ENCYKLOPEDIA PRAWA

Prawa nauki - pewne prawidłowości występujące w przyrodzie, w życiu społecznym i w sposobie ludzkiego myślenia. Występują one niezależnie od tego czy wiemy, czy też nie, o ich istnieniu.

Prawa nauk przyrodniczych - bardziej ścisłe, bardziej rygorystycznie sformułowane. Ich nieprzestrzeganie może być przykre w skutkach.

Prawa nauk humanistycznych (społecznych)

2 elementy różniące je od nauk przyrodniczych:

- przedmiot w badaniach społecznych może ulec zmianie.

• możliwe jest eksperymentowanie wbrew prawidłowościom istniejącym w dziedzinie nauk społecznych.

Prawa nauki mogą oddziaływać na prawa stanowione przez człowieka.

Prawo stanowione przez człowieka może umożliwić lub nie lepsze poznanie praw nauki.

Relacja między prawem a normami technicznymi.

• normy techniczne - normy regulujące relacje między ludźmi ale tylko w procesie produkcji i

wykorzystania dóbr materialnych. Normy techniczne nawiązują do praw nauki, w oparciu o nie

formułują reguły techniczne.

Relacja między prawem a innymi normami społecznymi.

• normy obyczajowe - reguły postępowania ukształtowane w świadomości ludzi pod wpływem nawyku w efekcie wielokrotnego powtarzania w określonych okolicznościach tych samych zachowań oraz w wyniku ukształtowania się przekonania, że tak właśnie należy postępować w danych okolicznościach.

• normy moralne - zespół norm postępowania ludzi, wg których to norm ocenia się postępowanie danego człowieka jako dobre bądź złe.

Doktryna moralna - usystematyzowany wykład zasad postępowania

Etyka - nauka o moralności, bada normy moralne.

Moralność a prawo

• moralność istnieje w każdej społeczności, na straży norm moralnych stoją wyrzuty sumienia

• prawo istnieje tylko w państwach, na straży prawa stoi państwo

Wspólną cechą moralności i prawa jest regulowanie tych samych zachowań ludzi.

Od dawien dawna dokonywano klasyfikacji państw.

Według Platona systemy dzielą się na:

• Timokracja - rządy odważnych. Z tego wywodzi się oligarchia

• Oligarchia - uprzywilejowana grupa osób. Gdy ta grupa za bardzo się rozbestwiła lud się

zbuntował i powstała demokracja.

• Demokracja - rządy ludu (rządy motłochu), chaos w państwie, zagrożenie upadkiem państwa.

Wyłania się jeden człowiek i powstaje tyrania.

• Tyrania - nie jest to konieczność bezwzględna. Można jej zapobiec.

Najlepsze państwo to państwo rządzone przez filozofów , uczonych. Precyzyjny program kształcenia obywateli. Pełna edukacja obywatela powinna zakończyć się w 50 roku życia i wtedy może ten człowiek obejmować ważne stanowiska w państwie.

Podział państwa według Arystotelesa (ucznia Platona i jego przeciwnika):

- Dobre - te, których władza działa w interesie ogółu społeczeństwa.

• Złe - te, w których władza działa tylko we własnym interesie.

Dobre monarchia arystokracja politeja

Złe tyrania oligarchia demokracja

Podział państwa według Marksa na typy i formy państw:

• Typy - według tego kto, jaka klasa jest klasą panującą w danym państwie.

• Formy - próby odpowiedzi na pytanie w jaki sposób klasa panująca sprawuje władzę.

Typologia państw:

• państwa właścicieli niewolników - klasa panująca to właściciele niewolników.

• państwa feudalne - klasa panująca to feudałowie, właściciele ziemscy.

• państwa kapitalistyczne - klasa panująca to klasa właścicieli kapitału.

• państwa socjalistyczne (komunistyczne) - zanika klasa panująca, bo wszyscy są właścicielami

kapitału (Chiny, Wietnam, Kuba).

Formy państw: (jak sprawowane są rządy w państwie)

• Trzeba zbadać relacje między naczelnymi organami władzy i państwa (rządem, parlamentem, prezydentem, sądami). Jest to forma rządu danego państwa..

• Relacje między władzą jako całością, a społeczeństwem jest to reżim polityczny danego państwa.

• Relacje między władzą centralną, a władzą terenową w państwie (struktura terytorialna państwa).

Na pojęcie formy państwa składają się 3 elementy:

1. Forma rządu

2. Reżim polityczny

3. Struktura terytorialna

Rząd była to kiedyś władza w ogóle.

Reżim - ostry system sprawowania władzy

- system, ustrój

Trzy elementy składające się na państwo:

1. Forma rządu - relacje zachodzące między naczelnymi organami państwa

• Monarchia - państwo w którym władza należy do monarchy (król, cesarz, faraon, etc.). Monarcha obejmuje władzę przeważnie przez dziedziczenie. Nie wszystkie monarchie jednak są dziedziczne. Monarchia elekcyjna (Polska po upadku dynastii Piastów, a potem Jagiellonów). Monarcha ma pełnię władzy. Tak było przez szereg lat. Współcześnie europejscy monarchowie nie mają aż tak dużej władzy. Systemy pośrednie: monarcha nie ma wielkiego zakresu władzy ale odgrywa bardzo dużą rolę (Hiszpania - Juan Carlos).

• Republika - nie ma dziedziczności władzy. Władza ludzi jest ściśle ograniczona przez przepisy prawne. Władza jest kadencyjna, a nie dożywotnia (Tito - dożywotni prezydent Jugosławii).

Formy rządu dzielimy na systemy:

• system prezydencki - dominuje prezydent (tak jest w USA)

• system parlamentarno - gabinetowy - najistotniejsza jest rola parlamentu (Włochy), rząd także odgrywa tu istotną rolę.

Mutacje tych systemów:

• system pół-prezydencki - we Francji mamy siną władzę prezydenta, ale nie tak silną jak w USA. We Francji prezydent uzależniony jest od premiera parlamentu.

• System parlamentarny zracjonalizowany - wzmocnienie władzy wykonawczej kosztem parlamentu.

• konstruktywne wotum nieufności - rządu nie można obalić. Aby obalić ten rząd trzeba w tym wniosku podać nazwisko tego kto ma zostać nowym premierem.

• system dwupartyjny - premier to lider zwycięskiej w wyborach partii (w Anglii)

Aktualnie w Polsce mamy system parlamentarno - gabinetowy z elementami systemu prezydenckiego.

2. Reżim polityczny - ogół metod jakimi posługuje się aparat państwowy w stosunkach ze społeczeństwem.

• reżim demokratyczny - władza wyłaniana przez ogół społeczeństwa, szeroki katalog praw i wolności obywatelskiej

• reżim autokratyczny - władza państwowa nie podlega wielkiej kontroli ze strony społeczeństwa . To społeczeństwo jest bardziej kontrolowane przez państwo.

• reżim wojskowy - władza wojska

• reżim policyjny - władza policji

- reżim totalitarny - uciążliwy dla obywateli bo władza państwowa chce kontrolować i

narzucić obywatelom preferowany przez siebie sposób myślenia, ideologię, światopogląd.

Reżim faszystowski i komunistyczny.

3. Struktura terytorialna

- państwa unitarne (jednolite) - władza centralna nie przekazuje istotnych kompetencji do

wyłącznej decyzji władzom terenowym (Polska, Francja, Węgry, Grecja).

- państwa złożone dzielimy na:

• federacje - jednostki terytorialne w państwach posiadają niezależność od władzy centralnej (Niemcy, USA, Rosja).

• konfederacje - nie występują w klasycznej postaci (Unia Europejska).

• Prawo wewnętrzne, a prawo międzynarodowe publiczne

Początkowo relacje były regulowane przy pomocy norm prawnych. Ojcem prawa międzynarodowego publicznego był Hugo Grocjusz.

Prawo międzynarodowe publiczne tworzy ogół norm generalnych ustanowionych lub uznanych przez państwa, regulujących stosunki między nimi.

Reguły prawa międzynarodowego publicznego

3 rodzaje relacji:

• między państwami

• między państwami a organizacjami międzynarodowymi

• między państwem a jednostką

Cechy wspólne:

• obydwie normy składają się z norm postępowania

• obydwie powstają za sprawą państw

Naruszenie tych norm pociąga za sobą niekorzystne dla sprawy reakcje ze strony państwa.

Różnice:

• w prawie wewnętrznym sankcja jest wyraźna

• w prawie międzynarodowym publicznym sankcja nie jest wyraźna

• prawo międzynarodowe publiczne jest jedno

• praw wewnętrznych jest wiele (tyle ile państw)

• normy prawne prawa wewnętrznego są wytworem państwa

• normy prawne prawa międzynarodowego publicznego powstają przy zgodzie przynajmniej 2 państw

• norma prawa wewnętrznego jest to wyraz woli tylko ustawodawcy danego państwa

• norma prawa międzynarodowego publicznego jest to wynik kompromisu między wolą poszczególnych państw

Po II wojnie światowej powstał międzynarodowy trybunał sprawiedliwości w Hadze, aby rozsądzać spory między państwami.

Trybunał Haski może podejmować decyzje:

• zgodne z prawem międzynarodowym

• zgodne z decyzjami sądowymi

• zgodne z teoriami najwyżej kwalifikowanych znawców prawa

Źródła prawa międzynarodowego:

1. Umowy międzynarodowe

• dwustronne

• wielostronne (Karta Narodów Zjednoczonych)

2. Zwyczaj międzynarodowy

3. Niektóre uchwały niektórych organizacji międzynarodowych

Wzajemne stosunki między prawem wewnętrznym a międzynarodowym:

• normy prawa wewnętrznego są obojętne dla prawa międzynarodowego

• normy prawa wewnętrznego są normami takimi samymi jak normy prawa międzynarodowego i regulują jakąś kwestię w sposób identyczny

• normy prawa wewnętrznego regulują dane stosunki inaczej niż normy prawa miedzynarodowego

Koncepcje:

1. koncepcja monistyczna

2. koncepcja dualistyczna

3. koncepcja pluralistyczna

4. koncepcja uznająca istnienie prawa pośredniego

Ad. (1). Prawo wewnętrzne i prawo międzynarodowe tworzy jeden system norm.

3 warianty tej koncepcji:

1. w ramach tego systemu pierwszeństwo powinno należeć do prawa wewnętrznego

2. w ramach tego systemu pierwszeństwo powinno należeć do prawa międzynarodowego

3. wariant relatywistyczny - na gruncie prawa nie może dokonać wyboru między wariantem a i b

Ad. (2). Prawo wewnętrzne i prawo międzynarodowe to 2 całkowicie odrębne systemy prawne nie

mające ze sobą nic wspólnego.

Ad. (3). Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne są częściowo samodzielne a częściowo

pozostają od siebie zależne.

Ad. (4). Rozróżnienie tych praw jeszcze nie załatwia sprawy. Trzeba uwzględnić to, że prawo jest tworzone także przez organizację narodową i tworzy się coś na kształt prawa pośredniego (prawo organizacji narodowej)

Prawa człowieka

Etapy powstania praw człowieka

I etap

• John Locke - każda jednostka powinna mieć sferę wolności, w którą państwo wkroczyć nie może

• Karta praw Wirginii z 12.VI.1776r. - katalog praw człowieka, prawo do wolności, własności, równości

• „Deklaracja Niepodległości 13 stanów Ameryki”

• Francuska „Deklaracja praw człowieka i obywatela” z 1789 r.

Od 1917 r. mamy do czynienia z prawami człowieka II generacji.

--- Źródła Prawa ---

źródła prawa - decyzje, które stanowią, bądź ustanawiają ogólne normy postępowania (ustawa,

konstytucja, rozporządzenie).

stanowienie prawa - akt woli, przeżycie aktywne; jedno z możliwych rozwiązań się przyjmuje, a

inne odrzuca.

współstanowienie prawa - mamy z nim do czynienia gdy więcej niż 1 organ bierze udział w

stanowieniu prawa.

umowa - zgodne co do treści stanowienie norm postępowania dokonane przez dwa lub więcej

podmioty, przy czym zachowanie się jej partnerów może być wyznaczone w umowie w różny

sposób.

Akt uznania składa się z dwóch elementów:

• aktu aprobaty normy

• aktu przyjęcia normy

Przez system źródeł prawa w danym państwie rozumie się całokształt jego źródeł w ich wzajemnym powiązaniu.

Pozycja rodzajów źródeł prawa w systemie zależna jest od:

• rodzaju organu państwowego od którego dane źródło pochodzi

• jego miejsca w systemie organów państwa

• treści danego źródła prawa

• trybu w jakim dane źródło prawa powstaje

moc prawna - nie jest jednakowa (są normy mające wyższą i normy mające niższą moc prawną).

moc obowiązująca - jest jednakowa (adresat każdej normy prawnej niezależnie od źródła, w którym

jest ona zawarta, ma jednakowy obowiązek jej przestrzegania).

Systematyzacja prawa przybiera postać:

• inkorporacji - prosta, prymitywna postać systematyzacji prawa; polega ona na zebraniu w jedną całość obowiązujących w jakiejś dziedzinie norm prawnych oraz na ich uporządkowaniu według treści.

• Działalności kodyfikacyjnej - w jej wyniku powstaje kodeks; tę działalność prowadzi tylko państwo.

Hierarchia źródeł prawa

1. Konstytucja jest najważniejszym prawem obowiązującym w Rzeczpospolitej Polskiej.

2. Ustawa jest aktem prawotwórczym uchwalanym przez Sejm i Senat, ogłaszanym przez Prezydenta RP.

3. Ratyfikowana umowa międzynarodowa

4. Rozporządzenia

5. Akty prawa miejscowego wydawane są przez organy samorządu terytorialnego oraz przez terenowe organy administracji rządowej.

--- Stosowanie Prawa ---

Realizacja prawa - wtedy, kiedy postępuje się zgodnie z przepisami, nie zdając sobie z tego sprawy.

Przestrzeganie prawa - świadomie postępuje się tak, jak wymagają tego przepisy.

Stosowanie prawa - mogą je stosować tylko państwo i jego organy.

• Organy państwowe stosują prawo gdy na podstawie obowiązującej normy prawnej ogólnej ktoś ustanawia normę indywidualną, odnoszącą się do przypadku określonego w tej normie ogólnej.

• Organy państwowe stosują prawo wtedy gdy adresat pierwotny normy prawnej nie przestrzega prawa, wtedy adresat wtórny wymierza sankcje adresatowi pierwotnemu.

• Decyzja organu państwowego w sposób autorytatywny określająca jaki jest stan prawny w stosunkach między zainteresowanymi podmiotami prawa.

organ państwowy

stosowanie prawa norma ogólna norma indywidualna

organ państwowy

stanowienie prawa norma ogólna norma ogólna

Stanowienie prawa - kiedy jakiś organ państwowy jest upoważniony przez określony akt prawny do

wydania innych aktów prawnych niższych rangą w stosunku do poprzedzających.

Złożony proces społeczny:

• Trzeba ustalić jakie normy prawne obowiązują w odniesieniu do sytuacji co do której jakiś organ państwowy ma zająć stanowisko.

• Trzeba ustalić właściwą treść norm prawnych.

• Ustalanie stanu faktycznego, do którego te normy mają się odnosić.

• Akt stosowania prawa.

• Czy te normy są normami aktualnie obowiązującymi.

Dana norma prawna obowiązuje gdy została ustanowiona przez odpowiedni organ państwowy i nie została uchylona.

Utworem momentu początkowego obowiązywania aktu prawnego jest:

• data ustanowienia aktu

• data publikacji aktu w urzędowym organie publicznym

• data późniejsza

Najczęściej dany akt prawny obowiązuje od daty publikacji , a nie od momentu jego uchwalenia.

Lex retronon agit - „Prawo nie działa wstecz” - obowiązuje to prawo, które jest znane i weszło w życie po opublikowaniu.

Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą.

Akt prawny wyższej rangi nie uchyla aktu wcześniejszego niższej rangi.

Akt prawny przestaje obowiązywać w momencie wyjścia danego aktu prawnego z użycia (desuetudo).

--- Procesy Stosowania Prawa ---

Dyplomaci -cieszą się nietykalnością; nie podlegają prawu kraju w jakim się znajdują.

in flagranti - złapany na gorącym uczynku

Odpowiada się według prawa tego państwa, którego jest się obywatelem

Ekstradycja - usunięcie człowieka z państwa w którym popełnił przestępstwo do państwa, którego

ten człowiek jest obywatelem.

Między tymi państwami musi być umowa o ekstradycji aby ekstradycję przeprowadzić.

Biegli co do faktów - mają lepszą niż sędzia wiedzę o przestępstwie.

Biegli co do prawdy - mają pomagać sędziemu w rozwikłaniu problemu prawnego.

Domniemanie prawne - zamiast ustalania stanu rzeczy A ustala się stan rzeczy B; ustalenie stanu

rzeczy A jest równoznaczne ustaleniu stanu rzeczy B.

• domniemanie dopuszczające dowód przeciwny (domniemanie prawne)

• domniemanie nie dopuszczające dowodu przeciwnego (domniemanie z prawa)

Fikcja prawna - gdy ustawodawca każe uznać coś za istniejące, każe przyjmować , że jakiś stan

faktyczny miał rzeczywiście miejsce, choć wiadomo, że jest on niemożliwy do zaistnienia.

Wykładnia prawa (interpretacja prawa) - proces myślowy zmierzający do właściwego zrozumienia

przepisów prawnych, jakie normy w tych przepisach są zawarte.

Teoria wykładni prawa - opis, rozważanie samej wykładni i jej rezultatów.

• postać opisowa teorii wykładni prawa - stara się opisywać jak dokonuje się wykładni prawa

• postać normatywna teorii wykładni prawa - zespół dyrektyw wskazujących nam jak w sposób prawidłowy dokonywać wykładni

• teoria dynamiczna wykładni prawa - dążyć należy do zgodności prawa z życiem, zakłada że interpretacja tych samych przepisów prawnych może się zmieniać.

• teoria statyczna wykładni prawa - jak się raz dokona wykładni to trzeba się jej trzymać, nie należy zmieniać.

--- Wykładnia Prawa ---

Wykładnia (interpretacja prawa) - jest procesem myślowym, zmierzającym do ustalenia , że dany

przepis bądź zespół przepisów ma takie to a takie znaczenie i taki a taki zakres.

Trzy metody stosowania wykładni:

1. wykładnia językowa

2. wykładnia systemowa

3. wykładnia celowościowa

Język potoczny - zbliżony do języka literackiego

Język prawny - język tekstów prawotwórczych

Język prawniczy - język nauki prawa opisujący zawarte w języku prawnym normy prawne.

Ad. 1.

Interpretacja dosłowna - interpretowany zwrot czy nazwa ma taki sam zakres w języku prawnym, jak

w języku potocznym

Interpretacja literalna - jeśli znaczenie odbiega w jakimś sensie

Interpretacja zwężająca - gdy w języku prawnym zakres danego sformułowania jest węższy niż w

języku potocznym.

Interpretacja rozszerzająca - gdy w języku prawnym zakres danego sformułowania jest szerszy niż w

języku potocznym.

Ad. 2.

Wykładnie systemowe - są efektem tego, że każda norma prawna stanowi część jakiejś gałęzi prawa bądź systemu prawa.

Ad. 3.

Wykładnia celowościowa - każe się odwoływać do kontekstu społeczno politycznego danego kontekstu prawa.

W procesie wykładni posługujemy się następującymi materiałami:

Wykładnia wewnętrzna - gdy posługujemy się tylko przepisami danego systemu prawa.

Wykładnia zewnętrzna - gdy korzystamy z różnych danych i materiałów spoza systemu prawa;

wychodzimy poza przepisy danego prawa.

• wykładnia zewnętrzna porównawcza - gdy do interpretacji określonego przepisu wykorzystujemy przepisy prawne innych państw

• wykładnia zewnętrzna historyczna - gdy jako materiału do interpretacji określonego przepisu używa się wcześniejszych aktów prawnych już nieobowiązujących

Stosując różne dyrektywy wykładni i różne środki, dochodzimy do ustalenia kilku różnych znaczeń interpretowanego przepisu.

Dyrektywy interpretacyjne drugiego stopnia - dyrektywy pozwalające wybrać trafnie właściwe

znaczenie interpretowanego przepisu spośród kilku, jakie dotychczas ustalaliśmy.

Niektóre dyrektywy drugiego stopnia w kolejności posługiwania się nimi:

• dyrektywy językowe

• dyrektywy systemowe

• dyrektywy celowościowe

--- Moc Wiążąca Wykładni ---

Możliwe dwie sytuacje:

1. wynik wykładni nie jest wiążący dla kogokolwiek

2. wynik wiąże pewne osoby czy organy

wykładnia doktrynalna - gdy interpretator nie ma żadnej kompetencji prawnej do narzucenia

komukolwiek swojego sposobu rozumienia danego przepisu.

Wykładnię prawnie wiążącą dzielimy na:

• 
  
  
  wiążącą wszystkich adresatów wykładnia legalna

• 
  pewną grupę osób i organów państwa

• 
  wykładni wiążącą organy państwowe w poszczególnej sprawie wykładnia praktyczna

Wykładnia legalna dzieli się na:

• wykładnia autentyczna - wykładnia legalna może być dokonana przez ten sam organ, który

ustanowił interpretowane przepisy

• wykładnia delegowana - dokonywana jest przez inny organ, obecnie tylko przez Sąd Najwyższy

Wykładnia nie obowiązuje nikogo gdy interpretator nie ma kompetencji do narzucenia swojego sposobu myślenia (wykładnia doktrynalna).

--- Luki i Analogia w Prawie ---

Luki w prawie dzielimy na:

• luki aksjologiczne (pozorne) - gdy z braku dostatecznej znajomości prawa i techniki

posługiwania się nim komuś wydaje się, że jakieś materie nie są prawnie uregulowane.

• luki rzeczywiste (konstrukcyjne) - gdy przepisy konstruujące pewną instytucję prawną nie

normują niezbędnych elementów tej instytucji.

Odróżnia się dwa rodzaje analogii:

• analogię z ustawy (analogia legis) - istnieją pewne przepisy, które określają sytuację podobną do tej w ramach której występuje luka i czy można by było zastosować przepisy do tej naszej sytuacji. W Polsce czasami może być stosowana.

• analogię z prawa (analogia iuris) - w ogóle nie mamy żadnych przepisów, które były by choć trochę podobne do naszej sytuacji.

„Nullum crimen sine lege” - Nie ma przestępstwa bez ustawy.

Stosunek prawny - stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne albo normę prawną.

Stosunek tetyczny - stosunek społeczny uregulowany przez jakąś normę postępowania.

Stosunek faktyczny - stosunek do którego nie odnosi się żadna norma postępowania.

Aby doszło do powstania zmian bądź wygaśnięcia stosunku prawnego musi zaistnieć pewne zdarzenie prawne.

Podział zdarzeń prawnych:

1. zdarzenia niezależne od woli człowieka (np. śmierć, choroba, powódź, huragan etc.)

2. zdarzenia zależne od woli człowieka

• zgodne z obowiązującymi normami prawa (czynności prawa, akty stosowania prawa, akty stanowienia prawa)

• niezgodne z obowiązującymi normami prawa (przestępstwa, czyny niedozwolone)

• występki

• zbrodnie

Podmioty stosunku prawnego to osoby:

• osoby fizyczne - wszyscy ludzie od urodzenia aż do śmierci lub uznania za zmarłego

• osoby prawne (osoba kompleksowa) - tworzy ją zespół osób dysponujących określonym majątkiem

Te osoby muszą mieć:

• zdolność prawną - osoba może być podmiotem praw i obowiązków

• zdolność do czynności prawnych - dana osoba fizyczna może poprzez swoje własne działanie

nabywać, zmieniać i zbywać prawa i obowiązki.

Trzy rodzaje sytuacji jeśli chodzi o zdolność prawną:

• w ogóle nie mieć zdolności do czynności prawnych (do 13 roku życia)

• mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych (pomiędzy 13, a 18 rokiem życia)

• mieć pełną zdolność do czynności prawnych (od 18 roku życia)

Możemy się tu jednak spotkać z ograniczeniami jak na przykład w przypadku chorób psychicznych, niedorozwoju psychicznego czy innego rodzaju zaburzeń psychicznych.

--- Roszczenia i Kompetencje ---

Roszczenie - żądanie, z jakim może wystąpić uprawniony wobec zobowiązanego, aby zachował się

zgodnie z treścią aktualnego obowiązku.

Kompetencja -ma miejsce, gdy adresat normy może w sposób ważny prawnie wykonać daną

czynność umowną (wydać wyrok, aresztować kogoś, dopuścić kogoś do egzaminu etc.).

• kompetencja normodawcza - przedmiotem kompetencji jest ustanowienie odpowiednich norm prawnych

• kompetencja kompetencji - jeżeli przedmiotem kompetencji jest zakreślanie kompetencji innych osób

System prawa - wszystkie normy obowiązujące w danym kraju; system prawa wyraża cechy państw.

Każdy system prawa posiada swoje zasady, które wytyczają podstawowe kierunki rozwoju danego systemu prawa.

Podział prawa:

- prawo publiczne - należą tu te normy, które mają na uwadze interesy państwa.

• prawo prywatne - należą tu te normy, które mają głównie na uwadze interes jednostki

• prawo materialne - należą tu wszystkie te normy, które regulują pierwotne uprawnienia i

obowiązki ludzi oraz osób prawnych

- prawo formalne - należą tu normy prawne , które służą urzeczywistnianiu tych pierwszych norm.

Na gałąź prawa składa się całokształt norm prawnych regulujących pewną kategorię stosunków społecznych.

W ramach gałęzi prawa mieszczą się instytucje prawne.

Instytucją prawną jest ogół norm prawnych regulujących pewien typowy dla danej gałęzi prawa stosunek społeczny.

Prawa

nauki

Rzeczywistość

otaczającego

świata

---