Zestawienie przyczyn zaburzeń w rozrodzie z uwzględnieniem czynników etiologicznych, patogenezy, obrazu chorobowego oraz możliwości zapobiegania (1-7).

Czynnik etiologiczny	Droga zakażenia	Patogeneza	Okres ronienia	Źródło zakażenia	Możliwości zapobiegania
Schorzenia bakteryjne
bruceloza bydła Brucella abortus bovis	Płód, łożysko, mleko, inne drogi pośrednie.	Namnażanie w węzłach chłonnych i u zwierząt dojrzałych płciowo. Lokalizacja w łożysku i płodzie.	6-9 m-c ciąży, krowa ronieni zwykle jeden raz.	mleko i wypływ z dróg rodnych.	Możliwe szczepienia między 2 a 12 m-cem życia.
vibrioza, campylobacterioza bydła Campylobacter fetus s. venerealis	Narząd rozrodczy krowy oraz buhaja	Stany zapalne narządu rozrodczego przed porodem.	6-8 m-c ciąży. Możliwe także poronienia w 3 m-cu ciąży.	Buhaje od 18 m-ca życia oraz krowy	Szczepienia krów oraz buhajów.
leptospiroza bydła Leptospira pomona, canicola, icterohaemorrhagiae, grippotyphosa, hardjo (bratasaliva)	Yanieczyszczona woda i pasza moczem chorego i zakażonego bydła, dzikich zwierząt, szczurów, świń, itd.	Droga doustna, krew a następnie nerki i łożysko	W ostatnim trymestrze ciąży. 5-40% ronień ma charakter spontaniczny; zwykle po pornonieniu następuje bezpłodność.	Wydalane z moczem przez 2-5 m-cy. Drobnoustroje znajdują się w moczu dzikich zwierząt, szczurów, świń, koni oraz bydła	Szczepienia możliwe, jednakże serotyp hardjo niechroni przed ronieniem. Szczepienie dwa razy w roku); oczyszczanie izolacja zakażonych zwierząt
listerioza bydła Listeria monocytogenes	Zwierzęta nosiciele (szczury, ptaki) zanieczyszczona woda i pasza Może przeżywać do 2 lat..	Wyniku obniżenia odporności np. stres dochodzi do zmian zapalnych w łożysku i płodzie.	Ronienia w trzecim trymestrze ciąży. Sporadyczne ronienia do 50%.	Zwierzęta, gryzonie i ptaki będące nosiciele zarazka.	Brak szczepień. Kontrola ruchu gryzoni. Może być przyczyną niedonoszenia ciąży u kobiet.
Zakazenia bakteriami warunkowochorobotwórczymi Actinomyces pyogenes, Bacillus spp., Streptococcus spp.	Środowisko i zakażone zwierzęta	Do układu rozrodczego docierają zwykle w wyniku zakażenia uogólnionego i	Sporadyczne w różnych okresach ciąży	Środowisko, zwierzęta będące biernymi i czynnymi przenosicielami	Brak szczepień. Badania diagnostyczne
Ureaplasm diversum i Mycoplasma bovigenitalium	Ronienia z będące wynikiem zakażenia tymi drobnoustrojami i następująca po nich jałowość obserwowana jest w tzw. „czystych fermach”. Sytuację pogarsza fakt trudności diagnostycznych oraz izolacji od zdrowych zwierząt.				Brak szczepień
Chlamydiophiloza
chlamydipfiloza bydła Chlamydiophila abortus	Chlamydiophila zarazek obecny w zmianach chorobowych płodów, łożysku i kale.	Nieznana. Zapalenie łożyska i zmiany zapalne u płodów.	Piąty miesiąc - zwykle ostatni trymestr ciąży. Spordayczne ronienia do 20%.	Chlamydiophile znajdują się w kale oraz nasieniu. Obecna jest w zmianach narządowych u zwierząt które poroniły .	Brak szczepień. Leczenie z użyciem tetracyklin dla ograniczenia odsetka ronień.
Rikettsie
anaplazmoza bydła Anaplasma marginale	Zwierzęta nosiciele przenoszą zarazek na wrażliwe bydło poprzez owady latające oraz mechanicznie podczas krwawych zabiegów weterynaryjnych.	Nieznana: zwykle w przebiegu trwania choroby obecna jest anemia.	Odsetek ronień zależy od ilości zwierząt nosicieli oraz ilości zwierząt w ciąży.	Zwierzęta nosiciele podczas życia.	Szczepienia. Zapobiegawcze stosowanie chmioterapeutyków długodziałających - tetracykliny. Kontrola owadów latających
Grzybice
grzybica łożyska Aspergillus mucorales	Zanieczyszczona sporami pasza uboga zanieczyszczona zarodnikami.	Obecność spor grzyba w łożysku i krwi płodzu.	Sporadycznie między 4 a ostatnim trymestrem ciąży. Odsetek może sięgać do 10%.	Brak zwierząt nosicieli.	Żywienie zwierząt.
Pierwotniaki
zaraza rzęsistkowa Tritrichomonas foetus	Zakażone buhaje podczas krycia zakażają krowy.	Stan zapalne pochwy i macicy Ronienia między 6a 12 tygodniem ciąży. Sporadyczne ronienia w trzecim trymestrze.	Ronienia w początkowej fazie zakażeń wynoszą od 10 do 40%, po czym odsetek ich ulega obniżeniu.	Zakażone buhaje są nosicielami przez całe życie. Krowy mogą wydalać rzęsistki do 150 dnia.	Możliwe szczepienia przed sezonem krycia. Jednak główne postępowanie związane jest z badaniem i usuwaniem nosicieli.
neosporoza bydła Neospora caninum	Prawdopodobnie zanieczyszczona woda i pasza kałem zawierającym oocysty Neospora spp.	Nieznany, ale stwierdza się jego obecność u płodów w mózgu i rdzeniu przedłużonym, a u krów w łożysku.	W około 80% ronienia zdarzają się między 4 a 8 m-cem ciąży. Zwykle jednak odsetek nie przekracza 20%.	Źródło oocyst nie jest całkowicie poznane. Krowy mogą ronić w każdym okresie ciąży.	Brak profilaktyki swoistej. Do rozpoznania przesyłane jest łożysko i płód.
Zakażenia wirusowe
choroba niebieskiego języka Orbiviridae srotyp 5	Komary z rodziny Culicoides spp. rozprzestrzeniają wirus na dzikie przeżuwacze, owce oraz bydło. Możliwa jest także droga poprzez nasienie.	Nieznana: prawdopodobnie w okresie wiremii dochodzi do zakażenia płodu.	Niski odsetek ronień. W pojedynczych przypadkach rodzą się cielęta zakażone śródmacicznie z objawami wodogłowia.	Zakażone zwierzęta są nosicielami wirusa przez okres kilku miesięcy. Po zakażeniu śródmacicznym osobnik jest nosicielem przez całe życie.	Brak profilaktyki swoistej. Możliwe jest ograniczenie zachorowań poprzez eliminację komarów.
Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy oraz otręt bydła Herpesvirus typ 1	Zakażone krowy. Zwierzęta serologicznie dodatnie są nosicielami wirusa.	Wirus w organizmie roznoszony jest poprzez krew do wszystkich narządów. Zwykle długi okres czasu między zakażeniem a ronieniem.	Ronienia w trzecim trymestrze ciąży od 5 do 60%. Krowa może ronić wielokrotnie.	Zakażone zwierzęta są nosicielami wirusa przez całe życie.	Szczepienia od 5-6 miesiąca życia.
Wirusowa biegunka bydła i choroba błon śluzowych BVD-MD Pestiviridae	Zakażenie zwierząt po urodzeniu ma charakter przejściowy z okresowym wydalaniem wirusa. Szczególne znaczenie mają zwierzęta trwale zakażone utrzymujące wirus w stadzie.	Zakażenie płodu do: - 40 dnia powoduje śmierć zarodka resorbcja, - 40 do 120 dnia powoduje rodzenie zwierząt trwale zakażonych, - od 120 do 160 dnia powoduje zmiany w rozwoju cieląt, - od 160 dnia powoduje rodzenie cieląt odpornych.	Ronienia wczesne przy zakażeniu w okresie zwierzęcia ciąży.	Zwierzęta trwale zakażone wydalają wirus przez całe życie. W innych sytuacjach wydalanie wirusa może trwać do 60 dni.	Szczepienia od 3-4 miesiąca życia oraz krów przed kryciem dla ochrony płodu przed zakażeniem.

1. Forar A.L., Gay J.M., Hancock D.D., Gay C. (1996) Fetal loss frequency in ten Holstein dairy herds. Theriogenology 45, 1505-1511.

2. Janowski H. (1985) Choroby bydła. PWRiL, Warszawa. ss 392-613.

3. Jenkins M., Baszler T., Bjorkman C. (2002) Diagnosis and seroepidemiology of Neospora caninum associated bovine abortion. Int J Parasitol. 32, 631-636.

4. Kinsel M.L. (1999) An epidemiologic approach to investigating abortion problems in dairy herds. Proc. Ann. Conf. Am. Assoc. Bov. Pract.., ss. 152-160.

5. Schlafer D.H. (2003)  Bovine Placental Pathology - an Overview of Placental Development, Infectious Disease, and Diagnostic Features in Cases of Pregnancy Failure.  Proc. Society for Theriogenology Annual Conference and Symposium, ss. 137-144.

6. Stefański W. (1963) Parazytologia weterynaryjna PWRiL, Warszawa. ss. 91-93.

7. Wikse S.E. (2003)  Practitioner's. Approach to Investigation of Abortions in Beef Cattle. Proc. of the Society for Theriogenology Annual Conference and Symposium, ss. 214-220

8. Wikse S.E. (2004)  At Last: An Effective Control Program for Leptospira hardjo-bovis. Vet. Quarterly Review. 20, 1-4.

9. Wouda W., Moen A.R., Schukken Y.H. (1998) Abortion risk in progeny of cows after a Neospora caninum epidemic. Theriogenology 49, 1311-1316.

15

---