Ochrona Środowiska 24.10.2008r

1. Pierwszy rezerwat przyrody w Europie powstał w Fontainebleau pod Paryżem (1852)

2. Pierwszy w Polsce- Pamiątka pieniacka - starodrzew bukowy w Złoczowskiem (1886)

3. Obecnie w Polsce istnieje 1368 rezerwatów o łącznej pow. Około 150 tys. Ha, co stanowi 0,5% powierzchni kraju.

4. Największy rezerwat w Polsce to rezerwat nad Gopłem (12,6 tys. ha)

RP Bielawa (Pobrzeże Kaszubskie) obejmuje największe wysunięte na wschód nadmorskie torfowisko wysokie typu atlantyckiego. Jego walorem jest krajobraz zbliżony do tundry, rzadkie zagrożone wyginięciem gatunki roślin oraz chronione ptaki. Rezerwat ten stanowi etapowy obszar przelotowy żurawi w kierunku Skandynawii.

Park Krajobrazowy

Jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, zaś jego celem jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. Grunty rolne, leśne i inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu.

• Obecnie w Polsce jest 120 PK, o łącznej pow. Prawie 2,5 mln ha, co stanowi 8% powierzchni kraju (bez otulin).

Nadbużański PK / dolny bieg rz. Bug/ - jeden z największych PK w Polsce ( 139 tys. Ha), jak na tereny nizinne - charakteryzuje się wyjątkowo dużym zróżnicowaniem krajobrazu, powstałym w wyniku działalności lodowca oraz współczesnych rzek.

Suwalski PK - pierwszy PK w Polsce (1976r.), najcenniejsza jego cecha jest rzeźba polodowcowa, której wyjątkowość polega nie tylko na niepowtarzalności form ukształtowania, lecz na ich niezwykłej różnorodności, skoncentrowanej na niewielkim obszarze. Występuje tu najgłębsze w Polsce jezioro Hańcza.

Obszar chronionego krajobrazu

Obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych obszarów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych.

• OCK stanowi otulinę parków krajobrazowych, jak również pełni funkcje ochronna dla naturalnych korytarzy ekologicznych i scala powierzchnie o różnej randze ochrony

• W Polsce wyznaczono już około 410 OCK o łącznej pow. Ponad 7 mln ha, co stanowi 23% powierzchni kraju.

Indywidualne formy ochrony środowiska

Służą zachowaniu bądź odtworzeniu lokalnej sieci ekologicznej oraz pozwalają na utrzymanie procesu samoregulacji środowiska, co pozytywnie wpływa również na produkcje rolna.

W Polsce zaliczamy do nich:

- pomnik przyrody

- stanowisko dokumentacyjne,

-zespół przyrodniczo-krajobrazy,

-użytek ekologiczny.

Pomnik przyrody

Pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno - pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów. W szczególności są to: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.

• W Polsce istnieje około 33 tys. Pomników przyrody

Maczuga Herkulesa / Pieskowa Skała/ - wysoka (30m) wapienna skała, szersza u góry, węższa przy podstawie, jest efektem działania czynników atmosferycznych - milionów lat działania słońca, wiatru, mrozu, wilgoci i deszczu.

Dąb Bartek /woj. Świętokrzyskie / - według tradycji drzewo liczy 1200 lat (badania wskazują na ok.. 650 lat) i zaliczane jest do najstarszych drzew w Polsce. Jego obwód przy powierzchni ziemi - 1340cm, a wysokość ok. 30m.

Zespół przyrodniczo - krajobrazowy

Wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych.

• Zespół przyrodniczo - krajobrazowy to stosunkowo nowa forma ochrony przyrody, wprowadzona ustawą z 1991 r.

• W Polsce wyznaczono około 140 ZPK o łącznej pow. Ponad 600 tys. Ha.

Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy Żabie Doły /leży na graniczy Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich/ - obejmuje powstałe w wyniku eksploatacji górniczej i działalności hutnictwa zbiorniki wodne, zapadliska, hałdy i nieużytki, jako jedne z cenniejszych przyrodniczko terenów Śląska pod względem ornitofauny. Oznaczono tutaj ponad 70 gatunków ptaków lęgowych.

Użytki ekologiczne

To zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych Należą do nich: torfowiska, bagna nieużywane łąki i sady, Dorobne zbiorniki śród polne i śródleśne, kępy drzew i krzewów, skarpy, jar, i wąwozy, trzcinowiska itp.

• Za użytki ekologiczne uznano dotychczas około 6200 obiektów o łącznej pow. Ponad 42 tys. Ha.

Użytek ekologiczny Łąki Nowohuckie / obok Placu Centralnego w Nowej Hucie, pradolina Wisły/ - różnorodność zbiorowisk roślinnych oraz bogactwo świata zwierzęcego powoduje, iż Łąki są cennym obiektem dydaktycznym.

Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej

To niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do udostępnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsce występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych oraz fragmenty eksploatowanych i nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.

Ochrona Gatunkowa

Ma na celu zabezpieczenie dziko występujących roślin i zwierząt, a w szczególności gatunków rzadkich lub zagrożonych wyginięciem, oraz zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

• Taka forma ochrony stosowana jest w Polsce od 1868 roku;

• Listy chronionych gatunków znajdują się w rozporządzeniach Ministra Środowiska z 2001r. możemy je też znaleźć w tzw. „Czerwonych księgach”.

1. Czerwona Lista - uproszczona forma ewidencji rzadkich i zagrożonych gatunków (ściśle nawiązuje do czerwonej księgi

2. Czerwona Księga - opracowanie naukowe flory lub fauny danego kraju zawierające listę gatunków (wraz z ich opisem i mapami rozmieszczenia), określające stopień ich zagrożenia i rzadkość występowania.

Gatunki mogą być objęte ochrona ścisłą lub częściową.

Na liście roślin dziko rosnących objętych ochroną ścisłą znajduje się w Polsce:

• 5 gatunków drzew,

• 20 gatunków krzewów i krzewinek,

• Około 200 gatunków roślin zielnych oraz grzybów i porostów.

Na liście roślin podlegających ochronie częściowej znajduje się 18 gatunków roślin leczniczych i przemysłowych, które mogą być pozyskiwane na określonych obszarach i w ustalonych ilościach przez osoby posiadające stosowane zezwolenie wojewódzkiego konserwatora przyrody.

Lista gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkowa ścisła obejmuje:

1. Z bezkręgowców:

• 1 gatunek pijawki,

• Kilka gatunków pająków,

• Owady: 12 gat. Ważek, modliszka, 1 gat. Pasikonika, Kilkadziesiąt gat. Chrząszczy, 8 gat. Pływakowatych, 3 jelonkowate; 34 gat. Motyli oraz wszystkie gat. Trzmieli;

• 32 gat. Ślimaków, 6 gat. Małży oraz wszystkie groszówkowate.

2. Ze strunowców:

1. Wszystkie gat. Minogów,

2. 26 gat. Ryb

3. Wszystkie rodzime gat. Płazów i gadów

4. Większość gatunków ptaków

5. Ze ssaków: wszystkie gat. Owadożernych, wszystkie nietoperze, zając bielak, 13 gat. Gryzoni, wszystkie walenie, 9 gat. Drapieżnych, 3 gat. foki, oraz kozica i żubr

„Natura 2000” ( Europejska Sieć Ekologiczna)

To miedzy narodowy system obszarów chronionych, którym ma zapewnić trwała egzystencja florze i faunie, zachowanie cennych, a przy tym zagrożonych siedlisk przyrodniczych oraz integracje ochrony przyrody z działalnością człowieka.

System ten nie ma zastępować systemów krajowych, ale je uzupełniać!

Podstawę do wybierania i ochrony obszarów zaliczanych do systemu Natura 2000 stanowią dwie dyrektywy europejskie

-Dyrektywa Ptasia

-Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa).

Tworzone są:

• Specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)

• Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO

Udział w budowie systemu Natura 2000 dla państw UE jest obowiązkowy!

SIEĆ NATURA 2000 W POLSCE

Obszary bardzo cenne w Polsce:

-doliny rzeczne ( w tym przypadku ochronie ma podlegać cały układ doliny, a nie tylko fragmenty)

-obszary rolnicze

Lista wysłana do Komisji Europejskiej zawiera:

-184 specjalnych obszarów ochrony siedlisk, powierzchnia ok. 1200 tys. ha )3,6% powierzchni kraju)

-72 obszarów specjalnej ochrony ptaków, łączna powierzchnia ok. 3300 tys. ha ( w tym obszary lądowe ok. 2400 tys. ha=7,8% powierzchni kraju)

Województwo Małopolskie

1. 19 specjalnych obszarów ochrony siedlisk min.:

1. Jaroszowiec (lasy bukowe, skały wapienne i murawy kserotermiczne)

2. Pustynie Błędowska

3. Dolinki Jurajskie

4. Dolina Prądnika

5. Tatry

6. Pieniny

7. Fragmenty Puszczy Niepołomickiej (np. Rezerwat Lipówka)

2. Obszary specjalnej ochrony ptaków:

1. Puszcza Niepołomicka

2. Gorce

3. Tatry

PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA

Ogół przepisów dotyczących ochrony środowiska:

• Zapisy konstytucyjne

• Ustawy

• Akty wykonawcze do ustaw rozporządzenia i zaczadzenia)

• Akty prawa miejscowego

• Umowy międzynarodowe

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

1. „Władze publiczne prowadza politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona Środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.”

Każdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.

W Polsce ochronę przyrody regulują następujące ustawy

Ustawy specjalnie poświecone ochronie środowiska:

1. Prawo ochrony środowiska

Ustawa z 27 IV 2001r. z późn. Zm. - (Dz.U.01.62.627)

2. Ustawa o ochronie Przyrody

Ustawa z 16 IV 2004r. - (Dz.U.04.92.880)

3. Ochrona wód - Prawo Wodne

4. Ochrona przed odpadami - Ustawa o odpadach

5. Ochrona surowców naturalnych - Prawo geologiczne i górnicze

Ustawy regulujące różne dziedziny życia, ale częściowo poruszają także problematykę ochrony środowiska.

Najważniejsze przepisy wykonawcze do Ustawy przyrody

• Ochrona gatunkowa zwierząt

W sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochrona gatunkowa ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów

• Ochrona gatunkowa roślin

W sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochrona gatunkowa ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów

• Ochrona Gatunkowa grzybów

W sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną

Rezerwat przyrody

Jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub Malo zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin, zwierząt i grzybów, elementy przyrody nieożywionej, mające istotna wartość ze względu naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych.

---