Grupa rówieśnicza
jako środowisko
wychowawcze
dziecka
Grupa rówieśnicza
jako środowisko
wychowawcze
dziecka
Aspekt historyczny
Grupa jako zjawisko społeczne jest
obecna w refleksji człowieka od
czasów Arystotelesa. Jest nią więź
przyjaźni łącząca członków
jakiejkolwiek zbiorowości, która
kwalifikuje się do miana
zorganizowanej społeczności.
Socjologia przełomu XIX i XX wieku
stworzyła pełną i zróżnicowaną
teorię grup społecznych.
Szczególną postacią grupy w
rozumieniu pedagogicznym są
grupy rówieśnicze. Nazwa
grupy rówieśniczej odnosi się
w pierwszym rzędzie do grup
dziecięcych i młodzieżowych.
Każdy człowiek tkwi niemal
przez całe życie w kręgu
jednej lub wielu grup
rówieśniczych.
Definicja grupy wg Charlesa
H. Cooleya
Zbiorowość, w której mamy do czynienia
ze współpracą, a zachodzące kontakty
odbywają się twarzą w twarz. Charakter
takiej grupy oddaje zaimek "my", który
zakłada wzajemną sympatię oraz
identyfikację poszczególnych członków
grupy. Jednostka ma świadomość
pewnej łączności z grupą i to poczucie
wyznacza niektóre z jej dążeń.
Wspólnota, a
Stowarzyszenie
Wspólnota to rodzaj grupy pierwotnej, która
powstała bez ingerencji człowieka, w wyniku
określonych ludzkich potrzeb i dążeń.
Stowarzyszenie to taka grupa, która w sposób
celowy i intencjonalny została utworzona
przez człowieka, aby realizować określone
zadania.
Rodzina to grupa, która występuje w każdym
środowisku społecznym, bez względu na
określony krąg kulturowy. Jest obecna na
każdym etapie rozwoju gatunkowego.
Pierwotność i wtórność
grup rówieśniczych
Grupa rówieśnicza jest przede wszystkim grupą
pierwotną. Jednakże pedagogika społeczna nie
może ograniczyć swojej uwagi do grup
rówieśniczych pierwotnych, jako że w procesie
socjalizacji stowarzyszenia i organizacje
młodzieżowe, spełniając formalny warunek
rówieśnictwa wiekowego, odgrywają rolę
wybitną.
Zjawisko wtórnego kształtowania się więzi
rówieśniczych często obserwuje się w
stowarzyszeniach, które powstają na
płaszczyźnie związków ideowych lub religijnych.
Grupa pierwotna:
jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny,
każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych
członków,
przeważają więzi osobowe,
występuje wzajemna identyfikacja,
grupa pierwotna jest grupą niewielką,
członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy
i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia,
grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy,
istnieje kontrola i określony system sankcji,
grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz
zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii,
przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami
charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę.
Grupa celowa :
nabór do grupy ma charakter formalny,
grupa opiera się na więzach rzeczowych,
grupa może być rozbudowana, może mieć
odgałęzienia terenowe,
struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym
układzie hierarchicznym,
najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają
zdecydowanie mniejsze znaczenie,
grupa posiada formalne wzory zachowań,
sankcje są egzekwowane w sposób formalny,
decyzje grupy są zcentralizowane,
występuje koordynacja działań,
występuje jednolitość organizacyjna,
wyalienowanie przywódców grupy.
Mechanizmy oddziaływania grupy
rówieśniczej
Zdaniem Floriana Znanieckiego
grupa rówieśnicza powstaje w sposób spontaniczny,
bez ingerencji dorosłych,
kształtuje mechanizmy, które regulują wewnętrzną
organizację grupy oraz wzajemne zachowania
poszczególnych członków,
pełni istotne funkcje w procesie wychowania jej
uczestników,
jest pozbawiona określonych celów i wzorców, a jej
głównym przesłaniem jest zabawa.
Mechanizmy oddziaływania grupy
rówieśniczej c.d.
Cechą charakterystyczną grupy rówieśniczej jest
zmienność celów oraz form życia zbiorowego i
zabawy.
Do najczęstszych nastawień należą:
przodownictwo, podporządkowanie, rywalizacja i
współdziałanie.
Dziecięce zachowania charakteryzują się
spontanicznością i różnorodnością.
Na tym tle mogą powstawać konflikty pomiędzy
wzorami wyniesionymi z domu a chęcią żywiołowej
zabawy. W tym konflikcie najczęściej wygrywa
potrzeba zabawy z kolegami, a rygory narzucone
przez rodzinę lub środowisko schodzą na dalszy
plan.
Organizacja, struktura i
funkcje grupy rówieśniczej
Można wyróżnić trzy typy grup
rówieśniczych:
grupy dziecięce, oparte na zabawie
grupy młodzieżowe, paczki
grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy
przestępcze)
Organizacja, struktura i
funkcje grupy rówieśniczej
Elementy, które tworzą stosunki
społeczne w grupie to:
wewnętrzna hierarchia grupy
system decyzyjny
układ kanałów komunikacyjnych
charakter więzi pomiędzy
poszczególnymi członkami grupy
UKŁAD SZPRYCHOWY
UKŁAD BEZPOŚREDNI
A
B
C
D
E
A
B
C
D
E
UKŁAD ŁAŃCUCHOWY
A
B
C
D
E
F
G
Organizacja, struktura i
funkcje grupy rówieśniczej c.d.
Niemal każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub
liderów. W związku z tym można wyróżnić:
przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób
posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe,
takie osoby charakteryzują się pozytywnym
nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania
oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych
członków grupy
przywództwo - może być osiągnięte poprzez
wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest
akceptowane przez grupę
panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie
opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości,
główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego
i organizacyjnego
Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych
kształtowanie aktywności jednostek,
kształtowanie więzi z innymi ludźmi,
ułatwianie kontaktów interpersonalnych,
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania,
konstruktywne współzawodnictwo,
pobudzanie do rozwijania zainteresowań,
umożliwianie kontaktów towarzyskich,
zaspokajanie określonych potrzeb
emocjonalnych,
zapełnianie wolnego czasu.
Bibliografia:
Pedagogika społeczna: człowiek w
zmieniającym się świecie, pod red.
Tadeusza Pilcha, Ireny Lepalczyk, Żak,
Warszawa 1995
Socjologia wychowania: wychowujące
społeczeństwo, Tom I, Florian Znaniecki,
PWN Warszawa 1973
Ola Czerwińska, Natalia Niepla, Justyna
Napiórkowska