KRYMINOLOGIA - PRZESTĘPCZOŚĆ NIELETNICH
Tendencjami szczególnie zauważalnymi jest dominacja przestępstw kryminalnych oraz wzrost liczby przestępstw agresywnych przesyconych brutalnością. (Brunon Hołyst)
Irena Pospiszyl badając eskalację zjawiska agresji stwierdziła, że przejawia się ona w:
wzroście brutalizacji zachowań młodzieży, czego najbardziej skrajnym przykładem są zabójstwa, rozboje i pobicia
unifikacji grupowej zachowań agresywnych (agresywność staje się powszechna we wszystkich warstwach społecznych)
unifikacji płciowej (wzrost agresywności obserwowany jest zarówno u dziewcząt jak i u chłopców)
manifestacji zachowań agresywnych nawet w tych przestrzeniach społecznych, które do tej pory uchodziły za nieprzyzwalające na takie zachowanie, np. szkoła
obniżeniu się wieku nieletnich sprawców zachowań brutalnych (Irena Pospiszyl)
Inną istotną tendencją występującą coraz częściej wśród młodocianych przestępców jest działanie grup przestępczych. O ich popularności decydują m.in. takie aspekty jak : cenna anonimowość, poczucie siły i wyższości nad innymi, rozmycie się odpowiedzialności za popełniane czyny oraz wspólne spożywanie alkoholu lub zażywanie środków psychoaktywnych, które uwalniają poczucie bezkarności.
Niezdolność do prawidłowego wnioskowania, porównywania oraz rozumowania prowadzi do nieumiejętności przewidywania skutków własnych działań oraz nieprawidłowej oceny sytuacji. Dokonanie diagnozy osobowości nieletnich ujawniło ich niestabilność emocjonalną , impulsywność, drażliwość, agresywność oraz nieumiejętność samokontroli.
UWARUNKOWANIA
Opiekunowie nieletnich dopuszczających się czynów karalnych prezentują wobec nich podobne postawy, którymi są dominacja, górowanie, oziębłość i dystans emocjonalny.
Okazało się, że nieletni z rodzin o znacznie gorszym statusie opiekuńczo-wychowawczym o wiele częściej dopuszczają się czynów określanych kryminologicznie jako ciężkich. Natomiast lżejsze przestępstwa są domeną młodocianych przedstawicieli rodzin o lepszym lub zadowalającym statusie. Podobnie sytuacja wygląda gdy porównuje się rodzinne warunki opiekuńczo-wychowawcze z liczbą popełnianych przestępstw. Nieletnich ze środowisk dysfunkcjonalnych lub patologicznych charakteryzuje znaczna powtarzalność czynów karalnych. Dotycząca zarówno powtarzania przestępstw już popełnionych jak i dopuszczania się kolejnych, odmiennych. (Jan M. Stanik)
wielkość rodziny - w świetle dotychczasowych badań nie ma znaczącego związku z wczesną przestępczością. Jednakże wielodzietność może rzutować na powracanie nieletnich do popełnianych czynów karalnych.
cechy osobowości rodziców - okazuje się iż nadmierna wybuchowość, nerwowość i gwałtowność u matek przyczynia się do spożywania alkoholu przez nieletnich, natomiast te same cechy, ale u ojców mają znaczenie w genezie wczesnej demoralizacji
stan zdrowia rodziców - obciążenia psychiczne, trwałe kalectwo lub przewlekłe choroby oceniane są jako znaczące dla wczesnej demoralizacji nieletniego oraz charakterystyczne dla procesu wykolejenia (notowany częściej wśród karanych nieletnich)
poziom wykształcenia rodziców - 50%-60% rodziców jednostek niedostosowanych posiada wykształcenie podstawowe (częściej u matek niż u ojców)
pozycja zawodowa ojca - w środowisku nieletnich przestępców typowy jest status społeczny robotnika (odsetek sięgający 80%); w połowie przypadków jest to status robotnika niewykwalifikowanego; czynnik ten jest decydujący w przypadkach wystąpienia alkoholizowania się nieletnich ale wzmaga również rozwój procesu demoralizacji
praca zawodowa matek - większość z nich pracuje zawodowo jako pracownice fizyczne, nierzadko bez kwalifikacji zawodowych, jednakże nie stwierdzono jednoznacznie by miało to duży wpływ na antyspołeczne zachowanie dzieci
czynniki patologiczne w rodzinie - silnie negatywne oddziaływanie ma zwłaszcza alkoholizm i przestępczość; alkoholizm znacznie częściej jest problemem ojców (74,29%, 83,3%) niż matek (5,71%, 4,6%) nieletnich, ponadto wiąże się z uaktywnianiem innych negatywnych składników środowiska rodzinnego np. złe warunki materialne, brak opieki i kontroli w stosunku do dzieci, konflikty, niewłaściwe metody wychowawcze; przestępczość podobnie jak alkoholizm przede wszystkim łączy się z osobą ojca i decyduje w dużym stopniu o alkoholizowaniu się młodocianych, zwłaszcza gdy opiekun był karany sądownie, dodatkowo zjawisko to nasila się znacznie gdy rodzeństwo nieletniego jest również karane
Badania sprawdzające zależność pomiędzy przestępczością a słabym radzeniem sobie ze szkolnymi wyzwaniami wykazały, iż przeszło 60% nieletnich poddanych obserwacji cechowało się znacznymi brakami lub skrajnymi niepowodzeniami w nauce. Wyniki udowodniły, że jednym z wielu czynników przyczyniających się do pojawienia zachowań niezgodnych z prawem jest wyjątkowo niski poziom radzenia sobie z obowiązkami ucznia.
Wykryto również nieprzypadkową relację pomiędzy ciężarem popełnianych przestępstw przez nieletnich, a ich zdolnością radzenia sobie z wymogami szkolnym. Faktem jest silne powiązanie wysokiego i skrajnie wysokiego niepowodzenia uczniów w nauce z dopuszczaniem się czynów karalnych o cięższym charakterze. Ostatnim aspektem, któremu poświęcili uwagę badacze jest związek liczby popełnionych przestępstw z osiągniętymi efektami edukacyjnymi. Ponownie osoby charakteryzujące się niskim lub skrajnie niskim stopniem właściwej realizacji zadań szkolnych okazały się bardziej skłonne do działań sprzecznych z prawem (Jan M. Stanik)
Najbardziej podstawowymi motywami przyczyniającymi się do rozwoju przestępczości wśród nieletnich w kontekście grup rówieśniczych są: chęć zaimponowania innym członkom grupy, chęć zdobycia większej ilości pieniędzy oraz potrzeba akceptacji. Natomiast przyczynami dołączenia do grupy nieformalnej są m.in. poszukiwanie nowych wrażeń, zdobycie uznania wśród rówieśników, chęć podkreślenia swojej indywidualności oraz uzyskanie przewagi nad słabszymi.