UKŁAD NERWOWY AUTONOMICZNY

2009.10.24

1. AUN wraz z układem hormonalnym odpowiada za utrzymanie homeostazy. Jego czynność zachodzi poza naszą świadomością na drodze odruchowej. Jego efektory są zazwyczaj unerwione podwójnie antagonistycznie. Odruchy złożone kontrolowane są przez korę mózgu i układ limbiczny a odruchy proste zachodzą tylko w obrębie jednego narządu. Cechuje go duża plastyczność z powodu licznych synaps, transmiterów, kotransmiterów i modulatorów. Cechuje go również duża latencja (opóźnienia) z powodu obecności komórek zwojowych oraz włókien bezmielinowych.

2. Efektory AUN:

• serce

• tkanka nerwowa

• tkanka tłuszczowa

• gruczoły

• mięśnie gładkie

3. W AUN wyróżniamy 4 części:

• część współczulna

• cz. przywspółczulna

• cz. jelitowa

• włókna trzewno - czuciowe

4. Część współczulna (ergotropowa):

• pobudza czynność układu krążenia i układu oddechowego

• mobilizuje zapasy energetyczne organizmu zwiększając ilość glukozy i WKT (wolnych kwasów tłuszczowych) we krwi

• jego wzmożona aktywność występuje podczas stresu i wysiłku

• w czasie jego działania dominują procesy katabolizmu i wzmożonego wydatkowania energii

5. Część przywspółczulna (trofotropowa):

• hamuje czynność układu krążenia

• pobudza trawienie i wchłanianie pokarmu, wydalanie moczu i kału

• ułatwia depozytowanie substratów energetycznych

• podczas działania części przywspółczulnej dominuje anabolizm

• ułatwia podtrzymywanie gatunku (NO - erekcja) (tlenek azotu)

• pobudzenie po posiłku - mechanizm sjesty

6. Budowa układu współczulnego:

Neurony ośrodkowe AUN znajdują się w słupach pośrednio - bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego w odcinku Th₁ - L₃. Włókna przedzwojowe krótkie z osłonką mielinową, z ich zakończeń uwalniana jest Ach. Włókna zazwojowe są liczne, z ich zakończeń uwalniane są różne transmitery. Stosunek włókien przedzwojowych do zazwojowych jest 1:20. Układ adrenergiczny jest częścią układu współczulnego: włókno przedzwojowe, zwój i włókno zazwojowe. W układzie współczulnym występuje transmisja pojemnościowa z uwagi na dyfuzję transmitera na dużym obszarze. Odpowiedź układu współczulnego jest długotrwała i powolna. Kotransmiterem układu współczulnego jest NPY (neuropeptyd Y).

7. Część przywspółczulna - budowa:

Neurony ośrodkowe znajdują się w jądrach nerwów czaszkowych - III, VII, IX, X, w pniu mózgu, moście oraz odcinku krzyżowym od S₁ do S₃. Transmiterem przedzwojowym jest Ach, włókna przedzwojowe są długie z osłonką mielinową, włókna zazwojowe są krótkie, bezmielinowe; z ich zakończeń również uwalniana jest Ach. Stosunek włókien przedzwojowych do zazwojowych jest 1:1. Odpowiedź układu jest szybka i względnie precyzyjna. Kotransmiterem tego układu jest VIP oraz endogenne opioidy.

8. Część jelitowa:

Tworzą ją neurony splotów śródściennych (mięśniowy i podśluzówkowy), które odpowiadają za wzbudzanie powstawanie i wygaszanie fali perystaltycznej przewodu pokarmowego.

9. Włókna trzewno - czuciowe:

Przewodzą informacje z narządów wewnętrznych i stanowią drogę aferentną dla odruchów AUN. Tworzą również trzewne otrzewne odruchy włókienkowe. Z zakończeń układu trzewno - czuciowego uwalniane są tachykininy, które zwalniają czynność serca, obniżają RR, zwężają oskrzela, rozszerzają naczynia krwionośne, zwiększają przepuszczalność naczyń włosowatych.

10. Komórka zwojowa - potencjały czynnościowe komórki zwojowej:

fEPSP - szybki postsynaptyczny potencjał pobudzający

IPSP - postsynaptyczny potencjał hamujący

sEPSP - wolny postsynaptyczny potencjał pobudzający

ssEPSP - super wolny postsynaptyczny potencjał pobudzający

fEPSP

sEPSP ssEPSP

IPSP

11. Ze względu na rodzaj transmitera receptory AUN dzielimy na:

• receptory adrenergiczne - α₁, α₂, β₁, β₂

• receptory cholinergiczne - N (nikotynowy), M₁, M₂ ... M₅(muskarynowe)

adrenalina ma większe powinowactwo do receptorów β

NA (noradrenalina) ma większe powinowactwo do receptorów α

Ach pobudza receptory cholinergiczne

12. Podział receptorów ze względu na II przekaźnik informatyczny:

• receptory zwiększające ilość cAMP - β₁, β₂, V₂ (dla wazopresyny w cewkach zbiorczych nefronu), dla VIP, dla glukagonu i PG

• receptory zmniejszające cAMP - α₂ i M₂

• receptory cyklu inozytolu fosforatydylowego (fosfatydyloinozytolowego) - IP₃ inozytylotrójfosforan, α₁, M₃, D₁ (dopaminergiczny), H₁(histaminergiczny), Angiotensyny II, dla Trombiny i Tromboksanu

13. Podział ze względu na efekty wywołane w komórce:

• receptory jonotropowe - receptor N znajduje się w komórce zwojowej, w rdzeniu nadnerczy, w OUN, w płytce motorycznej (synapsie nerwowo - mięśniowej)

• receptory metabotropowe - są to receptory, które wpływają na powstanie drugiego przekaźnika informatycznego

14. Agoniści i antagoniści receptorów adrenergicznych:

α1 α2 β1 β2	transmiter	agonista	antagonista	II przekaźnik
		NA NA A A	fenylefryna klonidyna, lofeksydyna ksamoterol prokaterol	prazosyna, fentolamina prazosyna, johimbina propranolol, praktolol propranolol, atenolol	układ fosfatydyloinozytolu układ cAMP układ cAMP układ cAMP

15. Agoniści i antagoniści receptorów cholinergicznych:

N M1 M2	transmiter	agonista	antagonista	II przekaźnik
		ACh ACh ACh	nikotyna muskaryna oksotremoryna	hexametonium, kurara atropina, pirenzepina atropina, skopolamina	układ fosfatydyloinozytolu układ cAMP - hamowanie przez Gi i GMP

Hexametonium jest blokerem receptorów nikotynowych w komórce zwojowej w rdzeniu nadnerczy i w OUN. Kurara blokuje receptor nikotynowy w synapsie nerwowo - mięśniowej.

16. W sercu pobudzanie na receptora β₁ wywołuje efekty tropowo (+):

• chronotropowo (+) - ↑ rytmu zatokowego w czasie

• dromotropowo (+) - ↑ przewodzenia w węźle przedsionkowo - komorowym

• inotropowo (+) - ↑ siły skurczu przedsionków i komór

• batmotropowo (+) - ↑ pobudliwość mięśnia sercowego

pobudzanie receptora M₁ - efekty tropowe (-):

• chronotropowy (-)

• dromotropowy (-)

• inotropowy (-)

17. W oskrzelach pobudzenie receptora β₂ powoduje rozkurcz, pobudzenie receptora M₁ powoduje skurcz oskrzeli.

18. Regulacja liczby receptorów:

Internalizacja receptorów - proces wymiany starych receptorów na nowe, proces dynamiczny oparty o sprzężenie zwrotne ujemne. Ilość receptorów ulega zmianie:

mała ilość transmitera → zwiększa się ilość receptorów w błonie komórkowej - regulacja w górę

jeżeli transmitera jest dużo → ilość receptorów się zmniejsza - regulacja w dół

19. Nadwrażliwość poodnerwieniowa to wzrost wrażliwości odnerwionego narządu na mediator (transmiter), który uwolniony jest do krwi:

• nadwrażliwość wczesna - powstaje 2 - 3 dni po odnerwieniu i związana jest z zaburzeniem wychwytu zwrotnego transmitera do aksoplazmy - zniszczenie części presynaptycznej do której wracają transmitery

• nadwrażliwość typu późnego - w 2 - 3 tygodniu po odnerwieniu, związana ze zwiększeniem ilości receptorów na efektorze - regulacja w górę

20. Antagonizmy między układem współczulnym i przywspółczulnym:

• w przypadku pobudzenia układu przywspółczulnego ACh działa na receptor M₂ zakończenia współczulnego hamując wydzielanie NA, przewagę uzyskuje układ przywspółczulny

• na presynaptycznych zakończeniach przywspółczulnych znajdują się receptory α₂, pobudzenie ich przez NA hamuje wydzielanie ACh, przewagę uzyskuje układ współczulny

21. Odruchy AUN:

• trzewno - trzewne (autonomiczno - autonomiczne) - włókna trzewno - czuciowe, efektory układu krążenia, narządy wewnętrzne - typowy efekt zemdlenia z bólu

• trzewno - somatyczne (autonomiczno - somatyczne) - obrona mięśniowa, ból odniesiony (np. zapalenie wyrostka robaczkowego)

• somatyczno - trzewne (somatyczno - autonomiczne) - akupunktura, akupresura, masaż, bańki, kompresy rozgrzewające

---