Wykorzystanie technik socjometrycznych w pracy nauczyciela

• SOCJOMETRIA - jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie uwarunkowań, istoty i przemian nieformalnych związków międzyosobowych w grupach rówieśniczych.(T. Pilch, T. Bauman)

• BADANIE SOCJOMETRYCZNE - polega na pytaniu każdego członka zespołu o to, kogo w zespole obdarza się szczególnymi uczuciami sympatii, zaufania czy wrogości. ( A. Janowski)

• TECHNIKI SOCJOMETRYCZNE - stosujemy tam, gdzie chcemy stwierdzić fakt, a nie opinie o fakcie.

Dotyczą one:

• struktury grupy,

• relacji między członkami grupy ( np. Kto mnie wybierze?, Jakie jest moje znaczenie?, Czy się liczę w grupie, czy nie?)

Cel:

• zbadać jak jest,

• interweniować,

• zobaczyć, co się zmieniło.

• TESTY SOCJOMETRYCZNE - podział

1. ze względu na atrakcyjność,

2. prestiż (np. należy przeredagować kontrakt wychowawcy z uczniami)

• Badamy socjometrycznie tylko wtedy, gdy są obecni wszyscy w klasie!

Wyniki testu socjometrycznego są anonimowe, służą planowaniu pracy wychowawczej.

• Warunki niezbędne do spełnienia, przeprowadzenia badań:

• 100% frekwencja,

• nie zaburzone kontakty wychowawcy, nauczyciela z klasą (jeśli jest inaczej robi to pedagog)

• zewnętrzne warunki - atmosfera (np. nie zaglądanie do kolegi)

• Literatura

T. Pilch, T. Bauman (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i

jakościowe.

A. Janowski (2002). Pedagogika praktyczna. Zarys problematyki, zdrowy

Rozsądek, wyniki badań.

K. Konarzewski (2000) Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia

praktyczna.

TEST SOCJOMETRYCZNY

I Nasz drużyna podjęła zobowiązanie, że w okresie zimy harcerze będą dobrowolnie pomagać ludziom starszym, samotnym i chorym., zamieszkującym na naszym osiedlu. Pomoc ta polegać będzie na robieniu zakupów, wykonywaniu lżejszych prac i załatwianiu prostych spraw. Najłatwiej pomoc taką zorganizować parami, aby na wypadek gdy jedna osoba jest zajęta, druga mogła ją zastąpić.

Proszę Was zatem abyście poniżej wymienili według kolejności 3 osoby z drużyny, z którymi chcielibyście wykonywać swoje zadania:

1) .....................................................

2) .....................................................

3) .....................................................

A z tymi osobami nie chciałbym wykonywać naszego zadania:

1) .....................................................

2) .....................................................

3) .....................................................

II Za tydzień nasza drużyna weźmie udział w konkursie na najlepiej zorganizowaną zabawę. Aby dobrze wypaść w konkursie podzielimy się na trójki, które obmyślą i przygotują swoje propozycje.

Z kim z naszej drużyny chciałbyś przygotować się do tego konkursu? Wymień w kolejności 3 osoby.

1) .....................................................

2) .....................................................

3) .....................................................

A z kim nie chciałbyś przygotowywać konkursu:

1) .....................................................

2) .....................................................

3) .....................................................

SOCJOMETRIA A BADANIE STRUKTURY ZESPOŁU

Elementy składające się na SPÓJNOŚĆ	Czynniki wyznaczające MIEJSCE W ZESPOLE	PRZYWÓDZTWO
istniejące u wielu członków swoiste poczucie dużego znaczenia danej grupy, jej roli i odrębności od innych grup atrakcyjność grupy dla jej członków, poczucie satysfakcji płynące z przynależności do zespołu orientacja na osiągnięcie wspólnych celów wysoko ocenianych przez wszystkich członków zbieżność motywów i interesów skłaniających poszczególnych członków grupy do przynależności do niej akceptowanie przez większość członków zespołu obowiązujących norm znaczna liczba związków przyjacielskich łączących członków grupy wielość typów więzi łączących uczestników (różnorodne potrzeby członków zespołu mogą być w nim zaspokajane)	ogólna atrakcyjność dla członków zespołu role pełnione w zespole oraz znaczenie (status), jakie pozostali członkowie przypisują tym rolom miejsce w strukturze porozumiewania zgodność lub niezgodność z normami grupowymi miejsce w strukturze przywódczej	Kto jest nieformalnym przywódcą zespołu? Kto i jakie ma możliwości wywierania wpływu na pozostałych członków zespołu? W jakich dziedzinach szczególnie zaznacza się wpływ przywódcy? Jakie czynniki decydują o tym, że klasa traktuje tę lub inną osobę jako przywódcę? Jakie cechy charakteryzują osoby najbardziej skłonne do podporządkowania się.

SOCJOGRAM

Przedstawia wewnętrzną strukturę klasy szkolnej (podział na grupy nieformalne,

pozycję społeczną poszczególnych uczniów w klasie)

• rysujemy kilka kół koncentrycznych ( w zależności od ilości wyborów)

• linią pionową przecinamy koła na połowy (jedna przeznaczona będzie dla dziewcząt druga dla chłopców)

• nanosimy symbole uczniów w odpowiedniej połowie socjogramu i we właściwym kole ( najwięcej wyborów w kole wewnętrznym); zaczynamy od osób z odwzajemnionymi wyborami

• naniesione wybory łączymy strzałkami

Analiza ilościowa

Opiera się na obliczaniu wskaźników indywidualnych i grupowych

• - wskaźniki indywidualne informują o popularności jednostki wśród pozostałych członków grupy,

• wskaźniki grupowe informują o stopniu nasilenia stosunków interpersonalnych w grupie,

KATEGORIE SOCJOMETRYCZNE UCZNIÓW

DZIECI AKCEPTOWANE	W stosunku do innych występują silne postawy pozytywne. Mają największe możliwości zaspokajania potrzeb psychicznych w klasie oraz największe szanse prawidłowego rozwoju. Zespół klasowy jest dla nich terenem sukcesu, zapewnia poczucie bezpieczeństwa. W badaniach socjometrycznych uzyskują dużo wyborów pozytywnych, tzw. Gwiazdy socjometryczne
DZIECI PRZECIĘTNIE AKCEPTOWANE	Raczej lubiane, choć nie zajmują ważnego miejsca w strukturze grupy. Przebywanie w grupie nie dostarcza im zbyt wielu bodźców pozytywnych, ale też nie jest źródłem silnych bodźców negatywnych.
DZIECI O STATUSIE NIEZRÓWNOWAŻONYM	Część uczniów ma do nich stosunek pozytywny a inna część negatywny; są jakby akceptowane i odrzucane jednocześnie. Sytuacja ich nie jest korzystna z punktu widzenia prawidłowego rozwoju społecznego. W badaniach socjometrycznych uzyskują dużo wyborów pozytywnych dużo negatywnych.
DZIECI NIEAKCEPTOWANE
DZIECI IZOLOWANE Funkcjonują na marginesie życia klasy. Inni uczniowie nie okazują im zainteresowania, nie mają więc możliwości zebrania doświadczeń społecznych. W badaniach socjometrycznych nie uzyskują wyborów pozytywnych ani negatywnych, bądź otrzymują ich bardzo niewiele.	DZIECI ODRZUCONE Uczniowie nielubiani. Nie mają wpływu na życie klasy, nie mają możliwości zaspokajania potrzeb. Przebywanie w grupie jest dla nich źródłem negatywnych przeżyć, frustrujących doświadczeń społecznych. W badaniach socjometrycznych uzyskują dużą liczbę wyborów negatywnych przy jednoczesnym braku lub niewielkiej liczbie wyborów pozytywnych.

ARKUSZ SAMOOCENY NAUCZYCIELA

Lp.	Pytanie	Tak/ Nie
1	Czy zapoznaję moich uczniów programem nauczania w danym semestrze/roku szkolnym?
2	Czy buduję plan wynikowy nauczania na podstawie czynnościowej analizy materiału nauczania?
3	Czy określam cele każdej prowadzonej przeze mnie lekcji?
4	Czy uczniowie znają te cele?
5	Czy znam aktywne metody nauczania?
6	Czy dobieram metodę nauczania do możliwości uczniów?
7	Czy dobieram metodę nauczania do treści lekcji?
8	Czy dobieram ćwiczenia ilustrujące treść tak, by kształcić umiejętności uczniów?
9	Czy dobór ćwiczeń motywuje moich uczniów do wzmożonej pracy?
10	Czy mam zaplanowany system oceniania osiągnięć uczniów przed rozpoczęciem nauczania?
11	Czy moi uczniowie znają stosowane przeze mnie kryteria oceniania?
12	Czy moje oceny są rzetelną informacją dla ucznia o jego osiągnięciach?
13	Czy zachęcam uczniów do dokonywania samooceny ich pracy?
14	Czy mój uczeń ma możliwość poprawienia swoich ocen?
15	Czy regularnie informuję rodziców moich uczniów o osiągnięciach ich dzieci?
16	Czy zapewniam pomoc uczniom słabszym?
17	Czy pomagam w rozwoju uczniom uzdolnionym?
18	Czy szanuję prawo ucznia do wypowiadania własnego zdania?
19	Czy wypracowałem z moimi uczniami reguły pracy w klasie?
20	Czy pytam uczniów i ich rodziców o ich oczekiwania względem mnie jako wychowawcy i nauczyciela przedmiotu?
21	Czy podejmuję działania integrujące moją klasę?
22	Czy doskonalę ciągle mój warsztat pracy?

Imię i nazwisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I Kogo z koleżanek i kolegów ze swojej klasy najchętniej wybrałbyś do współpracy w nauce (np. odrabianie lekcji z matematyki) lub zespołowego wykonywania przydzielonego przez nauczyciela zadania:

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ia Z kim zdecydowanie nie chciałbyś współpracować?

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II Wyobraź sobie, że w naszej klasie organizowany będzie wieczorek rozrywkowy. Z kim najchętniej chciałbyś siedzieć przy jednym stoliku?

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IIa Z kim zdecydowanie nie chciałbyś siedzieć przy jednym stoliku?

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

TEST SOCJOMETRYCZNY (propozycje)

I

1. ze względu na atrakcyjność

Organizujemy biwak w Ustroniu. Pokoje są trzy osobowe. Podaj z kim (tylko dwie osoby) chciałbyś być w pokoju?

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Z kim nie chciałbyś być w pokoju?

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. prestiż

Musimy przeredagować kontrakt wychowawcy z uczniami. Będziemy pracować w zespołach. Wybierz trzy osoby do Twojego zespołu.

1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II

1. Wybierz tych, z którymi chcesz pracować w grupie (najwięcej 5 osób).

2. Wybierz tych, z którymi nie chcesz pracować w grupie (najwięcej 5 osób).

III

Przykład testu badającego normy obowiązujące w zespole.

„ZGADNIJ KTO?”

1. To jest ktoś kto dokucza słabszym, psuje zabawę, jest złośliwy.

2. To jest ktoś kto jest wesoły, potrafi się bawić, pomaga innym.

3. Czy jest wśród nas ktoś kto panuje nad swoim temperamentem, prawie nigdy nie jest rozdrażniony lub zły, kto jest zawsze pogodny, nawet gdy ma problemy w nauce. Kto to taki?

1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI

Określ swój stosunek do kolegów i koleżanek w klasie stawiając odpowiedni symbol przy każdej osobie:

Bardzo lubię + +

Lubię +

Nie lubię -

Bardzo nie lubię - -

Lp.	Imiona i nazwiska uczniów w klasie	Symbole
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33

ANKIETA

Powiedz kto w Twojej klasie:

1. Zawsze chodzi sam i unika innych dzieci.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Jest koleżeński, chętnie pomaga innym, pożycza różne rzeczy.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. Często skarży na innych, plotkuje.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Często bije inne dzieci, szuka zaczepki, dokucza.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Chce aby go inne dzieci słuchały, naśladowały.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Często kłóci się z innymi, nie umie żyć w zgodzie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Wymyśla najciekawsze zabawy i umie nimi kierować.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8. Jest dumny, ważny, lubi się przechwalać.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9. Bardzo dużo wie i umie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Jest pracowity, obowiązkowy, dobrze wypełnia polecenia.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11. Mało wie i umie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12. Jest niezaradny, powolny, z niczym nie może sobie poradzić.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13. Nie odrabia zadań i nie przygotowuje się do lekcji.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14. Lubi kłamać i oszukiwać.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15. Nie dba o swój wygląd.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16. Jest wesoły, uśmiechnięty, chętnie bawi się z innymi.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17. Jest zawsze ładnie ubrany, ma dużo ciekawych rzeczy.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18. Źle zachowuje się na lekcji i na przerwie, jest ciągle upominany przez nauczycieli.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19. Niechętnie bierze udział w zabawach, nie dzieli się pomysłami, nie zgłasza się na lekcji.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20. Jest nieśmiały.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21. Zbiega o względy nauczycieli.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22. Niechętnie pomaga innym, niechętnie pożycza swoje rzeczy.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Materiał opracowała: H. Michna

---