Ćwiczenie 9 Cortex, Varia i Rhizoma

Cinchonae cortex - Kora chinowa FP IX Syn.: Cortex Chinae
Cinchona pubescens Vahl. (C.succirubra Pav.) - Chinowiec omszony (C.so-czystoczerwony)
C.calisaya Wedd., C.ledgeriana Moens ex Trimen
rodz. Rubiaceae - Marzanowate

Związki czynne: FP VIII: min. 6.5% sumy alkaloidów, w których 30-60% stanowią alkaloidy typu chininy (w wysuszonym surowcu)

• alkaloidy pochodne chinoliny (do 20%): chinina, chinidyna, cynchonina, cynchonidyna;

• glikozydy triterpenowe (2%): glikozydy kwasu chinowowego i cyncholowego (cała frakcja - gorycz „chinowina”);

• wolne kwasy: chinowy, chinowowy, cyncholowy;

• garbniki katechinowe (produktem utleniania garbników jest czerwień chinowa).

Frangulae cortex - Kora kruszyny FP IX
Syn.: Rhamni frangulae cortex. Kruszyna
Rhamnus frangula L. (Frangula alnus Mill.) - Kruszyna pospolita
rodz. Rhamnaceae - Szakłakowate

Związki czynne: FP VIII: min. 7% glukofrangulin - glukofrangulina A

• antrazwiązki (do 7%): biozydy franguloemodyny (glukofrangulina A i B) oraz ich odpowiednie monozydy (frangulina A i B),

- glikozydy fiscjonu, chryzofanolu, emodyny, 8-glukozyd i 8-gencjobiozyd frangulo-emodyny;

• flawonoidy (ramnetyna), garbniki, saponiny,

Quercus cortex - Kora dębowa FP IX
Quercus robur L. (Q. pedunculata Ehrh.) - Dąb szypułkowy
Quercus petraea (Matt.)Liebl. (Q. sessilis Salisb.) - Dąb bezszypułkowy
Q.pubescens Willd. - Dąb omszony rodz. Fagaceae - Bukowate

Związki czynne: FP VIII: min. 3% garbników - pirogalol

• garbniki skondensowane: dimery i trimery katechiny, epikatechiny, galokatechiny;

• garbniki hydrolizujące: elagotaniny;

• wolny kwas elagowy, galusowy, katechina, epikatechna;

• triterpeny, fitosterole.

W starszych lub dłużej składowanych korach tworzą się nieczynne (brak właściwości garbników) i nierozpuszczalne w wodzie flobafeny.

Salicis cortex - Kora wierzby FP IX
Salix purpurea L. - Wierzba purpurowa
Salix dafnoides Hill. - Wierzba wawrzynkowa
Salix fragilis L.- Wierzba krucha rodz. Salicaceae - Wierzbowate

Związki czynne: FP VIII: min. 1.5% sumy pochodnych salicylowych- salicyna

Wygląd zewnętrzny surowca

• kora grubości 1-2mm ma postać rurkowatych lub wygiętych kawałków;

• zewn. powierzchnia - gładka lub lekko podłużnie pomarszczona, zielonkawożółta lub brunatnawoszara;

• wewn. powierzchnia - gładka lub lekko podłużnie prążkowana biała, jasnożółta, czerwonobrunatna (w zależności od gatunku);

• przełam w części zewnętrznej - ziarnisty, w wewnętrznej - grubowłóknisty;

Fucus vel Ascophyllum - Morszczyn lub workoliść członowaty FP IX
Fucus vesiculosus L. - Morszczyn pęcherzykowaty
Fucus serratus L. - Morszczyn piłkowany
Ascophyllum nodosum Le Jolis - workoliść członowaty
rodz. Fucaceae - Morszczynowate
rząd Fucales - Morszczynowce
gromada Phaeophyta - Brunatnice

Związki czynne: FP VIII: min. 0.03-0.2% jodu całkowitego (w wysuszonym surowcu).

Wskaźnik pęcznienia min. 6.

• jod: związany nieorganicznie (jodki) i organicznie (dijodotyrozyna,

co najmniej 0.02% jodu związanego organicznie, łatwo przyswajalnego przez organizm ludzki);

• związki śluzowe: kwas alginowy, laminaryna, fukoidyna;

• mannitol, fukoksantyna (brunatny barwnik).

Secale cornutum - Sporysz FP III
Syn.: Sclerotium clavicepitis purpureae, przetrwalnik buławinki czerwonej
Claviceps purpurea (Fr.) Tul. - Buławinka czerwona
rodz. Clavicipitaceae - Buławinkowate
rząd Clavicipitales - Buławinkowce, klasa Ascomycetes - Workowce, typ Fungi

Związki czynne:

• alkaloidy indolowe (0.2-0.8%) o charakterze amidów kwasu D(-) lizergowego, lub pochodne kwasu D(+) izolizergowego:

• małocząsteczkowe (rozpuszczalne w wodzie): ergometryna (=ergobazyna)

• wielkocząsteczkowe (trudno rozpuszczalne w wodzie) będące tripeptydami kwasu D(-) lizergowego :

• grupa ergotoksyny: ergokrystyna, ergokryptyna, ergokornina, ergozyna;

• grupa ergotaminy: ergotamina;

• klawiny (chanoklawina, agroklawina), aminy biogenne (tryptamina, histamina).

Graminis rhizoma - Kłącze perzu FP IX
Agropyron repens (L.) Beauv. (Elymus repens (L.)Gould) - Perz właściwy
rodz. Graminae (Poaceae) - Trawy (Wiechlinowate)

Związki czynne: FP VIII: monografia, brak normy

• polisacharydy: fruktan - trytycyna (3-18%), fruktoza, mannitol, inozytol;

• olejek eteryczny: poliacetylenowy związek - kapilen (dawniej agropyren) łatwo utleniający się do kapilonu;

• śluz, substancje gumowe, kwasy organiczne.

Bistortae rhizoma - Kłącze wężownika FP VIII
Persicaria bistorta (L.) Samp. (syn.Polygonum bistorta L.) - Rdest wężownik
rodz. Polygonaceae - Rdestowate

Związki czynne:

FP VIII: min. 3% garbników w przeliczeniu na pirogalol

• garbniki (do 25%):hydrolizujące (galotaniny) i skondensowane (katechinowe)

• kwas elagowy, kwas galusowy.

Calami rhizoma - Kłacze tataraku FP IV Syn.: Tatarak
Acorus calamus L. - Tatarak zwyczajny rodz. Araceae - Obrazkowate

Związki czynne:

FP IV: min. 2.5% olejku eterycznego; FP VI: -, EPh 5th: -, FP VIII - .

• olejek eteryczny (do 3.5% odmiana tripoidalna): α-azaron(trans) i β-azaron(cis) ok. 10%

• seskwiterpeny: kariofylen, kadinen, akoron, kalamen;

• terpeny: kamfen, pinen, mircen;

• gorycze, garbniki, śluz, skrobia.

Tormentillae rhizoma - Kłącze pięciornika FP IX Syn.: Kłącze kurzego ziela
Potentilla erecta (L.) Raeusch. (Potentilla tormentilla Stokes) - Pięciornik kurze ziele rodz. Rosaceae - Różowate

Związki czynne: FP VIII: min. 7% garbników - pirogalol

• garbniki (12-22%):

• skondensowane (katechinowe) łatwo przechodzące we flobafeny;

• hydrolizujące (elagotaniny), dimer elagotaniny - agrimonina;

• kwas elagowy, kwas chinowowy, tormentozyd.