Choroby przewlekłe okresu rozwojowego część 1.
Zakres zagadnień
--Rozwój dziecka przewlekle chorego
--Choroby układu krążenia
--Choroby układu oddechowego
--Choroby nerek i dróg moczowych
--Choroby układu trawienia
Choroba przewlekła morbus chronicus
W ujęciu klasycznym choroba - proces patologiczny trwający ponad 4 tygodnie (sic!), cechujący się brakiem (sic!) nasilonych objawów chorobowych.
Choroby
- o pierwotnie przewlekłym przebiegu
-wtórnie przewlekłe, będące zejściem choroby o ostrym przebiegu
W przebiegu choroby przewlekłej
-Zaostrzenie objawów [EXACERBATIO]
-Zmniejszenie się nasilenia [REMISSIO]
-Czasowe ustąpienie objawów [INTERMISSIO]
Już pobieżne skonfrontowanie klasycznej definicji obnaża jej niedostatki - m.in. brak odniesienia do oceny somatycznej i emocjonalnej kilku milionów ludzi żyjących przez wiele lat z chorobą przewlekłą, przy czym pewien procent tych pacjentów żyje w ciągłym zagrożeniu śmiercią. Coraz liczniejszą grupę wśród chorych przewlekle stanowią dzieci i młodzież, ~23% będących w wieku rozwojowym cierpi na choroby przewlekłe.
Problemy somatyczne
-znaczenie wczesnego rozpoznania choroby
-dostęp do wysokospecjalistycznych procedur medycznych
-opieka medyczna w miejscu zamieszkania
-przekazanie spod opieki pediatrycznej pod internistyczną
Problemy psycho-społeczne
-ekonomiczne podstawy opieki domowej nad dzieckiem przewlekle chorym
-dostęp do szkolnictwa
-dostęp do rynku pracy
-ekonomiczne podstawy niezależności osoby dorosłej przewlekle chorej „od zawsze”
Główny dylemat
1. Brak pieniędzy w budżecie państwa i budżecie rodzinnym na zaspokojenie potrzeb ludzi chorych przewlekle.
2. Postęp w medycynie stwarza bezustannie nowe możliwości, których „powszechne” zastosowanie następuje po kilku a nawet kilkunastu latach: 2.1 czas trwania badań klinicznych 2.2. sposoby rozprzestrzeniania się nowej metody
Ważne pytania
- Kiedy potrzeby osoby przewlekle chorej stają się „nadmierne” [wygórowane?, przesadzone?]?
- Kto może o tym decydować?
- W jaki sposób nowe rozwiązania terapeutyczne mogą zostać udostępnione pacjentom?
Konieczność „równowagi”
Zachowanie równowagi pomiędzy:
-realnymi możliwościami terapii i naturalną chęcią całkowitego usunięcia choroby
-wydatkami na dziecko chore i pozostałe, zdrowe dzieci w rodzinie
-czasem poświęcanym dziecku choremu i zdrowemu w rodzinie
Sposoby przekazywania wiedzy o chorobach przewlekłych
1. Media: kampanie
1.1. organizowane przez instytucje państwowe
1.2. organizowane przez stowarzyszenia chorych i towarzystwa lekarskie
1.3. organizowane przez firmy farmaceutyczne
1.4. organizowane przez media
2. Praca z chorymi i ich rodzinami w ramach stowarzyszeń pacjentów
3. Praca z pacjentem i jego rodziną w oddziale szpitalnym, poradni [wzorcowy model - cukrzyca typu 1]
4. Media: kultura
4.1. książki i broszury - ograniczony zasięg
4.2. filmy i sztuki teatralne
4.3. radio [niestety często w tle ukryta firma farmaceutyczna! Czasami to źle, czasami „mniej” źle
Utrudnienie
Nie chcemy „słuchać” stale o chorobach, gdyż się ich lękamy!
Ludzie przewlekle chorzy często nie chcą przebywać wyłącznie w gronie równie dotkniętych, nawet tą samą chorobą - m.in. porażka organizacyjna stowarzyszeń pacjentów
Do opinii publicznej docierają ŁATWIEJ dramatyczne apele o pomoc w sfinansowaniu leczenia niż rzeczowe informacje o sposobach zachowania zdrowia
Choroby przewlekłe układu krążenia
Objawy - postrzegane i przekazywane
Sinica obwodowa - zasinienie wokół ust, zasinienie powiek może pojawiać się u zdrowych niemowląt
Sinica błon śluzowych - wskazuje na wadę serca, tzw. przeciek z prawej strony na lewą
Szybka męczliwość - płytki oddech, złe tolerowanie wysiłku, niechęć do ssania u niemowląt
Ból w okolicy serca - rzadko pochodzenia somatycznego, na skutek wady w układzie krążenia
Niedobór masy ciała i wzrostu - może skazywać na wadę serca
Otyłość - może przebiegać z nadciśnieniem tętniczym!
Nieprawidłowy fenotyp - często wada serca albo/i nadciśnienie tętnicze wchodzą w skład zespołów wad wrodzonych np. Marfana, Turnera, Noonan, Downa, glikogenoza (ch. Pompego, embriopatia różyczkowa
Podstawowe czynności lekarskie
Określenie prawidłowości rozwoju w stosunku do wieku kalendarzowego i wzrostowego
Osłuchanie serca, pomiar tętna [fali tętna obwodowego] i ustalenie czy symetryczne, pomiar ciśnienia tętniczego - rozmiar mankietu dla dzieci, który powinien mieć szerokość około 2/3 długości ramienia dziecka
Badania dodatkowe
Rtg klatki piersiowej
EKG - elektrokardiogram dla 1. określenia ew. zaburzeń rytmu, 2. zmian anatomicznych, takich jak przerost jam serca, 3. niedokrwienia serca
Echokardiografia - ocenia struktury i czynność serca, ujawnia charakter przepływu krwi przez poszczególne struktury serca
Badania inwazyjne - cewnikowanie
Badania inwazyjne
CEWNIKOWANIE dla dokonania pomiarów ciśnień w jamach serca i naczyniach
Pomiar utlenowania krwi
Angiografia selektywna- kontrastowe badanie rtg jam serca i głównych naczyń krwionośnych, przez cewnik podawany jest środek kontrastowy [cieniujący], na serii zdjęć ukazywana jest anatomia serca i naczyń, badanie może być poszerzone o interwencję terapeutyczną za pomocą cewników
Lecznicze cewnikowanie serca - technika tzw. angioplastyki zwężonych ujść zastawkowych oraz w niektórych przypadkach zamykania połączeń np. PDA przetrwałego przewodu tętniczego, łączącego prawidłowo u płodu pień tętnicy płucnej z aortą, zamyka się wkrótce po urodzeniu [około 10% wrodzonych wad serca]
Choroby przewlekłe układu krążenia
--Wady wrodzone serca
--Nabyte wady [zaburzenia struktury]
--Choroby zaburzające czynność serca
--Zaburzenia rytmu
Wady wrodzone serca
Rozwój kardiochirurgii dziecięcej, a ostatnio także płodowej, spowodował wczesne interweniowanie i leczenie, często definitywne
Opieka psychologa gdy:
wada późno wykryta
zachodzi konieczność wielokrotnych zabiegów
całkowite usunięcie nieprawidłowych przepływów niemożliwe technicznie
Nabyte wady
Nabyte niedomykalności zastawek
Powstawanie tętniaków tętnic wieńcowych [np. w chorobie Kawasakiego] albo aorty [np. w zespole Turnera]
Choroby zaburzające czynność serca
Zapalenie mięśnia serca, najczęściej o etiologii infekcyjnej, a w przypadku kolagenoz nieinfekcyjnej
Kardiomiopatie - zastoinowa i przerostowa
W razie przewlekłej i postępującej niewydolności mięśnia serca rozważenia przeszczepu.
Zaburzenia rytmu
Częstoskurcz nadkomorowy [SVT] - najczęstsze objawowe zaburzenie rytmu u dzieci i młodzieży, charakter napadowy, HR około 160/min. (niemowlęta nawet 300/min.)
Całkowity blok serca (przedsionkowo-komorowy III0), wolna czynność serca, powodem może być choroba kolagenowa matki, wówczas przeciwciała przechodzą przez łożysko i uszkadzają układ bodźco-przewodzący serca płodu
Omdlenia ortostatyczne
Omdlenia pochodzenia neurosercowego powodują napadowe, przejściowe utraty świadomości, spowodowane przez niedostateczne ukrwienie mózgu.
Występują najczęściej podczas stania, rzadziej siedzenia, mogą być poprzedzone wydarzeniami wywołującymi lęk, stres
Zapobieganie - może być wystarczające unikanie sytuacji wywołujących napad
. Omdlenia ortostatyczne: mechanizm
Zmiana pozycji z leżącej na stojąca albo nieruchome stanie, powoduje zaleganie krwi żylnej [zgodnie z grawitacją] w dolnych partiach ciała, może być „uwięzionych” od 300 do 800 mL krwi i o tyle zmniejszony powrót krwi żylnej do serca. Ukrwienie mózgu, które nie powinno się zmieniać bez względu na pozycję ciała albo rodzaj aktywności, w niektórych sytuacjach zostaje przejściowo pogorszone → omdlenie
W warunkach fizjologicznych odruch z baroreceptorów powoduje zwiększenie rytmu serca i obkurczenie łożyska naczyniowego → więcej krwi wraca do serca, ciśnienie wzrasta, ukrwienie mózgu pozostaje na stałym poziomie.
Niekiedy zaburzenie pobudzeń z układu współczulnego i przewaga układu przywspółczulnego wywołują reakcje przeciwną - poszerzenie łożyska i zwolnienie HR → omdlenie
Napady afektywnego bezdechu
Pomiędzy 3 miesiącem i 6 rokiem życia. NIE są objawem wady serca.
Objawy: płacz → wstrzymanie oddechu → sinica, wiotczenie, może być napad drgawek tonicznych.
Postępowanie - zapewnienie bezpieczeństwa.
Choroby przewlekłe układu oddechowego
Dotknięte około 16% dzieci i młodzieży
Zaburzenia wentylacji mogą być:
-OBTURACYJNE - zwężenie dróg oddechowych
-RESTRYKCYJNE - upośledzone rozprężanie się płuc
Obturacja
Spowodowana:
-obecnością wydzieliny albo ciała obcego w drogach oddechowych
-obrzękiem oskrzeli albo procesem zapalnym ściany oskrzeli
-przerostem albo skurczem mięśniówki gładkiej oskrzeli
-uciskiem na drogi oddechowe z zewnątrz
Restrykcja
Upośledzone rozprężanie płuc w wyniku:
-zmniejszenia podatności płuc
-zapadnięcie się płuca z powodu pogorszenia wentylacji - NIEDODMA / ODMA
-choroby nerwowo-mięśniowej [płuca są zdrowe, pogarsza się mięśniowa wentylacja płuc]
-zmiany w budowie klatki piersiowej: wady i urazy
NIEDODMA / ODMA
NIEDODMA PŁUC:
Bezpowietrzność części tkanki płucnej spowodowana uciskiem płuca albo zatkaniem oskrzela doprowadzającego, powoduje ustanie wymiany gazowej, predysponuje do stanów zapalnych, włóknienia tkanki płucnej
ODMA OPŁUCNOWA:
Ucisk płuca przez obecność powietrza w jamie opłucnowej, przestrzeni pomiędzy błonami surowiczymi otaczającymi płuca, opłucną ścienną [ścianą klatki piersiowej] i opłucną płucną, bezpośrednio otaczającą płuca
Badania dodatkowe
-Obrazowe: rtg, tomografia, MRI
-PRÓBY CZYNNOŚCIOWE PŁUC: spirometria dla oceny objętości i pojemności w poszczególnych fazach wdechu i wydechu
-GAZOMETRIA: ocena zawartości gazów i ich prężności we krwi
-BADANIA ENDOSKOPOWE: laryngoskopia, bronchoskopia
Przewlekłe choroby płuc
Nawracające zapalenia dróg oddechowych
Astma oskrzelowa
Zwłóknienie torbielowate
Dysplazja oskrzelowo-płucna
Wady rozwojowe i nowotwory
Choroby zakaźne - gruźlica
Astma oskrzelowa
Najczęstsza przewlekła choroba układu oddechowego - występuje u 5 -8% dzieci i młodzieży, charakteryzuje się:
- obturacją dróg oddechowych, odwracalną częściowo albo całkowicie, samoistnie albo na skutek podania leków
- przewlekłym stanem zapalnym oskrzeli
- nadreaktywnością oskrzeli na różnorodne czynniki stymulujące
Czynniki wyzwalające napad astmatyczny
-Infekcje ukł. oddechowego
-Skład powietrza: dym tytoniowy, ozon, skażenia atmosfery, także same zmiany pogody
-Wysiłek fizyczny
-Kontakt z alergenem, częściej wziewnym
-Emocje
-Niektóre leki i środki chemiczne
Leczenie
beta 2 sympatykomimetyki [agoniści receptorów adrenergicznych beta 2], często w postaci inhalacji
kortykosteroidy - wziewnie i doustnie
kromoglikan sodowy [dla zapobiegania napadom astmy]
Leki wziewne zwiększyły autonomię pacjentów, umożliwiają bardziej aktywne życia, uprawianie sportu, nawet zawodowego, jednak mogą być nadużywane
Mukowiscydoza
Zwłóknienie torbielowate [fibrosis cystica],
najczęstsza kończąca się śmiercią choroba wśród rasy kaukaskiej, występuje z częstością 1 : 1600 żywo urodzonych noworodków. Gen dla mukowiscydozy na chromosomie 7, dziedziczenie autosomalne recesywne, częstość nosicielstwa 1 : 20.
Zaburzenie dotyczy zwiększenia lepkości wydzieliny gruczołów, przede wszystkim w drogach oddechowych i przewodzie pokarmowym
Objawy:
-niewydolność oddechowa
-zaburzone trawienie i wchłanianie: niedrożność smółkowa noworodków, zaparcia u starszych, objawy niedoczynności trzustki [IGT, t2DM]
-niepłodność
-zahamowanie rozwoju fizycznego
Rozpoznanie - u około 10% dopiero > 10 roku życia
badanie stężenia chlorków w pocie, wynik dodatni jeśli > 60 mEq/L przed 20 rokiem ż.
badania genetyczne:
u chorego, poszukiwanie mutacji w genie na chromosomie 7
prenatalnie, jeśli w obrazie USG płodu wodobrzusze albo poszerzone pętle jelitowe
Dysplazje oskrzelowo-płucne
Przewlekła choroba u niemowląt, cechująca się koniecznością tlenoterapii po okresie noworodkowym
Jest następstwem chorób w okresie około-urodzeniowym, których leczenie wymaga podawania stale tlenu i mechanicznej wentylacji:
u wcześniaków z zespołem błon szklistych
u dzieci donoszonych: z zapaleniem płuc, po aspiracji smółki, z wadą przepony
Patogeneza
Toksyczne działanie tlenu
Urazy błony śluzowej dróg oddechowych i pęcherzyków płucnych, wywołane zmianami ciśnień w czasie wentylacji za pomocą respiratora
Poprawa, zmniejszenie częstości występowania po wprowadzeniu specjalnych respiratorów noworodkowych, ograniczeniu tlenoterapii, kontrolowaniu stężeń tlenu.
Rokowanie:
- korzystne, średnio około 5 roku życia funkcje ukł. oddechowego stają się zbliżone do zdrowych dzieci,
-po opuszczeniu szpitala tlenoterapia może być potrzebna przez kilka miesięcy, a dłużej
- podatność na infekcje dróg oddechowych i astmę
- obecnie obserwacje odległych skutków choroby
Gruźlica
-choroba obecnie lekceważona, uważana za rzadko występującą
-u dzieci i młodzieży stanowi 4 - 10% nowych przypadków gruźlicy rozpoznawanych każdego roku
-zapobieganie - szczepionka BCG
-terapia profilaktyczna - dodatni odczyn tuberkulinowy, chory w środowisku
Choroby przewlekłe nerek i dróg moczowych nefrologia i urologia dziecięca
Upośledzenie
-filtracji moczu i wydalania produktów przemiany azotowej
-bilansu wodnego i elektrolitowego
-równowagi [homeostazy] kwasowo-zasadowej [pH]
-wydzielania hormonów: erytropoetyny, reniny, kinin, prostaglandyn, witaminy D
Badania dodatkowe .
1. Badanie ogólne moczu:
ocena ciężaru właściwego moczu
badanie mikroskopowe, po odwirowaniu próbkę mocz ocenia się w mikroskopie, poszukując bakterii, komórek [wałeczki utworzone z krwinek czerwonych], kryształów [szczawiany, cystyny]
pH
2. Badanie bakteriologiczne - posiew.
3. Ocena czynności kłębuszków nerkowych: zbiórka moczu - przesączanie kłębuszkowe, wydalanie białka z moczem
4. Ocena czynności cewek nerkowych - testowanie zdolności nerek do zagęszczania, rozcieńczania i zakwaszania moczu
5. Ocena funkcji pęcherza moczowego; cystoskopia i cystometria [inwazyjn
6. Obrazowanie:
USG, rtg [urografia, cystouretrografia mikcyjna], scyntygrafia, arteriografia, tomografia, MRI
7. Biopsja nerki
Objawy
-HEMATURIA - krew w moczu
-PROTEINURIA - obecność białka w moczu
-SKĄPOMOCZ [oliguria] - objaw ostrej niewydolności nerek
-WIELOMOCZ [poliuria] - nadmierne wydalanie moczu, wywołuje pragnienie prowadzące do polidypsji [nadmierne picie]
Przyczyny wielomoczu
-Moczówka prosta - niedobór hormonu przysadkowego ADH [antydiutretycznego, wazopresyny]
-Moczówka nefrogenna
-Podawanie środków moczopędnych
-Polidypsja psychogenna albo z powodów źle pojmowanej opieki nad małym dzieckiem [nadmierne pojenie]
1. Choroby przewlekłe nerek
-Zespół nerczycowy
-Choroby kłębuszków nerkowych [glomerulopatie]
-Cewkowo-śródmiąższowe zapalenia nerek
-Zakażenia układu moczowego
-Kwasice metaboliczne [nerkowe]
2. Choroby przewlekłe dróg moczowych
-Odpływ wsteczny pęcherzowo-moczowodowy
-Kamica układu moczowego
-Nieprawidłowe ujście cewki moczowej
-Zwężenie cewki moczowej
-Pęcherz neurogenny
-Choroby gonad
3. Nadciśnienie tętnicze
Domena urologów dziecięcych, a nie kardiologów
Rozpoznanie - 3 niezależne pomiary RR potwierdzają wartości > 95 centyla dla WM
Występowanie: 1% dzieci, 3% młodzieży
Podział:
pierwotne [idiopatyczne, samoistne]
wtórne: nerko- i naczyniowo-pochodne, zależne hormonalnie, w otyłości, jatrogenne [leki], każda choroba nerek może je wywołać
Zespół nerczycowy
Nie jest odrębną jednostka chorobową, może towarzyszyć każdej chorobie kłębuszków nerkowych
Charakteryzuje się nasilonym białkomoczem, przekraczającym 960 mg/m2 pow. ciała na dobę, co powoduje niedobór albumin i obrzęki, a także nadmierne stężenia lipidów
Zespół nerczycowy
Pierwotny: m.in. nerczyca lipoidowa 80% przypadków zespołów nerczycowych u dzieci
Choroby układowe przebiegające z zespołem nerczycowym: 1. infekcyjne [wirusy m.in. HIV, irus zapalenia wątroby B, bakterie] 2. nowotwory 3. choroby metaboliczne 4. choroby układowe [m.in. toczeń rumieniowaty układowy]
Przewlekła niewydolność nerek
Nieodwracalne poważne zmniejszenie przesączania kłębuszkowego:
- zahamowanie wzrastania
- konieczność stosowania diety z ograniczeniem białka, bogatej w węglowodany i tłuszcze
- pogorszenie mineralizacji szkieletu
-niedokrwistość
- nadmierne stężenie potasu we krwi
Schyłkowa choroba nerek
W przypadku stałej progresji niewydolności nerek, notowanej u dzieci i młodzież ze średnia częstością 11 przypadków na milion osób na rok]:
Postępowanie:
hemodializy
dializy otrzewnowe przez cewnik do jamy otrzewnej
przeszczep nerki - leczenie z wyboru u dzieci
Choroby dróg moczowych
Nawracające zakażenia - mogą prowadzić do zapalenia nerek i dalszych powikłań, poszukiwać wad w przebiegu dróg moczowych
Kamica dróg moczowych - może dotyczyć dzieci
Moczenie nocne i dzienne - zawsze poszukiwać zwężenia cewki moczowej, nie należy rozpoczynać różnicowania od poszukiwania przyczyn emocjonalnych
Choroby przewlekłe przewodu pokarmowego
Objawy
Powszechnie znane:
ból brzucha, biegunka, wymioty, zażółcenie powłok i śluzówek
Rzadziej łączone z chorobą przewlekłą przewodu pokarmowego:
zahamowanie wzrastania, zaburzenia zachowania
niechęć do jedzenia
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
Szczególnie u małych dzieci mogą być objawem wielu różnorodnych chorób, często infekcyjnych, jak np. zapalenie gardła, oskrzeli, płuc
Upośledzone wchłanianie jelitowe pogarsza wzrastanie, może stanowić istotny powód niedoboru wzrostu, a nie tylko niedoboru masy ciała
Sposoby badania
-Wywiad
-Zdjęcia rtg z kontrastem, USG
-„ph-metria” przełykowa
-Manometria przełyku
-Badania radioizotopowe
-Endoskopia z pobraniem wycinków błony śluzowej
-Biopsja wątroby
Podział
-Choroby przełyku
-Choroby żołądka
-Choroby jelit
-Choroby trzustki
-Choroby wątroby i dróg żółciowych
Choroby przełyku
Zaburzenie motoryki przełyku:
odpływ żołądkowo-przełykowy [skłonność do wymiotów, zgaga, zaburzenia połykania i żucia, cuchnący oddech]
zwężenia przełyku na skutek oparzeń chemicznych i obecności ciał obcych
Choroby żołądka
Zwężenie odźwiernika, dotyczy noworodków i niemowląt, leczenie operacyjne
Zapalenie błony śluzowej i choroba wrzodowa
obecność bakterii Gram-ujemnej Helicobacter pylori
do 6 r.ż. częstość niezależna od płci
powyżej 6 r.ż. M > K
lęk, stres może ujawnić chorobę
Choroby jelit 1.
Biegunki przewlekłe:
pasożyty, m.in. lambioza [Giardia lamblia, pierwotniak], amebioza [Entamoeba histolytica]
zależne od rodzaju pokarmu
celiakia
nietolerancja mleka krowiego i białka sojowego
nietolerancja węglowodanów m.in. laktozy, fruktozy
Celiakia
Choroba trzewna, enteropatia glutenowa
nietolerancja gliadyny wchodzącej w skład glutenu, białka zbóż
choroba może wystąpić w każdym wieku!
zahamowanie rozwoju fizycznego
potwierdzenie biopsjami śluzówki jelita cienkiego
Choroby jelit 2.
Przewlekła nieswoista biegunka [zespół colon irritabile, zespół podrażnionego jelita] patogeneza nieokreślona, zaburzenia motoryki żołądka i jelit, najczęstsza i najmniej charakterystyczna przyczyna przewlekłego bólu brzucha u dzieci, nasila dieta oraz stres i niepokój - psychoterapia
Zapalne choroby jelit: 30% < 20 r.ż.
wrzodziejące zapalenie okrężnicy [colitis ulcerosa]
choroba Leśniowskiego-Crohna
Colitis ulcerosa i ch. L-C
Patogeneza złożona, m.in.. Immunologiczne
Objawy: biegunki, bóle brzucha, słane łaknienie, niedobór wzrostu
Leczenie: 1. często sterydy, co nasila zahamowanie rozwoju fizycznego 2. dieta i specjalne sposoby karmienia, także pozajelitowe
Choroby jelit 3.
Zakażenia bakteryjne typu Yersinia
Zaparcia jako objaw choroby jelit:
choroba Hirschprunga, nieprawidłowe unerwienie dystalnej części odbytnicy
1 : 5000 dzieci, leczenie operacyjne
Choroby wątroby i dróg żółciowych
-Przewlekłe zapalenie wątroby
-Choroby metaboliczne wątroby
-Zespół Reye'a
Przewlekłe zapalenie wątroby
Proces zapalny > 6 miesięcy
Często jako zejście wirusowego zapalenia wątroby, polekowe, inne
Leczenie:
-interferon w przypadku WZW B
-przeszczep
Choroby metaboliczne wątroby
Choroba Wilsona:
dziedziczona autosomalnie recesywnie
uszkadzają odkładające się złogi miedzi
rzadko przed 5 r.ż.
objawy neurologiczne i zmiany osobowości, zwykle po 10 r.ż
.
Zespół Reye'a
Występuje najczęściej do 16 roku życia
Współcześnie częściej obserwowany - zbyt częste stosowanie aspiryny?
Przyczyny: infekcja wirusowa, np. ospa wietrzna, zatrucia toksynami np. grzybów pleśniowych
Objawy: wymioty → pobudzenie, zaburzenia świadomości, śpiączka
W 20% rokowanie niekorzystne
Choroby trzustki
Niewydolność trzustki - często w przebiegu mukowiscydozy
Zapalenie trzustki - towarzyszy zapaleniu intensywny ból w nadbrzuszu, promieniujący do pleców