Encyklopedia prawa

PAŃSTWO:

- stała ludność

- struktury karne

- suwerenna władza

- określone terytorium

- określone zasady prawne

- zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe

Teorie powstania państwa:

* teoria teistyczna - władza pochodzi od Boga (podział na rządzących i rządzonych).

* teoria teologiczna - zakłada, że władza pochodzi od Boga (państwo na ziemi wzoruje się na państwie niebieskim).

* teoria patriarchalna - państwo utożsamiane jest z rodziną.

* teoria patrymonialna - państwo powstaje w wyniku przyłączenia ziem - związane jest to z posiadaniem majątków ziemskich.

* umowa społeczna

* teoria solidarystyczna - zakłada, że państwo powstało w wyniku solidarnego podziału obowiązków.

* teoria psychologistyczna - zakłada, że państwo jest najlepszą formą zaspokajania potrzeb psychicznych.

* teoria marksistowska (bazy i nadbudowy).

Państwo jest formacją, które istnieje wyłącznie w społeczeństwach klasowych. Powstaje by bronić klas panujących przed podporządkowanymi.

Państwo ma stać na straży nierówności klasowych

* teoria państwa w katolickiej normie społecznej - państwo istnieje w świadomości człowieka, ma służyć poprawie bytu obywateli.

* teoria funkcjonalna - państwo powstało jako ostatnia forma rozwoju społecznego.

Symbole państwowe:

- flaga

- godło, herb

- hymn

- motto - np. wolność, równość, braterstwo

- inne symbole (wujek Sam- USA)

Forma państwa

Forma państwa to struktura organizacyjna oraz całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących.

.
Podział formy państwa ze względu na:
1) Reprezentanta najwyższej władzy w państwie

- monarchia
- republika

2) charakter ustroju państwowego

- forma unitarna
- forma federalna

3) reżim polityczny

- forma demokratyczna
- forma autokratyczna

Arystoteles wskazał, iż można podzielić formy państwa na dwie podstawowe grupy A i B.
A - monarchia, arystokracja, politea . B - tyrania, oligarchia, demokracja.

Typy państwa

Określenie typu państwa daje odpowiedź na pytanie, jaka klasa w państwie włada środkami produkcji i wyłania ośrodek politycznej decyzji. Do klasy władającej środkami produkcji należy, bowiem kierownictwo społeczeństwem.
Przez typ państwa rozumiano całokształt cech, państwa, wyrażający jego klasowy charakter. 4 Podstawowe typy państwa:

- Państwo niewolnicze - wykorzystanie człowieka jako narzędzie pracy, posiadacze niewolników i niewolnicy. (stosunki zwierzchnictwa i poddaństwa, warstwa panująca-właściciele, niewolnicy nie mają swobód)

- Państwo feudalne - poddaństwo chłopów, feudałowie i chłopi.(stosunki zwierzchnik-podporządkowany)

- Państwo kapitalistyczne - traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitaliści i proletariat.

(4 podtypy- wczesnokapitalistyczne, liberalno-demokratyczne, faszystowskie, 3-go świata)

- Państwo socjalistyczne - eliminuje prywatną własność środków produkcji, robotnicy i chłopi. (w państwie tym istnieje społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach).

Cechy państwa:

Państwo jest organizacją polityczną. Sensem jego istnienia, osią jego zainteresowania jest rządzenie społeczeństwem. Jest organizacją globalną, ogarniającą całe społeczeństwo.

Państwo jest organizacją przymusową. Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania.

Zdaniem politologów państwo cechuje:

• suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa

• powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu

• terytorium - to obszar lądowy i w głąb ziemi, jak i wody przybrzeżne, strefa powietrzna nad państwem, statki wodne, a także placówki demokratyczne

Funkcje państwa:

• wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne, liberalne

• prawodawcza - państwo za pośrednictwem swojego aparatu tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium

• porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym terytorium jego jurysdykcji

• administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego

• wewnętrzne (socjalistyczne; interwencjonistyczne; etatystyczne)

• gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju

• socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia

• kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli

• zewnętrzne

• obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw

• kontakt z innymi państwami - państwo powinno organizować współpracę z innymi państwami

Klasyfikacja współczesnych państw:

Powszechnie stosuje się następujące sposoby podziału państw:

• ze względu na zasady organizacji aparatu państwowego

• charakter głowy państwa

• Monarchia

• absolutna;

• konstytucyjna;

• parlamentarna;

• Republika

• arystokratyczna;

• demokratyczna;

• relacje między organami państwowymi;

• system dyrektoriatu

• system parlamentarny;

• system kanclerski;

• parlamentarno-gabinetowy

• gabinetowo-parlamentarny

• parlamentarno-komitetowy

• system prezydencki

• system semiprezydencki

• ze względu na strukturę terytorialno-prawną państwa

• państwo unitarne

• państwo złożone

• unia personalna

• unia realna

• federacja

• konfederacja

• ze względu na reżim polityczny

• państwo demokratyczne

• państwo autokratyczne

• państwo totalitarne

Reżimy polityczne:

- reżim polityczny- ogół metod, jakich używa władza państwowa w stosunkach ze społeczeństwem i zasad, jakimi się w tych stosunkach kieruje.

-reżim demokratyczny- aparat państwowy ma poparcie szerokich kręgów społeczeństwa. Są poszanowane prawa i podstawowe wolności obywateli.

-reżim autokratyczny- aparat państwowy nie podlega kontroli ze strony społeczeństwa. Sam określa cele i zadania państwa. Często ucieka się do przemocy.

-reżim wojskowy- mówimy wtedy, gdy wojsko szeroko ingeruje w życie polityczne kraju. Wojskowi zajmują dużą część ważnych stanowisk państwowych.

-reżim policyjny- występuje wtedy, gdy życie obywateli jest drobiazgowo ograniczone (reglamentowane). Stosunki między władzą a ludnością cechuje brak wzajemnego zaufania.

- reżim totalitarny- państwo stara się podporządkować sobie i kontrolować prawie wszystkie sfery życia obywateli. Stara się narzucić jeden preferowany przez siebie system ideologiczny i czyni to posługując się przymusem.

Dyktatura - reżim nietrwały - ma miejsce wtedy, gdy nieograniczoną władzę ma jednostka i gdy władza ta została zdobyta nielegalnie przemocą, podstępem i gdy opiera się na sile zbrojnej.

---