DIAGNOZA FUNKCJONOWANIA GRUPY RÓWIEŚNICZEJ JAKO ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO

(rozdz. 4.3 w „Człowiek a środowisko życia” Ewy Wysockiej)

• Grupa - każda społeczna formacja, składająca się z pewnej liczby osób( przynajmniej trzech), pozostających ze sobą w określonym stosunku, podzielająca pewien system wartości i norm dla niej specyficznych, które regulują zachowanie jednostek, w zakresie przynajmniej spraw istotnych dla niej.

• W socjologii i psychologii powszechny jest podział na grupy pierwotne i wtórne.

• Grupy pierwotne stanowią pierwsze i podstawowe miejsce socjalizacji

• Grupa stanowi niezbywalne środowisko dla rozwoju psychicznie zdrowej i dojrzałej społecznie jednostki. Dostarcza wiedzy o świecie, stanowi własny system aksjonormatywny, dostarcza wzorców zachowań, zaspokaja potrzeby psychiczne i społeczne jednostki

• Grupy rówieśnicze autorka dzieli na prospołeczne i dewiacyjne

• Jednostki z zaburzeniami( wycofane, agresywne, agresywno- wycofane):

• Są gorzej oceniane przez rówieśników

• Mają niższą samoocenę

• Zwrotnie postrzegają nastawienie otoczenia wobec nich jako wrogiego i zagrażającego im

• Jednostki społecznie odrzucone z formalnych struktur społecznych przejawiają tendencję do grupowania się w obrębie alternatywnych grup rówieśniczych, o charakterze dewiacyjnym

• Dysfunkcjonalne środowisko rodzinne może popychać jednostki o podobnych zaburzeniach do skupiania się w obrębie grup dewiacyjnych

• Środowisko lokalne może wzmacniać lub osłabiać ryzyko wynikające z dysfunkcjonalności środowiska rodzinnego

Charakterystyka grupy rówieśniczej jako środowiska wychowawczego

• Termin grupa rówieśnicza jest odnoszony w pedagogice i psychologii zazwyczaj do grup dziecięcych, w których obserwujemy bliski i nacechowany najczęściej wzajemną aprobatą typ więzi. Jest to wspólnota oparta na bezpośrednich („ twarzą w twarz”) i bliskich( nasyconych pozytywnymi emocjami) więziach społecznych

• Grupa rówieśnicza stanowi najczęściej grupę pierwotną tzn.:

• Pełni fundamentalną rolę w kształtowaniu społecznej natury i ideałów jednostki

• Powstaje w sposób naturalny, bez celowej i ingerencji człowieka

• Towarzyszy jednostce od momentu jej narodzin( lub wczesnych okresów rozwojowych)

• Ma decydujące znaczenie dla rozwoju jednostki, jej wychowania i socjalizacji

Dziecięce grupy rówieśnicze charakteryzują się:

• Jednorodnością zachowań

• Względną prostotą struktury

• Żądzą nowych wrażeń

Młodzieżowe grupy rówieśnicze charakteryzują się:

• Bardziej skomplikowaną strukturą

• Bogactwem treści i tradycji społecznych

• Większym zróżnicowaniem w obrębie typów grup( mogą być spontaniczne bądź formalne)

• Grupa rówieśnicza, jeżeli brać pod uwagę kryterium wieku, może być pierwotna bądź wtórna; przeważać w niej mogą cechy grupy pierwotnej bądź wtórnej

• W szczególnym przypadku grupy mogą się przenikać( np. klasa szkolna)

• Pozycja dziecka w strukturze klasy oraz jej akceptacja są wyznacznikami społecznego przystosowania się i rozwoju jednostki

• Cechy związków rówieśniczych o charakterze grupy pierwotnej i grupy celowej

	GRUPA PIERWOTNA	GRUPA CELOWA
1	Spontaniczne członkostwo nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa	Formalna rekrutacja członków
2	Dominacja więzi osobowych i wzajemnej identyfikacji	Dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych
3	Niewielkie rozmiary grupy	Większe rozmiary grupy o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej
4	Poczucie przynależności do grupy i odrębności wobec otoczenia	Sformalizowana struktura wewnętrzna z układem hierarchicznym
5	Ustalanie świata wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy	Własne cele i interesy grupy dominujące nad interesami indywidualnymi
6	Umowny system kontroli i doraźnie określane sankcje	Formalne wzory zachowań egzekwowane formalnymi sankcjami
7	Zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii	Tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego
8	Przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy	Wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani perzywódcy

• Dorosłym trudno jest zaakceptować brak kontroli nad grupami rówieśniczymi, często stosują represję, która wywołuje u młodszego pokolenia psychologiczny bunt prowadzący często do odrzucenia standardów społecznych. Jest to najprostszy mechanizm powstawania grup o charakterze antyspołecznym.

• Wychowawcy powinni zrezygnować z represji i umiejętnie przekształcać młodzieńczą energię w działania konstruktywne( tworzenie atrakcyjnych grup celowych)

Diagnoza funkcjonowania i wpływu wychowawczo- socjalizującego formalnych i nieformalnych grup rówieśniczych

Podstawowe kategorie diagnostyczne poddawane analizie grupy rówieśniczej to:

• Zachowania grupowe i relacje między jej członkami

• Popularność w grupie rówieśniczej

• Społeczne kompetencje rówieśnicze

• Spostrzeganie własnej pozycji w grupie

• Struktura więzi grupowej

Podstawowe techniki diagnostyczne to:

• Obserwacja

• Wywiad

• Ankieta

• Techniki psychometryczne( skale szacunkowe do oceny wymiarów funkcjonowania grupy oraz oceny i samooceny funkcjonowania jednostki w grupie)

• Techniki socjometryczne

• Techniki projekcyjne

Finito.