Emerytury
Emerytura dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. („stara emerytura”)
Emerytura dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
Wcześniejsze emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.
Postępowanie w sprawie o przyznanie emerytury oraz procedury odwoławcze
Zasady przejścia na emeryturę różnią się w zależności od tego, w którym roku dana osoba się urodziła. W 1998 r. weszła w życie reforma ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tą reformą według innych zasad przechodzą na emeryturę osoby urodzone przed 1 stycznia 1949, a inaczej te urodzone po tej dacie.
W przypadku osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. warunkiem uzyskania emerytury jest ukończony wiek oraz osiągnięcie wymaganego stażu ubezpieczeniowego.
W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. warunkiem uzyskania emerytury jest jedynie osiągnięcie wymaganego wieku.
Emerytura dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. („stara emerytura”)
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. przechodzą na emeryturę na tzw. starych zasadach, co oznacza, że muszą spełnić łącznie dwa warunki: wieku i stażu pracy.
Kobiety przechodzą na emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat, jeśli mają co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych; a mężczyźni po osiągnięciu 65 roku życia, jeżeli mają tych okresów przynajmniej 25 lat.
Jednocześnie ubezpieczonym, którzy nie osiągnęli wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego emerytura przysługuje gdy osiągnęli wiek emerytalny i mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn. Jednak, jeżeli w tym wypadku wyliczona wysokość emerytury będzie niższa niż gwarantowana minimalna emerytura, wówczas jej wysokość nie zostanie zwiększona do tego poziomu.
Istnieje również możliwość przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Możliwość ta dotyczy:
- kobiet - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli mają co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy,
- mężczyzn – po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli mają co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli mają co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostali uznani za całkowicie niezdolnego do pracy.
Emerytura ta przysługuje ubezpieczonym, którzy:
- ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz
- w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Powyższe dwa warunki nie muszą być spełnione, jeśli podstawą ubezpieczenia był wyłącznie stosunek pracy.
Istnieją także grupy osób, które mają prawo do tzw. wcześniejszych emerytur na tej podstawie, że były zatrudnione w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Wiek emerytalny oraz wykaz prac które uprawniają do uzyskania takiej emerytury znajduje się w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Prawo do wcześniejszej emerytury mają także przedstawiciele poszczególnych branż: np. służby mundurowe, górnicy itp.
Emerytura jest przyznawana z urzędu osobie, która pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy i osiągnęła wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn) i podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo emerytalnemu i rentowemu.
Wysokość „starej” emerytury
Wysokość „starej” emerytury zależy od:
liczby lat ubezpieczenia, czyli okresów składkowych (art. 6 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS) oraz
liczby zaliczonych tzw. okresów nieskładkowych (art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) oraz
wysokości osiąganych zarobków z kolejnych 10 lat wybranych z ostatnich 20 lat przed dniem złożenia wniosku o emeryturę lub z 20 wybranych lat z całego okresu ubezpieczeniowego (art.15 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS),
wysokości przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzedzającym moment przejścia na emeryturę tzw. kwoty bazowej.
Wysokość starej emerytury stanowi
- 24% kwoty bazowej (część socjalna emerytury)
- po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
- po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.
Poniżej wyjaśniamy zawarte w działaniu pojęcia:
Kwota bazowa to 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z roku poprzedzającego rok złożenia wniosku o emeryturę. Do obliczenia wysokości świadczenia stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Kwota bazowa ustalana jest corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego. Od 1 marca 2009 r. kwota bazowa, wynosi 2578,26 zł. Według szacunków w marcu 2010 r. co prawda wzrośnie, ale znacznie mniej niż do tej pory - ok. 3-4%. Osobom, które już mają prawo do emerytury opłaca się wobec tego już teraz składać wnioski do ZUS.
Indywidualna wysokość podstawy wymiaru. Składa się ona ze wskaźnika podstawy wymiaru (wyliczonego z 10 kolejnych lat wybranych z ostatnich 20 lat zatrudnienia lub 20 wybranych z całego okresu ubezpieczeniowego) pomnożonego przez kwotę bazową, a następnie podzielonego przez 100.
Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyraża się w procentach. Aby go wyliczyć porównuje się kwoty zarobków z danego roku z przeciętnym rocznym wynagrodzeniem obowiązującym w tym samym roku, co osiągane zarobki. Następnie sumuje się uzyskane procenty z poszczególnych lat i dzieli odpowiednio przez 10 lub 20. Uzyskaną liczbę zaokrągla się do setnej części procenta. W ten sposób otrzymujemy wskaźnik podstawy wymiaru.
Niestety przepisy ograniczają wysokość wskaźnika do 250. To oznacza, że jeśli wyliczony wskaźnik wysokości podstawy jest wyższy od 250, do dalszych obliczeń będzie brany wskaźnik w wysokości 250.
Ponowne przeliczenie emerytury osób urodzonych przed 1 stycznia 1949
O ponowne przeliczenie emerytury można wystąpić, gdy:
udało się dotrzeć do nowych dokumentów potwierdzających wysokość zarobków
będąc już na emeryturze „dorabialiśmy”, powiększając tym samym okresy ubezpieczeniowe
emerytura została ustalona z uwzględnieniem tzw okresów zerowych (gdy zostało udowodnione, że pracowaliśmy, ale nie posiadamy dowodów na wysokość zarobków)
Ad. 1 Przeliczenie wysokości emerytury, gdy udało się dotrzeć do nowych dokumentów potwierdzających wysokość zarobków
Z wnioskiem o przeliczenie emerytury mogą wystąpić osoby, którym udało się dotrzeć do dokumentów płacowych, które wcześniej nie były przedstawiane w ZUS, np. gdy odnalazły się stare legitymacje ubezpieczeniowe z wpisami potwierdzającymi wysokość uzyskiwanych zarobków. Uzyskane w ten sposób nowe dokumenty należy dołączyć do wniosku o ponowne przeliczenie wysokości emerytury.
Z wnioskiem o przeliczenie świadczenia można wystąpić również, gdy mamy kontakt z osobami, które posiadają komplet dokumentów płacowych i pracowały z nami na analogicznym stanowisku i w tym samym czasie. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, że w takim przypadku ZUS odmówi nam uznania takich dowodów (ZUS nie może uznać zeznań świadków), ale jednocześnie ZUS musi wydać w tej sprawie decyzję. Od decyzji przysługuje nam odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Sąd może natomiast uznać zeznania takich świadków za wystarczające do potwierdzenia wysokości naszych zarobków.
Ad. 2 Przeliczanie emerytur w przypadku osób, które po przejściu na emeryturę jeszcze pracowały.
Takie osoby w celu przeliczenia świadczenia, wskazują nowy okres, z którego ma być wyliczona ponownie emerytura (przypadający w części lub w całości po przyznaniu emerytury). Trzeba pamiętać, iż zostanie jedynie wyliczona nowa podstawa wymiaru emerytury. Niestety, kwota bazowa pozostanie bez zmian. Aby przy ponownym wyliczeniu emerytury została uwzględniona nowa kwota bazowa to trzeba przepracować minimum 30 m-cy po przejściu na emeryturę.
Jednak ZUS uwzględnia nową kwotę bazową tylko w tzw. części socjalnej, a w stażowej już nie. To, aby nowa kwota bazowa została uwzględniona w obu tych częściach, można „wywalczyć” tylko na drodze sądowej (Uchwała SN z dn. 8 maja 2008r. I UZP 1/08).
Uwaga:
Dokonanie takiego przeliczenia, a co za tym idzie ustalenie nowej wysokości emerytury, jest możliwe w przypadku posiadania wyższego niż ustalony poprzednio, wskaźnika wysokości podstawy wymiaru.
Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany:
od osoby, która miała ustalone prawa do emerytury, ale świadczenie zawiesiła i nigdy go jeszcze nie pobierała lub
gdy okres, z którego ma zostać ponownie ustalona wysokość emerytury przypada w całości po przyznaniu prawa do niej, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi co najmniej 130%.
Ad. 3 Przeliczenie emerytury ustalonej z uwzględnieniem tzw. okresów zerowych (gdy zostało udowodnione, że pracowaliśmy ale nie posiadamy dowodów na wysokość zarobków).
Osoby, które pracowały, ale nie mogły udowodnić wysokości wszystkich swoich zarobków, będą miały prawo do podwyższenia świadczeń i złożenia wniosku o przeliczenie emerytur i rent. Zmiany obejmą wszystkich, którzy w momencie ubiegania się o emeryturę (lub rentę) nie mogli udowodnić wysokości swoich zarobków z powodu braku dokumentów płacowych. Dotychczas w takich przypadkach ZUS przyjmował, że w okresach, w których nie dało się udowodnić dochodu, nie było go wcale. Teraz przepisy zmieniają się na korzyść świadczeniobiorców - jeśli ktoś nie może udowodnić zarobków sprzed lat, ZUS przyjmie do wyliczenia wysokość minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tych latach.
Uwaga:
Wnioski w tej sprawie warto złożyć w ciągu 12 miesięcy od chwili wejścia w życie nowych przepisów, czyli do 31 grudnia 2009 r. Gdy złożymy wniosek w tym terminie, wówczas otrzymamy emeryturę w nowej wysokości z wyrównaniem od stycznia 2009 r. Gdy złożymy wniosek po 31 grudnia 2009 r., wówczas emerytura w wysokości po przeliczeniu będzie nam przysługiwać od miesiąca, w którym złożyliśmy wniosek.
Emerytura dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.
Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do emerytury według nowych zasad niezależnie od faktu przystąpienia lub nieprzystąpienia do jednego z otwartych funduszy emerytalnych (OFE).
Osoby urodzone przed 1969 r. miały prawo wybierać czy chcą, aby wszystkie ich składki jak do tej pory wpływały do ZUS, czy też ich część ma być przekazywana do OFE; osoby urodzone po 1969 r. część swoich składek muszą obowiązkowo przekazywać do OFE. Jeśli nie wybiorą sobie same funduszu, decyzja zostanie podjęta za nich i drogą losowania trafią do któregoś z ubezpieczycieli. Losowanie przeprowadzane jest w ostatnim dniu roboczym stycznia lub lipca. Wcześniej jednak ZUS ma obowiązek wezwać na piśmie do zawarcia umowy z którymś z ubezpieczycieli, w następujących terminach:
do dnia 10 stycznia - jeżeli od daty otrzymania wezwania do dnia losowania jest mniej niż 30 dni, termin ten mija 10 lipca;
do dnia 10 lipca - jeżeli od daty otrzymania wezwania do dnia losowania jest mniej niż 30 dni, termin ten mija 10 stycznia.
(art.39 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)
Jedynym warunkiem przejścia na emeryturę od 2009 r. jest osiągnięcie minimalnego wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Prawo do emerytury według nowych zasad nie jest uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia, to oznacza, że teoretycznie można w całym swoim życiu przepracować np. dziesięć lat i w wymaganym wieku przejść na emeryturę. Trzeba się jednak liczyć z tym, iż taka emerytura będzie odpowiednio niska. Przywilej podwyższenia emerytury do najniższej dotyczy tylko określonej grupy osób. Jeśli emerytura wyliczona przez ZUS oraz Fundusz Emerytalny będzie niższa niż najniższa emerytura to emerytura ta zostanie podwyższona ale tylko dla osób, które mają 20 lat okresów ubezpieczeniowych (w przypadku kobiet) lub 25 lat (w przypadku mężczyzn).
Tzw. nowa emerytura (dla osób, które przystąpiły do OFE) będzie się składała z dwóch części. Pierwsza będzie wypłacana przez ZUS, a druga przez OFE (pomimo iż będą to dwa świadczenia, to jednak osoba pobierająca emeryturę będzie otrzymywać jeden przelew lub przekaz pocztowy z ZUS).
Składki odprowadzane do ZUS po 1 stycznia 1999 r. są gromadzone na indywidualnych kontach i podlegają systematycznej waloryzacji. Osobom, które pracowały przez okres co najmniej 6 m-cy przed 1 stycznia 1999 r. został wyliczony kapitał początkowy.
Wysokość „nowej” emerytury z ZUS będzie stanowiła suma zwaloryzowanych składek na naszym koncie i zwaloryzowanego kapitału początkowego, podzielona przez statystyczną średnią dalszego trwania życia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Dane, w formie tablic dalszego trwania życia, są publikowane corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Tablice te będą podstawą do przyznawania emerytur na wnioski ubezpieczonych zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.
Jeśli jednak będziemy żyli dłużej i przekroczymy tę średnią, dalej będziemy otrzymywali emeryturę w takiej samej jak dotychczas wysokości.
Uwaga:
Prognozy dotyczące wysokości nowych emerytur nie są jednak zbyt optymistyczne. Prawdopodobnie emerytury według nowego systemu będą dużo niższe niż według starego. Wiąże się to między innymi z tym, iż nie ma już tzw. części socjalnej emerytury, nie ma dla wszystkich gwarantowanej najniższej emerytury, a także nie są zaliczane okresy nieskładkowe.
Kapitał początkowy
W związku z tym, że przed 1999 r. ZUS nie był zobowiązany do prowadzenia indywidualnych kont osób ubezpieczonych, osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. wylicza się kapitał początkowy. Oznacza to, że za okresy pracy (ubezpieczenia) przypadające przed 1999 r. odtwarzana jest teoretyczna składka na ubezpieczenie społeczne.
Aby ZUS mógł obliczyć kapitał początkowy niezbędne jest złożenie wniosku o jego ustalenie wraz z dokumentami potwierdzającymi okresy składkowe i nieskładkowe sprzed 1999 r. oraz wysokość zarobków, które będą przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru tego kapitału.
Kwota kapitału początkowego obliczona na dzień 1 stycznia 1999 r. jest zapisywana - tak jak kwota składek na ubezpieczenie emerytalne - na indywidualnym koncie ubezpieczonego.
Kapitał początkowy jest wyliczany na podobnych zasadach jak emerytura dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku. Różnica polega na innym sposobie wyliczenia części socjalnej tzn. 24% kwoty bazowej mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku osoby oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r.
Po wszechstronnej ocenie dokumentów Wydział Kapitału Początkowego ZUS, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, wydaje decyzję w sprawie kapitału początkowego. Od decyzji przysługuje prawo odwołania, zgodnie z pouczeniem.
(art. 173 – 175 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Emerytura mieszana dla osób, które w związku z ukończeniem wieku emerytalnego przejdą na emeryturę w latach 2009-2013
Wysokość emerytury przyznanej na wniosek osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które w latach 2009 - 2013 osiągną wiek emerytalny (kobieta 60 lat, a mężczyzna 65) będzie ustalana w części na starych, a w części na nowych zasadach.
Uwaga:
Wyjątkiem są osoby, które już uzyskały prawo do emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych (np. tzw. wcześniejsze emerytury). Z tego sposobu wyliczenia emerytury nie mogą również skorzystać te osoby, które przystąpiły do otwartych funduszy emerytalnych.
Sposób wyliczania emerytur mieszanych będzie się zmieniał z roku na rok. O ile osoby, które osiągną wiek emerytalny w 2009 r. będą miały 80% emerytury obliczonej na starych zasadach, a 20% na nowych, o tyle osoby, które osiągną wiek emerytalny w latach następnych będą miały stopniowo powiększaną część emerytury obliczaną na nowych zasadach – aż do 2013 r. Osoby, które osiągną wiek emerytalny w 2013 roku będą miały 20% emerytury obliczonej na starych zasadach i 80% na nowych (art. 183 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Wcześniejsze emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mają prawo do wcześniejszych emerytur, jeśli:
- nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE do budżetu państwa
- spełniły warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury do 31 grudnia 2008 r. (jednak nie muszą do tej daty składać wniosku o wcześniejszą emeryturę)
Od grudnia 2009 r. renciści oraz osoby pobierające wcześniejsze emerytury mogą dorabiać więcej. Do tej pory kwota graniczna wynosiła 2.157,10 zł, obecnie 2,179,70 zł. (rocznie: 25.999,80 zŁ), powyżej tej wysokości kwota świadczenia będzie obniżana. Natomiast zawieszenie świadczenia od 1 grudnia będzie następować w przypadku przekroczenia w skali roku 48.285,20 zł.
Emerytura pomostowa
Emerytura pomostowa jest rozwiązaniem mającym zastąpić dotychczasowe wcześniejsze emerytury. Osoby, które do końca 2008 r. nie spełniły warunków do wcześniejszej emerytury, od 2009 r., w celu przejścia na emeryturę przed ustawowym wiekiem emerytalnym, mogą przejść na emeryturę pomostową.
Emerytura pomostowa przysługuje pracownikom, którzy spełniają łącznie następujące warunki:
- urodzili się po 31 grudnia 1948 r.
- osiągnęli wiek co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn
- mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn
- nastąpiło z nimi rozwiązanie stosunku pracy.
- co najmniej 15 lat wykonywali prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
Uwaga – warunek ten będzie spełniony, jeśli przed 1999 r. wykonywali prace określone w załączniku do rozporządzenia z 1983 r. oraz w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych oraz jeśli po 31 grudnia 2008 r. wykonywali prace określone w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych.
Jednocześnie ustawa o emeryturach pomostowych wskazuje szereg rozwiązań odrębnych dotyczących przyznawania emerytury pomostowej dla osób wykonujących określone rodzaje prac (np. prace hutnicze, w górnictwie, prace w powietrzu na statkach powietrznych i in. - art. 5-13 ustawy o emeryturach pomostowych).
Wysokość emerytury pomostowej
Emerytura pomostowa jest liczona dla każdego zainteresowanego indywidualnie. Następuje to poprzez podzielenie podstawy obliczenia emerytury (zwaloryzowanej wysokości składek zgromadzonych na koncie danej osoby i zwaloryzowanego kapitału początkowego) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat. Jeżeli zainteresowany jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, wówczas składki zgromadzone na jego koncie są pomnażane o wskaźnik korygujący 19,52 / 12,22.
Kwota najniższej emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota gwarantowanej najniższej emerytury. Jest ona corocznie waloryzowana na zasadach ogólnych.
Rekompensata
Rekompensata przyznawana jest tym ubezpieczonym, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 r. a prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywali przed 1 stycznia 2009 r. i spełniają warunek 15 lat wykonywania takiej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu. Rekompensata stanowi dodatek do kapitału początkowego ustalony na 1 stycznia 1999 r. i jest waloryzowana.
Postępowanie w sprawie o przyznanie emerytury oraz procedury odwoławcze
Wniosek o emeryturę składa się w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. (art. 115 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
ZUS w terminie 30 dni jest zobowiązany wydać decyzję w sprawie świadczenia. Od decyzji przysługuje prawo odwołania się do Sądu Okręgowego Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie składa się w terminie miesiąca od dnia otrzymania decyzji, za pośrednictwem oddziału ZUS który decyzję wydał (4778 - 4779 Kodeksu Postępowania Cywilnego).
Podstawa prawna
Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.z 2004 r. Nr 39,poz. 353 z późn. zm.)
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.)
Ustawa o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656)
Ustawa o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 228, poz. 1507)
Inne poradniki / strony www
Informator ZUS dotyczący emerytur: http://zus.pl/default.asp?p=4&id=189
Strona Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej poświęcona emeryturom pomostowym: http://www.emeryturypomostowe.gov.pl/
Informator wydawnictwa Infor dotyczący emerytur: http://emerytury.wieszjak.pl/
www.codziennikprawny.pl/strona/swiadczenia_spoleczne