Modele starzenia się. Czynniki warunkujące pomyślne starzenie się. Rola rodziny.

Starzenie patologiczne.

Najczęściej starzenie zostaje powikłane lub przyśpieszone przez przewlekłe procesy chorobowe i określa się taki stan mianem starzenia patologicznego.

Starzenie pomyślne (fizjologiczne, prawidłowe).

Pod względem jakościowym starzenie, które przebiega jako proces fizjologiczny, bez powikłań chorobowych określa się jako STARZENIE PRAWIDŁOWE.

• Gryglewska definiuje pomyślne starzenie jako osiągnięcie wieku starości z małym ryzykiem chorób i niedołężności, z wysoką sprawnością umysłową i fizyczną oraz utrzymaną aktywnością fizyczną.

• Wizner dodatkowo zwraca szczególną uwagę na zachowanie aktywności w sferze kontaktów społecznych i towarzyskich.

Starzenie pomyślne

Przebieg starzenia fizjologicznego wykazuje znaczne różnice osobnicze i w istotnym stopniu zależy od rodzinnych predyspozycji.

Starość prawidłowa uwarunkowana jest różnymi czynnikami: genetycznymi, środowiskowymi, zdrowotnymi i trybem życia.

Ann Bowling (2007) porządkując obecne w literaturze definicje pomyślnego starzenia się, wyróżniła 5 grup, spośród których każda ma swoją kategorię dominującą. A są to:

1. obszar funkcjonowania społecznego,

2. satysfakcja życiowa,

3. zasoby psychologiczne,

4. spojrzenie biomedyczne oraz

5. potoczne postrzeganie pomyślnego starzenia się.

Pomyślne starzenie się w obrębie obszaru funkcjonowania społecznego.

Do obszaru funkcjonowanie społecznego zaliczamy: zaangażowanie społeczne, role społeczne, partycypację, kontakty społeczne.

Aktywność umożliwia zaspokojenie potrzeb bio - psychospołecznych, co daje poczucie satysfakcji. Jest warunkiem odgrywania ról społecznych i funkcjonowania w grupie, w społeczeństwie. Brak aktywności może powodować samotność, izolację społeczną, postępującą niesprawność, a nawet przedwczesną umieralność wśród osób w starszym wieku.

Pomyślne starzenie się a satysfakcja życiowa.

Najważniejszym komponentem satysfakcji życiowej jest jakość życia i dobre samopoczucie.

Pomyślne starzenie się a zasoby psychiczne

• Psychologiczne modele pomyślnego starzenia się koncentrują się na posiadaniu zasobów osobistego wzrostu, kreatywności, autonomii, skuteczności, niezależności, umiejętności skutecznego radzenia sobie, posiadaniu celu i poczuciu własnej wartości.

• Osobowość natomiast wpływa na własną adaptacyjność i koncepcje własnego siebie.

Teorie biomedyczne.

• Mają na celu optymalizowanie oczekiwań długości życia przy minimalizowaniu ubytków fizycznych i psychicznych. Używane są również wskaźniki: długowieczność, sprawność, aktywność, pozytywne postrzeganie zdrowia, brak dolegliwości i wysoki poziom funkcji poznawczych

Obszar potocznego postrzegania.

Wyłącznie oceniane przez osoby starzejące się i starsze.

Podstawowe czynniki wpływające na pomyślne starzenie się.

Z badań wynika, że najważniejszymi czynnikami pomyślnego starzenia zalicza się (12 kategorii):

• Satysfakcja życiowa - ocena przeszłych dokonań, zadowolenie ze swojego życia, uczucie spełnienia

• Niezależność - samodzielność, samowystarczalność,

• Zdrowie psychiczne - zachowanie władzy umysłowej, sprawność psychiczne,

• Zdrowie i sprawność psychiczna - utrzymanie ciała w jak najlepszej starości.

• Kontakty społeczne i aktywność - uczestnictwo w życiu, obcowanie ze znajomymi, funkcjonowanie w społeczeństwie, przebywanie w przyjaznym środowisku.

• Dobre relacje i więź uczuciowa w rodzinie - utrzymywanie bliskich stosunków z dziećmi i ich rodzinami, pomoc dzieciom i wnukom, aktywne uczestnictwo w życiu rodzinnym, akceptacja ze strony rodziny.

• Posiadanie celów i marzeń na przyszłość - realizowanie swoich planów, których nie można było zrealizować będąc młodym, możliwość realizacji potrzeb indywidualnych.

• Dopasowanie się do starości - poddanie się „upływowi czasu”, pogodzenie się ze starością, zaakceptowanie zmian, czucie się dobrze we własnym ciele, akceptować życie takie jakie jest, zaakceptowanie siebie jako człowieka starzejącego się i życie zgodnie z naturą.

• Dobre usposobienie (nastawienie) - zachowanie dobrego samopoczucia, pozostanie „młodym duchem”, bycie szczęśliwym czerpiącym z życia wszystkie dobrodziejstwa.

• Zabezpieczenie finansowe - zapewnienie podstawowych potrzeb materialnych, brak problemów finansowych, niezależność materialna.

• Hobby i zajęcia miłośnicze - kontynuowanie swoich zainteresowań, oddanie się swoim pasjom, aktywne spędzanie wolnego czasu.

• Problemy egzystencjalne - pogodzenie się ze świadomością bliskiego odejścia, braku strachu przed śmiercią, docenianie chwili obecnej.

• Godność w starości - godne przejście kolejnego etapu, mądre starzenie się, szczytowa faza rozwoju osobowości (widzę wszystko wokół siebie).

• Walka ze starzeniem - nie poddawanie się procesom starzenia się (zmniejszaniu się sprawności fizycznej i intelektualnej).

• Spokojne życie - brak stresów, uwolnienie od zadań życiowych, poczucie bezpieczeństwa.

Program pomyślnego starzenia

W grupie osób starszych występuje wiele problemów zdrowotnych i mniejsza sprawność psychofizyczna, a przy tym niska świadomość zdrowotna i odpowiedzialność za własne zdrowie. Celem więc programu jest zwrócenie uwagi na zagadnienia związane ze zdrowiem osób zbliżających się do okresu starości oraz zmiana sposobu myślenia o zdrowiu jako braku choroby. Wykonawcami programu są pracownicy POZ (pielęgniarki, lekarze rodzinni i lekarze specjaliści).

Rola rodziny

Ważnym czynnikiem który zwiększa trudności z utrzymaniem na wysokim poziomie sprawności i aktywności osób starszych są zaburzone więzy rodzinne.

Rodzina powinna wskazać osobą starszym drogę adaptacji do nowoczesnego społeczeństwa a co za tym idzie nauczyć ich korzystać z udogodnień jakie daje im nowoczesna technika.

Badania przedstawiają fakt, iż to kobieta odgrywa priorytetową rolę w utrzymywaniu więzów międzypokoleniowych. To na niej spoczywa ciężar troski o własne dzieci, wnuki a także rodziców i teściów.

Istotne dla zapewnienia ciągłości poczucia społecznego przez osoby starsze jest zachowanie dobrych relacji zarówno z własnymi dziećmi jak i wnukami.

Równie ważne są związki bratersko - siostrzane, związki z małżonkami, partnerami, związki przyjacielskie, relacje między wnukami a dziadkami.

W rodzinie istnieje przekaz wzorów i wartości kulturowych przez osobę straszą, dzięki czemu więzy stają się silniejsze. Ważną rolą rodziny jest zapewnienie jak najlepszych warunków odnowy i rozwoju więzów rodzinnych.To rolą pozostałych członków rodziny jest, aby osoba starsza czuła się potrzebna i doceniana.

Wiele badań prowadzonych współcześnie potwierdza, że związki z ludźmi mają uzdrawiającą moc. Uczucie miłości w każdej ludzkiej grupie jest tym elementem, który najbardziej zbliża człowieka do człowieka.

• „Relacje z ważnymi dla nas osobami - jeśli są dobre i nie brakuje w nich miłości - mogą zapobiec chorobom, których podłożem jest stres, w znacznym stopniu poprawiają stan zdrowia i wyniki leczenia oraz przedłużają życie o wiele lat. [Robbins 2006: 257].