KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO

ERIKA ERIKSONA

• Uważa, że rozwój wynika z interakcji między wewnętrznymi instynktami a zewnętrznymi kulturowymi i społecznymi wymaganiami.

• Trwa przez całe życie, bo całe życie rozwija się nasze poczucie tożsamości.

• By dojrzeć, jednostka musi w czasie swego życia przetrzymać i pomyślnie rozwiązać osiem kryzysów czy dylematów, wynikających z nowych zadań stawianych przez otoczenie, z nowych wyzwań.

• Rozwiązanie to znalezienie nowego sposobu funkcjonowania, nowej cechy ego, nowego wymiaru tożsamości jednostki, tzw. cnoty. Cnota daje siłę, potencję. Rozwiązuje się te problemy na kontinuum od bieguna pozytywnego do negatywnego.

• Negatywne rozwiązanie któregoś kryzysu rzutuje na wszystkie pozostałe. Wypacza rozwój. Na każdym też etapie może być obnażona słabość kształtującej się tożsamości. Najczęściej na etapie VI.

Etap I . Wiek niemowlęcy (0 – 1 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	PODSTAWOWA UFNOŚĆ A NIEUFNOŚĆ (czy świat jest wrogi czy przyjazny)
CEL ROZWOJU. ZADANIE	OSIĄGNIĘCIE ZAUFANIA DO OPIEKUNA
GŁÓWNA CNOTA	NADZIEJA

Etap II . Dzieciństwo (2 – 3 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	AUTONOMIA A WSTYD I ZWĄTPIENIE
CEL ROZWOJU. ZADANIE	OSIĄGNIĘCIE SAMOKONTROLI I POCZUCIA WŁASNEJ ODRĘBNOŚCI .
GŁÓWNA CNOTA	WOLA

Etap III . Wiek zabawy (4 – 5 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INICJATYWA A POCZUCIE WINY
CEL ROZWOJU	UKSZTAŁTOWANIE ORIENTACJI NA CELE I INICJATYWNOŚĆ W DZIAŁANIU (pojawienie się poczucia celowości działania)
GŁÓWNA CNOTA	ZDECYDOWANIE /PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ/

Etap IV . Wiek szkolny (6– 12 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	PRODUKTYWNOŚĆ (PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ) A POCZUCIE NIŻSZOŚCI
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE POCZUCIA WŁASNEJ KOMPETENCJI (zaradność i sprawność w działaniu)
GŁÓWNA CNOTA	KOMPETENCJA

Etap V . Wiek adolescencji (13 – 18 r. ż.) (19 – 22 r.ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA A ALIENACJA ____________________________ TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A NIEPEWNOŚĆ (DYFUZJA) ROLI
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE ODPOWIEDZI NA PYTANIE KIM JESTEM I KIM MOGĘ BYĆ (ile jestem wart)
GŁÓWNA CNOTA	WIERNOŚĆ SOBIE (integracja intelektualna, społeczna, seksualna, etyczna itd.)

Stany (statusy) tożsamości wg Jamesa Marcii (1987).

Statusy ocenia się za pomocą dwóch wymiarów: podejmowania poszukiwań, stawiania pytań (P); zaangażowania, podejmowania ról (Z).

STRUKTURA TOŻSAMOŚCI	P	Z
I osiągnięcie	+	+
II moratorium	+	-
III zamknięcie	-	+
IV rozpad	-	-

1. Stadium rozproszenia tożsamości (rozpadu) (zagubienia).

2. Stadium tożsamościowego moratorium.

3. Stadium tożsamości tymczasowej (zamknięcie) – (tożsamość przejęta).

4. Stadium osiągniętej tożsamości.

KOLEJNOŚĆ STADIÓW JEST DOWOLNA. By osiągnąć tożsamość musi być moratorium.

Etap VI . Wczesna dorosłość (23 – 34 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INTYMNOŚĆ A IZOLACJA
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE ZDOLNOŚCI DO MIŁOŚCI BEZ UTRATY POCZUCIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI (dawanie, kochanie w nieegoistyczny sposób)
GŁÓWNA CNOTA	MIŁOŚĆ

Etap VII . Średnia dorosłość (35 - 60 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	KREATYWNOŚĆ (PRODUKTYWNOŚĆ) A ZAINTERESOWANIE SOBĄ I STAGNACJA
CEL ROZWOJU	POTRZEBA OPIEKOWANIA SIĘ I TROSKA O LOS MŁODSZYCH GENERACJI (dzięki inwestowaniu w kolejne pokolenia ludzie czują się produktywni)
GŁÓWNA CNOTA	OPIEKUŃCZOŚĆ

Etap VIII . Późna dorosłość (pow. 65 r. ż.)

KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY	INTEGRALNOŚĆ EGO /samoakceptacja/ A DESPERACJA I ROZPACZ /beznadzieja/
CEL ROZWOJU	OSIĄGNIĘCIE MĄDROŚCI ŻYCIOWEJ W WYNIKU POZYTYWNEGO BILANSU ŻYCIA
GŁÓWNA CNOTA	MĄDROŚĆ

Opracowano na podstawie: Brzezińskiej (2000), Bee, 2004, Streneberga, 1999 i innych.

PODOKRESY

Wczesna adolescencja – wiek dorastania (od 11/12 do 15,0/16,0 r.ż.)

Późna adolescencja – wiek młodzieńczy (od 16/17 do 20/23 r.ż.)

Sensowne wydaje się potraktowanie tego etapu jako okresu między dzieciństwem a dorosłością. Jako okresu przejściowego, w którym dziecko pod względem fizycznym, umysłowym i emocjonalnym zmienia się w dorosłego człowieka.

RYTUAŁY

Wypchnięcie dziecka z rodziny.

Tabu nagości.

Rytuały inicjacyjne.

Rozwiązania prawne.

Za centralne zjawisko tego okresu uważa się POKWITANIE /skok pokwitaniowy/

Zachodzą bardzo złożone zmiany hormonalne

Podwzgórze przekazuje sygnały przysadce, która zaczyna wydzielać zwiększone ilości hormonów gonadotropowych.

Te z kolei stymulują rozwój gruczołów jąder i jajników,

które zaczynają wydzielać więcej hormonów – testosteronu u chłopców (poziom wzrasta 20 -18 razy) i u dziewcząt pewnej formy estrogenu, zwanej estradiolem (wzrasta 8 - 6 razy).

Skok pokwitaniowy

U chłopców między 12 a 15 r. ż. przyrost około 20 cm i 20 kg.

U dziewcząt między 10 a 12 r.ż. , mniej silny przyrost.

Szybsze dojrzewanie dziewcząt (średnio – 12;6 do 13;6 r. ż., u 95% wszystkich dziewcząt pomiędzy 11 a 15 r.ż.).

Pogorszenie koordynacji.

Kształtują się cechy płciowe.

Konsekwencje nieterminowego rozwoju płciowego. Kompleks Diany

FAZY POKWITANIA U DZIEWCZĄT

Faza przedpokwitaniowa (do 12 r.ż.): rozwój piersi, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka podlotka;

Faza pokwitania właściwa (do 14 r.ż.): dalszy rozwój piersi, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, wystąpienie miesiączki (może być nieregularna), sylwetka staje się kobieca, trądzik;

Faza młodzieńcza (do 16 r.ż.): dalszy rozwój piersi, owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta, wygląd typowo kobiecy, regularna miesiączka, subtelnienie rysów twarzy.

FAZY POKWITANIA U CHŁOPCÓW

Faza przedpokwitaniowa (do 13 r.ż.): powiększenie jąder, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka wyrostka;

Faza pokwitania właściwa (do 15 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, mutacja, zmiany rysów twarzy, trądzik;

Faza młodzieńcza (do 17 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, głos męski, owłosienie łonowe przybiera kształt rombu, jabłko Adama, początki owłosienia na twarzy.

MITY i PRAWDA

Nieśmiałość, lęk społeczny

Poczucie samotności

Uczucia wyższe

Przekora młodzieńcza

Dążenie do przygody. PRAGNIENIE WIELKICH CZYNÓW

Kształtowanie własnego charakteru

Kryzys autorytetu rodziców

Rośnie rola młodzieżowych grup odniesienia

Rozwój światopoglądu (faza poszukiwania wzorca idealnego, faza koncepcji doskonałej rzeczywistości, faza realizmu)

NIHILIZM

CYNIZM

WYBUCH RELIGIJNOŚCI

ŚCIEŻKA DO UZALEŻNIEŃ

motywy ucieczkowe

i motywy poszukiwania

BUNT MŁODZIEŃCZY

Bunt egoistyczny

Bunt altruistyczny

Bunt wewnętrzny

Bunt zewnętrzny

Bunt destrukcyjny

Bunt twórczy

10 ZASAD wg IRENY OBUCHOWSKIEJ

Zasada akceptacji

Zasada wiarygodności

Zasada poszanowania intymności

Zasada równych zobowiązań

Zasada stabilności

Zasada próśb

Zasada konsekwencji

Zasada otwartości na informację

Zasada humoru.

Zasada współdecydowania

Przygotowano na podstawie:

Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka

Brzezińska, A. (2002). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Scholar.

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wyd. Psychologiczne.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Obuchowska, I. (1983). Okres dorastania. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

PÓŹNE DZIECIŃSTWO

Wiek szkolny (6– 12 r. ż.)

MOTORYKA

Doskonalenie koordynacji, upłynnianie ruchu: gry ruchowe, pływanie, skoki wzwyż, w dal, jazda na łyżwach, wrotkach, nartach, taniec itp.

MANIPULACJA

nauka pisania, łączenie liter, trzymanie się linii, początki automatyzacji pisania;

czynności samoobsługowe: krojenie, smarowanie chleba, pranie ręczne drobnych rzeczy, krojenie warzyw, sprzątanie w domu, gra w karty (rozdawanie, trzymanie);

10 - 11 latek powinien:

- pisać w zeszycie w 1 linię, pomagać w czynnościach domowych, majsterkować, celnie rzucać i łapać piłkę.

UWAGA

zaczyna się względna równowaga między uwagą mimowolną a dowolną. Wzrost natężenia (koncentracji) do 45-60 min.

ANALIZA I SYNTEZA WZROKOWA

7- 8 lat - różnicuje wszystkie litery i cyfry, znaki: > <, położenie i wielkość liter.

9 -10 lat - różnicuje kąty ostre, proste, rozwarte, analizuje i syntetyzuje podobne figury geometryczne i ich podział, analizuje i syntetyzuje położenie miejscowości na mapie.

10 -11 (12) lat - rozpoznaje litery i cyfry mimo różnych czcionek, polepsza się orientacja na mapie, zaczyna się rozumienie perspektywy geometrycznej.

ANALIZA I SYNTEZA SŁUCHOWA

7-8 lat - odtwarza dość skomplikowane, zmienne rytmy, analizuje dłuższe wyrazy (bez zmiękczeń), analizuje zdania z przyimkami (w, na, za),

9-11 lat - czyta wyrazami, odtwarza zależności czasowe między dźwiękami (intonacja przy czytaniu, recytowanie poezji),

pow. 11 lat - czyta dobrze zdaniami, rozumie tekst. Pełna dojrzałość analizatora słuchowego mowy ludzkiej. W pełni opanowane pisanie, czytanie
i rozumienie.

Opracowano w oparciu o:

Janiszewska, B. (2006). Ocena dojrzałości szkolnej. Warszawa: Wyd. Seventh Sea.

Janiszewska, B. Wybrane zagadnienia psychologii rozwojowej, wychowawczej i klinicznej.Rozszerzony konspekt.. Materiał nieopublikowany.

PRZEMOC FIZYCZNA

Susan Forward:

„TOKSYCZNI RODZICE”

Czym jest przemoc fizyczna?

Przemoc fizyczna- to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu siły fizycznej.

Przemoc w rodzinie - to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest zazwyczaj słabsza, a sprawca silniejszy.

Przemoc fizyczna wobec dzieci, kiedyś a dziś

Na całym świecie coraz więcej rodziców stosuje przemoc fizyczną wobec własnych dzieci. Stosunkowo jeszcze do niedawna dzieci nie posiadały żadnych praw. Przez całe stulecia rodzice traktowali je często wyłącznie przedmiotowo i mogli robić z nimi praktycznie wszystko, co tylko zechcą. Próbę rozwiązania tego szerokiego i poważnego problemu podjął w 1974 roku Kongres, ogłaszając Ustawę Federalną o prawach dziecka oraz przeciwdziałaniu nadużycia władzy rodzicielskiej, której akt określał przemoc fizyczną jako:

Przemoc fizyczna:

„zadawanie fizycznych ran, takich jak stłuczenia, poparzenia, pręgi, cięcia, złamania kości i czaszki; są one powodowane kopaniem, uderzeniami pięściami, ugryzieniem, biciem, pchnięciem nożem, okładaniem rzemieniem, wymierzaniem klapsa, itd.”

Definicja przemocy fizycznej Susan Forward:

Przemoc fizyczna:

„ jakiekolwiek zachowanie, które wywołuje u dziecka znaczny fizyczny ból, bez względu na to czy pozostawia ślad, czy też nie”

Dlaczego rodzice bija swoje dzieci?

Wykazują się skrajnym brakiem kontroli oraz nie panowaniem nad własnymi odruchami

Nie panują nad swoim zmęczeniem, poziomem napięcia nerwowego, niepokojem lub smutkiem, dlatego wyżywają się na dzieciach

Znęcają się nad dziećmi zawsze wtedy, gdy muszą dać upust swoim nagromadzonym, złym emocjom

Rodzice sami pochodzą z rodzin, w których byli ofiarami przemocy fizycznej, powielają błędy i złe wzorce

Używają siły, gdyż jest to dla nich jedyny sposób rozwiązywania problemów i wychowywania dzieci

Nie rozumieją dzieci, ich potrzeb oraz zachowań

Mogą być uzależnieni od różnych używek, dlatego nie postępują i nie myślą w sposób racjonalny

Istnieją rodzice-tyrani, którym bicie dzieci sprawia najwidoczniej przyjemność i przynosi ulgę

Rodzinne piekło, od którego nie ma ucieczki

Często w rodzinach, w których rodzice uciekają się do przemocy fizycznej, nikt nie przypuszcza, że rozgrywa się dramat. Rodzice stwarzają pozory szanowanej i zgodnej rodziny, a tak naprawdę terroryzują swoje dzieci. Dzieci z kolei żyją w nieustannym, panicznym strachu. W chwilach pozornego spokoju, z przerażeniem czekają kiedy ponownie „ nadejdzie burza”. A gdy już się tak w końcu stanie, nie mogą nigdzie uciec i znaleźć schronienia, mało tego wszelkie próby obrony maltretowanych dzieci, potęgują jeszcze większe wzbudzenie i atak oprawcy. Dzieci szybko zaczynają mieć świadomość, że każdy powód dla rodzica staje się dobry do bicia, dlatego stają się jeszcze bardziej zastraszone, samotne, zagrożone i zranione.

Utrata zaufania i poczucia bezpieczeństwa

Bardzo łatwo dorosły może zniszczyć zaufanie i poczucie bezpieczeństwa dziecka, stosując wobec niego przemoc fizyczną. Jeżeli zostaną zaburzone najbliższe relacje dziecko-rodzic, tzn. jeżeli rodzic nie otoczy dziecka odpowiednią opieką i nie poszanuje jego praw, to dziecko nie będzie mogło prawidłowo rozwijać się emocjonalnie i w rezultacie pozostanie zamknięte i trudno będzie do niego dotrzeć. Takie dziecko nie znając odpowiednich zachowań rodziców, od wszystkich dorosłych będzie spodziewać się podobnych, złych zachowań. Dorosły stanie się zatem od tej pory największym zagrożeniem, źródłem bólu, napięcia oraz strachu, wobec którego dziecko zacznie przybierać twardy pancerz w celu obrony. Izolując się od innych dzieci wpadają niestety w największą pułapkę, gdyż nie potrafią potem przekroczyć barier związanych z oczekiwaniami, jak będę traktować je osoby drugie. Okazuję się, że odbudowa owego zaufania i poczucia bezpieczeństwa może trwać przez całe dalsze życie.

Jak rodzice ustosunkowują się do faktu, iż biją własne dzieci?

Proszą o zrozumienie

Błagają o przebaczenie

Obiecują, że nigdy już więcej nie podniosą reki na dziecko

Usprawiedliwiają się: „mam tyle problemów- nic dziwnego, że tak reaguję”

Zasłaniają się stresem i problemami

Obwiniają inne osoby za swoje zachowanie

Nie przyznają się do winy

„Robię to dla twojego dobra”- rodzice wierzą, iż kary fizyczne są najlepszą metodą wpajania zasad moralnych i zachowania

Rygorystyczne oraz twarde postępowanie wobec dzieci, chroni je przed zepsuciem

Bicie dzieci, czyni je twardszymi, odporniejszymi i silniejszymi w przyszłym życiu

Bicie jako etap, przez który musi przejść każde dziecko

Kary cielesne niezawodnie uodparniają na ból

Tyran pasywny

Tyran pasywny- to najczęściej drugi rodzic, który sam bezpośrednio nie bije dziecka, ale jest współodpowiedzialny za stosowanie przemocy fizycznej w swojej rodzinie. Taki rodzic w żaden możliwy sposób nie reaguje na tragedię, która najczęściej rozgrywa się pod jego dachem. Nie ma dla niego usprawiedliwienia, bowiem nie podejmuje najmniejszej próby przerwania zmowy milczenia.

Nienawiść do samego siebie: „To wszystko moja wina”

W wielu przypadkach maltretowane dzieci obwiniają same siebie za to, że ich rodzice podnoszą na nie rękę. Bite dzieci mają zaburzony obraz własnej osobowości. Rodzice wmawiają im, że są z natury złe i niewiele warte. Najczęściej opiekunowie nie wyjaśniają dzieciom, dlaczego są bite i dodatkowo podczas znęcania się kierują w ich stronę przekleństwa.

Dzieci będące ofiarami przemocy, mają niską samoocenę, trudności w nawiązywaniu bliższych kontaktów, doskwiera im paraliżujący lęk, brak ufności oraz nieokreślona wściekłość.

Młode ofiary, które doznały w przeszłości przemocy fizycznej, w życiu dorosłym żywią przekonanie, iż nie zasługują na szczęście i nie mogą być kochane.

Przemoc i miłość- oszałamiająca kombinacja

Rodzice, którzy nadużywają przemocy fizycznej okazują upozorowaną miłość. Starają się być dobrzy i kochani, co zaburza jeszcze bardziej osobowość dzieci, które czują się w tej mieszance uczuć pogrążone i zagubione.

Młode ofiary przemocy fizycznej cały czas mają nadzieję, że rodzice zaprzestaną nadużywać przemocy i będą tworzyć szczęśliwą rodzinę.

Stróż rodzinnej tajemnicy

Dzieci, które zostały skrzywdzone przez rodziców czują się w obowiązku ukrycia tego faktu przed całym światem. Nie są skłonne do opowiadania o przykrych doświadczeniach z okresu dorastania, uniemożliwiając sobie tym samym zdobycie pomocy emocjonalnej.

Ofiary przemocy fizycznej nawet, gdy zdobędą się na zwierzenia i rozmowę o swoich przeżyciach nie rozmawiają o nich z rodzicami, jest to spowodowane strachem przed rozbiciem obecnej struktury rodzinnej, w której wszyscy udają, że zapomnieli o zaistniałych przykrych sytuacjach.

Na uczuciowych rozdrożach

Maltretowane dzieci przez doznane przykre doświadczenia nieustającego strachu, lęku przed rodzicem są przepełnione złością, która ma swoje ujście w dorosłym życiu.

Dorosłe ofiary maltretowania mają skłonność do wyładowywania złości z przeszłości na swoich dzieciach. Osoby nie potrafią kontrolować swoich emocji i nieświadomie podnoszą rękę na swoje pociechy.

Złość, która towarzyszy dorosłym ofiarom przemocy przejawiać się może także w złym stanie emocjonalnym, stanach depresyjnych oraz problemach zdrowotnych.

Ofiary przemocy fizycznej a ich dorosłe życie

Niestety w późniejszym życiu dzieci maltretowane przez rodziców identyfikują się z nimi poprzez swoje czyny względem własnych dzieci.

Istnieją również przypadki, gdy osoby po silnych przeżyciach z przeszłości wychowują swoje dzieci bezstresowo, bez żadnych granic. Nie jest to dobre rozwiązanie, gdyż dzieci by czuły się bezpiecznie muszą znać owe granice, jakich należy przestrzegać.

Odświeżenie mitu

Dzieci, które żyją w rodzinach, w których nadużywa się przemocy fizycznej nie ujawniają tego faktu wśród rówieśników w szkole. Żyją w przekonaniu, iż mają zupełnie "normalne rodziny", jak każdy w ich najbliższym otoczeniu.

Ofiary przemocy fizycznej żyją w zakłamaniu, wydaje się im, iż udając prawdziwą rodzinę powoli zaczną nią być naprawdę.

Badania mówią, że…

Bicie dzieci może odcisnąć nieodwracalne piętno na całe ich życie. Dzieci, które są regularnie bite stają się nieufne, bojaźliwe oraz wycofane. Przemoc fizyczna nie niesie z sobą żadnego korzystnego wpływu na dzieci, wręcz całkowicie przeciwnie. Bicie dla samego rodzica może okazać się krótkotrwałym środkiem zaradczym, natomiast w dzieciach budzi wściekłość, wielką chęć zemsty, a także nienawiść zarówno do rodziców, jak i samych siebie. Bilans stosowania kar cielesnych jest równy wyłącznym stratom.

Dorośli- ofiary przemocy fizycznej swoich rodziców

Rozdrażnieni

Trapieni ciągłymi frustracjami

Nieustanie źli na samych siebie

Zdarza się im płakać bez żadnego powodu

Mają nieszczęśliwy wyraz twarzy

Nie potrafią nawiązywać bliskich i przyjacielskich kontaktów z innymi

Nie potrafią się otworzyć i okazywać emocji

Ciągle wracają myślami do doznanych za sprawą własnych rodziców krzywd i upokorzeń

Często dopadają ich depresje, lęki i niekontrolowane napady złości

Uraz na całe życie…

U znacznej większości osób, które w dzieciństwie doznawały przemocy fizycznej, w pamięci już na zawsze zapiszą się i pozostaną wszystkie złe przeżycia oraz doświadczenia, co może wywierać znaczący wpływ w całym ich późniejszym życiu.

ROZWÓJ MYŚLENIA

Koncepcja Jeana Piageta – szwajcarskiego biologa i psychologa

/1896 – 1980/

Mając 11 lat opublikował pracę o wróblu z bielactwem. Ostatecznie został autorem ponad 50 książek i 700 artykułów.

Mając 21 lat zrobił doktorat.
Mając 23 lata zaczął studia psychologiczne.

Mając 27 lat żeni się z Valentine Châtenay. Mają 3 dzieci: Jacqueline, Lucienne i Laurenta, które stają się obiektem jego badań.

Większość życia pracował, badając rozwój dzieci, w Instytucie J. Rousseau
w Genewie.

Zmarł w wieku 84 lat w Genewie

KONCEPCJA ROZWOJU

Dzieci różnią się od dorosłych nie tyle ilościowo, ile jakościowo;

Zmiana rozwojowa polega na przechodzeniu sekwencji określonych stadiów;

Dziecko (człowiek) jest aktywnym podmiotem swego rozwoju, poszukującym i selekcjonującym bodźce; współtworzącym swoje środowisko;

Pewne funkcje społeczne nie mogą się pojawić, dopóki nie rozwiną się ich podstawy poznawcze (por. R. Schaffer (2006): Rozwój społeczny. Kraków: Wyd. UJ, s. 26-28)

FASCYNOWAŁY GO MOŻLIWOŚCI PRZYSTOSOWAWCZE ISTOT ŻYWYCH

„Inteligencja jest szczególnym przypadkiem biologicznego przystosowania się, formą aktywności biologicznej”.

INTELIGENCJA

Odnosi się do procesów umysłowych, dzięki którym dochodzi do adaptacji.

ROZWÓJ INTELIGENCJI. ZAŁOŻENIA

Zaczyna się od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych obecnych od narodzin.

Wzorce te jednak można modyfikować i rozbudowywać w kontakcie ze światem zewnętrznym.

Wiedza jest konstruowana w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska.

Powstaje w wyniku aktywnego badania przez dziecko przedmiotów i pojęć. Przyswajanie wiedzy oparte jest na działaniu.

INTELIGENCJA funkcjonuje według :

zasady organizacji (przyjmuje postać różnych struktur poznawczych)

zasady adaptacji (przystosowania do otoczenia)

ADAPTACJA

Dostrzegana u wszystkich organizmów żywych wrodzona tendencja do dostosowywania się do wymagań środowiskowych.

Przebiega w postaci dwóch uzupełniających się procesów: asymilacji i akomodacji.

Charakteryzując adaptację zakładamy, że istnieje coś, w co można włączać nowe informacje oraz coś, co zmienia się pod wpływem tych informacji. Tym czymś jest schemat.

SCHEMAT

to podstawowa struktura poznawcza oparta na czynnościach sensoryczno-motorycznych lub na myśli, którą jednostki wykorzystują celem zrozumienia swoich doświadczeń (Schaffer, 2005).

to podstawowa jednostka wiedzy, która porządkuje nabyte doświadczenia i przygotowuje ramy rozumienia przyszłych doświadczeń (Mietzel, 2002).

NALEŻY PAMIĘTAĆ

każde doświadczenie powoduje zarówno asymilację, jak i akomodację

ASYMILACJA

Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenie do już istniejącego schematu, a zatem przetwarza istniejąca informację tak, aby pasowała do dotychczasowego typu myślenia.

AKOMODACJA

Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące schematy tak, by pasowały do nowych doświadczeń, a zatem dostosowuje poprzednie tryby myślenia do nadchodzących informacji.

To tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych.

ZRÓWNOWAŻENIE

Stan, w którym schematy jednostki pozostają w równowadze ze środowiskiem. W przypadku braku równowagi musi nastąpić restrukturyzacja schematów.

FAZY ROZWOJU

FAZA I
Myślenie sensoryczno – motoryczne /od urodzenia do 2 r. ż./

W okresie myślenia sensoryczno-motorycznego następuje rozwój wrodzonych schematów

Dziecko konstruuje wiedzę o świecie przez aktywne działanie, najpierw gromadząc doświadczenia związane z własnym ciałem, potem z elementami otoczenia.

Na początku dziecko nie dysponuje jeszcze żadnymi symbolami ani znakami. Jego działanie musi przebiegać na konkretach, na rzeczach.

NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY:

Reakcje okrężne pierwotne (pojawiają się i dominują do 4 miesiąca), czyli czynności związane z ciałem dziecka, jest to aktywność odruchowa, dziecko ćwiczy odruchy; potem je różnicuje.

Reakcje okrężne wtórne (pojawiają się między 4 a 8 miesiącem), związane z przedmiotami, polegające na powtarzaniu czynności, które wywołują określone efekty w otoczeniu, odtwarzanie interesujących zdarzeń.

Zaczynają się kształtować zachowania intencjonalne zachowania (między 8 a 12 m-cem). Dziecko zaczyna oddzielać środki od celu i koordynować dwa znane schematy, by powstała jedna czynność.

Reakcje okrężne III rzędu (między 12 a 18 miesiącem życia), dziecko chciałoby samo odkryć, jak i dlaczego występuje dane zdarzenia. Zaczyna eksperymentować metodą prób i błędów.

Postępująca interioryzacja doprowadza do powstania reprezentacji umysłowych (intensywnie między 18 – 24 m-cem życia). I w tym momencie umysłowe, wewnętrzne rozwiązywanie problemów zaczyna zastępować metodę prób i błędów.

Interioryzacja (inaczej uwewnętrznienie):

Normy społeczne początkowo przeżywane są przez dzieci jako coś narzuconego, lecz po pewnym czasie dziecko przyjmuje je jako własne;

Ciche mówienie do siebie staje się coraz to cichsze, w końcu zamienia się
w myślenie - mowa została uwewnętrzniona.

OSIĄGNIĘCIA OKRESU MYŚLENIA SENSORYCZNO-MOTORYCZNEGO TO

INTENCJONALNOŚĆ;

REPREZENTACJE WEWNĘTRZNE (INTERIORYZACJA);

NIEZMIENNIKI – świadomość, że coś zostaje takie samo w obliczu ciągłych zmian

Niezmienniki okresu sensoryczno-motorycznego:

Pojęcie stałości przedmiotu – wiedza o tym, że przedmiot istnieje niezależnie od tego, czy go postrzegamy, czy nie.

Pojęcie przyczynowości - wiedza o tym, że jedno zdarzenie wiąże się z uprzednim pojawieniem innego zdarzenia.

PODSUMOWANIE FAZY I

1. OD POJEDYNCZYCH DO SKOORDYNOWANYCH WZORCÓW

2. OD ZACHOWANIA REAKTYWNEGO DO INTENCJONALNEGO

3. OD ZEWNĘTRZNYCH CZYNNOŚCI DO REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH

POJAWIA SIĘ MYŚLENIE SYMBOLICZNE. Zamiast bezpośrednich kontaktów z otoczeniem dziecko zaczyna się kontaktować z reprezentacjami umysłowymi tego otoczenia.

REPREZENTACJE TO

SYMBOLE

ZNAKI

Dziecko jest zdolne używać symboli zanim zacznie używać znaków.

FAZA II
Myślenie konkretno – wyobrażeniowe (przedoperacyjne, prelogiczne)

/między 2 a 7 r. ż./

Operacja umysłowa

Oznacza przebieg zdarzeń rozwijających się w sferze myślowej według prostych reguł logicznych.

Zamiast bezpośrednich kontaktów z otoczeniem dziecko zaczyna się kontaktować z reprezentacjami umysłowymi tego otoczenia.

W fazie II ma miejsce przyspieszenie tempa myślenia, a myślenie

ma charakter transdukcyjny (dziecko zakłada związek przyczynowy między elementami, podczas gdy go nie ma, a jest wyłącznie jednoczesne występowanie

w myśleniu ma miejsce centracja (dziecko skupia się na jednym aspekcie problemu, jest silnie zdominowane percepcją zmysłową, zwłaszcza wzrokową);

brak odwracalności,

brak przechodniości,

brak pojęć stałości.

MYŚLENIE JEST EGOCENTRYCZNE

Dziecko w wieku przedszkolny wykazuje tendencję do ujmowania relacji przestrzennych, przyczynowych i czasowych w odniesieniu do siebie jako punktu centralnego oraz skłonne jest nadawać cechy ludzkie wszystkim obiektom otoczenia

Egocentryzm

polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej".

W życiu człowieka egocentryzm jest naturalną postawą rozwojową, zarówno umysłową jak i moralną, na określonym etapie rozwoju dziecka (okres przedszkolny).

Egocentryzm myślenia

polega na nieumiejętności dziecka wczucia się w położenie innej osoby i spojrzenia na świat z jej perspektywy.

dzieci milcząco przyjmują, że inni ludzie widzą to, co one.

Dla Piageta centralnym pytaniem było, jak dziecko spostrzega i rozumie zdarzenia rozgrywające się wokół niego oraz jak zdobywa wiedzę o świecie.

Czy dzieci mają przeświadczenie o istnieniu świata? W jakim stopniu odróżniają świat wewnętrzny od rzeczywistości obiektywnej?

MYŚLENIE MAŁYCH DZIECI JEST MAGICZNE

Przekonanie, że myślenie jest równoznaczne z działaniem.

Dziecko wierzy, że jego myśli i życzenia są przyczyną tego, co dzieje się wokół.

DZIECKO JEST REALISTĄ, BO

nic nie wie o istnieniu podmiotu i wewnętrznym charakterze myśli;

miesza sferę wewnętrzną z zewnętrzną;

nie odróżnia subiektywnych wewnętrznych stanów psychicznych (myśli, uczuć, przekonań) od zachowań, które stanowią przejawy tych wewnętrznych stanów.

BADANIA PIAGETA NAD REALIZMEM NOMINALNYM

CZY NAZWY SĄ W PODMIOCIE (w tym, kto ich używa); CZY W PRZEDMIOCIE (w tym, co jest nazywane)?

Czy są znakami, czy też rzeczami?

Czy odkryto je przez obserwację, czy tez wybrano bez rzeczowego powodu?

STADIA ROZWOJU

Faza realizmu absolutnego (istnieją tylko rzeczy. Wszystko jest realne. Dzieci nie dostrzegają dualizmu sfery wewnętrznej i zewnętrznej).

Faza realizmu bezpośredniego (nazwy są odróżniane od rzeczy, ale są w rzeczach umieszczane).

Faza realizmu pośredniego (nazwy są umieszczane i w ludziach (w sobie), i w rzeczach).

Faza subiektywizmu (relatywizmu)(nazwy umieszczane w ludziach (w sobie).

BADANIA PIAGETA NAD ANIMIZMEM

Animizm (łac. anima - dusza) - cecha myślenia dziecięcego, stan postrzegania świata, dziecko przypisuje posiadanie "duszy" i żywotności lalkom i innym przedmiotom.

STADIA ROZWOJU

Stadium I. Wszystko co wykazuje jakąkolwiek aktywność jest świadome i czuje.

Stadium II. Świadome są wyłącznie ciała będące w ruchu.

Stadium III. Świadome jest to, co charakteryzuje się ruchem własnym.

Stadium IV. Świadome są tylko zwierzęta i ludzie.

BADANIA PIAGETA NAD ARTYFICJALIZMEM

Artyficjalizm polega na tym, że według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i zdarzeniami jest przez kogoś zrobione. Dzieci uważają, że ludzie są odpowiedzialni za wszystko, co jest na świecie. Przykłady artyficjalizmu: "Wiatr to dmuchający człowiek", "Niebo jest niebieskie, bo zostało pomalowane"

Mowa wewnętrzna

ciągły wewnętrzny monolog występujący u ludzi dorosłych i młodzieży, powstały w wyniku procesu uwewnętrznienia (interioryzacji) ciągłych, wypowiadanych na głos przez dziecko w wieku 3- 4 lat monologów.

Niezmienniki okresu myślenia przedoperacyjnego– tożsamość jakościowa, czyli wiedza o tym, że jakościowa natura rzeczy nie jest zmieniona przez zmianę w jej wyglądzie

FAZA III
Myślenie operacyjne (okres operacji konkretnych)

Między 7 a 11/12 r.ż.

CHARAKTERYSTYKA

Myślenie staje się w pełni symboliczne.

Doskonali się operacja grupowania (kategoryzacja).

Porządkowanie.

Przechodniość.

Odwracalność.

Pojawiają się pojęcia stałości:

Pojęcie stałości liczby – 6 – 7 lat

Pojęcie stałości masy – 7 – 8 lat

Pojęcie stałości ciężaru – 9 – 10 lat

Pojęcie stałości objętości – 12 lat.

NIEZMIENNIK OKRESU OPERACJI KONKRETNYCH -inkluzja klas, czyli wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera

FAZA IV
OPERACJI FORMALNYCH (myślenia abstrakcyjnego)

(od 11/12 lat)

Uwolnienie myślenia od bezpośredniego doświadczenia

Zdolność do śledzenia formuły dowodu i budowania hipotez nie wymagająca doświadczania konkretnych obiektów czy sytuacji.

Rozumowanie dedukcyjne (od przesłanek do konkluzji, od ogółu do szczegółu.).

Rozumowanie na symbolach.

Rozumowanie kombinatoryczne.

Pojęcie prawdopodobieństwa

Metafora pustego naczynia

uczeń to puste naczynie, nauczyciel jest pełnym naczyniem, który wie, co i jak; zadaniem ucznia jest nauczenie się od nauczyciela, a nauczyciela – nauczyć ucznia. Wg Piageta nauczyciel musi stworzyć uczniowi warunki do działania, aby stał się aktywny, inteligentny.

Metafora przewodnika górskiego

Aby człowiek mógł się rozwijać, sam musi wejść na te górę. Można wybrać różne ścieżki, ale nikt nas na tę górę nie wniesie. Droga do wiedzy może być łatwiejsza lub bardziej wyboista. Nauczyciel pokazuje drogę, ścieżkę, aby ułatwić proces zdobywania wiedzy, bo sam już ją przeszedł.

Cechy treningu:

Jest trudny, ale nie niemożliwy – nie można dziecku ani powiedzieć ani wytłumaczyć np. pojęcia stałości liczby – musi tego doświadczyć; proces rozumienia jest powolny i związany z doświadczeniem.

Jego efekty zależą od poziomu rozwoju dziecka:

dojrzewanie -------> ćwiczenie = szybki rozwój

ćwiczenie ----------> dojrzewanie = brak rozwoju

dojrzewanie -------> brak ćwiczenia = spowolnienie rozwoju

Cechy edukacji:

Nowe doświadczanie musi być zasymilowane do struktur poznawczych dziecka – musi mieć sens.

Adekwatne treści kształcenia budzą motywację do aktywności poznawczej – trudność zadań.

Stałe diagnozowanie umiejętności dzieci pozwala przewidywać rozwój ich funkcji poznawczych.

Inteligencja to działanie.

ROZWÓJ PŁCI

Czy kobiety i mężczyźni różnią się między sobą?

Różnice fizyczne

Różnice fizjologiczne

Różnice w instynktach

Różnice intelektualne

Różnice w osiągnięciach

Różnice emocjonalne

Różnice w stanie zdrowia

Różne przyczyny umieralności

Nauki płynące z Biblii

INTERPREATCJA RÓŻNIC

Biologiczna – dotycząca odmiennej budowy mózgów;

Hormonalna – wpływ odmiennych hormonów;

Ewolucyjna – inne role w historii ludzkości;

Socjalizacyjna – odmienne wychowanie, odmienne doświadczenia.

WRODZONE CZY NABYTE?

GENOTYP CZY WYCHOWANIE?

Czy są różnice na starcie?

Chłopcy są bardziej podatni na teratogenny;

Mniej odporni na choroby zakaźne;

Chłopcy są ciężsi i dłużsi w momencie narodzin;

Dziewczęta mają lepszą koordynację;

Dziewczynki dłużej niż chłopcy utrzymują kontakt wzrokowy z dorosłymi;

Chłopcy są bardziej aktywni ruchowo i mniej śpią;

Dziewczynki więcej wokalizują i szybciej niż chłopcy zaczynają mówić.

NATURA CZY KULTURA

Istnienie różnic między płcią żeńską i męską zdaje się być czymś oczywistym – danym przez naturę. A przecież kształtowanie się płci jest bardzo skomplikowanym procesem, nie tylko biologicznym, ale także społecznym.

MOŻNA WYRÓŻNIĆ

płeć genetyczną

płeć gonadalną

płeć hormonalną

płeć fenotypową

płeć metrykalną

płeć z wychowania

płeć psychologiczną

poczucie przynależności płciowej

ukierunkowanie popędu płciowego

Płeć genetyczna

płeć określa chromosom zawarty w komórce męskiej: XX XY;

niewielki odcinek chromosomu Y warunkuje płeć męską – jest to segment zwany TDT (testis – determining factor);

X jest duży i zawiera wiele genów;

Y jest czterokrotnie mniejszy;

Recesywne geny powiązane z X są zwykle bardziej widoczne u przedstawicieli płci męskiej (bo nic ich nie blokuje, jako że nie ma drugiego X).

ZESPÓŁ TURNERA (XO)

kobiety, ale odznaczające się niedorozwojem płciowym;

niski wzrost, brak miesiączek, infantylizm narządów płciowych, koślawość;

bezpłodne;

duże zdolności werbalne, b. niskie przestrzenne, matematyczne.

ZESPÓŁ XXX

dziewczynki;

osiągają normalny wzrost, ale mają zwolniony rozwój fizyczny;

słabo radzą sobie w szkole;

mają mniejsze zdolności werbalne niż dziewczynki z XO.

ZESPÓŁ KLINEFELTERA (XXY)

dodatkowy chromosom X; XXY;

niedorozwój jąder i drugorzędnych cech płciowych;

czasem drugorzędowe cechy żeński;

połowa jest upośledzona umysłowo;

Bezpłodni;

NISKIE OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE.

Zespół supermęskości (XYY)

wyższy niż przeciętny wzrost;

niższe w porównaniu z przeciętną wyniki w testach inteligencji;

większa agresywność;

prawidłowy rozwój płciowy;

powiązanie z przestępczością.

Płeć gonadalna
We wczesnym okresie życia zarodka u obu płci rozwijają się jednakowe u obu płci zalążki przyszłych gruczołów płciowych i narządów płciowych. Taki obupłciowy zawiązek to progonada.

u zarodka XY rozwija się jądro.

u XX rozwija się jajnik.

Jądra i jajniki rozpoczynają wydzielanie hormonów i dalsze różnicowanie się płci zachodzi pod ich wpływem, zwłaszcza pod wpływem hormonów wydzielanych przez jądro płodowe.

Płeć hormonalna

Hormony płciowe, u obu płci, są produkowane przez gonady (jądra i jajniki), a gonady są kontrolowane przez gruczoł przysadki mózgowej i podwzgórze.

Hormony płciowe pobudzają rozwój narządów płciowych i powodują pojawienie się schematów zachowań płciowych. Regulują też rozwój i organizację pracy mózgu.

Warto pamiętać, że gruczoły płciowe składają się z 2 części i mają 2 funkcje

Jedną część stanowi gruczoł dokrewny, produkujący od wczesnych okresów rozwojowych hormony płciowe /co jest zresztą pobudzane przez gonadotropiny wydzielane przez płat przedni przysadki/ (FSH – wpływa na estrogeny, a LH – na testosteron),

druga część produkuje w dojrzałym już organizmie – komórki rozrodcze.

Płeć metrykalna
czyli płeć zarejestrowana w dokumentach

Płeć fenotypowa

Ostateczne ukształtowanie się wyglądu człowieka następuje w okresie pokwitania.

Identyfikacja płciowa

Jest to psychologiczna świadomość lub poczucie bycia albo mężczyzną albo kobietą.

To poczucie przynależności do określonej płci.

Najpierw u dziecka kształtuje się tożsamość płciowa – czyli zdolność do kategoryzowania siebie jako osoby płci męskiej bądź żeńskiej.

Około 4 r. ż., pojawia się pojęcie ciągłości (stabilności) płci – czyli świadomość, że wszyscy mają przez całe życie taką samą płeć.

Około 5 – 6 r. ż. Pojawia się pojęcie trwałości (niezmienności) płci – dzieci uznają, że płeć danej osoby jest stała i nie może się zmieniać wraz z ubraniem czy uczesaniem.

HISTORIA PEWNEGO ODKRYCIA

I – odkrycie, że kobiety i mężczyźni różnią się wyglądem zewnętrznym;

II – odkrycie, że nie robią tego samego;

III – odkrycie, że mają inne zdolności i osiągnięcia;

IV – odkrycie, że są zachowania stosowne i nie dla danej płci;

V – odkrycie, że prestiż przypisywany różnym właściwościom i wzorom zachowania jest inny, i że więcej prestiżu ma to, co robi mężczyzna

Płeć z wychowania

efekt odmiennego traktowania w chłopców i dziewcząt.

efekt wychowania opartego na stereotypach płciowych.

efekt przekazywania wiedzy o tym, jakie rodzaje zachowań są właściwe dla chłopców, a jakie dla dziewcząt;

do 8 – 10 r. ż. panuje stan ciszy hormonalnej, decyduje wychowanie.

Zaczyna się od nadania imienia

Inne ubieranie, układanie włosów, inny system nakazów i zakazów.

Zachęcanie, zwłaszcza chłopców, do zabawy typowymi dla ich płci zabawkami;

Chłopcy są zachęcani, a dziewczynki zniechęcane, do aktywnej i żywej zabawy;

Chłopcom daje się męskie, a dziewczynkom żeńskie obowiązki;

U chłopców przywiązuje się większą wagę niż u dziewcząt do zachowań agresywnych i asertywnych; zachęca się ich bardziej do autonomii;

Rodzice częściej dyskutują na temat uczuć z dziewczętami;

Chłopcy są bardziej zachęcani do kontroli emocji (za: SCHAFFER, 2005).

CO DECYDUJE?

Czy naciski socjalizacyjne przynoszą zamierzone efekty, czy też rodzice reagują na istniejące już wcześniej różnice?

Elisabeth Badinter w " XY. Tożsamość mężczyzny" stwierdza, że męskość rodzi się w wyniku potrójnej negacji

chłopiec musi wykazać, że nie jest kobietą, że nie jest dzieckiem, że nie jest homoseksualistą. Musi też przenieść uczucia z matki na inne kobiety.

dziewczynka musi wykazać, że nie jest dzieckiem, że nie jest chłopcem, że nie jest lesbijką. Musi też przenieść swe uczucia i zainteresowania z matki na ojca, a następnie na innych mężczyzn.

PŁEĆ PSYCHOLOGICZNA

ANDROGYNIA - zintegrowanie w psychice jednostki stylów zachowania, wartości i cech osobowości, które tradycyjnie uważa się za typowo męskie i typowo żeńskie.

Obie płcie powinny dążyć do osiągnięcia postaw androgynicznych, by móc postępować w sposób męski lub żeński w zależności od okoliczności, od wymogów sytuacji.

Koncepcja ta pokrywa się z założeniami feminizmu. Prekursorką w tej dziedzinie była Sandra Bem (ur. 1944) z Cornell University.

HOMOSEKSUALIZM

ZAGROŻENIA

} Przemoc;

} Zniewagi werbalne

} Bezdomność

} Uzależnienia

} Wysoki wskaźnik porzucenia szkoły

} Samobójstwo

} Nietrwałość związków

KRYZYS TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ U HOMOSEKSUALISTÓW

} Czy moja orientacja jest właściwa?

} ŻAŁOBA po utraconych możliwościach

} Rozbieżność z wcześniej wpajanym systemem wartości;

} Kryzys, może być chroniczny;

} ukrywanie własnej tożsamości w lęku przed reakcją otoczenia;

} Bycie postrzeganym przez pryzmat orientacji płciowej;

} Może przerodzić się w kryzys suicydalny

SKUTKI NABYWANIA WŁAŚCIWOŚCI TYPOWYCH DLA PŁCI

Rozłam między płciami.

Odmienny obraz siebie.

Antagonizm płci.

Dyskryminacja dzieci zachowujących się niezgodnie z płcią.

Różnice w poziomie aspiracji chłopców i dziewcząt.

Inne atrybucje.

Panowie mają większe poczucie sprawstwa i kontroli, więcej zaufania do siebie.

Psychologiczna zależność u dziewcząt.

FEMINIZM

Feminizm liberalny – kobiety równe mężczyznom.

Feminizm radykalny – kobiety ponad i przeciw mężczyznom.

Feminizm socjalistyczny – nierówność ma charakter klasowy, kobiety i mężczyźni równi w stosunku do siebie.

Feminizm kulturowy – (gender feminizm) – to protest żeńskiej elity kulturalnej naszego świata przeciw maskulinizacji języka, nauki, kultury.

Feminizm siły –zdecydowane postulaty i walka o nie, i jej efekty.

Problem seksizmu

Seksizm to nieświadome lub świadome przekonanie, że druga płeć powinna być dyskryminowana jako gorsza.

Jak przeciwdziałać?
ZALECENIA AMERYKAŃSKIE

Nie rozsadzać dzieci w zależności od płci.

Nie podkreślać zwracając się do uczniów ich płci. Nie stosować podziału zadań według płci, np. chłopcy przesuwają ławki, a dziewczęta je myją.

Nie stosować stereotypów w trakcie dyscyplinowania i zwracania się do uczniów.

Nie używać seksistowskich terminów.

Nie pobudzać walki płci.

Nie ograniczać kontaktów z rodzinami uczniów do matek.

Zmienić treść reklam

Zmienić treści podręczników.

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO

Wiek przedszkolny

od 4 do 6/7 r. ż.

Młodszy wiek przedszkolny – 4 r. ż.;

Średni wiek przedszkolny – 5 r.ż.;

Starszy wiek przedszkolny- 6 r.ż.

ŚREDNIE DZIECIŃSTWO – wiek przejściowy

Zmiana środowiska – wyjście z domu;

Zmiana form działania – z działań dostosowanych do względnie niezmiennych, konkretnych i fizycznych warunków do zmieniającej się sytuacji społeczno-kulturowej.

Zmiana sposobu działania –od działania spontanicznego do reaktywnego.

Od relacji z rodzicami do relacji z rówieśnikami.

Kształtuje się struktura Ja.

Zmiany w formie i częstotliwości napadów agresji

Początki uczuć społecznych

LOKOMOCJA

doskonalenie biegania,

skakanie na dwóch nogach,

skakanie i stanie na 1 nodze w miejscu,

skakanie na 1 nodze do przodu,

kucanie i wstawanie bez trzymania,

kopanie piłki z rozbiegu,

wspinanie się na drabinkę, płoty, drzewa,

przejście „stopkami” po linii, bez utraty równowagi,

„głód ruchu”.

MANIPULACJA

do 5-5,6 lat: doskonalenie czynności samoobsługowych, zabawy konstrukcyjne z różnych materiałów,lepienie z plasteliny, malowanie farbami,rysowanie prostych postaci ludzkich rysowanie figur: □,△,+,x;

5,6-6 lat: wycinanie prostych kształtów, rysowanie rombu i elementów literopodobnych, wiązanie kokardki, próby odwzorowywania liter drukowanych, rysunki tematyczne.

6,5-7 latek powinien:

prawidłowo trzymać ołówek,

rysować na podany temat,

rysować proste figury i elementy literopodobne,

wycinać po prostej i owalu,

wiązać kokardkę,

budować bogate konstrukcje,

mieć opanowane czynności samoobsługowe.

UWAGA

mimowolna z dość dużym udziałem dowolnej,

dłuższy czas skupiania uwagi (pow. 5,5-6 lat do 25 min.);

początki podzielności uwagi, większy zakres,

natężenie silne na interesujących czynnościach, słabe na nie interesujących.

ANALIZA I SYNTEZA WZROKOWA

3-4-latek -na obrazku spostrzega (chaotycznie) kilka elementów i nazywa je, rozpoznaje i wyróżnia kształty: ○, ∆, □, +, x;

4-5-latek - spostrzega na obrazku kilkanaście szczegółów i ich cechy, nazywa je, rozpoznaje większość kształtów geometrycznych,dokonuje analizy i syntezy wzoru z kilku elementów, spostrzega na obrazkach czynności;

5-6-latek - znajduje kilka różnic na obrazkach podobnych, analizuje i syntetyzuje odtwarzając układy z klocków wg wzoru, różnicuje drukowane litery alfabetu, zaczyna różnicować pisane litery (myli podobne kształtem), spostrzega na obrazkach i nazywa stosunki przestrzenne.

ANALIZA I SYNTEZA SŁUCHOWA

4-5-latek - dzieli zdanie 3-4 wyrazowe na wyrazy, wyrazy na 2-3 sylaby.

5-6-latek - dzieli zdanie 5-6 wyrazowe na wyrazy, dzieli wyrazy na 3-4 sylaby, zachowując ich kolejność, wysłuchuje samogłoski w nagłosie (pozycja początkowa wyrazu), potrafi wskazać przedmiot, którego nazwa zaczyna się od danej samogłoski, dokonuje syntezy 2-3 sylab w wyraz,

6-7-latek -odtwarza proste rytmy, różnicuje głoski dźwięczne i bezdźwięczne, wyróżnia spółgłoski w nagłosie; wyróżnia głoski w wygłosie (pozycja końcowa wyrazu), dokonuje analizy, a następnie syntezy słuchowej prostych wyrazów, zaczyna czytać.

Opracowano m. in. w oparciu o:

Brzezińska, A. (2005): Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Janiszewska, B. (2006). Ocena dojrzałości szkolnej. Warszawa: Wyd. Seventh Sea.

Janiszewska, B. Wybrane zagadnienia psychologii rozwojowej, wychowawczej i klinicznej.Rozszerzony konspekt.. Materiał nieopublikowany.

OKRES WCZESNEGO DZIECIŃSTWA

WYBRANE WSKAŹNIKI ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO

OKRES NIEMOWLĘCY – 1 r. ż.

KIERUNKI ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO
Rozwój przebiega zachowując:

KIERUNEK CEFALOKAUDALNY – od części głowowej, przez tułowie, do kończyn.

KIERUNEK PROKSYMODYSTALNY - od osi podłużnej ciała na boki.

KIERUNEK ŁOKCIOWO – PROMIENIOWY – od 5 małego palca dłoni do kciuka.

OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU POSTAWY *

1- W pozycji na brzuszku unosi na chwilę głowę, trzymane na kolanach podrzuca głową.

2 - W pozycji na brzuszku unosi głowę na 5 - 8 cm.

3 - W pozycji na brzuszku opiera się na przedramionach.

5 - Panuje w pełni nad ruchami głowy. W pozycji na brzuszku opiera się na dłoniach, sztywno trzyma główkę.

6 - Podciągane siada, siedzi z oparciem.

7 - Siedzi bez podparcia, siada przy pomocy dorosłego lub trzymając się poręczy.

8 - Siedzi pewnie bez oparcia, samodzielnie siada, próbuje wstawać.

9 - Samo siada z pozycji leżącej na boku, z pozycji raczkowania. Stoi przy barierce, siada z tej pozycji.

10 - Samo staje przy oparciu (podciąga się). Stoi trzymając się.

11 - Staje samo, podnosi zabawki z pozycji stojącej, trzymając się ręką poręczy i kucając. Stoi bez trzymania.

*Postaraj się zapamiętać wskaźniki oznaczone grubą czcionką.

OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU LOKOMOCJI*

1 - Często podkurcza rączki i nóżki.

2 - Przewraca się z boku na plecy

3 - Bawi się swoimi nóżkami, podciąga je do buzi. Przewraca się z pleców na bok.

4 - Próbuje przewracać się z brzuszka na plecy i odwrotnie

6 - Przewraca się we wszystkie strony.

7 - Podtrzymywane pod pachy żywo podskakuje (sprężynuje). Pełza w tył.

8 - Pełza do przodu.

9 - Raczkuje. Podtrzymywane pod pachy wykonuje ruchy chodzenia.

10 - Nadal raczkuje. Stąpa bokiem trzymając się poręczy, mebli.

11 - Sprawnie raczkuje. Chodzi do przodu trzymane za obie ręce.

12 - Chodzi trzymane za 1 rękę. Stawia pierwsze samodzielne kroki.

*Postaraj się zapamiętać wskaźniki oznaczone grubą czcionką.

OSIĄGNIĘCIA W ROZWOJU CHWYTU*

1- 3 - Odruch chwytny. Coraz dłużej utrzymuje przedmiot włożony do ręki. Bawi się raczkami. Ogląda je.

4 – 5 - Sięga po zabawki oburącz. Pojawia się chwyt dowolny pod kontrolą wzroku, całą dłonią od góry, palce owijają przedmiot (chwyt prosty). Bez udziału stawu łokciowego. Nie potrafi utrzymać 2 przedmiotów jednocześnie.

6 -Przekłada zabawki z ręki do ręki. Sięga jedną ręką. Chwyt prosty dłoniowo-łokciowy. Nie umie upuszczać ani rzucać.

7- 8 - Trzyma po 1 przedmiocie w każdej ręce, przekłada, stuka nimi. Pojawia się chwyt nożycowy.

9 -Upuszcza przedmioty i obserwuje. Pojawia się chwyt pęsetkowy. Wyjmuje mniejszy przedmiot z większego.

10 - Rzuca przedmiotami i śledzi je. Małe przedmioty wkłada do większych.

12 - Próbuje budować wieżę z 2 klocków. Trzymając 2 przedmioty interesuje się 3.

*Postaraj się zapamiętać wskaźniki oznaczone grubą czcionką.

OKRES PONIEMOWLĘCY – od ukończenia 12 do 36 miesiąca życia

LOKOMOCJA. POSTAWA

automatyzacja chodzenia – 12 – 15 m-c (wchodzi po schodach na czworakach, pcha zabawki na kółkach),

ciąganie zabawki na kółkach – 18 m-c;

pokonywanie przeszkód (omijanie, przekraczanie, wchodzenie i schodzenie po schodach przy pomocy dorosłego) – 20 m-c,

próby biegania, chodzenie po schodach (dostawnie do 2-2,5 lat, naprzemiennie 2,5-3lat ),

pokonywanie przestrzeni przy pomocy urządzeń (podparta huśtawka, odpychania się nogami na samochodziku, rowerkiem 3 lub 4 kołowym) – 36 m-c.

3 - latek powinien:

swobodnie chodzić,

biegać,

wchodzić i schodzić po schodach naprzemiennie,

często zmieniać postawę (kucać, wstawać itp.),

jeździć na rowerku (3-4-kołowym),

stać na palcach.

*Postaraj się zapamiętać wskaźniki oznaczone grubą czcionką.

MANIPULACJA

Niespecyficzna – 1 r.ż.

Specyficzna – 2 r.ż.;

Zabawy konstrukcyjne – od 2 r.ż.;

MANIPULACJA

naśladowanie i doskonalenie czynności samoobsługowych (jedzenie, rozbieranie się),

rozwój praksji (posługiwanie się np. kubkiem itp.),

próby bazgrania,

manipulacja specyficzna – zabawy manipulacyjne (naciskanie, dopasowywanie elementów do otworów, zdejmowanie i nakładanie kółek na piramidki, wkładanie kluczy w dziurkę itp.,- budowanie wieży z klocków,

pełne rozbieranie się, częściowe ubieranie się, mycie, wkładanie butów bez zawiązywania

3-latek powinien:

rozebrać się i częściowo ubrać,

samodzielnie jeść łyżką i widelcem, pić z kubka, umyć się częściowo,

przewracać kartki książek,

rysować „kółka”,

dopasować ∆■ do otworów,

zbudować wieżę z kilkunastu drewnianych klocków,

robić babki z piasku.

*Postaraj się zapamiętać wskaźniki oznaczone grubą czcionką.