WYKŁADNIA PRAWA
1. Pojęcie wykładni prawa:
*wykładnia - inaczej interpretacja prawa, proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych albo produkt tej czynności;
-przedmiotem wykładni nie są normy lecz przepisy prawne !!!
*Stanowisko co zakresu koniecznej wykładni prawa:
A) wykładni dokonuje się o tyle o ile wymagają tego niejasności tekstu - clara non sunt interpretanda - nie dokonuje się wykładni tego, co jasne; zgodnie z tym stanowiskiem potrzeba przeprowadzenia wykładni prawa wynika z :
nieuniknionych, naturalnych niejednoznaczności języka naturalnego i języka prawnego, w których pisane są teksty aktów normatywnych;
błędów popełnionych przez ustawodawcę, który nie zawsze w sposób doskonały posługuje się językiem prawnym;
zamierzonych i celowo wprowadzonych przez ustawodawcę niejednoznaczności i nieostrości wypowiedzi normatywnych;
ze „starzenia się” regulacji normatywnych, pojawienia się rozziewu pomiędzy regulacją normatywną a rzeczywistością;
B) zwolennicy drugiego stanowiska nie negują pierwszego, lecz uważają je za niedostateczne, gdyż wg nich wykładnia prawa zawsze jest konieczna, nawet przy względnie jasnych przepisach;
2. Teorie wykładni prawa:
*teoria wykładni statycznej:
-zakłada iż wraz z ustanowieniem przepisu ustawodawca nadaje mu określone znaczenie - ustanawia normę prawną o określonej treści zawartej w tym przepisie - i tak długo jak długo przepis formalnie obowiązuje, obowiązuje jego znaczenie;
-interpretacja przepisów, w wyniku której dochodzie się od statycznego ich rozumienia uważa się za obejście prawa;
-zapewnia stabilność prawa, obliczalność decyzji oraz usztywnia rozumienie przepisów czyniąc, je w skrajnych przypadkach, nieprzystawalnymi do współczesnych potrzeb i oczekiwań społecznych;
*teoria wykładni dynamicznej:
-zakłada, że wraz ze zmieniającą się sytuacją społeczno-ekonomiczno-polityczną należy starym przepisom nadawać nową treść adekwatną do nowych potrzeb;
-przyjmuje się, że jeżeli współczesny ustawodawca nie zmieniał dawnych przepisów to opowiada się ona za ich utrzymaniem;
-na granicy pomiędzy nadawanie nowego znaczenia starym przepisom, a tworzeniem nowych, znajduję się w formalnych ramach tzw. wykładnia contra legem;
*teoria wykładni „aktualnego ustawodawcy”:
-jest ona pewną modyfikacją wykładni dynaja normy prawnej - jej przedmioty:
*czyny - faktyczne czynności psychofizyczne, np. zabójstwo, fałszowanie dokumentów, budowa domu, pomoc tonącemu)
*czynności konwencjonalne: zachowania, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, inne niż to by wynikało z psychofizycznego przebiegu czynności i ich faktycznych skutków, np. podniesienie ręki (przez policjanta, w sejmie, podczas licytacji)
-czynności prawne: czynności wymagające oświadczenia woli i zmierzające do określonego skutku prawnego;
-każda czynność prawne jest czynnością konwencjonalną lecz nie każda konwencjonalna jest prawną;
-czynność konwencjonalna prawnie istotna: np. uchwalenie ustawy przez Sejm, wydanie orzeczenia przez sąd;
*rodzaje czynności konwencjonalnych:
-regulowane przez prawo: akty tworzenia prawa, czynności prawne i akty stosowania prawa
-prawnie obojętne: obyczajowe, religijne, organizacyjne;
*podział na normy nakazujące lub zakazujące czegoś i normy nakazujące traktową określone zasady jako czynności konwencjonalne istotne;
*NAKAZ:
-obejmujący tylko jeden typ zachowań, od którego uchylić się nie można bez narażania się na niepożądane konsekwencje prawne;
-obejmujący jeden podstawowy typ zachowania podstawowego oraz drugi, który może być w określonych okolicznościach wybrany przez adresata jako podstawowy:
a). Zobowiązanie przemienne: przepis prawa lub postanowienie umowy przewiduje kilka sposobów wykonania określonego obowiązku;
b). Upoważnienie przemienne: nie występuje tu pełna swoboda wyboru drogi postępowania, lecz jest ona uzależniona od pewnych okoliczności: nakazane jest mu zachowanie w sposób A, a w niektórych okolicznościach może zachowywać się w sposób B;
-zaniechanie - powstrzymanie się od zachowania nakazanego normą prawną
*ZAKAZ:
-typy zachowań uznane za normę za niedopuszczalne. Np.
DOZWOLENIE:
-przestrzeń wolna powstała pomiędzy nakazami a zakazami - postawa: wszystko co nie jest nakazane lub zakazane jest dozwolone;
-dozwolenia słabe: działanie lub zaniechania podjęte w przypadku braku zakazów lub nakazów, odnoszących się pewnej dziedziny, nie powodujące skutków prawnych;
-dozwolenia mocne: występuje w prawie pozytywnym, uregulowane przez prawo i rodzące skutki prawne, pomimo że nie są one ani nakazane ani zakazane - adresat może, ale nie musi z nich korzystać;
-sfera milczenia: obojętność prawa wobec pewnych czynności nie uregulowanych prawnie; chroniona przez prawo poprzez zasadę „nullum crimen sine lege” (nie ma przestępstwa, jeśli nie przewiduje tego ustawa karna)
-do organów państwowych