Rola wody w organizmie; skutki niedoboru i nadmiaru wody

Woda stanowi 2/3 organizmu człowieka o jest głównym składnikiem płynów ciała, m. in. krwi i limfy. Płyny te zapewniają komórce właściwe funkcjonowanie. Tworzą dla komórki odpowiednie środowisko i umożliwiają komunikację. Woda nie jest substancją odżywczą, ale jest niezbędna dla organizmów żywych. Zawartość jej znacznie się zmienia, w zależności od wieku. W życiu płodowym przekracza 90%, u oseska 66%, zmieniając się nieco w miarę starzenia się organizmu. Jest doskonałym rozpuszczalnikiem, a zarazem katalizatorem wielu reakcji. Dlatego też w organizmie występują różne mechanizmy regulujące zawartość wody, z których nerki wysuwają się na pierwszy plan.

Każdy organ zawiera wodę - mózg, serce, wątroba, mięśnie. Cytoplazma i składniki organelli zbudowane są po części z wody. Jest ona substratem w wielu procesach, np. trawieniu lub produktem, np. w oddychaniu tlenowych. Woda jest miejscem, w którym zachodzą reakcje chemiczne oraz sama uczestniczy w wielu z nich. Bierze udział w transporcie substancji w organizmie.

Dominującą rolę w organizmie woda zawdzięcza występującym w niej składnikom mineralnym. One głównie decydują o ciśnieniu osmotycznym panującym w organizmie, o równowadze kwasowo-zasadowej, o sile jonowej.

Podczas choroby lub wysiłku fizycznego tracimy dużo wody, więc wzrasta jej zapotrzebowanie, które w skrajnych wypadkach może wzrosnąć do 10 litrów. Odwodnić organizm można też stosując nierozważnie przeróżne diety.

Organizm odwadnia się szczególnie podczas wielkich upałów. szczególnie osoby w starszym wieku powinny pamiętać o uzupełnianiu zapasów wody w organizmie.

Codziennie nasz organizm traci wiele wody - ok. 2,5 litra (w dni upalne więcej). Około litra wydalamy, nastepne pół litra znika w postaci potu i wydychanego przez nas powietrza. Gdy jest ciepło pot nas ochładza: przez pory w skórze woda wydostaje się na jej powierzchnię i wyparowuje - pozbawia nasze ciało częście ciepła. gdy jest zimno, woda jest wydychana przez nas w postaci pary. Organizm ludzki nie ma specjalnych przystosowań do magazynowania wody, więc musimy uzupełniać jej zapasy w orgaznizmie. Duża ilość wody zawarta jest w pokarmach. Wiele warzyw i owoców są złożone w 3/4 z wody, 100g. utlenionego tłuszczu daje 107g. wody, 100g. skrobii - 55,5g. wody, 100g. białka - 41,3g. wody.

Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na wodę mieści się w szerokich granicach od 30 do 45 ml./kg masy ciała, zależnie przede wszystkim od aktywności fizycznej, a także temperatury, wilgotności i ruchu otaczającego powietrza oraz rodzaju pożywienia. Waha się od 2 litrów u osoby o masie ciała 50kg. i lekkiej aktywności fizycznej do 12 litrów i więcej u osoby o masie ciała 90kg. i wytężonej aktywności fizycznej.

w wysokiej temperaturze człowiek w stanie spoczynku może stracić nawet pól litra wody na godzinę. W tej sytuacji do utrzymania równowagi wodnej konieczne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości wody i soli mineralnych, zwlaszcza chlorku sodu (nawet do 30g. dziennie).

Uczucie pragnienia z reguły pozostaje w tyle za zapotrzebowaniem organizmu na wodę. Odstęp czasu, który upływa od pojawienia się uczucia pragnienia i podjęcia odpowiednich działań (wypicia szklanki napoju, jego strawienia, zmetabolizowania i uzupełnienia zapotrzebowania organizmu na wodę), jest na tyle długi, że zagraża wystąpieniem objawów odwodnienia. Utrata 3% wody powoduje uczucie zmęczenia, ból głowy, zawroty głowy, przegrzanie ciała, większa - zatrzymanie pocenia się i udar cieplny. Przy utracie 10% wody odwodnienie zagraża życiu. Ciężkie wymioty i biegunka stanowią bezpośrednuie zagrożenie życia.

Zapobieganie odwodnieniu polega na wypijaniu dużej ilości wody, często i bez ograniczeń, nawet o połowę więcej iż potrzebna dla ugaszenia pragnienia. jest oczywiste, że może to być woda tylko dobraj jakości i bez szkodliwych domieszek.

Na równowagę wodną wpływa stężenie jonow we krwi, wśród których wyróżnia się kationy (sodowy, potasowy, wapniowy, magnezowy) i aniony (chlorkowy, węglowodorowy, fosforowy, siarczanowy). Wymioty i biegunka prowadzą nie tylko do gwałtownego ubytku wody lecz także strat jonów niezbędnych do zachowania czynności zyciowych. Z tych powodów u niemowląt i małych dzieci jest stanem zagrażającym życiu i wymaga interwencji lekarskiej. W razie nagłej potrzeby udzielenia pomocy osobie odwodnionej wlew dożylny roztworu wieloelektrolitowego może być zastąpiony podanym doustnie roztworem o następujących składnikach do rozpuszczenia w 1 litrze wody: 3,5g. chlorku sodu, 2,5g. dwuwęglanu sodu, 1,5g. chlorku potasu i 20g. glukozy. Z obowiązku ratowania życia ludzkiego nie może zwolnić brak tych składników. Zastąpi je roztówr cukru (8 łyżeczek) i soli kuchennej (1 łyżeczka) w 1 litrze przegotowanje i wystudzonej wody.

- osoby odżywiające się bardzo zdrowo, które często jedzą grubą fasolę "Jaś" (filiżanka tej fasoli zawiera 45g. błonnika, w tym znaczną część tego najbardziej pożądanego, rozpuszczalnego w wodzie), wypijając duże ilości wody, lepiej wykorzystuja dobroczynne wartości fasoli i unikają przy tym sensacji jelitowych.

- osoby podejmujące wysiłek fizyczny - ciężko pracujący, podejmujący ćwiczenia rekreacujne, sportowcy, potrzebują dużo wody przed, w trakcie i po wysiłku fizycznym

- osoby przebywające w wysokiej temperaturze otoczenia nawet, kiedy nie czują, że im specjalnie gorąco (powiew powietrza chłodzi skórę dzięki utracie wody z parujacym potem) muszą uzupełnac straty, aby uniknąć odwodnienia

- dzieci przebywaące na dworze, oddane ruchliwej zabawie, zwłaszcza zajęciom sportowym często nie zwracają uwagi na pierwsze objawy odwodnienia - zanim do niego dojdzie należy robić przerwy na szklanę wody