Hartowanie stali polega na nagrzaniu wsadu do temperatury, w której istnieje austenit, wygrzaniu w tej temperaturze , a następnie szybkim oziębieniu w celu uzyskania struktury martenzytycznej bądź bainitycznej.
Rodzaje hartowania stali:
Hartowanie martenzytyczne i bainityczne: |
Hartowanie powierzchniowe: |
hartowanie zwykłe hartowanie stopniowe hartowanie izotermiczne |
hartowanie indukcyjne hartowanie płomieniowe hartowanie kąpielowe |
Hartowanie zwykłe (ciągłe):
Polega na nagrzaniu przedmiotu do odpowiedniej temperatury, czyli do stanu austenitycznego (powyżej linii GS), a następnie szybkim ochłodzeniu w kąpieli chłodzącej do temperatury poniżej temperatury przemiany martenzytycznej, zazwyczaj do temperatury równej lub zbliżonej do temperatury otoczenia, tzn. 15 - 60 °C.
(Hartowanie takie, najczęściej stosowane w praktyce, umożliwia uzyskanie największej twardości dzięki zachodzącej przemianie martenzytycznej.)
Hartowanie stopniowe:
Polega ono na nagrzaniu przedmiotu jak przy hartowaniu zwykłym, szybkim chłodzeniu w kąpieli saletrzanej lub ołowiowej nagrzanej do pewnej temperatury pośredniej, czyli nieco powyższej temperatury początku przemiany martenzytycznej, wytrzymaniu w tej temperaturze, a następnie chłodzeniu w oleju lub powietrzu.
Hartowanie z przemianą izotermiczną:
Zwane hartowaniem izotermicznym polega na nagrzaniu stali powyżej A3 - A1, wygrzaniu, a następnie oziębieniu w kąpieli o temperaturze wyższej od temperatury początku przemiany martenzytycznej Ms.
(Odmianą hartowania izotermicznego jest hartowanie polegające na chłodzeniu z przystankiem izotermicznym zapewniającym rozpoczęcie przemiany bainitycznej.)
Hartowanie powierzchniowe stosuje się w celu uzyskania dużej twardości wierzchniej warstwy przedmiotu, przy zachowaniu niezmienionych własności rdzenia. Zapewniona wówczas zostaje duża odporność powierzchni na ścieranie i jednocześnie wytrzymałość przedmiotu na uderzenie.
Hartowanie kąpielowe:
Hartowanie kąpielowe polega na nagrzewaniu przedmiotu w kąpieli ołowiowej lub solnej, a następnie oziębieniu go w wodzie lub oleju.
Hartowanie indukcyjne:
Hartowanie indukcyjne polega na umieszczaniu przedmiotu obrabianego w cewce, przez którą przepływa prąd o bardzo wysokiej częstotliwości (10 MHz)
Hartowanie płomieniowe:
Hartowanie płomieniowe polega na nagrzewaniu obrabianego przedmiotu palnikami gazowymi i szybkim chłodzeniu.
Przemiana martenzytyczna - przemiana fazowa pierwszego rodzaju zachodzącą mechanizmem bezdyfuzyjnym, której produktem jest struktura nazywana martenzytem.
Cechy przemiany martenzytycznej:
- przemiana bezdyfuzyjna
- temperatura początku przemiany nie zależy od szybkości oziębiania,
- martenzyt powstaje przy ciągłym obniżaniu temperatury od Ms do Mf,
- przemiana postępuje przez tworzenie się nowych płytek martenzytu, a nie przez rozrost już istniejących,
- postęp przemiany zostaje zahamowany przez rosnące naprężenia ściskające w austenicie
Przemiana bainityczna - przemiana pośrednia przy chłodzeniu z austenitu, której produktem jest mikrostruktura bainitu.
Przemiana perlityczna - przemiana fazowa (termiczna) austenitu w perlit zachodząca w wyniku powolnego chłodzenia stali (poniżej temperatury 727 °C) nagrzanej do temperatury austenitu. Zachodzi przy ochłodzeniu austenitu poniżej temperatury Ar1 (alotropowej). Jest to przemiana dyfuzyjna, związana z przegrupowaniem atomów węgla, zachodząca przez zarodkowanie i wzrost zarodków; zarodkowanie heterogeniczne na cząstkach cementytu, płytkach ferrytu, a w austenicie na granicach jego ziaren; kolejno tworzenie płytek cementytu i ferrytu.