DLG – niemiecki system, mało precyzyjny, norma żywienia – zapotrzebowanie pokarmowe w zależności od gat., kierunku produkcji, stanu fizjo., dawka pokarmowa – ilość paszy wyrażona w jednostkach wagowych, które podajemy zwierzęciu
dawka pokarmowa: a) ilościowa: il. białka, wartość energetyczna, zaw. suchej masy, zaw. skł. mineral., witaminy b) jakościowa: wartość odżywcza, smakowitość, fiz. postać paszy, wpływ paszy na jakość produkcji
grupy technologiczne zw:
- okres zasuszenia (właściwy 6-3 tyg. przed porodem, przejściowy od 3 tyg. przed porodem)
- okres powycieleniowy (wczesna laktacja)
- szczyt laktacji
- pełna laktacja
- koniec laktacji
systemy zadawania pasz: tradycyjny: - objętościowe do wol, treściwe dodawana do żłobu, 2-3x dziennie pasza, podział na gr. technologiczne jww., duża ilość niedojadów, ważna kolejność skarmiania pas, podawanie: objętościowe przed treściwymi, energetyczne przed białkowymi, łatwe wysychanie zadawanych pasz, nie dopuszczane są krowy, które nie są rozpoznawane TMR: dawki kompletne, żywienie krów o wysokim potencjale, mieszanki homogeniczne, 2x dziennie dla różnych gr. Technologicznych, wzrost wydajności mlecznej, zmniejszenie kosztów, poprawa wykorzystania paszy
Jęczmień – główne zboże paszowe uprawiane w Europie, skarmia się jęczmień ozimy (formy 4 i 6-rzędowe) i jary (2-rzędowy, ceniony w piwowarstwie), zawiera mniej włókna od owsa, za to ma wyższą wartość energet. od owsa, ale niższą od pszenicy i kukurydzy, stosowany w dużych ilościach w opasie Bo (wytwarzają więcej kw.propionowego co sprzyja uzyskaniu wysokich przyrostów dziennych), jagniąt i tuczu Su (mają twardą i jędrną słoninę), w żywieniu Eq, drobiu (brojlerom nie podawać zbyt dużo), ziarno jęczmienia skarmiane jest najczęściej w postaci śruty (drobniejszej dla Su, grubszej dla Bo), u Ov bez śrutowania lub po podgrzaniu/opieczeniu jako pierwsza stała pasza dla prosiąt
Owies – jego znaczenie w żywieniu zwierząt zmniejszyło się, duża zawartość włókna 10%, tłuszczu 5%, dobry owies ma mniej niż 30% plewek wyższy udział plewek sprawia, że strawność i wartość energet. jest niższa niż innych zbóż (wartościowy jest owies nagi lub łuskany), owies zawiera dużo Lys, Arg, wit E i B1, jest smaczne i chętnie zjadane przez zwierzęta, największe zastosowanie w żywieniu koni (tzw. obrok, nie należy podawać koniom spoconym lecz dopiero po ochłodzeniu i napojeniu, podawany owies powinien być wypocony – 2-3 mc po zbiorze, nie od razu), z reguły dla Eq ziarno całe, dla innych śrutowane lub gniecione, dobra pasza w żywieniu samców rozpłodników, często jako 1 pasza treściwa dla źrebiąt, cieląt; w tuczu Su i brojlerów unikany z powodu dużej zawartości włókna, dobry w tuczu gęsi
Żyto – białko 9%, tł. 1,6%, włókno 2,4%, zbw 72,7% typowe zboże chlebowe, mało włókna, tłuszczu, dużo węglowodanów, ma mniej białka od pszenicy ale za to zawiera więcej Lys, mało smaczne ziarno, podane w dużych ilościach wywołuje zaburzenia trawienia, zatrucia (spowodowane dużą ilością polisacharydów nieskrobiowych + sporysz), u Su śruta żytnia (zwłaszcza tuczniki), nie powinna przekrać 25% w 1 okresie tuczu i 35% w drugim okresie tuczu, nie powinno podawać się maciorom prośnym, karmiącym i małym prosiętom, żyto może być stosowane również w żywieniu innych gat – lecz trzeba je stopniowo do niego przyzwyczajać, podawać po wymieszaniu z innymi paszami lub sparzone gorącą wodą, dobra pasza w tuczu Ov, nie jest dobre dla drobiu – prowadzi do depresji wzrostu, lepkie odchody, nie może być skarmiane zaraz po zbiorze (u Eq może powodować morzysko) – dopiero po 6-8tyg od zbioru, trzeba również zwrócić uwagę czy ziarno nie jest porażone sporyszem
Pszenica – przede wszystkim pokarm ludzki, na paszę nadwyżki i gorsze jakościowo ziarno (poślad), u drobiu i prosiąt jest niezbędnym składnikiem pasz, ziarno ma wysoką zawartość białka i wysoką koncentrację energi, mało tłuszczu, dużo skrobi, smaczne, chętnie zjadane, stosowana w tuczu pozwala na uzyskanie wysokich przyrostów, najlepiej podawane w postaci grubej śruty, w mieszankach nawet do 50% , przy dużym udziale śruty pszennej najlepiej podawać ją ptactwu w postaci granulatu, u Ov dla opasu, stada reprodukcyjnego, może być podawana w całości bez rozdrabniania, dla Eq może być podawana grubo zmielona, zmieszana z innymi paszami by zapobiec kolce, źrebiętom lepiej nie podawać
Pszenżyto - białko 13%, tłuszcz 1,4%, włókno 2,4%, skrobia do 60%,, skrzyżowanie pszenicy i żyta, duża zmienność składu chemicznego i wyglądu nasion, nasiona pomarszczone zawierają dużo mało skrobi, więcej włókna, białka i tłuszczu, białko bogate w Lys, ze względu na małą zawartość subst. antyodżywczych można zadawać paszę w większych ilościach, dobre wyniki w tuczu Su, w wielu przypadkach dawało lepsze rezultaty niż żyto, jęczmień, dobre w żywieniu drobiu, dla starszych kurcząt i niosek w ilości 30-40%, u brojlerów do 20%, u przeżuwaczy może zastępować inne zboża bez ograniczeń
Kukurydza – białko 9,4%, tł 3,9%, włókno 2,9% pasza wybitnie węglowodanowa, dużo tłuszczu 4-5% (najwyższa wartość energetyczna), w porównaniu do owsa ma o połowę mniej Lys, Trp, a nadmiar Leu, w tłuszczu dość dużo tokoferolu i ksantofili (żółte zabarwienie żółtka i skóry brojlerów), może też powodować efekt żółtej i miękkiej słoniny, ziarno prawie nie zawiera subst. antyodżywczych, smaczne, chętnie zjadane, dobre dla kur niosek, brojlerów i tuczników, ziarno twarde dlatego wymaga śrutowania
Groch – komponent pasz dla drobiu, Su, dwa gatunki Pisum sativum ssp. sativum o białych kwiatach dla Ho i monogastrycznych i Pisum sativum ssp. arvense, który kwitnie kolorowo (często na zielonkę), białko 13-30%, dużo Lys 6,2-7,9%, za to ubogie w Met, Cys, Trp, skrobia 30-52%, 16-20% węglowodanów nieskrobiowych, okrywa nasienna głównie z celulozy, dużo sacharozy, galaktocukrów, zawartość tłuszczu mniej jak 2% SM, dominuje kwas linolowy, linolenowy, zawiera subst. Antyodżywcze: inhibitory proteaz, lektyny, taniny, galktocukry, które nie obniżają wartości pokarmowej, natomiast duża zawartośc tanin obniża ją, w mieszankach dla Su rosnących do 45% grochu, dla prośnych do 15%, dla karmiących do 25%, dla brojlerów 25-30%, niosek 15-20%, dobra pasza uzupełniająca dla krów mlecznych
Bobik - białko 30,4%, tł. 1,5%, włókno 8,3%, duża zawartość tanin ograniczająca wykorzystanie pasz w żywieniu monogastrycznych (głównie w okrywie nasiennej odmian kolorowo kwitnących), 7% Lys , mało aa. siarkowych Met, Cys i Trp, skrobia 40-45% SM, większość stanowią nienasycone kwasy z przewagą kwasu linolowego, w nasyconych przewagę ma palmitynowy, strawność jelitowa bobiku wynosi 70% (taniny, pozostałe subst. antyodż. I celuloza obniżają wartość strawna białka), udział śruty w paszach dla Su rosnących do 20%, dla loch i knurków nie powinien być stosowany, nie stosowany również w paszy dla kur niosek, bardzo mało w paszy dla kurcząt młodych i rzeźnych, nie polecany dla krów wysoko mlecznych
Soja-5,5%PS; 40,8%BO; TS 19,8%; WS 6,6%; ZBW 27,3%; źródło aminokw egzogennych,energii; 80%-NKT(naj kw.linolowy); inhibitory dla monogastryczn:trypsyny,chymotrypsyny,lektyny(u większości młodych-zahamow wzrost),ale zw.przezuwaj niewrażliwe na nie.
Łubiny – w Polsce 3 gat. Łubinu biały (Lupinus albus), wąskolistny (L.angustifolius), żółty (L.luteus), na pasze tylko nasiona odmian słodkich o niskiej zawartości alkaloidów, BO 33-44%, mało Lys 5%, ubogie w Met, Trp, białko dobrze trawione przez Su, drób, ulega intensywnemu rozkładowi w żwaczu, prawie całkowity brak skrobi i duża zawartość węglowodanów nieskrobiowych od 31-42% np. glukoza, galaktoza, kw.uronowe, arabinoza, ksyloza (nie trawione przez drób grzebiący natomiast w dużym stopniu ulegające rozkładowi bakteryjnemu w jelicie Su), 90% włókna stanowi okrywę nasienną (głównie celuloza, mało ligniny), około 5-10% tłuszczu, zawartość alkaloidów nie powinna przekraczać 0,03% SM lecz w odmianach słodkich jest ona zróżnicowana co utrudnia jej zastosowanie w żywieniu Su (ta ilość alkaloidów powoduje niechęć pobierania paszy przez zwierzęta) – szczególnie wrażliwe na zawartość subst. antyodż. w łubinie białym max 5-10% paszy, innych odmian 10-20%, w karmieniu drobiu ogranicza niska wartość energetyczna i skład aa., łubin biały i żółty max 10-20% paszy, wąskolistnego powinno być mniej, wartość odżywczą dla drobiu i młodych Su można zwiększyć poprzez usunięcie łupin nasiennych, które stanowia 20-24% nasion, u przeżuwaczy nie ma ograniczeń w stosowaniu łubinu w prawidłowo ułożonej dawce pokarmowej, dobry dla opasanych jagniąt gdzie nawet do 1/3 dawki
Rzepak – w Polsce przeważa uprawa ozimego 00 (dwuzerowy), w którym radykalnie została obniżona zawartość GLS - glukozynolany (mniej jak 25 umol GLS/g masy beztłuszczowej), 21-24% BO i 44-50% TS, 88% KT w tym 58% kwasu oleinowego, przeżuwacze mniej wrażliwe na zawartość GLS niż nieprzeżuwające, starsze mniej wrażliwe jak młode, ogrzewanie nasion w niewielkim stopniu zmniejsza zawartość GLS z uwagi na zbyt małą zawartość H2O 8-9%, nasiona przed zmieszaniem z inną paszą powinny być dokładnie rozdrobnione, można podawać niewielkie ilości cielętom (max do 12%) , przy skarmianiu dużą ilością nasion rzepaku mleko i masło mogą nabierać nieprzyjemnego zapachu, zmniejsza się zawartość J w mleku, 5-10% nasion w paszy poprawia jakość mięsa bydła rzeźnego, na przyrosty tuczonych jagniąt i jakość wełny Ov, u żywionych rzepakiem mniej cholesterolu, wrażliwe prosięta odsadki, loszki i knurki; 10-15% w dawce dla drobiu, u kur więcej jak 10% może powodować obniżenie nieśności i masy jaj, również niewskazany dla kur reprodukcyjnych (wytężone kurczęta mają powiększone tarczyce), występowanie 2-3% synapiny w nasionach powodować powstawanie jaj o nieprzyjemnym rybim zapachu, łuska nasion stanowi 15-20% ich masy (gdzie lignina 38%, celuloza 30% i hemiceluloza)
Otręby – są to produkty uboczne w trakcie przemiału zbóż na mąkę i kaszę (obielmo i bielmo), dobra pasza dla wszystkich zwierząt gosp., z ograniczeniami w dawkach dla nieprzeżuwających ze względu na znaczną zawartość włókna, niską strawność energii i białka, otręby pszenne są paszą dietetyczną, charakteryzującą się lekko rozwalniającym działaniem, mlekopędna (mieszanki dla krów mlecznych + dla ocielonych w postaci pójła), również dla macior po wyproszeniu i klaczy, używanie w żywieniu młodzieży, samic ciężarnych, zwierząt chorych, jako komponent mieszanek treściwych, dobra pasza dla brojlerów, dla Bo do 30% paszy, Su 10-20%, drób 10%; żytnie – częściej zanieczyszczone piaskiem, sporyszem (ronienia, zatrucia, wymioty, martwica uszu, zaparcia, biegunki), znaczna ilość subst. antyodż. np. pentozany otręby zadawane na sucho pokrywane są śluzem w wyniku czego stają się niedostępne dla enzymów trawiennych, z piaskiem tworzą kamienie (kolki i zaparcia z biegunką u Eq), otręby tylko po wcześniejszym namoczeniu w H2O, otręby wskazane dla starszych, nie dla młodzieży; jęczmienne – przy przerobie jęczmienia na kaszę, stosowane w żywieniu Bo, Eq; owsiane – produkt uboczny wytwarzania płatków owsianych, u przeżuwaczy i Eq; kukurydziane – 5% białka, dla starszych opasów, Eq, Su, nie podawać Eq (zbrylanie i możliwość kolek);
Makuchy poprzez tłoczenie drobno zmielonych i podgrzanych nasion za pomocą prasy hydraulicznej, otrzymuje się twarde tafle, kruszone przed podawaniem zwierzętom, zawierają 8-12% tłuszczu.
Wytłoki otrzymuje się metodą ciągłego tłoczenia nasion rozdrobnionych i lekko podgrzanych przy użyciu pras ślimakowych, 10-14% tłuszczu.
Ekspelery przy stosowaniu pras ślimakowych lub wrzecionowych w wysokiej temp, jako drobne grudki, 5-8% tłuszczu.
Śruty poekstrakcyjne w wyniku ekstrakcji tłuszczu z nasion za pomocą rozp. org. (benzyna), tłuszcz 1-2%
Śruta poekstrakcyjna sojowa ma najwyższą wartość pokarmową spośród wszystkich roślinnych pasz białkowych, bogata w aa. szczególnie Lys, Met jako aa. ograniczający, prawie 2x więcej P jak zbożem, w 50-70% jako kw.fitynowy, bogata w cholinę, smaczna, nadaje się dla wszystkich gatunków zwierząt , dobra mieszanka razem z kukurydzą, u kurcząt mieszanki zbożowo-sojowe wzbogacane w Met, u młodych Su w Lys, głównie stosowana w żywieniu drobiu, Su i młodych przeżuwaczy, składnik paszy Ca i Fe, małe ilości w paszy bydła mięsnego, mlecznego
Śruta p. rzepakowa surowcem są nasiona rzepaku 00, o niskiej zawartości kwasu erukowego, glukozynolanów,, wytłoki zawierają więcej tłuszczu, mniej białka niż śruta, białko 30-39%, w porównaniu do śruty sojowej zawiera mniej Lys, więcej Met i Thr, WS w śrucie do 16%, śruta rzepakowa jest paszą o niższej zawartości energii niż śruta sojowa, bogata w Ca, Fe, Mn, P, Mg, Se mimo ich gorszej dostępności, stosowana w żywieniu wszystkich zwierząt, do 20% mieszanek, nie stosuje się paszy rzepakowej jako jedynego źródła białka uzupełniającego zboże w żywieniu Su
Śruta p. słonecznikowa w paszy częściowo obłuszczonej białko 34-40%, 28% białka i więcej włókna do 24% zawierają nasiona nie łuskane, uboższa w Lys i bogatsza w Met, przedłużone ogrzewanie może obniżyć strawność białka i dostępność aa, śruta zawiera więcej Ca niż P, dzięki czemu Ca jest łatwo dostępny, dużo Na, S, wit. B i karotenu, odtłuszczone zawierają 40% białka, 12% WS, w żywieniu kurcząt do 50% paszy, przy większym ich udziale konieczny jest dodatek Lys i natłuszczanie, niski poziom Lys ogranicza stosowanie tej paszy w żywieniu Su, u przeżuwaczy jako zamiennik śruty sojowe/arachidowej
Śruta p. arachidowa otrzymuje się po odolejeniu orzechów ziemnych, ekspeler 8% tłuszczu, a śruta 1%, różna zawartość włókna w zależności od stopnia usunięcia łuski, 40-50% białka, niedobór Lys, Met i Thr, pasza ta może być porażona Aspergillusem (wytwarza aflatoksyny), potraktowanie śruty/orzeszków NH3 inaktywuje aflatoksyny, pasze ulegają łatwo jełczeniu, powinny być przechowywane do 6 tyg w lecie i dwukrotnie dłużej w okresie zimowym, stosowane w żywieniu różnych gatunków zwierząt, zalecana dla mniej wymagających zwierząt, produkowane też śruty arachidowe z dodatkiem łuski, które zawierają do 23% WS dla przeżuwaczy
Wysłodki buraczane – pozostałości po wyługowaniu wodą cukru i innych skł. odż. z buraków cukrowych, pozostaje około 90% H2O, SM 12%, BS 1,2%, tł. 0,15%, WS 2%, BAW 7,5%, węglowodany 80% SM, WS składa się głównie z pektyn, celulozy, hemicelulozy które stanowią 10-30% SM, mało P dlatego mdły smak, jest to pasza sezonowa, głównie dla Bo i na kiszonki, mniej dla Eq do 5kg i Su do 2kg, występują jeszcze wysłodki prasowane o zawartości 20-24% SM i wysłodki suszone o zawartości 90-93% SM
Młóto (wysłodziny, słodziny) to nierozp. w trakcie hydrolizy enz. części łusek (białka, tł., WS), świeże młóto jak gęsta kasza, nietrwała, zawiera dużo H2O 80% i skł. łatwo ferment. Przez co może być przechowywane 2-3dni w temp 5, kiszone i suszone, 22% SM, 6% BO, 1-2% tł., 5% WS, 9% BAW, najlepiej skarmiać świeżym młótem, zaraz po przywiezieniu z browaru, dobrze na mleczność, zbyt dużo może powodować biegunki, u Su ograniczone zastosowanie (dużo włókna i mało energii), nie nadaje się do żywienia Eq i Ov, młóto kiszone – poprzedzone prasowaniem, dodatki kw.mlekowego/mrówkowego, młóto suszone – nie więcej jak 10% H2O, rzadko w żywieniu zwierząt ze względu na relację między suszeniem a późniejszym wykorzystaniem tej paszy
Kiełki słodowe – suszony i oczyszczony skiełkowany jęczmień, skład: kiełki, korzonki, połamane części ziarna, plew, ciemnobrunatne suszone w za wysokiej temp., jaśniejsze mają wyższą wartość pokarmową, są higroskopijne, szybko pleśnieją, smaczna, chętnie zjadana pasza pod warunkiem, że są świeże, głównie w żywieniu krów mlecznych, opasów, stosowane w za dużych ilościach powodują swoisty smak i zapach mleka, nie podawać krowom wysokocielnym i maciorom, dobre dla Eq i Ov
Drożdże piwne – stosowane ze względu na wyższą trwałość i zawartość skł. pokarm., dużo białka (porównywane jakościowo do białka zwierzęcego), SM 89%, 45% BO, 2% TS, WS 2%, dobre dla Bo i Su, naświetlanie drożdży UV zwiększa zawartość Wit D
Maślanka – produkt uboczny przy produkcji masła, 0,1-1% tł., zawiera prawie całe białko mleka, skł.mineral i Wit z gr B, wartośc pokarmowa zbliżona do mleka chudego, w żywieniu Su, cieląt, w większych ilościach może powodować biegunki
Serwatka – produkt uboczny prod. serów, 0,7% białka i 0,02% tł., 2 rodzaje: serwatka podpuszczkowa lub twarogowa – skrzep w wyniku fermentacji mlekowej, mniej laktozy i tł. w drugiej, bogate źródło Ca, Wit z gr B, mała zawartość skł.pokarm., 95% H2O, tucznikom można zadawać do woli, duży udział serwatki w tuczu Su powoduj zwiększenie wydalania H2O, co oznacza zwiększenie produkcji gnojowicy
Pasze treściwe i mieszanki, Ziarna zbóż i nasiona roślin strączkowych
Pasze treściwe w odróżnieniu od pasz objętościowych charakteryzują się dużą koncentracją energii i składników pokarmowych. Zalicza się do nich min. Ziarno zbóż i jego przetwory, nasiona strączkowych, susz ziemniaczany i buraczany, płatki ziemniaczane, suszone wysłodki buraczane, śruty poekstrakcyjne, mączki zwierzęce oraz mieszanki przemysłowe.
Ziarno zbóż-Stanowi najważniejszą grupę pasz treściwych i jest stosowane w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich, przede wszystkim drobiu, trzody chlewnej i koni. Ziarno zbóż odznacza się średnią zawartością białka ok. 10%. Białko to ma ograniczoną wartość dla zwierząt ponieważ występuje w nim niedobór pewnych aminokwasów egzo zwł. Lys w mniejszym stopniu met i thr a w przypadku kukurydzy również trp. W skład białka ziarna wchodzą głownie białka proste prolaminy i gluteliny tworzące gluten. Występuje też pewna ilość białek o wyższej wartości biologicznej albumin i globulin. Głównym składnikiem ziarna zbóż są węglowodany, przeważa skrobia 50-65% , włókno surowe 3-10% i powyżej(owies). W ziarnie znajduje się 2-3% popiołu(dużo fosforanu i potasu, mniej wapnia), tłuszcz surowy2-5%
Nasiona roślin strączkowych- Wysoka zawartość białka,najbogatsze w ten składnik ze wszystkich pasz naturalnych. Nasiona łubinu żółtego 40-45% bialka, najmniej nasiona grochu i peluszki 20-25%, bobik ok30%. Białko tych roślin nie jest pełnowartościowe, ma małą zawartość aminokwasów siarkowych met cys trp, ale zawiera sporo lys. Dużo potasu i fosforu, niewiele wapnia. Występują substancje o char antyodżywczym taniny i hem aglutyniny w nasionach bobiku i grochu, inhibitory trypsyny w nasionach soi, alkaloidy w łubinach gorzkich. Skarmianie w większych ilościach u zwierząt powodują zaparcia i wzdęcia, należy stosować je z umiarem koniecznie śrutowane lub moczone. Dobre ziarno przeznaczone na pasze powinno się char odp stopniem czystości, należy zwrócić uwagę na zawartość w nim ziemi, piasku, nasion chwastów szkodliwych i trujących a także nasion zepsutych.
Otręby- Otrzymuje się przy przemiale zbóż na mąkę lub kaszę. Bogatsze niż ziarno w bialko, tłuszcz, witaminy i związki mineralne, więcej włokna. Szczególnie dużo włókna zawierają otręby owsiane i jęczmienne, stąd ich mniejsza wartość żywieniowa szczególnie dla świń i drobiu.
Śruty zbożowe i z nasion strączkowych- Mają taki sam skład chemiczny jak ziarno i nasiona z których pochodzą, gdyż w czasie śrutowania, nie zachodzą żadne zmiany chemiczne
Mąki pastewne- Resztki lub mieszanina mąki zbożowej o większym stopniu zanieczyszczenia. W porównaniu z całym ziarnem zawierają mniej włókna a więcej skrobi
Produkty uboczne przemysłu olejarskiego ,Śruty poekstrakcyjne - Są pozostałością nasion roślin oleistych po wyekstrahowaniu z nich tłuszczu. Zawierają ok. 1% tluszczu.
Ekspellery- Powstają po wyciśnięciu z nasion oleju. Produkt ten ma postać drobnych, twardych kawałków i zawiera ok5 % tłuszczu
Makuchy- Pozostałośc po tłoczeniu oleju z rozdrobnionych nasion oleistych. Zawieraja od 8 do kilkunastu % tłuszczu. Wszystkie produkty uboczne przemysłu olejarskiego Są paszami wysokobiałkowymi, sróta rzepakowa do 38% bialka, śruta sojowa do 46, arachidowa do 53%. Niektóre z nich, np. śruta sojowa zawierają białko wysokiej wartości.
Inne: Wysłodki buraczane- Produkt uboczny przy przerobie buraków cukrowych na cukier, po wysuszeniu pasza treściwa węglowodanowa szczególnie cenna dla bydła w początkowym okresie żywienia letniego.
Drożdże- Produkt pozostały przy produkcji piwa – drożdze piwne lub z hodowli, stosując różne podłoża – drożdże pastewne, np. melase, ługi posulfitowe i nne. Jedne i drugie są cenną wysokobiałkową paszą dla wszystkich gatunków zwierząt, szczególnie dla drobiu i trzody chlewnej
Kiełki słodowe- Drugi produkt uboczny obok drożdży uzyskany przy produkcji piwa. Cenna pasza dla wszystkich gatunków zwierząt. Przechowywanie: suche i przewiewne magazyny najlepiej w opakowaniach ze względy na właściwości higroskopijne.
Susz buraczany i ziemniaczany- Otrzymywany w wyniku suszenia buraków i ziemniaków gorącymi gazami. Pasze wybitnie węglowodanowe. Stosowane mogą być w żywieniu bydła jako zamienniki srót zbożowych, koni i trzody chlewnej.
Płatki ziemniaczane- Produkowane są z ziemniaków uparowanych, a następnie suszonych na specj. Podgrzewanych od srodka walcach. Pasza węglowodanowa, bardziej wartościowa niż susz ziemniaczany. Cenna pasza dla trzody chlewnej.
Susz z zielonek- Otrzymuje się w odpowiednich suszarniach, młode zielonki , rozdrobnione, suszone gorącymi gazami i mielone.dobry susz z zielonek np. z lucerny jest źródłem nie tylko białka ale też dużej zaw. Skl. Min. Oraz Wit a zwłaszcza karotenu. Może być jednym z komponentów mieszanek przemysłowych zwłaszcza dla trzody i drobiu
Mączki pochodzenia zwierzęcego- Obok mleka i jego przetworów, charakteryzują się dużą zawartością białka 40-80% i jego wysoką jakością obfitują w aminokwasy egzo szczególnie w Lys. Mączka z krwi , mączka mięsno – kostna, mączka kostna, mączka rybna
1.Mieszanki przemysłowe:Mieszanki to pasze składające się z wielu (nierzadko kilkunastu i więcej) komponentów. W ich skład wchodzą pasze treściwe zarówno pochodzenia roślinnego, jak i dla niektórych zwierząt- pochodzenia zwierzęcego, dodatki mineralne i witaminowe, a także coraz częściej- różnego rodzaju stymulatory wzrostu, substancje pobudzające apetyt zwierząt, kokcydiostatyki, probiotyki, konserwanty i inne. Pasze te, z uwagi na duże urozmaicenie składników pokarmowych i wzajemne uzupełnianie się niektórych komponentów, wchodzących w ich skład, lepiej pokrywają potrzeby pokarmowe zwierząt, a tym samym zapewniają lepsze efekty produkcyjne niż tradycyjne pasze stosowane pojedynczo. Ocena organoleptyczna tych pasz ze względu na mnogość występujących w nich surowców jest utrudniona. Przystępując do oceny należy najpierw stwierdzić, jaki to jest typ mieszanki ( pełnodawkowa, uzupełniająca, koncentrat) i ewentualnie asortyment, a więc dla jakiej grupy zwierząt w obrębie danego gatunku jest przeznaczona. Identyfikacji tej dokonuje się na podstawie charakterystycznych komponentów, które przeważają w danej mieszance. Na przykład w koncentratach przeważają śruty poekstrakcyjne, śruty z nasion strączkowych oraz w przypadku koncentratów dla drobiu i trzody chlewnej- także mączki pochodzenia zwierzęcego. Natomiast w mieszankach pełnodawkowych i uzupełniających podstawę stanowią śruty zbożowe ( mieszanki dla świń i drobiu) oraz otręby (mieszanki dla bydła) W mieszankach dla drobiu spośród zbóż przeważą kukurydza, ewentualnie pszenica, w mieszankach zaś dla trzody i przeżuwaczy- pozostałe zboża. Podczas oceny mieszanek jako paszy należy zwracać dużą uwagę na datę produkcji i co się z tym często wiąże- ewentualne wystepowanie zbrylenia i obecność szkodników. Termin ważności danej mieszanki jest tym krótszy, im w jej skład wchodzi więcej substancji biologicznie aktywnych( enzymy, witaminy, stymulatory wzrostu itp.) Ponadto ważne jest, aby każda oceniana mieszanka- ze względu na zawartość bardzo wielu komponentów różniących się między sobą składem i wartością pokarmową- była możliwie jak najbardziej homogenna ( jednorodna).
2.Dodatki mineralne i witaminowe:Pasze naturalne są, zwłaszcza przy większej produkcji niewystarczającym źródłem składników mineralnych i witamin do pokrycia potrzeb zwierząt. Dlatego stosowanie tych dodatków stało się koniecznością.
Związki wapniowe: Kreda pastewna jest prawie czystym węglanem wapnia ( ok. 55% Ca i 45% H2CO3). Zawiera małe ilości potasu, sodu, magnezu i żelaza. Średni dodatek kredy do dawki wynosi ok. 10g na 100kg masy ciała. Skorupy jaj są dobrym źródłem wapnia dla drobiu, zwłaszcza dla niosek.
Związki wapniowo- fosforowe. W paszach pochodzenia roślinnego jest znaczny niedobór fosforu, przy tym w niektórych fosfor występuje w powiązaniu z fityną, co jeszcze bardziej wpływa na zmniejszenie jego przyswajalności. Źródłem fosforu mogą być fosforany mineralne oraz mączki kostne surowe, odklejone ( po ekstrakcji białka i tłuszczu z kości) oraz precypitowane po dalszym przerobie mączek odklejonych ( przy produkcji żelatyny). Mączki kostne mogą zawierać 10-14% fosforu, 21-30% wapnia i niewielkie ilości magnezu. Jest to przeważnie trójfosforan wapnia, który jest trudno przyswajalny. Do fosforanów paszowych mineralnych należą fosforany jedno-, dwu- i trójwapniowe, niewielkie ilości także sodowych, potasowych i amonowych. W fosforanach wapniowych znajduje się odpowiednio od 23 do 17% fosforu i 18-34% wapnia, a w otrzymanych z fosforanów kopalnych mogą znajdować się pewne ilości fluoru, który w nadmiarze jest szkodliwy dla zwierząt ( zawartość nie większa niż 0,1%). Coraz częściej wykorzystuje się różne związki fosforanowo- wapniowe, także wieloskładnikowe, zawierające np. magnez i sód. Powszechnie stosowanym źródłem sodu jest sól pastewna, która zawiera 38% tego pierwiastka. Sól podaje się w postaci mielonej lub nieregularnych brył, jako tzw. Lizawkę.
Mikroelementy: Związki te są stosowane najczęściej w formie siarczanów, tlenków, węglanów. Ze wzgl. Na małe potrzeby zwierząt wprowadza się je do mieszanek przemysłowych lub pasz gospodarskich w postaci premiksów, tj,wraz z innymi składnikami mineralnymi i witaminami. Premiksy dodaje się do pasz w ilościach od 0,5 do 1%. Do prefiksów wprowadza się witaminy w postaci skoncentrowanej lub związków o różnym stopniu czystości i różnym udziale witamin. W prefiksach podaje się takie antybiotyki paszowe, związki jonoforowe( wpływające na aktywność bakterii), probiotyki( stabilizujące populację mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym), kokcydiostatyki ( dla drobiu) i inne dodatki majace wpływ na zdrowie lub produkcyjność zwierząt)