Prawo-zespół reguł postępowania:

-ustanowiony przez organy państwa

-skierowany do wszystkich podmiotów funkcjonujących na jego terytorium

-których realizacja jest zagwarantowana przymusem ze strony państwa.

Tradycyjne prawo dzieli się na 3 podst. działy:

a)Prawo cywilne - które reguluje stosunki majątkowe (niektóre nie majątkowe) między podmiotami praw; dzieli się ono na : część ogólną, prawo rzeczowe, zobowiązania, prawo spadkowe ,prawo rodzinne. Charakteryzuje się ono równością stron to znaczy że jeden z podmiotów nie może narzucić obowiązku prawnego drugiemu podmiotowi wbrew jego woli.

b)Prawo administracyjne- które reguluje wzajemne prawa i obowiązki pomiędzy państwem a obywatelami; narzuca obowiązki prawne innym podmiotom nawet wbrew ich woli (zasada podporządkowania)

c)Prawo karne-które reguluje typy przestępstw oraz zasady odpowiedzialności za nie.

W ramach dziedzin wyodrębnia się mniejsze zbiory norm prawnych regulujące wybrane sfery życia społecznego np. prawo pracy, prawo rolne, prawo podatkowe itd.

W społeczeństwie oprócz norm prawnych funkcjonują również inne reguły postępowania np. normy religijne, normy etyczne, normy zawodowe itd.; jednakże :

- nie pochodzą od państwa ,

-nie są zagwarantowane przymusem ze strony państwa .

Na świecie wyróżnia się dwa systemy prawa :

a)system prawa stanowionego - gdzie podst. wyroku sądu jest norma prawna zawarta w ustawie

b)system prawa precedensowego - gdzie podst. wyroku sądu jest wyroku drugiego sądu wydany w takiej samej lub podobnej sprawie.

Pojedynczą reguła postępowania zwana normą prawną ,dzieli się na 3 części:

a)hipotezę- mówiącą do kogo jest adresowana i w jakich okolicznościach ma zastosowanie.

b)dyspozycję- mówiącej o nakazanym, zakazanym lub dozwolonym postępowaniu

c)sankcję- mówiącej o ujemnych skutkach prawnych zachowania niezgodnego z dyspozycji.

Normy prawne dzielą się na :

a)bezwzględnie obowiązujące-(stosowane) w których okolicznościach przewidzianych w nich hipotezach musza zostać przez strony zastosowane.

b)względnie obowiązujące-(stosowane) mają tylko zastosowanie jeżeli strony nie postanowiły inaczej.

Przepis prawny- jest to najmniejsza redakcyjna część aktu prawnego np. artykuł, paragraf, tiret, punkt.

Wszystkie elem. Normy prawnej zawarte są w treści przepisów prawnych:

a)zazwyczaj jedną normę prawną buduję się z kilku przypisów.

b)rzadko bywa że przepis zawiera cała normę prawną (tak jest w kk)

KTO - ZABIJA PODLEGA KARZE

c) bardzo rzadko zdarza się że jeden przepis zawiera dwie lub więcej norm prawnych.

Przepisy prawa można podzielić na :

a)konkretne-regulujące w swej treści zachowanie ludzkie

b)blankietowe-nie regulujące zachowanie ale upoważniające inny organ do uczynienia tego.

c)odsyłający-który z kolej odsyła do innego przypisu prawa.

Prawożadność- oznacza przestrzeganie prawa przez organy państwa- oznacza to najkrócej że organ państwa :

-działają tylko na podst. prawnej, czyli przepisie uprawniającym go do dokonania danej czynności

-działa w granicach prawa a więc tylko dokonując tych kompetencji(czynności) na które zezwolił mu przepis prawa.

Przestrzeganie prawa-to działanie zgodne z treścią normy prawnej .

Stosunek prawny-jest to stosunek społeczny (między ludźmi) uregulowany przez prawo np. stosunek pracy, najmu itd.

Wyróżnia się następujące elem. stosunku prawnego:

a)podmioty stosunku prawnego- uprawniony i zobowiązany np. kupujący- sprzedający

b)przedmiot stosunku prawnego- np. rzecz będąca przedmiotem transakcji

c)treść stosunku prawnego- czyli wzajemne prawa i obowiązki np. obowiązek wydania rzeczy, zapłacenia ceny.

Prawo podmiotowe-ogół uprawnień wynikających z danego stosunku prawnego np. właściciel ma uprawnienia do korzystania z rzeczy, pobierania pożytku.

Roszczenie- skonkretyzowane co do miejsca i czasu, uprawnienie np. uprawnienie XY do odbioru wypłaty do 10. X w wysokości …

Prawa podmiotowe dzielą się na:

a)bezwzględne- skuteczne wobec wszystkich (Erga Omnes) należą do nich prawa: rzeczowe, odziedziczenia, osobiste, niektóre niemajątkowe ,niektóre rodzinne.

b)względne- skuteczne tylko miedzy stronami (Inter Pares) np. wszystkie zobowiązania, darowizny, pożyczki.

Ponadto wyróżnia się prawo podmiotowe:

a)majątkowe- których wartość określa się w pieniądzu np. uznana reklamacja

b)niemajątkowe- których wartości nie określa się w pieniądzach, są bezcenne np. prawo do godności.

Przepisy prawa często zawierają zwroty niejasne bądź niedookreślone jak np. linia brzegowa, domownik, pas drogowy, wysypisko śmieci itd.

W czasie stosowania prawa sędzia bądź organ administracji musi niejednokrotnie wyjaśnić znaczenie pojęć zawartych w przepisach prawnych -pojęcie takie nazywamy wykładnia prawną.

Ze wzgl. na to kto dokonuje wykładnie prawa wyróżnia się :

a)autentyczną - dokonywano przez organ który wydał niejasny przepis np. wykładnia przepisu rentowego dokonana przez ministra pracy polityki społecznej.

b)legalną-dokonywaną przez specjalnie powołany do tego organ; w Polsce jest nim trybunał konstytucyjny; wykładnia taka jest wiążąca dla innych organów.

c)praktyczną (sądową)- dokonywana przez sądy w trakcie orzekania; nie wiąże ona innych sądów w Polsce.

d)doktrynalna-dokonywana przez tzw. Naukę prawa- czyli profesorów i doktorów; nie ma ona mocy wiążącej ale często kierują się nią sędziowie w wyrokach sądowych.

Rodzajem wykładni sądowej jest wykładnia sądy najwyższego, wiąże ona wszystkie sądy najwyższej instancji.

Ze wzgl. na to jak wykonuję się wykładnie, wyróżnia się wykładnie:

a)językową(dosłowna)- w której normę prawną tłumaczy się w oparciu o reguły i gramatykę stosowanego języka.

b)systemową-w której znaczenie normy tłumaczy się w oparciu o jej miejsce w całym systemie prawnym.

c)funkcjonalną-której znaczenie normy prawnej określa się w oparciu o cel jaki zamierzał osiągnąć ustawodawca (np. zwiększona ochrona pracownika)

Zdarzenia prawne- są to okoliczności z których zaistniałe prawo wiąże powstanie stosunku prawnego np. zawarcie umowy, zniszczenie rzeczy, rozpoczęcie budowy.

Podział zdarzeń prawnych:

Akty prawne- zdarzenia zamierzające do wywołania skutków np. zawarcie czy zerwanie umowy o pracę, dzielą się na:

a)akty cywilno prawne jednostronne- testament, akty cywilno prawne dwustronne-umowy.

b)akty organów państwowych- akty administracyjne, orzeczenia sądowe.

Fakty-zdarzenia niezależne od woli ludzkiej np. śmierć, upływ czasu, pożar.

działania-zdarzenia zależne od woli ludzkiej np. zawarcie umowy, kradzież, orzeczenie sądowe.

Czyny-zdarzenia prawne dokonywane bez zamiaru wywołania skutków prawnych np. złodziej który okrada dom, działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, nie zaś w celu wywołania skutku prawnego czyli złapanie go na gorącym uczynku; dzielą się na:

a)dozwolone-prawo nie zabrania

b)niedozwolone- przestępstwa i czyny zabronione przez prawo cywilne-delikty.

Przestępstwo-czyn łamiący prawo karne.

Delikt-czyn łamiący prawo cywilne i wywołujące szkodę w cudzym majątku np. zalanie cudzego mieszkania ;często przestępstwo jest deliktem.

Czynności prawne-czyny podmiotów prawa zmierzające do wywołania skutków prawa; dzielą się na:

a)jednostronne-do których potrzebne jest jedno oświadczenie

b)dwustronne-do których potrzeba min. dwóch oświadczeń woli.

Orzeczenia sadowe- postanowienia i wyroki rozstrzygające sprawy cywilno- prawne, karne.

Decyzje administratora- akty wydawane przez organy państwa nadające prawa i obowiązki innym podmiotom np. pozwolenie na broń.

System prawa- ogół norm prawnych obowiązujących w państwie, uporządkowanych wg ustalanych zasad.

Całość prawa można podzielić również na:

a) prawo materialne- normy które dają podmiotom prawa i obowiązki o różnym charakterze, stad wyróżnia się prawo: cywilne, konstytucyjne, budowlane itd.

b)prawo procesowe- reguluje prawa i obowiązki organów państwa i innych podmiotów w toku postępowania które rozstrzyga sprawy, które wynikły w trakcie stosowania prawa materialnego wyróżnia się tu:

-postępowanie karne

-postępowanie cywilne

-postępowanie administracyjne, ale również

-wywłaszczeniowe, podatkowe, ubezpieczeniowe itd.

c)prawo ustrojowe- reguluje ustrój organów państwa tzn:

-sposób ich powoływania (odwoływania)

-zakres kompetencji czyli przyznanych spraw

-właściwość miejscową, rzeczową i funkcjonalną.

Zgodnie z konstytucją RP wymiar sprawiedliwości sprawują: sąd najwyższy, sąd powszechny, sąd wojskowy, sąd administracyjny.

Sądy powszechne to : sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne.

Sądownictwo w Polsce jest sądownictwem 3-instancyjnym ponieważ od orzeczeń sądów pierwszej instancji można się odwołać do sądów drugiej instancji a od orzeczeń drugiej instancji można odwołać się do sądu najwyższego.

Sądy rejonowe-są sądami w pierwszej instancji rozpatrującymi wszystkie sprawy które nie zostały przypisem ustawy przekazane do rozpatrzenia innym sądom; są to m.in. sprawy:

-majątkowe o wartości sporu poniżej 30 000zł

-nieprocesowe np. o nabyciu spadku, podział majątku, o eksmisję z lokalu mieszkalnego, alimenty, odwołania od decyzji ZUS w niektórych sprawach np. o uznanie umowy wypowiedzenia za nieważne

-gospodarcze do 30 000zł

-karne o występki.

Wydziałami sądów rejonowych zajmujących się drobnymi sprawami są sądy grockie, rozpatrują np. sprawy:

-cywilne - rozpatrywane w trybie uproszczonym tj. nakazowe i upominawcze

-karne - o wykroczenia do 30 dni aresztu.

Sądy okręgowe- są sądami drugiej instancji, rozpatrującymi środki odwoławcze od orzeczeń sadów rejonowych wydanych w pierwszej instancji; w niektórych sprawach (cięższych) są sądami pierwszej instancji:

-majątkowe powyżej 30 000zł

- o rozwody

- o ochronę praw niemajątkowych (np. autorskich)

- o zbrodnie (pozbawienie wolności powyżej 3 lat)

- o orzeczenie dot. nabycia emerytury, renty

- o zapłatę z prawa pracy powyżej 30 000zł

Sądy apelacyjne- są sądami drugiej instancji od wyroków wydanych przez sądy okręgowe w pierwszej instancji.

Sąd najwyższy - siedziba w Warszawie

- rozpatruje kasację czyli środek zaskarżenia na wyroki sądu drugiej instancji prawomocne

- nie rozstrzyga sprawy na nowo, ale może uchylić wyrok jeżeli stwierdzi, że został on wydany z naruszenia prawa, musi zostać złożona przez radcę prawnego lub adwokata.

Sądy administracyjne - ich zadaniem jest kontrola zgodności z prawem działań administracji.

Organy administracyjne- rozstrzygają sprawy, wydają decyzje administracyjne (1 i 2 instancji) np. nakaz zapłaty podatku, pozwolenie na broń itd.

a) decyzje organów 2 instancji, która się uprawomocniła jest decyzją ostateczną i nie można jej zaskarżyć do innego organu administracji, jedynym ratunkiem są sądy

b)w Polsce funkcjonuje 14 wojewódzkich sądów administracyjnych (1inst.) oraz naczelny sąd administracyjny (2inst.)

c)strona może złożyć do sądu administracyjnego skargę m.in. na:

-decyzję administracyjną

-bezczynność organów !

Sądy wojskowe - orzekają w sprawach w których stroną jest żołnierz.

Trybunał Konstytucyjny :

- orzeka o zgodności z konstytucją aktów prawnych niższego rzędu

- dokonuje wiążącej wykładni prawnej.

Źródłem prawa są wszystkie akty zawierające normy prawne.

Przepisy wewnętrznie obowiązujące - obowiązują tylko organy podległe służbowo:

- mają różne nazwy np. zarządzania, regulaminy, instrukcje itd.

- nie obowiązują podmiotów niepodległych służbowo

- nie stanowią one prawa dla zwykłych obywateli.

Akty powszechnie obowiązujące- obowiązują wszystkie podmioty znajdujące się na terytorium kraju (prawo krajowe) bądź jego części (prawo lokalne).

Konstytucja - najwyższy akt prawny tzn. wszystkie akty niższej rangi muszą być z nią zgodne;

-uchwalana przez zgromadzenie narodowe czyli połączone izby sejmu i senatu, większością 2/3 głosów

-reguluje podstawy ustroju państwa

-obecnie obowiązująca z roku 1997

-mówi że RP jest demokratycznym państwem prawa tzn. że organy państwa mogą działać tylko na podstawie prawa i w jego granicach

-wprowadza formę rządów parlamentarno- gabinetową tzn. że rząd wyłaniany jest z partii które mają większość w parlamencie

-jako ustrój gospodarczy ustanawia społeczną gospodarkę rynkową tzn. obowiązuje wolny rynek, ale należy uwzględniać interesy społeczeństwa w tym najbiedniejszych.

Ustawa:

-podstawowy akt służący do regulowania życia w społeczeństwie

-uchwalona przez sejm i senat w połączonej procedurze zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy posłów

-materia ustawowa sprawy które mogą być regulowane jedynie w drodze ustawy np. podatki, służba wojskowa, procedura karna itd.

-ustawę pospisuje prezydent

---