Osoba fizyczna jako klient banku
Klientami bankowymi mogą być osoby fizyczne, osoby prawne a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Krąg klienteli bankowej jest bardzo szeroki jeśli zauważymy, iż wśród osób fizycznych mogą być nawet osoby niepełnosprawne lub ubezwłasnowolnione, działające przez ustawowych przedstawicieli lub pełnomocników sądowych. W gronie osób prawnych mogą znajdować się podmioty zajmujące się bardzo różnymi sprawami, począwszy od prowadzenia przedsiębiorstw do funduszy celowych, fundacji, stowarzyszeń.
Osobą fizyczną, w rozumieniu prawa cywilnego jest każdy człowiek występujący w stosunkach cywilnoprawnych jako podmiot prawa, bez względu na jego płeć, rasę, wyznanie czy pochodzenie. Jednak w każdym przypadku dla skutecznego zawarcia umowy z bankiem, osoba ta musi mieć zdolność do czynności prawnych w rozumieniu art. 11-22 kodeksu cywilnego.
Aby osoba fizyczna mogła skutecznie zawrzeć z bankiem umowę kredytową, bądź inną umowę powodującą po jej stronie powstanie zobowiązania do rozliczenia należności wobec banku, musi przede wszystkim posiadać zdolność do czynności prawnych i w jakiś sposób powinna być indywidualizowana.
Według polskiego prawa cywilnego osoba fizyczna może:
nie mieć zdolności do czynności prawnych,
mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych,
mieć pełną zdolność do czynności prawnych.
O tym, do którego z tych zakresów zdolności do czynności prawnych należy zaliczyć osobę fizyczną, decyduje przede wszystkim jej wiek. Ponadto wpływ na zakres zdolności do czynności prawnych ma:
a) ubezwłasnowolnienie,
b) ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie, na czas jego trwania, tzw. doradcy tymczasowego dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona,
c) zawarcie przez kobietę małoletnią małżeństwa w wypadkach przewidzianych w art. 10 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Żadne inne okoliczności nie mają według polskiego prawa wpływu na zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej; dotyczy to w szczególności stanów psychicznych, wyłączających świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, jak choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zakłócenia czynności psychicznych.
Według art. 12 k.c. zdolności do czynności prawnych nie mają małoletni, którzy nie ukończyli 13 lat i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Zawarcie umowy przez taką osobę jest bezwzględnie nieważne, nie może ona również podejmować czynności prawnych w ewentualnym postępowaniu sądowym. Czynności procesowe, jak również zawarcie umowy z bankiem, bądź dokonywanie innych czynności prawnych wobec banku, osoba taka (nie posiadająca zdolności do czynności prawnych) może podejmować poprzez swojego przedstawiciela ustawowego.
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają:
1. małoletni, którzy ukończyli lat 13, jeżeli nie uzyskali pełnoletności przez zawarcie małżeństwa,
2. osoba ubezwłasnowolniona częściowo,
3. osoba, dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego.
Pełną zdolność do czynności prawnych, na podstawie art. 11 k.c. nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, czyli wskutek osiągnięcia 18 roku życia lub zawarcia małżeństwa. Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może sama skutecznie zawierać umowy z bankiem, jak również odpowiada całym swoim majątkiem wobec banku z tytułu zaciągniętego zobowiązania.
Aby dana osoba fizyczna mogła skutecznie zawrzeć umowę np. kredytu z bankiem konieczna jest jej indywidualizacja. Funkcję tę pełni przede wszystkim: imię i nazwisko człowieka, numer ewidencyjny (PESEL), czy miejsce zamieszkania (zameldowania), które to dane zawarte są w dowodzie osobistym - dokumencie stwierdzającym tożsamość osoby fizycznej, którym dana osoba, dokonując określonych czynności prawnych, winna się legitymować.
Skuteczność zawarcia umowy z Bankiem, powodującej powstanie zobowiązania do rozliczenia należności bankowych po stronie określonego podmiotu gospodarczego, uzależniona jest od właściwej reprezentacji tego podmiotu, przedłożeniu przez niego Bankowi określonych dokumentów. Brak właściwej reprezentacji podmiotu gospodarczego powoduje, że zaciągnięcie zobowiązania przez osoby nieuprawnione do reprezentacji danego podmiotu prawnego jest nieważne. Ocenę tego, czy dane osoby są uprawnione do występowania w imieniu podmiotu gospodarczego, należy więc dokonywać każdorazowo odrębnie, w odniesieniu do statusu prawnego konkretnego podmiotu gospodarczego.
Osoby prowadzące indywidualnie działalność gospodarczą to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w oparciu o postanowienia ustawy o działalności gospodarczej z dnia 23 grudnia 1988r. Potwierdzeniem faktu, że dana osoba fizyczna podjęła działalność gospodarczą jest złożenie przez nią stosownego wniosku do Urzędu Gminy lub Miasta o dokonanie tego wpisu, organ administracyjny wydaje „zaświadczenie” potwierdzające wpis zgłoszonej działalności do ewidencji. „Zaświadczenie” to jest podstawowym dokumentem pozwalającym rozstrzygnąć, kto przede wszystkim jest uprawniony do reprezentacji, przy umowach zawieranych z Bankiem, tego typu podmiotu gospodarczego. Osoba fizyczna prowadząca indywidualnie działalność gospodarczą odpowiada wobec banku za zaciągnięte zobowiązania całym swoim majątkiem.
Ustawa prawo bankowe, op. cit., art. 70 § 2
M. Stręciwilk, M. Tarnowski, Prawo w praktyce bankowej, zeszyt K, Biuro Prawne i Konsultingowe Marek Tarnowski, Lublin 1999, s.3
Ibidem, s. 10
A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne - zarys części ogólnej, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1999, s.166
Ibidem, s. 166
Kodeks postępowania cywilnego art. 549 § 1
Ustawa z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks Rodzinny i opiekuńczy, Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późń. zm.
Kodeks cywilny art. 12
A. Wolter, op. cit., s. 170
Kodeks cywilny, op. cit., art. 11
M. Stręciwilk, op. cit., s. 13
Dz. U. Nr 41, poz. 324 z późn. zm.