych produkujących androgeny pod kontrola gonadotropin.
Macica
Ściana:
endometrium - błona śluzowa, nabłonek walcowaty, komórki migawkowe, limfocyty T i NK, gruczoły maciczne produkujące śluz, szczególnie korzystny przed owulacja, tętnice spiralne, warstwa czynnościowa i podstawna, podczas krwawienia miesięcznego warstwa czynnościowa i nabłonek złuszczają się.
myometrium - błona mięśniowa, warstwa podśluzowa, naczyniowa, nadnaczyniowa, przerost w okresie ciąży, pod wpływem oksytocyny i prostaglandyn kurczy się podczas porodu.
perimetrium - błona surowicza, osłania macice od zewnątrz.
Cykl jajnikowy - trwa 28 dni i polega na zmianach zachodzących w gonadzie żeńskiej pod wpływem hormonów gonadotropowych przysadki (LH i FSH). Cykliczność wydzielania tych hormonów kontrolowana jest przez gonadoliberyny podwzgórza
1-14 dzień - faza folikularna, produkcja FSH, która pobudza do wzrostu pęcherzyki jajnikowe, komórki ziarniste zaczynają tuwalniach hormony steroidowe, gdy stężenie estrogenów jest duże hamują one FSH, atrezja pęcherzyków i pozostawienie dominującego
ok. 14 dnia - wzrost LH, owulacja, pękniecie pęcherzyka Graafa
od 15 dnia do końca - faza lutealna, powstanie ciałka żółtego. które produkuje progesteron i estrogeny, oksytocyna, inhibine, relaksyne. Progesteron przygotowuje macice do przyjęcia zarodka i gruczoły mlekowe do produkcji mleka.
Cykl menstruacyjny - trwa 28 dni i dotyczy zmian zachodzących w błonie macicy, jest on odbiciem zmian hormonalnych wywołanych przez jajnik.
faza proliferacyjna(wzrostu, estrogenowa) - 4-14 dzień cyklu, rozrost błony śluzowej, szybkie podziały Komorek tkanki łącznej warstwy podstawnej i gruczołów macicy.
faza sekrecyjna(wydzielania, luteinowa) - po jajeczkowaniu, pod wpływem progesteronu i estrogenów wydzielanych przez ciałko żółte błona macicy znacznie grubieje, komórki zrębu gromadzące tłuszcz i glikogen staja się komórkami doczesnowymi, gromadzi się płyn przesiękowy, upulchnienie endometrium, intensywna produkcja śluzu, jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia faza nie jest przedłużana i dochodzi do skurczu tętnic spiralnych oraz zmian martwiczych.
faza miesiączkowa(złuszczania, menstruacyjna) - trwa przez kilka pierwszych dni cyklu, rozkurcz tętnic spiralnych, martwiczo zmieniona warstwa czynnościowa błony śluzowej i krew tętnic spiralnych dostaje się do jamy macicy a stamtąd na zewnątrz co objawia się krwawieniem, pod koniec fazy następuje odbudowa endometrium.