==c0=t
*;=nt1=ow0==mat=velspace0=0 =veljc0=ltext
-;==tat0==ormat=lindent0==ormat=velnumbers;==ormat=ias0 ==ormatlevelspace0==n49==wzk2 ==Psychologiczne aspekty
ciąży i =porodu

=Monika Bąk-Sosonowska: Psychologiczne =aspekty ciąży i macierzyństwa, w: Psychologia – =podręcznik dla kierunków studiów medycznych.=20

=Ciąża

==20

=Szczególny okres w =życiu kobiety (ale również w historii związku partnerskiego i rodziny)

=Czas intensywnych =przemian dotyczących aspektu fizycznego (wygląd, przygotowanie mieszkania) i =psychologicznego (samopoczucie psychofizyczne kobiety i jej partnera, =relacja między partnerami, funkcjonowanie społeczne)

==

=20

===20

=Nie =można zatem mówić o jednakowych i jednolitych reakcjach emocjonalnych na =ciążę=20

=Przez cały okres =ciąży występuje wzajemne oddziaływanie ciała i umysłu.

=Psychologia stara się =identyfikować zarówno źródła satysfakcji z ciąży jak i negatywnych =przeżyć z nią związanych. =20

==

==1. Samopoczucie psychofizyczne przyszłych =rodziców=20

=Reakcja =na wiadomość o ciąży – modyfikowana faktem czy ciąża jest =planowana czy nie;

==(planowanie ciąży wpływa na nastawienie do nowej sytuacji oraz =do dziecka)

=20

==Reakcje mężczyzn na wiadomość o =ojcostwie=20

=troska o zapewnienie bytu rodzinie (np. poszukiwanie dodatkowych =źródeł dochodu),

=plany na =przyszłość (organizacja życia rodzinnego, planowanie finansów, itp.)

==Najczęstsze dolegliwości
w =początkowym okresie ciąży

==Podłoże medyczne

==

=Nie bez znaczenia =pozostaje wpływ czynników psychologicznych, które mogą różne dolegliwości =wyzwalać, podtrzymywać lub nasilać.=20

===20

==Nudności i wymioty

=Wyjaśnienie =psychologiczne

==20Symboliczny akt wydalenia z organizmu nie akceptowanych przez siebie =idei, odrzucenia pewnych rozwiązań, wynikających z lęku =przed tym co nowe

=Wyraz =ambiwalencji wobec ciąży

=Reakcja na nagłą =zmianę sytuacji i wiążącymi się z nią zagrożeniami.

==Potoczne przekonania=20– wymioty w pierwszym trymestrze są zarówno oznaką =ciąży jak i czymś zupełnie normalnym

== - U kobiet przeżywających niepewność czy niepokój, =wymiotowanie może być przejawem “dostosowywania się do normy” i skutkować zmniejszeniem negatywnych emocji =bo pozwala przypuszczać, że wszystko przebiega prawidłowo. =20

===20

=Wyniki =badań pokazały, ze nadmierne i uporczywe wymioty w trakcie ciąży =występują częściej u kobiet neurotycznych, wrażliwych, =niedojrzałych niezrównoważonych emocjonalnie, =przejawiających tendencje do zależności, poczucia winy lub skłonnych do agresji.

==

=20

Jarosz, 1983 za Hollender 1975

===20

=Duża =dawka stresu lub negatywne uczucia wobec ciąży mogą być przyczyną =wymiotów i nudności i odwrotnie wymioty mogą powodować =kłopoty z akceptacją ciąży=20

=Problem akceptacji =ciąży odbywa się na poziomach: świadomym, nieświadomym, intelektualnym, =emocjonalnym.

=Szybszej akceptacji =poczętego dziecka sprzyja fakt planowania ciąży!

===20

==Wahania nastrojów i tzw. “smaki” na różne potrawy

=Zmieniona gospodarka =hormonalna;

=Wpływ czynników natury psychologicznej: np. przyzwolenie społeczne na wszelkie =“niestandardowe” zachowania kobiet w ciąży =– (to co w innym czasie byłoby wyrazem egoizmu, =niedojrzałości – w okresie ciąży ma usprawiedliwienie);

==

Dla wielu kobiet okres ciąży może być jedyną =okazją do uzewnętrzniania własnych emocji lub potrzeb (np. =doświadczania większego zainteresowania ze strony otoczenia =zwł. partnera, sprawdzenia intensywności uczuć partnera wobec siebie i dziecka)

=20

===20

==20Zycie psychiczne kobiet w ciąży podlega intensywnym przemianom: =radość i nadzieja zakłócane są przez obawy dotyczące:

==- Przebiegu ciąży,

- Stanu zdrowia własnego i dziecka=20

- Przebiegu porodu

- Bezpieczeństwa finansowego swojego i dziecka,=20

- “Sprawdzenia” się w roli matki.

===20

=Wyniki =badań, w którym porównano 30 kobiet w ciąży z kobietami nie będącymi =w ciąży wykazały, że kobiety ciężarne:

==

=Wykazują =skłonność do przypisywania sobie więcej cech negatywnych niż pozytywnych,

==20Ich ja realne jest bardziej zgodne z ja idealnym w zakresie takich cech =jak: zrównoważenie, opanowanie, umiarkowanie,=20

=Wykazują niechęć do =szerszych kontaktów interpersonalnych zwiększenie dystansu i introwersji,

==

=Wykazują mniejszą =aktywność zewnętrzną, ekspansywność, skłonność do ryzykowania,

=Wykazują większą =wrażliwość, zmienność zachowań, mają bardziej rozbudzoną =wyobraźnię,

=Wykazują bardzo =dużą potrzebę społecznego wsparcia.

==

(Kornas-Biela, 1992)

==Oczekiwanie na dziecko – wpływ na =przyszłego ojca

==Zaangażowanie w przebieg ciąży zależy od łączącej go relacji =emocjonalnej z przyszła matką oraz od tego na ile świadoma =była jego decyzja o posiadaniu potomstwa.=20

===20

==Odnajdywanie się w roli ojca jest procesem, na który mają wpływ różne =czynniki:

==

Np. Przekonania na temat ojcostwa (wynikają m.in. z własnych =doświadczeń, obserwacji, wiedzy, norm narzucanych przez otoczenie =(koledzy, rodzina)

=20

Konflikty przeżywane w dzieciństwie zwłaszcza w kontakcie =z własnymi rodzicami (ciąża partnerki może powodować =odżywanie konfliktów powodując napięcia, lęki, poczucie =bezradności, zależności, poczucie winy, zazdrości)

=20

==2. Relacja pomiędzy partnerami

==Najczęściej jest kontynuacją relacji wcześniejszej=20

=W przypadku gdy relacje =te nie były udane=20– mogą pogorszyć się jeszcze bardziej

==Najczęstsze zmiany w zakresie relacji =partnerskich

==Hierarchia wartości (muszą ulec zmianie plany dotyczące przyszłości =bliższej i dalszej uwzględniając dziecko)=20

=Potrzeby fizyczne i =emocjonalne kobiety: zwykle oczekuje ona od partnera większej czułości, =opiekuńczości, pomocy w codziennych obowiązkach, uczestniczenia =w sprawach ciąży (wizyty lekarskie, badania, itp.)

===20

==Wygląd, sprawność i atrakcyjność kobiety – im mniej =atrakcyjnie kobieta wygląda tym bardziej negatywne konsekwencje ma to =dla jej samopoczucia i relacji partnerskich.=20

=Kontakty =seksualne –=20 nie ma określonych reguł opisujących zmiany w tej sferze (dla =części par jest to okres intensywnych i satysfakcjonujących =kontaktów seksualnych dla innych wiąże się z ograniczeniami =lub całkowitą rezygnacją z życia seksualnego)=20

==3. Kontekst społeczny

==Odbiór społeczny kobiety w ciąży

=Nobilitacja (może ona =liczyć na różne przywileje, np. wyrozumiałość, pomoc, przychylność =wobec jej próśb itp.) ale gdy jest zamężna i w odpowiednim =wieku,

=Napiętnowanie społeczne i reakcje nieprzychylne gdy jest bardzo młoda, nie ma =stałego partnera lub jest zbyt dojrzała wiekiem.=20

==

==Poród

=Moment =kulminacyjny całego okresu ciąży=20

=Często wyjątkowe =wydarzenie w życiu całej rodziny

=Wydarzenie o znaczeniu =psychologicznym dla osób uczestniczących w porodzie.

==

===20

==Kobieta rodząca:=20

=20

=Poród może dawać zadowolenie, poprzez poczucie żywotności i mocy organizmu, ale =też może być koszmarem którego nie chce się =powtórzyć.

==Podstawowe obawy kobiet oczekujących na =poród
=20

===20

=Przed bólem,=20

=Przed =niebezpieczeństwem,=20

=Przed powikłaniami u =siebie i u dziecka,=20

=Lęki spowodowane =niezdolnością do normalnego porodu,=20

=Wynikające z =patologicznego przebiegu ciąży,=20

=Przed skutkami =znieczulenia,=20

=Przed przyszłymi =trudnościami ekonomicznymi i/lub społecznymi,=20

=Przed szpitalem,

=Przed pozostawieniem =sobie samej,=20

=Przed utratą panowania =nad sobą i niewłaściwym zachowaniem,

=Przed złym traktowaniem przez personel medyczny,

=Przed nieprzyjemnymi =zabiegami (golenie, lewatywa, kroplówki),=20

=Przed samotnością,=20

==

===20

==Partner rodzącej=20

Dla wielu ojców poród jest szczególnym =wydarzeniem.=20

Coraz więcej mężczyzn decyduje się na uczestnictwo w =porodzie.=20

Dla niektórych mężczyzn obecność przy narodzinach =dziecka, nie zgadza się z funkcjonującym w naszej kulturze, =stereotypem prawdziwego mężczyzny - mało wrażliwego, pewnego =siebie =20

=20

===20

==Motywy podejmowania decyzji o =współuczestniczeniu partnera w porodzie.

A: lękowe: lęk przed nieznanym, przed bólem, =samotnością (Carcer za: Kornas – Biela,1993)=20

=B: chęć współuczestniczenia obojga partnerów w ważnej dla rodziny chwili =(pełniejsze wyrażenie uczuć)=20

=C: motywy praktyczne: =pomoc mężczyzny w trakcie porodu poprzez stosowanie masażu, kontrolę =sposobu oddychania rodzącej.

=D: podążanie za =modą na porody rodzinne.

===20

==Mężczyźni uczestniczący w porodach zwykle deklarują umocnienie więzi =emocjonalnej z partnerką oraz bardziej pozytywne postawy wobec =narodzonego dziecka (moment szczególny – przecięcie =pępowiny),

=Uczestnictwo ojców w =porodzie sprzyja zaangażowaniu w późniejszą opiekę nad dzieckiem i w wychowanie.

=Dla mężczyzn =udział w porodzie jest przekroczeniem pewnego tabu.

===20

=Badania =pokazują, że zdecydowana większość kobiet uznała za pożyteczną =obecność męża w czasie porodu.=20

==Obecność męża daje rodzącej poczucie bezpieczeństwa, =chroni ją przed uczuciem strachu i osamotnienia. Jest najlepszym pośrednikiem =między lekarzem i położną, a żoną.=20

===20

=Mimo =całej euforii, która towarzyszy wspólnemu przeżywaniu narodzin, mogą =pojawiać się reakcję przeciwne.=20

==

Kobieca wstydliwość,=20

Niekorzystne następstwa dla późniejszego

życia seksualnego,=20

=20

===20

==Rola osoby towarzyszącej w trakcie =porodu:

=20

=Wspieranie emocjonalne

=Fizyczna pomoc

=Współpraca z =personelem

=Uczestniczenie w =przyjęciu dziecka=20

==

(nie musi to być ojciec dziecka tę rolę może =przejąć ktoś z rodziny lub nawet obca osoba np. położna)

=20

===20

==Dziecko

=20

Poród to dla niego wydarzenie trudne i =wyczerpujące – gwałtowne zmiany wymagające =przystosowania.

===20

==20Zmiana funkcji ustrojowych (zwł. układ krążenia i oddechowy)

=Ciężar ciała=20

=Nagłe ochłodzenie=20

=Rażące =światło

=Hałas

=Zmiany położenia =ciała=20

==

===20

==Rola personelu medycznego w minimalizowaniu =negatywnych czynników:

=20

=Zapewnienie odpowiedniej =atmosfery porodu =20

==(np. Przyciemnione światło, spokój, właściwa temperatura =otoczenia, położenie dziecka na brzuchu matki)

===20

==Personel medyczny

=20

Powtarzające się przypadki (pod =względem fizjologicznym każdy poród =praktycznie przebiega tak samo) – psychiczne uodpornienie na =potrzeby pacjentów – odmienny odbiór sytuacji przez personel oraz kobietę rodzącą – =konflikty, negatywne emocje

===20

==20Indywidualne i empatyczne podejście do pacjentki wymaga =zaangażowania ale przynosi wymierne korzyści dla kobiety =rodzącej, dziecka i personelu.

===20

==20Badanie przeprowadzone w szpitalu położniczym w Gwatemali.

==W grupie eksperymentalnej w trakcie całego porodu towarzyszyły =kobietom tzw. douli – =20kobiety bez specjalnego przeszkolenia wspierające je przez rozmowę =i dotyk.

Kobietom w grupie kontrolnej zapewniono jedynie profesjonalną =pomoc medyczną.

=20

Grupa eksperymentalna: skrócenie czasu porodu, zmniejszenie =ilości powikłań, cesarskich cięć oraz problemów u =noworodków,=20

=20

=20

==Niektóre zjawiska psychologiczne =występujące w czasie porodu
=20

==“=20Efekt izby przyjęć”. W przypadku gdy =rodząca bardzo boi się porodu, wysoki poziom adrenaliny w jej =organizmie może spowodować zahamowanie wydzielania oksytocyny. =Skurcze, które wcześniej były regularne i intensywne nagle słabną lub nawet zanikają. =Skurcze powrócą gdy lęk i niepokój rodzącej zmniejszy =się.=20

=“Kryzys =siódmego centymetra” U rodzącej pojawia się brak wiary w pozytywne =zakończenie porodu. Jest obolała i zmęczona “nie chce =już dalej rodzic, chce zakończenia tej trudnej sytuacji poprzez =zastosowanie znieczulenia, wykonanie cięcia cesarskiego itp. =20

= “Syndrom =Couvada”. Zjawisko psychologiczne występujące u niektórych =mężczyzn uczestniczących przy porodzie (a czasem i u tych =czekających pod drzwiami sali porodowej) Obejmuje on szereg =objawów psychosomatycznych takich jak: bóle głowy, bóle krzyża, mdłości, biegunka, bóle kończyn. =Objawy te nie mają żadnego organicznego podłoża. Są =związane z odczuwanym przez mężczyznę niepokojem o zdrowie =żony i dziecka,=20

===20

==Czynniki wpływające na stosunek =kobiety do porodu=20

=Czynniki =kulturowe=20

== Duży wpływ ma na to kulturowo uwarunkowany strach przed porodem =(literatura i film często przedstawiają poród jako wydarzenie traumatyczne).=20

=Czynniki związane =z osobowością kobiety (jej skłonność do podejmowania wyzwań jakie niesie =życie)=20

==Mają na nie wpływ takie aspekty jak: stopień emocjonalnego =bezpieczeństwa w dzieciństwie, stosunki z najbliższym otoczeniem, rodzicami, życiowym partnerem oraz jej wizerunek =siebie jako kobiety.=20

=Czynniki zdrowotne ==20

==Składają się nie brak lub obecność różnego rodzaju =przewlekłych chorób, występowanie lub niewystępowanie zagrożeń dla matki i dziecka, harmonia w funkcjonowaniu =organizmu, dobre samopoczucie związane ze zdrowiem =fizycznym.=20

Czynniki związane z funkcjonowaniem związku=20

=Dużą rolę =odgrywają wzajemne relacje, stopień odczuwanej satysfakcji =małżeńskiej, akceptacja ciąży i mającego się =narodzić dziecka.

==Wzory reakcji kobiet na fakt =porodu.
=20

==Poród jako radosne =wydarzenie=20

=Kobieta przejawia wiele =zachowań świadczących o radości jaką odczuwa w związku z przyjściem dziecka =na świat. Dziecko w większości przypadków jest chciane i =planowane, a ciąża przebiegała bez poważniejszych =komplikacji. Rodzącą charakteryzuje tendencja do podkreślania uszczęśliwiających =aspektów ciąży a minimalizowania przykrych dolegliwości. W =drugiej fazie porodu jest aktywna, stara się realizować zalecenia =położnych. Doznania porodowe dają jej poczucie spełnienia i satysfakcji.

==Poród jako sytuacja budząca lęk=20

Rodząca przejawia duży poziom niepokoju, stara =się realizować wskazówki personelu medycznego, lecz silne =emocje prowadzą do dezorganizacji zachowania. Niepokój jest =związany z obawą o nieprawidłowy przebieg porodu, o zdrowie swoje i dziecka. Bardzo często =niepokój ten nie ma żadnego uzasadnienia medycznego. Skurcze =porodowe ocenia jako bardzo przykre i bolesne. Kobieta często wpada w =panikę przy różnych objawach występujących w trakcie porodu np. przy mrowieniu i drętwieniu rąk.

===20

==Poród jako zadanie=20

=Rodząca traktuje =poród jako zadanie, które ma jak najlepiej wykonać. Ta grupa kobiet bardzo często =uczestniczy przed porodem w zajęciach szkoły rodzenia, lub pilnie =studiuje dostępną literaturę, aby w ten sposób dobrze =przygotować się do momentu przyjścia dziecka na świat. Wie dokładnie jak powinny =“książkowo” przebiegać poszczególne fazy porodu =i jak należy się w ich przebiegu zachowywać. Paradoksalnie =taka postawa kobiet, może czasem okazywać się niekorzystna w czasie porodu. Zdarza się bowiem, że kobieta =zamiast stosować się do zaleceń położnej i lekarza, stara =się realizować swój własny wymyślony wcześniej =scenariusz porodu.

===20

==Poród jako bolesny zabieg medyczny=20

==Kobieta wykazuje obojętność wobec sytuacji narodzin dziecka, =trudno zauważyć oznaki poznawczego i emocjonalnego zaangażowania. Traktuje poród jako nieprzyjemny, bolesny zabieg “który =trzeba jakoś przeżyć”. W rozmowach unika tematów =związanych z przygotowaniami do przyjścia dziecka na świat. =Chętnie natomiast prowadzi rozmowy na tematy neutralne. Taka postawa =może świadczyć o głębokim lęku przed =macierzyństwem, ale może to być mechanizm obronny wobec bólu =lub sposób radzenia sobie z trudną sytuacją .

===20

==Poród jako wydarzenie na które nie ma się żadnego wpływu=

==Rodząca wykazuje negatywny stosunek do porodu. Nie uczestniczy =czynnie w akcji porodowej, drugi okres porodu często wydłuża się. Kobieta uskarża się na bardzo silne cierpienie, na ból =“nie do wytrzymania”. Często prosi o podawanie dużych =ilości środków przeciwbólowych, lub o wykonanie cięcia =cesarskiego. Nie stosuje się do poleceń i rad personelu. Kobiety takie często sprawiają wrażenie, =jak gdyby znajdowały się w stanie ograniczonej świadomości =(Kościelska, 1998).

===20

==Poród jako integralna konsekwencja faktu bycia kobietą=20

==Dla tych kobiet wydarzenia związane z porodem nie są =wyizolowaną grupą spraw, ale stanowią naturalne dopełnienie =kobiecości.=20

Rodząca stara się realizować wskazówki personelu =medycznego, dbając o zaspokojenie własnych potrzeb. Rodzenie jest =dla niej źródłem satysfakcji i spełnienia. Może w tym =czasie odkryć w sobie naturalne zdolności, które w późniejszym okresie pomagają jej osiągać =większą satysfakcję ze współżycia seksualnego =(Kitzinger, 1994).=20

=20

===20

==Poród jako wydarzenie jednoczące rodzinę=20

== Małżonkowie wspierają się wzajemnie, mąż podnosi =żonę na duchu, kontroluje prawidłowe oddychanie, masuje plecy, dba o zaspokojenie jej komfortu =psychicznego i fizycznego. Natomiast, żona stara się zmniejszyć =zdenerwowanie męża, uspokajając go (Fijałkowski, 1996).

===20

==Wskazówki dla personelu=20

Okres ciąży

=Wyczerpujące =informacje dotyczące typowych zjawisk i zmian zachodzących w okresie ciąży =zarówno fizycznych jak i psychicznych (redukcja lęku u kobiety i =jej partnera a tym samym dobrostan dziecka)

==20Dostosowanie informacji do konkretnej osoby i jej potrzeb

=Okazywanie wsparcia =emocjonalnego zwł. gdy ciąża przebiega z komplikacjami

=Stwarzanie warunków =sprzyjających wzajemnemu porozumieniu.

=Stymulowanie pewności=20siebie kobiety i jej partnera zaufania do siebie w procesie =przygotowywania się do rodzicielstwa,

===20

=W =rozmowach z przyszłą matką wykazywać takt i zrozumienie dla jej obaw.

=Nie oceniać pacjentek=20

=Zachęcanie pacjentek =do zadawania pytań i wyrażania swych obaw dotyczących porodu (im więcej =rozwianych wątpliwości przed porodem tym lepszy jego przebieg)

==

w czasie porodu

=Podstawowy czynni =redukujący lęk –=20 informacja

=Właściwa postawa =personelu medycznego

=Poszanowanie godności i =autonomii kobiety

=Zapewnienie intymności,=20

=Pytanie o zgodę na =obecność osób trzecich, wykonanie zabiegów (lewatywa, nacięcie krocza)

=Zapewnienie =możliwości wyboru (np. rodzaju aktywności w pierwszym okresie porodu

=Towarzyszenie przy =porodzie (adekwatne w zależności od tego czy jest to poród rodzinny)

= Dbanie o dobrą =atmosferę na sali porodowej

==20