POWSTANIE STYCZNIOWE 22 - 23 STYCZNIA 1863 r.

Geneza

Przyczyny :
* porażka Rosji w wojnie krymskiej (wojna Rosji z koalicją Turcji, Anglii, Francji i Sardynii);
* branka;
* sukcesy Włochów (przy pomocy Francji pokonali Austrię i zjednoczyli większą część swojego kraju);
* zaostrzenie represji ; aresztowania polskich patriotów;

*zapomnienie o porażce powstania listopadowego, chęć wojny;

*złagodzenie cenzury, możliwość legalizacji organizacji, amnestia dla więźniów politycznych;

*możliwość studiowania polskich żołnierzy na rosyjskich uniwersytetach, poznanie stylu walki przeciwnika;

*utworzenie Rady Stanu;

car podczas wizyty w Warszawie w 1856 roku.-->skończenie złudzeń polskich o reformach.

Od roku 1860 sytuacja w Królestwie zaczynała być coraz bardziej napięta. Pojawiały się liczne manifestacje o wydźwięku niepodległościowym i antyrosyjskim. Brutalne rozbijanie protestów przez Rosjan spowodowało jeszcze większe zradykalizowanie nastrojów społecznych.

Przebieg Powstania Styczniowego

W przeddzień wybuchu Powstania Styczniowego, na terenach Królestwa Polskiego istniały dwie główne grupy. „Biali” propagowali zjednoczenie całego społeczeństwa i pracę organiczną oraz dążenie do rozszerzania Królestwa. „Czerwoni” natomiast byli zwolennikami powstania zbrojnego przeciw caratowi, by dokonać reform uwłaszczeniowych w wolnej już Polsce.

- Ludwik Mierosławski - dyktator

- symbol powstańców - Orzeł, Pogoń i Archanioł;

- pierwsze starcie - zwycięstwo Polaków;

- Walki miały charakter partyzancki;

- Marian Langiewicz - duże sukcesy;

- Luty 1863 - konwencja Alvenslebena - współpraca prusko-rosyjska;

- Langiewicz - dyktator;

- powołano Rząd Narodowy - Biali;

- Czerwoni - akcje terrorystyczne; gen. Berg died;

- Traugutt - dyktator;

- stracenie Traugutta - 5 VIII 1864

- BITWY:

A. Kurowskiego (17 II 1863 pod Miechowem), M. Langiewicza (24 lutego pod Małogoszczą oraz 17-18 III 1863 pod Chrobrzem i Grochowiskami), M. Heidenreicha (8 VIII 1863 pod Żyrzynem), K. Kality (17 I 1864 pod Lubienią i Iłżą).

- MARZEC 1864 - uwłaszczenie chłopów;

- kwiecień Aleksander Wyszkowski - dyktator;

- 1864 KONIEC ROKU KONIEC POWSTANIA.

Skutki Powstania Styczniowego

• represje wobec Polaków;

• zesłanie na Syberię;

• zniesienie autonomii Królestwa i uczyniono je prowincją rosyjską;

• nasilenie się rusyfikacji;

• konfiskata majątków i nałożenie grzywny;

• uwłaszczenie chłopów;

Czerwoni (nazywali siebie 'partią ruchu') - zwolennicy walki zbrojnej, za ważne uznali uwłaszczenie chłopów i ich udział w powstaniu. Do tego ugrupowania należał Jarosław Dąbrowski

Biali - potępiali walkę zbroją, uwłaszczenie i powołanie chłopów do walki. Dążyli do uzyskania ustępstw i ugody z Rosją za pomocą nacisków i perswazji. Do białych przynależeli m.in. Andrzej Zamoyski i Leopold Kronenberg.

Aleksander Wielopolski - konserwatywny polityk Królestwa Polskiego, zwolennik polityki prorosyjskiej. Polski arystokrata, reprezentował postawę lojalizmu (posłuszeństwa) wobec cara. Był pewien, że wszelkie powstańcze próby zakończą się klęską, niepowodzeniem i niepotrzebnymi ofiarami. Twierdził, że tylko dzięki ugodowej polityce można osiągnąć zgodę na przeprowadzenie reform, i za zgodą Petersburga przeprowadził kilka z nich (aby dowieść słuszności swojej koncepcji), m.in. umożliwił chłopom zamianę pańszczyzny na czynsz, zlikwidował ograniczenia praw ludności żydowskiej, przywrócił język polski w szkołach i urzędach, dzięki niemu utworzono Szkołę Główną w Warszawie. Pomimo to, jego ugodowe postępowanie wobec caratu budziły odrazę i niechęć społeczeństwa polskiego. Tym bardziej, że odrzucił propozycję białych o współpracy we wprowadzaniu reform. Słynne stało się jego stwierdzenie , że "o ile dla Polaków zrobić coś można, o tyle z Polakami nic zrobić się nie da"

Romuald Traugutt - zreorganizował wojska powstańcze i wydał dekrety dotyczące uwłaszczenia chłopów. Niestety jego zapał i poświęcenie nie były w stanie zmienić biegu wypadków, i choć losy powstania były już przesądzone, to Traugutt pozostał na swoim stanowisku do końca W kwietniu 1864 r. został aresztowany i powieszony, wraz z innymi członkami Rządu Narodowego, na stokach Cytadeli w Warszawie.

RUSYFIKACJA

Cel:

- unifikacja Królestwa polskiego z Rosją;

- wypieranie polskości z państwa;

- zsyłki na Syberię;

- konfiskaty, kary pieniężne za żałobę narodową;

- 1867 - likwidacja Rady Stabu i Rady Administracyjnej;

- Rosyjskie Ministerstwo Skarbu przejęło zwierzchnictwo nad Bankiem Polskim, który zresztą w roku 1885 zamknięto. Zwiększono liczbę guberni z pięciu do dziesięciu. Rosyjscy urzędnicy otrzymywali majątki zabrane Polakom.

- cenzura. Poddawano jej wszystkie książki i czasopisma wychodzące w zaborze rosyjskim. - nadzór policyjny nad działaczami oświatowymi, księgarniami i bibliotekami. W sądach i urzędach, szkołach nakazywano używać języka rosyjskiego. Polacy i katolicy nie mieli dostępu do stanowisk w administracji i instytucjach.
- Aleksander Apuchtin wprowadził w szkołach na terenie Kraju Nadwiślańskiego system donosicielstwa wśród uczniów.

- Zlikwidowano Szkołę Główną (1869 r.), a na jej miejsce wprowadzono Uniwersytet Warszawski z językiem rosyjskim jako wykładowym. Generalnym celem rusyfikacji było dążenie do wzrostu analfabetyzmu u Polaków poprzez zmniejszanie liczby szkół.
- Konfiskowano zbiory kościelne, zamknięto 129 klasztorów. Księży zsyłano na Syberię bądź zabijano. W 1867 Kościół katolicki podporządkowano Kolegium Rzymskokatolickiemu w Petersburgu. W 1875 roku zlikwidowano Kościół unicki, a unitów (grekokatolików) przymusowo nawracano na prawosławie.

---