Przemiany polityczno ekonomiczne ostatnich lat w Polsce stymulowały szybki rozwój szkółkarstwa roślin ozdobnych. Duży w tym okresie popyt na drzewa i krzewy doprowadziły do powstania wielu nowych gospodarstw oraz do kilkukrotnego wzrostu powierzchni gospodarstw już istniejących. Rosnąca w związku z tym konkurencja wpłynęła wpłynęła z kolei na zmiany w asortymencie uprawianych roślin. Na rynku krajowym pojawiła się więc coraz więcej odmian atrakcyjnych drzew i krzewów ale często są one nie przystosowane do naszego klimatu. Aby scharakteryzować te zmiany prześledziliśmy zarówno katalogi jak i oferty handlowe oraz przeprowadziliśmy wiele rozmów ze szkółkarzami.

Na podstawie tych badań okazało się, ze w latach 2000- 2004w obrocie hurtowym w Polsce dostępne było 1846 gatunków i odmian drzew i krzewów ozdobnych z czego 440 taksonów (23,8%) stanowiły rośliny iglaste a 1406 (76,2%) liściaste. Wśród tych ostatnich najwięcej oferowano różaneczników i azalii (205 taksonów, czyli 11,1 % całego asortymentu szkółkarskiego i 14,5 % wszystkich roślin liściastych. Drugą grupę stanowiły róże 172 taksony tj. 9,3 % całego asortymentu szkółkarskiego i 12,2 % wszystkich roślin liściastych.

Wśród roślin liściastych najliczniej reprezentowane był odmiany żywotnika zachodniego (47 taksonów, czyli 10,7% asortymentu iglastego) oraz cyprysika Lawsona (44 taksony, czyli 10%). W zestawieniach tych nie uwzględniliśmy gatunków i odmian rozmnażanych w małych ilościach, często w pojedynczych gospodarstwach i nie zawsze wymienianych w cennikach (tych taksonów jest około 650). Najczęściej były to rośliny szczepione o wartościach kolekcjonerskich.

Kolekcjonerskich zestawieniu tym nie uwzględniono również gatunków i odmian nowych w uprawie, rzadko spotykanych i z dotychczasowych badań wynika, że są one mało odporne na mrozy.

Liczba taksonów w katalogach handlowych może być błędna ze względu na błędy w pisowni. Liczba taksonów w dalszym ciągu ulega zmianom a to z tych względów, ze dopiero po pewnym czasie ujawniły się choroby u odmian, które sprowadziliśmy.

W latach 2000- 2004 powstało wiele nowych szkółek, najwięcej małych i średnich, które z chwilą rozpoczęcia produkcji sprowadziły wiele nowych odmian zarówno asortymentu iglastego jak i liściastego.

Z rozmów z producentami wynika, że prawie 70 % szkółkarzy chce zwiększyć najbliższym czasie powierzchni swojego gospodarstwa.

Co czwarty właściciel szkółki deklarował wprowadzenie lub zwiększenie produkcji drzew i krzewów iglastych, co piąty roślin liściastych, liściastych tylko co siódmy drzew alejowych (duże szkółki).

Coraz więcej gospodarstw importuje rośliny, a przyczyną jest tutaj chęć uzupełnienia i poszerzenia asortymentu, a niekiedy skrócenie czasu uprawy. Dostawy z zagranicy nie przekraczają jednak 30% własnej produkcji (zwykle 10-20%).

Coraz powszechniejsze staje się importowanie roślin ale w niewielkich ilościach do zakładania mateczników zwłaszcza przez te firmy, które zajmują się produkcją młodego materiału.

Producenci - szkółkarze nie sprowadzają materiału dorosłego.

Szacunkowa liczba szkółek i całkowita powierzchnia upraw szkółkarskiego materiału ozdobnego w Polsce TABELA

Liczba szkółek i całkowita powierzchnia upraw szkółkarskiego materiału ozdobnego w Polsce w 2002 r., wg. Danych z Powszechnego Spisu Rolnego

Szacunkowa liczba szkółek i całkowita powierzchnia upraw szkółkarskiego materiału ozdobnego w Polsce:

Grupy szkółek	liczba	powierzchnia upraw(ha)
1.małe0-1ha 2.śrdnie1-3ha 3.duże3-6ha 4.b.duże>6ha	818 360 180 42	613,5 828,0 846,0 793,8
razem	1400	3081,3

Liczba szkółek i całkowita powierzchnia upraw szkółkarskiego materiału ozdobnego w Polsce w 2002r., wg. danych z Powszechnego Spisu Rolnego:

Grupy szkółek	liczba	powierzchnia upraw (ha)
1.małe0-1ha w tym:0,05ha 0,5-1ha 2.średnie 1-2ha 3.duże 2-5 ha 4.b.duże >6ha	2413 2078 335 368 298 166	375 165 210 469 862 2687
razem	3245	4393

Powierzchnia produkcji ozdobnego materiału szkółkarskiego w Polsce i wybranych krajach UE:

kraj	Powierzchnia szkółek
		ogółem ha	m2/mieszkańca
1.Holandia 2.Niemcy 3.Polska -szacunek własny -dane ze spisu rolne. 4.W.Brytania	11500 14000 3081 4393 7400	7,2 1,7 0,8 1,1 1,3

Powierzchnia produkcji ozdobnego materiału szkółkarskiego w Polsce i wybranych krajach UE TABELA

W latach 2000- 2004przeprowadzono badania ankietowe dotyczące rozwoju produkcji szkółkarskich roślin ozdobnych w Polsce. Objęły one 161 gospodarstw i szkółki. Podzielono je na 4 grupy w zależności od powierzchni upraw szkółkarskich. I były to: 1.małe o powierzchni 0,1- 1ha (44gospodarstwa) 2.średnie o pow. 1,1-3ha (42 gosp.) 3.duże o pow. 3,1-6ha (34 gosp.) 4.b.duże o pow. powyżej 6,1 ha (41 gosp.)

W celu oszacowania areału upraw, wielkości i wartości8 produkcji oraz dokonania porównań z produkcją w innych krajach potrzebna jest dokładna znajomość liczby szkółek w krajach. Takimi informacjami nie dysponuje ani Główny Urząd Statystyczny ani Urzędy Skarbowe, ani Inspekcja Nasienna, która posiada tylko dane dotyczące szkółek sadowniczych.

Punktem wyjścia do oszacowanie liczby gospodarstw szkółkarskich w Polsce była liczba szkółek zidentyfikowanych na podstawie dostępnych katalogów związkowych oraz firm ogrodniczych szczególnie handlowych.

Ustalono że w 2000 i 2001 roku ogłaszało się w ten sposób w całym kraju ok.733 gospodarstwa, zajmujące się produkcją ozdobnego materiału szkółkarskiego.

Nie wszyscy jednak producenci ogłaszają się w katalogach, przykładem może być region lubelski, gdzie wg. Danych uzyskanych z jednej firmy prowadzącej skup krzewów róż. W regionie tym w 2000 roku róże dostarczało 136 producentów zaś w katalogach firm ogłaszało się tylko 25 producentów.

Lubelszczyzna należy do największych pod względem liczby producentów krzewów róż. Można więc założyć iż w innych rejonach kraju podobnie jak w tym regionie nie ogłasza się średnio mniej więcej połowa producentów uprawiających róże.

Przyjmując na podstawie przeprowadzonych badań, że produkcją krzewów róż zajmowało się w 2000 r. 65-70% wszystkich gospodarstw szkółkarskich to całkowita liczba tych ostatnich wzrośnie w skali kraju o około 500 gospodarstw

Dla uzyskania pełnego obrazu należy uwzględnić jeszcze szkółki produkujące inne grupy roślin z wyjątkiem róż.

Z badań wynika że w gospodarstwach objętych ankieta nie uprawiało róż w ogóle ok.30-33% producentów. Zatem ogólna liczba szkółek w kraju powinna wzrosnąć co najmniej o 170 gospodarstw. Dlatego w zestawieniu w tabeli 1 podano liczbę 1400 gospodarstw zajmujących się produkcją szkółkarską.

W celu określeni całkowitej powierzchni szkółkarskiej upraw roślin ozdobnych w Polsce najlepiej byłoby pomnożyć oszacowaną liczbę szkółek przez średni areał gospodarstwa szkółkarskiego wynikający z badań, który wyniósł 4,8 ha.

Taki rachunek doprowadziłby jednak do oszacowania powierzchni na 9240 ha (zbliżony do Holandii) jednak trzeba pamiętać że w Polsce przeważają gospodarstwa małe, dlatego przyjmuje się, że w Polsce mamy ok. 7000 ha upraw szkółkarskich (zbliżony do Wielkiej Brytanii).

Aby popełnić jak najmniejszy błąd przy obliczeniach od oszacowanej liczby gospodarstw odjęto szkółki objęte badaniami, a następnie określono w przybliżeniu ile z pozostałych 1239 szkółek znajduje się w przyjętych, w trzech grupach obszarowych.

Podział szkółek ba grupy obszarowe przedstawi się następująco, ogólnej liczbie 3 grup wielkościowych: 1.gospodarstwa małe stanowiły ok. 56% 2.gospod. średnie stanowiły ok.25% 3.gospod. duże i d. duże stanowiły ok. 19%

Przy analizie szczegółowej okazało się, ze szkółek małych jest ok. 62 %, średnich 25%, a pozostała część to szkółki duże i b. duże.

Dysponując liczbą szkółek w danej grupie obszarowej przemnożono przez średni areał gospodarstw w danej grupie i uzyskano wynik całkowitej powierzchni upraw szkółkarskich w Polsce, który wynosi 3081,3 ha.

W roku 2002 przeprowadzono w Polsce powszechny spis rolny, który objął także produkcję szkółkarską, ale tylko po względem liczby gospodarstw oraz powierzchni upraw drzew i krzewów, wyniki tego spisu zostały podane w 2003 r.

Wg. tych danych gospodarstw zajmujących się produkcją ozdobnego materiału szkółkarskiego w Polsce było 3245. powierzchnia upraw szkółkarskich wyniosła 4393ha.

Porównując więc uzyskane wyniki szacunkowe z badań oraz ze spisu widzimy, że wzrosła wg. spisu zarówno liczba szkółek (2,3 krotnie), jak i powierzchnia upraw (o 1311,7ha).

Biorąc więc pod uwagę, że są to dane z spisu z 2002r. oraz że produkcja szkółkarska ciągle się rozwija, szkółek jak i powierzchni upraw ciągle przybywa.

Wg. Głównego Urzędu Statystycznego szkółek małych było2413 (o 1596 więcej niż oszacowano), a powierzchnia upraw tych gospodarstw wyniosła zaledwie 375ha (o 238,5 ha mniej niż oszacowano).

Liczba szkółek bardzo dużych o pow. 6 ha wynosi 166, a areał na którym produkowano w nich ozdobny materiał szkółkarski 2687 ha.

Wg. analiz wydaje nam się, że powierzchnia szkółek małych jest większa jak i ich powierzchnia jest większa.

Z analizy wynika, że główna powierzchnia szkółek małych waha się w granicach 0,75 ha, a nie jak podają wyniki GUS poniżej 0,5ha.

Kolejna sprawa, która wydaje nam się nie odzwierciedla dokładnie danych to liczba szkółek b. dużych w danych GUS podaje się, że liczba szkółek b. dużych wynosi 42 szkółki, jednak GUS przyjął pewne założenia, że do szkółek b. dużych zalicza się już szkółki o pow. 5ha. Natomiast wg. Polskiego Związku Szkółkarzy jako dolną granicę przyjęto dla szkółek d. dużych 6,1ha.

Porównując dane szkółkarzy z danymi GUS wynika, że w 2003r. szkółek o pow. 6,1 ha było 70, co oznacza że co najmniej 90 takich szkółek nie jest zarejestrowanych w Związku Szkółkarzy Polskich.

Liczba szkółek średnich i dużych , gdy bierzemy pod uwagę szacunkowe dane jest wg. badań bliższa prawdzie niż podana przez GUS.

Wg. naszych szacunków średnia pow. szkółki w Polsce wynosi 2,2 ha, natomiast wg. danych GUS 1,3 ha. Różnice te mogą wynikać z innej kwestii, a mianowicie często do spisu GUS podawano typowo szkółki sadownicze, a nie roślin ozdobnych.

Porównując areał upraw materiału ozdobnego należy powiedzieć, że w Polsce jest on: 2,6-3,7 razy mniejszy niż w Holandii; 3,1-4,5 razy mniejszy niż w Niemczech; 1,7-2,4 razy mniejszy niż w W. Brytanii.

Po przeliczeniu pow. upraw na jednego mieszkańca jeszcze bardziej powiększa się nasz dystans do Holandii, ale w porównaniu z Niemcami i W.Brytanią wartości te są podobne, co świadczy o dużym potencjale polskiego szkółkarstwa.

Nasz udział w łącznej pow. ozdobnych upraw szkółkarskich w kraju wynosi 11,5%. (W.Brytania 20%, Holandia 31%, Niemcy 37%).

TABELE

Wszystkie badane gospodarstwa zostały podzielone na 4 grupy: małe (0,1-1ha)- badano 44 gosp.; średnie (1,1-3ha(- badano 42 gosp. ; duże (3,1-6ha)-badano 34 gosp.; b.duże (powyżej 6 ha)- badano 41 gosp.

Opisywano wielkość produkcji materiału szkółkarskiego ozdobnego, oszacowano oddzielnie dla upraw pojemnikowych ,a oddzielnie dla upraw gruntowych mnożąc liczbę szkółek w każdej grupie obszarowej przez średnią wielkość produkcji poszczególnych grup roślin przypadającą na 1 gospodarstwo danej wielkości.

Wielkość produkcji szkółkarskiego materiału ozdobnego uprawianego w pojemnikach w latach 2000-2004 oszacowano na 103400 tys. sztuk ok. 15% tej liczby stanowiły siewki oraz ukorzenione sadzonki przeznaczone do dalszej uprawy.

Produkcja gotowego materiału szkółkarskiego wynosiła więc ok. 87,9 mln sztuk. Najwięcej w pojemnikach uprawiano roślin iglastych (ok. 33,9 mln sztuk) co stanowi 38,6% upraw kontenerowych. Na 2 miejscu znalazły się krzewy i drzewa liściaste oraz byliny z taką samą produkcją (ok. 19 mln sztuk) co stanowi 21,6%upraw kontenerowych.

Kontenerowych Polsce w latach 2000-2004uprawiano więc w pojemnikach prawie 2-krotnie więcej roślin iglastych niż liściastych. Liściastych krajowych szkółkach istnieją także znaczne różnice produkcji poszczególnych grup roślin w zależności od wielkości gospodarstwa. W szkółkach o powierzchni do 6 ha rośliny iglaste stanowiły 33,9 do 39,1 %upraw kontenerowych, natomiast w gospodarstwach b. dużych 52,5%.

Największy udział krzewów i drzew liściastych produkcji kontenerowej miały szkółki średnie (24,7%) i b. duże (22,9%). W małych i dużych szkółkach wyższy był natomiast udział bylin odpowiednio 31,5% i 34,6%.

W szkółkach b. dużych byliny stanowiły 14,4% a w średnich tylko 3,7% całkowitej produkcji.

W tych ostatnich gospodarstwach produkowano stosunkowo dużo pnączy oraz wrzosów i wrzośców, których udział w produkcji pojemnikowej wynosił 10,1% i 18,1% podczas gdy w pozostałych szkółkach nie przekraczał 6%. W średnich szkółkach największa była również produkcja siewek oraz ukorzenionych sadzonek.

Wyjaśnieniem tego zjawiska może być fakt iż w tej grupie obszarowej najwięcej było gospodarstw specjalizujących się w produkcji siewek i ukorzenionych sadzonek (tzw młodzieży).

Liczne były w tej grupie także szkółki w których produkowano tylko jedną grupę roślin np. wrzosowate, pnącza lub byliny. Najmniej w pojemnikach uprawiano drzew alejowych oraz krzewów róż. Łącznie ich udział w uprawach kontenerowych wyniósł w tych latach odpowiednio 0,3 % i 0,4%. \w przypadku obu tych grup większy ich udział w produkcji zarówno w szkółkach małych jak i b. dużych.

Wielkość produkcji szkółkarskiego materiału ozdobnego uprawianego w gruncie oszacowano na 50,5 mln sztuk z czego prawie 50% stanowiły siewki i ukorzenione sadzonki, które przeznaczono do dalszej uprawy i nie trafiły one na rynek finalny. Nie zajmowały one też większej powierzchni upraw w gruncie. Produkcja więc gotowego materiału roślin liściastych przeznaczonego do sprzedaży wynosiła więc ok. 24,7 mln sztuk.

W gruncie najwięcej uprawiano krzewów róż, łącznie ok. 12 mln sztuk czyli 46,7% upraw gruntowych materiału przeznaczonego do sprzedaży. Natomiast wg. danych GUS o eksporcie tych krzewów faktyczna wielkość uprawy róż szacuje się na ok. 21,2 mln sztuk przy czym 9,6 mln sztuk stanowiły podkładki.

Eksport krzewów róż okulizowanych i szczepionych wyniósł w tych latach ok. 12 mln sztuk. Zważywszy w powszechnej opinii eksportujemy ok. 70-75% produkcji róż.

Po różach stosunkowo dużą grupę uprawianych upraw gruntowych stanowiły krzewy liściaste 6,9 mln sztuk co stanowi 26,8 % całości upraw gruntowych. Następnie rośliny liściaste ok. 6 mln sztuk czyli 23,4%, a mniejszą grupę stanowiły drzewa alejowe 3,1% łącznej produkcji całego materiału gruntowego.

Podobnie jak w przypadku produkcji w kontenerach także w gruntowej produkcji występowały różnice w rozmiarach produkcji poszczególnych grup roślin zależnych od wielkości gospodarstwa. Największy udział produkcji w szkółkach o powierzchni większej niż 1ha miały róże. Wynosił on dla szkółek średnich- 47,6%, dla dużych 60%, b. dużych 44,7%. Natomiast w szkółkach małych udział róż w produkcji gruntowej wynosiła 18,2%.

Rośliny liściaste największy udział w produkcji miały szkółki b. duże , najmniejszy- szkółki duże.

Tutaj również był inny w porównaniu z danymi z produkcji pojemnikowej był stosunek roślin iglastych do liściastych. Liściastych gruncie uprawiano nieco więcej roślin liściastych. Natomiast w szkółkach małych ok. 60% uprawiano roślin iglastych, a 40% liściastych.

Nigdy w Polsce nie są rejestrowane średnie ceny zbytu materiału szkółkarskiego proponowanego przez producenta.

W tym celu, aby obliczyć średnie ceny materiału szkółkarskiego wykorzystano 80 ofert handlowych firm szkółkarskich z różnych części kraju. Oszacowanie średnich cen nie było możliwe przy dużej ich zmienności:

1.związany z metodami uprawy (pojemniki, grunt) 2.z ogromną różnorodnością gatunkową w danej grupie roślin 3.ze sposobami rozmnażania (czy to z siewu, sadzonek czy szczepionek , czy rozmnażanie metodą In vitro) 4.z wielkością pojemników 5.z wiekiem materiału oferowanego do sprzedaży 6.z lokalizacją szkółki.

Ponadto nie dysponowano szczegółowymi danymi dotyczącymi liczby roślin sprzedawanych po danej cenie. Średnie ceny roślin są średnimi arytmetycznymi ustalonymi dla każdej grupy roślin osobno, gdzie wyodrębniono wśród nich 5 rodzajów najczęściej stosowanych kontenerów. Dodatkowa drzewa i krzewy iglaste, liściaste oraz byliny podzielono na 3 kategorie:

1.z nich stanowiły produkty najpopularniejsze w danej grupie (najłatwiejsze w rozmnażaniu i produkcji- było ich najwięcej) 2-gą grupę stanowiły nowości odmianowe , formy karłowe i tzw. soliterowi 3-cią formy szczepione oraz rośliny szczególnie cenne (bardzo trudne w rozmnażaniu i stąd rzadkie na rynku)

Dzięki temu różnice pomiędzy ceną minimalną a max danej rośliny produkowanej w takim samym pojemniku były niewielkie i wynosiły od kilku do kilkunastu zł.

Do obliczenia wartości produkcji roślin iglastych, liściastych i bylin przyjęto średnie oceny roślin 1 klasy jakości w pojemnikach o pojemności 3 litrów dla drzew i krzewów oraz 0,6 l dla bylin.

W podobny sposób ustalono ceny roślin uprawianych w gruncie, ale nie wyodrębniono tutaj poszczególnych kategorii.

SZACOWANIE ŁĄCZNE WARTOŚCI

W celu oszacowania wartości produkcji, całkowitą jej wielkość w danej grupie roślin pomnożona przez obliczony powyżej sposób średnią ich cenę.

Wartość produkcji ozdobnego materiału szkółkarskiego w latach 2000- 2004 w Polsce oszacowano tym sposobem na około 700 mln. Zł.

Wynik ten może być obarczony pewnym błędem, chociaż trudno określić jego skalę. Nie można też go porównać z wynikami uzyskanymi przez innych autorów, gdyż do tej pory nie podejmowano prób takich obliczeń.

W literaturze spotkano tylko 1 przypadek, w którym autor dokonał szacunku na podstawie analogii ze szkółkarstwem niemieckim, a także na podstawie analizy importu ale bez eksportu. Oszacował on całkowitą wartość produkcji szkółkarskiej w tych latach w Polsce na około 450-500 mln. Zł., czyli na kwotę około 200-250 mln mniejszą niż wykazały to nasze badania.

Różnica jest znaczna, ale szacowania dokonane przez wspomnianego autora mają charakter przybliżony, gdyż nie zagłębiał się on w szczegóły i np. nie podawał on wielkości produkcji w pojemnikach oraz w gruncie. Ponadto wydaje się, że nie uwzględnił on młodych roślin do dalszej produkcji, które chociaż nie trafiają bezpośrednio na rynek to dla wielu szkółek stanowią one produkt finalny.

ASORTYMENT

Przy prawie 3,5 krotnej przewadze wielkości produkcji w pojemnikach nad produkcję w gruncie, wartość tej 1-wszej była 3,7 razy wyższa, co związane jest z cenami poszczególnych grup roślin.

Wielkość cen określa znaczenie tych grup roślin z ekonomicznego punktu widzenia. Przykładem są tutaj drzewa alejowe,które stanowiły tylko 0,9% wyprodukowanych roślin, ale w łącznej wartości produkcji ich udział wyniósł 8,8%, co stawia je na 3-ciel pozycji. Znacznie mniejsza była natomiast ekonomiczna rola róż i bylin, gdyż przy udziale ilościowym wynosiła odpowiednio 10,6% i 16,6%. Ich udział ogólnej wartości produkcji wyniósł odpowiednio 2,6% i 3,6%.

Dominującą rolę wartości produkcji zachowały rośliny iglaste. Wartość ich produkcji w badanych latach wynosiła dla upraw pojemnikowych 287,5 mln zł, a dla gruntowych 78,2 mln zł, co stanowi odpowiednio 53,1% i 50 % wartości produkcji w każdej z tych grup. Na 2- gim miejscu choć już ze znacznie mniejszym udziałem w całej wartości produkcji, bo wynoszącym tylko 13,2% znajdują się drzewa i krzewy liściaste.

Oszacowanie wartości produkcji szkółkarskiego materiału ozdobnego, umożliwia ocenę roli tego działu w polskim rolnictwie i ogrodnictwie. Z analizy wartości towarowej polskiej produkcji roślinnej wynika, że udział w niej produkcji szkółkarskiej wyniósł tylko 5,6%, ale wartość ta przewyższyła produkcję takich roślin jak: jęczmień i żyto i jest tylko 2- krotnie mniejsza niż wartość towarowej produkcji ziemniaków.; 3,2 razy mniejsza niż warzyw oraz 2,6 razy mniejsza niż owoców.

Szkółkarstwo ozdobne ma istotne gospodarcze znaczenie zwłaszcza, że te 5,6% towarowej produkcji roślinnej jest wytworzona na 0,03-0,04% areału gruntów ornych, podczas gdy inne rośliny zajmują areał: jęczmień 9,5%; żyto 19,9%; ziemniaki 12,1%; warzywa 2,4%; drzewa i krzewy owocowe 2,1% powierzchni gruntów ornych.

Gdy przyjmiemy założenie ,ż produkcja szkółkarska jest wyższa o 1/3 niż oszacowano, to możemy także przyjąć ,że analogicznie wartość tej produkcji wzrasta i rzeczywiści może ona wynosić ok.900 mln zł, co w jeszcze większym stopniu podkreśla znaczenie szkółkarstwa ozdobnego.

SZKÓŁKARSTWO NA TLE INNYCH KRAJÓW

Różnice w strukturze produkcji polskiej w wybranych krajach Umają także odzwierciedlenie całkowitej wartości produkcji, ale nie tłumaczą do końca jej absolutnego poziomu. Trudno jest porównywać dane z poszczególnych krajów, a jedynie możemy się ustosunkować do takich wartości jak całkowita wartość produkcji oraz wartość produkcji na 1 mieszkańca. Możemy więc powiedzieć, że nasza produkcja szkółkarska w badanych krajach była 3x mniejsza niż holenderska, 1,9x mniejsza niż brytyjska oraz 5,7x mniejsza niż niemiecka.

Szkółkarstwo jest nauką zajmującą się produkcją roślin zarówno ozdobnych jak i owocowych

ROZMNAŻANIE

Jednym ze sposobów rozmnażania tych roślin jest rozmnażanie GENERATYWNE czyli przy udziale nasion. Jednakże przy rozmnażaniu drzew i krzewów zarówno ozdobnych jak i owocowych największe znaczenie ma rozmnażanie WEGETATYWNE, ponieważ przy rozmnażaniu generatywnym pokolenie często nie wykazuje cech rodzicielskich, w rozmnażanie wegetatywnym możemy wyróżnić jego 2 rodzaje:

1.autowegetatywne- gdzie uczestniczy w nim tylko dana odmiana lub dany osobnik.

2.heterowegetatywne- gdzie uczestniczą dwa gatunki lub dwie odmiany, gdzie wyróżniamy dwa komponenty tzw. podkładkę (może ona być rozmnażana generatywnie lub wegetatywnie) oraz tzw. szczep , który jest właściwą odmianą, którą chcemy otrzymać.

CZYNNIKI WPŁYWAŁĄCE NA ZAŁOŻENIE SZKÓŁEK

1.najlepiej byłoby , gdyby szkółka znajdowała się w pobliżu miast lub dróg głównych.

2.najlepiej gdyby był to teren płaski, i nachylenie jego nie przekraczało 5-8%, jeżeli jest nachylenie terenu to najlepiej w stronę zachodnią.

W przypadku upraw gruntowych ważny jest rodzaj gleby. Dobre są gleby piaszczysto- gliniaste w klasie 3-4. pod szkółkę roślin wrzosowatych powinny być gleby pochodzenia torfowcowego o odczynie kwaśnym, gdzie poziom wody gruntowej powinien wynosić ok. 1m.

We wszystkich glebach do upraw gruntowych zawartość próchnicy powinna wynosić powyżej 4%.

Również warstwa dolna tzw. podgleby powinna być przepuszczalna, pomimo że nie zatrzymuje wody to lepiej w niej rozwija się system korzeniowy.

Przy zakładaniu szkółek powinniśmy zawsze wykonać analizy glebowe, poprzez opis profili glebowych.

3.jeżeli chodzi o klimat to dobrze jest aby były to tereny o dużej ilości opadów, aby temp.w poszczególnych miesiącach nie była zbyt niska, grubość okrywy śnieżnej zbyt duża, a głębokość przemarzania gruntu zbyt duża.

Wg. zrzeszenia szkółkarzy polskich szkółki o powierzchni: 1.od 0,5-5h są za małe 2.od 5-20h średnie 3. powyżej 20h- duże

Oprócz powierzchni uprawnej zawsze przy szkółkach powinny być: budynki gospodarcze, wiaty na narzędzia, park maszynowy, tunele foliowe, pomieszczenia np. do rozmnażania In vitro.

Obecnie wg norm przy każdej większej szkółce powinny występować chłodnie do przechowywania i hartowania roślin. Wszystkie te pomieszczenia nie powinny przekraczać 3-5% powierzchni gospodarstwa.

Szkółka jest to teren, na którym produkuje się drzewa, krzewy, byliny itd. Najczęściej dzieli się ją na kwatery, gdzie prowadzi się zmianę upraw.

Szkółki małe są najczęściej ogrodzone, natomiast duże i bardzo duże najczęściej są obsadzone żywopłotami.

Niekiedy żywopłoty wykorzystuje się jako mateczniki lub jako rośliny nasienne , gdzie nasiona służą do produkcji podładek.

Przy bardzo dużych szkółkach wewnątrz sadzi się często drzewa, które tworzą tzw. pasy ochronne.

Obecnie w szkółkach najczęściej mamy niezależne nawadnianie, natomiast w dalszym ciągu jest nawożenie niezależne, czyli nie połączone z jednocześnie z nawadnianiem.

Przy zakładaniu mateczników zawsze powinniśmy prowadzić księgi mateczne, w których powinny być zawarte takie dane jak:1.pochodzenie roślin matecznych 2.liczba roślin matecznych 3.liczba taksonów, ich nazwy (gatunki, odmiany) 4.terminy kwalifikacji 5.plan posadzenia roślin 6.plan zmiany w mateczniku 7.każda z roślin w mateczniku powinna być etykietowana.

ROZMNAŻANIE HETEROWEGETATYWNE

Polega na spowodowaniu zrośnięcia się dwóch roślin w taki sposób że w następstwie zabiegów rosną one i funkcjonują jako jeden organizm.

Część którą zaszczepiamy nazywamy zrazem, a ten na który szczepimy określa nie mianem okładki końcowej produkcji szczepienia nazywamy szczepem jest zwykle fragment pędu.

WŚRÓD PODKŁADEK WYRÓŻNIĆ MOŻEMY podkładki generatywne pochodzące z wysiewu nasion oraz podkładki wegetatywne które uzyskać możemy w wyniku kopczykowania roślin poprzez różnego typu sadzonki. Szczepienie stosujemy najczęściej w celu uzyskania nowych form a jego powodzenie zależy od prawidłowego zrośnięcia się zraza z podkładką, w procesie zrastania się obu komponentów wyróżnić możemy etapy: 1.wytwarzanie kalusa przez zraz i podkładkę w miejscu ich zetknięcia się i wypełnianie przez komórki miękiszowe szczeliny między komponentami. 2.połączenie kanki twórczej zraza i podkładki 3.wytworzenie przez oba komponenty nowej tkanki przewodzącej. Prawidłowe zrastanie się zraza z podkładką zapewniają:

~zgodność anatomiczna i fizjologiczna

~odpowiednie stadium aktywności fizjologicznej zraza i podkładki

~zdrowotność obu komponentów

~warunki zewnętrzne (temp w zakresie 12-27C), odpowiednia wilgotność i napowietrzenie.

PODKŁADKI

Najczęściej w szkółkarstwie jako podkładek używa się tego samego gatunku jakie ma pochodzenie zraz. Podkładki powinny być dostosowane do różnych warunków glebowych, powinny być odporne na warunki klimatyczne, odporne ma mróz, choroby, szkodniki, dobrze znosić przesadzanie, łatwo się rozmnażać (wegetatywnie szczególnie), odznaczać się zgodnością fizjologiczną i dobrym zrastaniem się ze zrazem.

Podkładki w dużym stopniu wpływają na wzrost, jak również decydują o terminie i obfitości kwitnienia, długowieczności oraz odporności zraza na choroby i temp.

Zrazy wybiera się z roślin matecznych o cechach typowych dla danej odmiany, zrazy powinny być: zdrowe i dobrze rozwinięte, pobrane w odpowiednim dla danej techniki szczepienia terminie.

Zrazy do szczepienia zimowego i wczesnowiosennego tniemy późną jesienią i przechowywujemy w chłodni w temp.

0-4C w odpowiedniej wilgotności, natomiast zrazy do szczepienia letniego pobieramy z pędów jednorocznych tuż przed szczepieniem.

Wyróżnia się 3 takie szczepienia:

1.zimowe- w szklarni lub tunelu, od końca stycznia do końca maja, w tym przypadku możemy szczepić w ręku na nie ukorzenionych sadzonkach

2.wczesnowiosenny koniec czerwca- początek maja, szczepimy w ten sposób małe drzewa ozdobne. Możemy je przeprowadzać w nie ogrzewanych tunelach lub bezpośrednio w gruncie

3.letni czerwiec- wrzesień, odbywa się on w gruncie, wszystkie drzewa owocowe i róże.

OKULIZACJA RÓŻ

Wczesną wiosna wysadzamy do gruntu podkładki (dwuletnie lub jednoroczne) pochodzące z siewu , w przypadku podkładek zawsze je obsypujemy. Przed okulizacją zawsze musimy okryć szyje korzeniową którą okulizujemy. Najczęściej okulizujemy w literę T.

Nie okulizujemy od południa!

Po 2-3 tygodniach sprawdzamy czy przyjęły się oczka, czy wytworzył się kalus.

---