1. Definiowanie prawa wyznaniowego.
Różne funkcje jakie spełniają religie w życiu społecznym nie mogły pozostać obojętne dla państwa. Musiało ono zająć stanowisko wobec poglądów swoich obywateli oraz działalności związków, które nie ograniczały się tylko do spraw kultu, ale ingerowały w życie społeczne i polityczne. Wydawane w celu regulacji stosunków wyznaniowych normy prawne tworzyły prawo wyznaniowe. Nazwa „prawo wyznaniowe” określa Przedmiot regulacji prawnej jaką jest wolność sumienia i wyznania oraz podejmowania w jego ramach działań przez jednostkę i grupy wyznaniowe, jak i podmiot regulacji którym jest państwo.
2. Pojęcie prawa wyznaniowego.
Prawo wyznaniowe – gałąź prawa, która reguluje prawa i obowiązki obywateli ze względu na wyznanie religijne oraz określa zasady tworzenia i ramy działania Kościołów i innych związków wyznaniowych. Normuje ono stosunek państwa do religii w wymiarze indywidualnym i zbiorowym. Wytycza rzeczywisty zakres istniejącej w danym państwie wolności religijnej, a tym samym zakres swobód obywatelskich i praw człowieka gwarantowanych w Konstytucji.
3. Pojęcie prawa kanonicznego.
Prawo kanoniczne – prawo obowiązujące w Kościele katolickim oraz w innych kościołach. Nazwa pochodzi od podstawowej jednostki redakcyjnej kościelnych aktów prawnych – kanonu. Pierwotnie to właśnie zbiory kanonów (canones) tworzyły prawo kanoniczne – choć były i są stosowane również inne formy redakcji przepisów. Dla odróżnienia dwóch porządków prawnych – świeckiego i kościelnego – przepisy świeckie oznaczano nomoi. Kanon (łac. canon) to wyraz pochodzenia greckiego oznaczający dosłownie sznur ciesielski, a w przenośni prawidło, wzorzec – normę.
Prawo kanoniczne oznacza też dyscyplinę, której przedmiotem są normy należące do systemu prawa kanonicznego.
4. Miejsce prawa wyznaniowego w systemie prawa świeckiego.
Prawo wyznaniowe jest odrębną dyscypliną naukową i dydaktyczną koncentrującą się na unormowaniach związanych z wolnością sumienia i religii poszczególnych ludzi oraz odnoszącą się do statusu grup religijnych . Unormowania te wchodzą w zakres różnych gałęzi prawa. Wiele zagadnień związanych z wolnością sumienia i religii wchodzi w zakres prawa administracyjnego np. regulacje dotyczące zrzeszania się , kompetencje i struktura adm. wyznaniowej , przepisy o zbiórkach publicznych. Do prawa cywilnego , a precyzyjniej do prawa rodzinnego należą np. regulacje odnoszące się do wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa. Przepisy prawa karnego poza innymi przestępstwami normują również przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania.
Kolejnym przykładem są normy prawa podatkowego odnoszące się do zasad opodatkowania kościelnych osób prawnych oraz osób duchownych.
5. Nauka prawa wyznaniowego.
Niemcy i Włochy- prawo pochodzące od państwa i prawo tworzone przez związki wyznaniowe było badane i studiowane odrębnie. Stało się to na skutek doniosłej roli jaką odgrywała religia zarówno w życiu politycznym jak i społecznym. Polska – od 1990 prawo kanoniczne wykładane w seminariach i na uniwersytetach teologicznych powróciło jako przedmiot fakultatywny na uniwersyteckie wydziały prawa
6. Źródła prawa wyznaniowego.
Sytuacja prawna jednostek i grup religijnych w zakresie wolności sumienia i wyznania regulowana jest w różnorodnych aktach normatywnych. Zasadniczą część tego systemu stanowią akty których podstawowym celem jest zagwarantowanie wolności wyznawania wiary w wymiarze indywidualnym i kolektywnym.
Źródłem prawa wyznaniowego jest każdy akt normatywny który całościowo lub fragmentarycznie określa prawa i obowiązki związane z wyznawaniem wiary.
Najważniejsze przepisy z zakresu prawa wyznaniowego zostały zgrupowane w dwóch obszernych artykułach Konstytucji – art.25 i 53
Pierwszy z nich zawiera unormowania dotyczące sytuacji prawnej związków wyznaniowych oraz ich relacji z państwem. Drugi poświęcony jest wolności sumienia i religii w wymiarze indywidualnym.
7. Konstytucyjne zasady dotyczące związków wyznaniowych.
Art. 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyznacza podstawowe zasady określające status prawny
kościołów i innych związków wyznaniowych. Są to zasady:
1. równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych;
2. bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych oraz swobody ich wyrażania w życiu publicznym;
3. poszanowania autonomii i wzajemnej niezależności państwa oraz kościołów i innych związków
wyznaniowych;
4. współdziałania państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi dla dobra człowieka i dobra
wspólnego;
5. regulacji stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w drodze ustaw uchwalonych na podstawie umów dwustronnych zawartych pomiędzy Radą Ministrów a właściwymi przedstawicielami tych kościołów i innych związków wyznaniowych.
Zasady te zapewniają kościołom oraz innym związkom wyznaniowym swobodne i owocne realizowanie funkcji religijnych w społeczeństwie, możliwość zaspokajania potrzeb religijnych i rozwoju duchowego ich wyznawców.
Wyżej wymienione zasady ściśle łączą się z wolnością sumienia i wyznania, zagwarantowaną w art. 53 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z której wynika szereg uprawnień, zarówno dla jednostek, jak i dla kościołów i innych związków wyznaniowych. Konstytucja nie definiuje wolności sumienia, która jest wolnością wewnętrzną (psychiczną, uczuciową) jednostki. Obejmuje swoim zakresem uprawnienia do swobodnego wyboru, kształtowania czy zmiany światopoglądu, przekonań filozoficznych, religijnych, moralnych, obyczajowych. Urzeczywistnienie tych uprawnień może przejawiać się zarówno w formie działania, jak i określonej postawy. Norma konstytucyjna nie ustanawia, jedynie potwierdza wolność sumienia, bowiem sfera ta, pozostająca wewnętrzną (autonomiczną) sprawą jednostki, nie podlega kompetencji państwa. Zadaniem państwa jest jedynie równa ochrona podmiotów tej wolności.
8. Zasada bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych.
W Rzeczypospolitej Polskiej nie wypracowane zostały właściwe standardy w zakresie respektowania zasady bezstronności światopoglądowej władz publicznych. Niewłaściwie też układają się relacje na linii władza publiczna – władza kościelna. Życie codzienne dostarcza nam mnóstwo przykładów działań władz publicznych noszących znamiona dyskryminacji religijnej. Władze świeckie wikłają się w rozstrzyganie dylematów o charakterze czysto religijnym oraz uczestniczą w aktach popierania bądź zwalczania określonej religii.
Wymóg bezstronności światopoglądowej władz publicznych explicite wyrażony został w art. 25 ust. 2 Konstytucji, natomiast implicite wynika on z całego z szeregu innych unormowań Ustawy Zasadniczej.
Powołany wyżej przepis brzmi:
„Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym”.
Nie ulega wątpliwości, iż przepis art. 25 ust. 2 ma charakter normatywny, czyli zawarte w nim zostały pewne obowiązki do wykonania po stronie organów władzy publicznej. Ustrojodawca obowiązków tych w komentowanym przepisie wprawdzie nie skonkretyzował, ani nawet nie egzemplifikował, co nie oznacza, że ma on charakter czysto deklaratywny. Postulat bezstronności władz publicznych traktować należy jako zasadę, a więc pewien wzorzec postępowania.
Od osoby pełniącej funkcje organu władzy publicznej (lub będącej członkiem organu kolegialnego władzy publicznej) wymaga się zachowania bezstronności światopoglądowej w trakcie wykonywania funkcji służbowych. Wymogiem o najbardziej podstawowym wymiarze jest bezwzględny zakaz wdawania się się w rozstrzyganie dylematów o charakterze światopoglądowo-religijnym. Władze publiczne winny wystrzegać się prowadzenia indoktrynacji tak teistycznej, jak i ateistycznej. Brak zachowania bezstronności może prowadzić do dyskryminacji religijnej, bądź też do aktów popierania bądź zwalczania określonej religii.
9. Zasada poszanowania autonomii oraz wzajemnej niezależności, każdego w swoim zakresie, państwa i związków wyznaniowych oraz współdziałania miedzy państwem a tymi związkami.
a) zasada poszanowania autonomii i niezależności powinna być rozumiana jako gwarancja
wzajemnej nieingerencji tych podmiotów w sprawy należące odpowiednio do ich własnego zakresu działania; uznana autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych oznacza, że mają one prawo do samoorganizacji i samorządności, mogą więc stanowić normy obowiązujące wewnątrz ich struktury organizacyjnej; gwarantuje ona również niezależność państwa od związków wyznaniowych, a więc wyklucza jakąkolwiek podległość instytucji państwowych wobec władz jakiegokolwiek związku wyznaniowego; autonomia i niezależność związków wyznaniowych nie ma charakteru absolutnego, przysługuje bowiem tylko wtedy kiedy działają one w swoim zakresie;
b) zasada współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego to działalność skoordynowana,
podejmowana wspólnie i skoncentrowana na dążeniu do osiągnięcia tych samych celów; mieści się tu również wspieranie przez jeden podmiot działalności podejmowanej przez drugi, ze względu na uznanie jego zasadności; istotne znaczenie mają tutaj racje współdziałania tj. dobro człowieka i dobro wspólne; dobro człowieka powinno być tu rozumiane jako nienaruszalna przyrodzona godność człowieka oraz troska o zachowanie wynikających z niej praw i wolności, z koli dobro wspólne to zespół wartości służących całemu społeczeństwu, bez wykluczania jakichkolwiek jego części.
10. Zasada poszanowania autonomii oraz wzajemnej niezależności państwa i związków wyznaniowych.
Zasada poszanowania autonomii i niezależności powinna być rozumiana jako gwarancja
wzajemnej nieingerencji tych podmiotów w sprawy należące odpowiednio do ich własnego zakresu działania; uznana autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych oznacza, że mają one prawo do samoorganizacji i samorządności, mogą więc stanowić normy obowiązujące wewnątrz ich struktury organizacyjnej; gwarantuje ona również niezależność państwa od związków wyznaniowych, a więc wyklucza jakąkolwiek podległość instytucji państwowych wobec władz jakiegokolwiek związku wyznaniowego; autonomia i niezależność związków wyznaniowych nie ma charakteru absolutnego, przysługuje bowiem tylko wtedy kiedy działają one w swoim zakresie;
11. Zasada współdziałania miedzy państwem a związkami wyznaniowymi.
-współdziałanie dla dobra człowieka i dobra wspólnego
-istota współdziałania: skoordynowanie, podejmowanie wspólnie i skoncentrowanie na dążeniu do osiągnięcia tych samych celów
-wspieranie jednego podmiotu przez drugi
-nie chodzi o wspólne powiązanie tych dwóch podmiotów ale o wspólne działanie dwóch instytucji od siebie niezależnych (zasady partnerskie)
-racje współdziałania: dobro człowieka (na podstawie art. 30 Konstytucji) i dobro wspólne (wartości służące całemu społeczeństwu)
-Konstytucja nie przewiduje współdziałania państwa ze związkami wyznaniowymi dla osiągnięcia celów partykularnych jednego z podmiotów
-akty normatywne wskazujące współdziałanie państwa ze związkami wyznaniowymi: ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania : tworzenie stałych form współdziałania, zawieranie umówi miedzy organami administracji rządowej a władzami poszczególnych kościołów i innych związków wyznaniowych, współpraca dotycząca zabytków,
- w konkordacie strony zobowiązały się do współdziałania na rzecz obrony i poszanowania instytucji małżeństwa i rodziny będących fundamentem społeczeństwa
12. Zasada regulacji stosunków między państwem a związkami wyznaniowymi (zasada bilateralności )
-art. 25 ust.4 i 5 Konst. RP – stosunki miedzy kościołem i RP określają umowy międzynarodowe zawarte ze Stolicą Apostolską i ustawy
-stosunki miedzy RP a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi – ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami
-stosunki między państwem a związkami wyznaniowymi powinny opierać się na dwustronnych umowach zawartych przez właściwych przedstawicieli oby stron
- stolica apostolska posiada podmiotowość prawnomiędzynarodowa co uzasadnia szczególny tryb regulacji sytuacji prawnej kościoła katolickiego
-stosunki RP z kościołem katolickim określają umowy międzynarodowe i ustawy
-niekatolickie związki wyznaniowe również określa umowa zawarta przez ich przedstawicieli
(co daje im gwarancję w tworzeniu prawa określającego ich status prawny
-zawarcie umowy między Radą Ministrów i reprezentantami danego związku wyznaniowego stanowi warunek sine qua non uchwalenia ustawy (art. 25 ust. 5 Konst.)
13. Teoria pozaprawnej natury.
-prawo może pochodzić jedynie od państwa: (prawo kanoniczne- jako prawo wewnętrzne kościoła katolickiego- nie jest prawem w ścisłym sensie lecz ma jedynie charakter norm moralnych lub dyscyplinarnych)
14. Teoria skuteczności prawnej.
-prawo kanoniczne kościoła katolickiego ( lub analogicznie prawo wewnętrzne innego związki wyznaniowego) posiada moc obowiązującą na forum państwowego. Chociaż teoria ta wyrosła na gruncie Kościoła katolickiego nie funkcjonuje obecnie w jego doktrynie
15. Teoria natury statutowej norm prawa wewnętrznego związków wyznaniowych
Powstała w systemach rozdziału kościoła od państwa. Twórcy tej teorii odmawiają osobowości publicznoprawnej związkom wyznaniowym uważając je za organizacje lub zrzeszenia prywatne a ich prawo za statuty tych zrzeszeń. Państwo akceptuje te normy wewnętrzne o ile nie są one sprzeczne z prawem świeckim. W systemach rozdziału kościoła od państwa relacje norm kanonicznych i świeckich mogą się opierać na następujących zasadach: obojętności, zbieżności, tożsamości, niezgodności lub sprzeczności.
16. Państwo wyznaniowe.
Państwo w którym zasady religii przekłada na struktury państwowe. Dochodzi wówczas do fuzji struktur państwa ze strukturami danego wyznania. Elementy państwa wyznaniowego: uprzywilejowanie jednej instytucji wyznaniowej w porównaniu z innymi instytucjami działającymi w państwie, dostosowanie praw stanowionych przez władze państwowe do interesów instytucji wyznaniowej, czy materialne uprzywilejowanie hierarchów religijnych jednej, państwowej religii.
Istnieją państwa: tradycyjne (konfesyjne) – organy państwowe w konstytucji lub konkordacie stwierdzają, że dana religia jest religią państwową (kryterium doktrynalne) lub narodu (kryterium socjologiczne). Inne kulty są zabronione, lub dozwolone jest prywatne kultywowanie.
17.państwo wyznaniowe
To takie, które zasady religii przekłada na struktury państwowe bądź w którym panuje ścisła zależność między kościołem a strukturami państwowymi. Zasady wynikające z religii znajdują odzwierciedlenie w życiu społecznym, politycznym i ekonomicznym. Tego rodzaju państwo z reguły w ustawie zasadniczej ma uregulowany zapis o uprzywilejowanej pozycji i roli w państwie jednej religii. Czasem funkcjonuje tzw. wyznaniowość otwarta, czyli gwarancją wolności wyznania dla wszystkich obywateli przy jednoczesnym braku równouprawnienia religii w państwie. Państwo wyznaniowe to model stosunków państwo-Kościół najdłużej istniejący. (San Marino, Norwegia, Dania , Grecja, Cypr).
Elementy państwa wyznaniowego
* materialne uprzywilejowanie hierarchów religijnych jednej, państwowej religii w porównaniu z innymi grupami społecznymi
* uprzywilejowanie jednej instytucji wyznaniowej w porównaniu z innymi instytucjami działającymi w państwie (m.in. poprzez finansowanie z budżetu państwa)
* dostosowanie praw stanowionych przez władze państwowe do interesów instytucji wyznaniowej (m.in. poprzez podejmowanie decyzji państwowych zgodnych z doktrynami religii państwowej)
18. państwo teokratyczne
władzę w państwie sprawuje kapłan lub kapłani i duchowni decydują o sprawach cywilnych i religijnych. Sprawujący władzę w państwie są powoływani przez Boga lub bogów, który sprawuje w nim rzeczywistą władzę. Celem władzy ziemskiej jest realizacja nadrzędnej woli, władzy boskiej i urzeczywistnienie uniwersalnych zasad ustanowionych przez Boga lub bogów. ( Afganistan, Andora, Iran, Watykan, Zakon Maltański, Centralny Rząd Tybetański).
19.Modele relacji państwo-związki wyznaniowe
-systemy powiązania
1.monizm religijno-polityczny- władza religijna i polityczna skoncentrowana była w jednym podmiocie (zazwyczaj był to monarcha).Nie było wolności religijnej. Przynależność danej jednostki do grupy religijnej miała wymiar czysto publiczny, a odstąpienie od niej było zdradą.
2.cezaropapizm- był to system zwierzchnictwa władzy świeckiej nad kościołem. Wyróżnia się trzy jego wersje :
a) bizantyjską ( IV w. cesarze bizantyjscy doprowadzili do powstania kościoła państwowego. Został on faktycznie włączony w struktury polityczne państwa i podporządkowany jego celom. Przy użyciu środków przymusu cesarze bizantyjscy dążyli do osiągnięcia jedności między kościołem i państwem. Respektowali odrębność struktury kościelnej i traktowali ją jako element służący interesom państwa.)
b)frankońską (800r. koronacja króla Franków Karola Wielkiego. Jego celem było niesienie pomocy kościołowi i wspomaganie go na zewnątrz przed atakami ze strony pogan i heretyków. Cesarz uznawał się za obrońcę i sługę kościoła. Respektował władzę papieża w przeciwieństwie do bizantyjskiego cesarza choć zawężał jej zakres do minimum.)
c)germańską (połowa X w . Cesarze niemieccy podjęli politykę supremacji nad kościołem szerzej niż cesarze frankońscy .Sprzyjał temu system feudalny wg którego władcy świeccy nadawali urzędy kościelne z powierzeniem majątku beneficjalnego, z pominięciem władzy papieskiej.)
3.teokracja papieska (papocezaryzm) – XI- XIII w. system podporządkowania państwa kościołowi. Najwyższa zasada- idea jednej społeczności chrześcijańskiej. Prawo kanoniczne uznano za wyższe od jakiejkolwiek ustawy świeckiej.
4.jurysdykcjonalizm- w istocie stanowił powrót do zasad cezaropapizmu. Dzielił się na protestancki (odrzucający prymat papieża i poddający się jurysdykcji świeckiej władców w państwach protestanckich) oraz katolicki ( jego istotą było ograniczanie uprawnień papieskich względem kościołów lokalnych. Jego najostrzejszą formą był francuski gallikanizm.
- systemy rozdziału kościoła od państwa
1.model francuski – ścisłe podporządkowanie kościoła państwu, obowiązek składania przez duchownych przysięgi na konstytucję i przyznanie im statusu urzędników państwowych. Rozwiązano zakony o uroczystych ślubach zakonnych, wprowadzono nowy podział administracyjny, zarządzono obsadzanie stanowisk biskupów i proboszczów w drodze wyboru, przejęto ziemskie majątki klasztorne i kościelne. Zabroniono duchownym występowania publicznie w stroju duchownym, umieszczania symboli religijnych i sprawowania kultu poza miejscami do tego przeznaczonymi. Od 1960 r. prawo francuskie dopuszcza naukę religii w szkołach podstawowych ,gdy żądają tego rodzice. nauczyciele religii opłacani są przez rodziców. W 2004 r wprowadzono przepisy zabraniające noszenia w szkołach ostentacyjnych symboli religijnych.
2.model sowiecki – określenia tego modelu dokonano w dekrecie Komisarzy Ludowych z 23.1.1918 r. Przepisy dekretu zrywały wielowiekowy związek kościoła z państwem, całkowicie oddzielały szkołę od kościoła i likwidowały wszelkie przywileje nadane Kościołowi prawosławnemu. Konstytucja z 36 r. gwarantowała wolność sumienia wszystkim obywatelom oraz równość wobec prawa. ZSRR był oparty na ideologii, która zakładała całkowity upadek wszelkich religii ,których miejsce zastąpić miał światopogląd ateistyczny. Systematycznie od 1917r. ograniczano jakiekolwiek przejawy życia religijnego. Działalność kościołów i związków sparaliżowano poprzez zaliczenie duchownych do tzw. Liszeńców czyli osób pozbawionych praw politycznych. KK RRFSR z 1926 r. przewidywał odpowiedzialność karną za nauczanie religii małoletnich i zwoływanie zebrań religijnych.
-systemy wzajemnej niezależności państwa i kościoła
1.model amerykański (separacja czysta) – kształtował się on w warunkach pokojowych i w imię zachowania pokoju. Konstytucja zakazuje praktyki uzależniania obejmowania stanowisk państwowych od określonego wyznania wiary. Zakaz ingerencji Kongresu w sprawy wewnętrzne poszczególnych religii i wyznań. Zabrania się ograniczania wolności religijnej, wolność spełniania praktyk religijnych w życiu prywatnym i publicznym. Zakaz ustanawiania takich praw, które świadczyłyby pomoc jednej religii lub wszystkim, albo preferowały jedną nad innymi. Amerykański model pojmowany jest jako eliminacja ingerencji państwa w sprawy wewnętrzne związków wyznaniowych oraz zapewnienie im całkowitej niezależności. Zdecydowanie nie jest to jednak system areligijny.
2.model niemiecki (separacja skoordynowana) – rozdział został wprowadzony w tym kraju Konstytucją Republiki Weimarskiej z 1919 r. stanowiąc ,że „nie istnieje kościół państwowy”. Zasadę rozdziału należy interpretować nie w izolacji lecz w autonomii kościoła i państwa. Dopuszcza on m.in.: nauczanie religii w szkołach ,fakultety teologiczne, możliwość pobierania podatku kościelnego przy pomocy organów państwowych, możliwość sprawowania opieki duszpasterskiej w wojsku, szpitalach i zakładach karnych. Związki wyznaniowe mają zdolność do rządzenia się własnym prawem. Wewnętrzna sfera prawna związków wyznaniowych nie jest uzależniona od prawodawstwa państwowego. Nie wyklucza możliwości finansowania związków wyznaniowych, nie postuluje też eliminacji religii z życia publicznego.
20.Wolność religii
„Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi ,publicznie lub prywatnie swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie lub nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam gdzie się one znajdują. –zakres ten został określony w art.53 ustęp 2 Konstytucji RP. Ochronie podlega też prawo rodziców do wychowywania dzieci według własnych przekonań jednak wolność religijna dziecka powinna być uwzględniona w procesie wychowywania.(art.48,ust.1 Konstytucji RP). Zgodnie z art.35 Konstytucji RP obywatelowi polskiemu należącemu do mniejszości narodowych i etnicznych zapewniono prawo tworzenia własnych instytucji służących ochronie religijnej tożsamości. Zgodnie z Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych art.18,ust.2 „nikt nie może podlegać przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania lub przekonań wg własnego wyboru. Ewentualne ograniczenia mogą wystąpić wyłącznie w drodze uchwalenia ustawy gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego ,zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
21.Nauczanie religii w szkołach
Z przepisów EKPCz nie wypływa wprost obowiązek publicznych władz państwowych organizowania nauki religii w ramach edukacji szkolnej. Taki obowiązek pojawia się dopiero wówczas, gdy ze strony rodziców uczniów jest zgłaszana taka potrzeba. Forma realizacji tego uprawnienia jest zależna od miejscowych uwarunkowań społeczno-politycznych. Przepis art.53 ust.4 Konstytucji RP stanowi „Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole przy czym nie może być naruszana wolność sumienia i religii innych osób.” Jeśli nauka religii jest prowadzona na terenie szkół publicznych i w ramach systemu oświaty ,nie należy czynić różnic między nią a innymi przedmiotami. Katecheci powinni być zatrudniani na takich samych zasadach jak inni nauczyciele oraz poddani tym samym prawom i obowiązkom. Podstawą wystawiania oceny z religii winna być wiedza ucznia oraz jego pilność i aktywność. Nie powinno się natomiast oceniać udziału ucznia w praktykach religijnych. Stosuje się skalę ocen analogiczną do tej jaka została ustalona dla innych przedmiotów. Zgodnie z przepisami rozporządzenia MEN z 14.4.1992r. ocena z religii umieszczana jest na świadectwie szkolnym bezpośrednio po ocenie ze sprawowania. Na podstawie rozporządzenia MEN z 13.7.2007r. uczniowi wlicza się ocenę z religii do średniej ocen. Władze szkolne zobowiązane są do zachowania bezstronności w sprawach przekonań religijnych. Uprawnienie do złożenia oświadczenia o uczestnictwie w lekcjach religii uzależnione zostało od typu placówki edukacyjnej oraz od osiągnięcia pełnoletniości przez ucznia. Uczniowie nie uczestniczący na te zajęcia nie składają żadnych oświadczeń. Zorganizowanie nauki religii określonego wyznania dla uczniów, którzy złożyli stosowne oświadczenia , należy do obowiązków dyrektora szkoły. Nauka religii we wszystkich typach szkół odbywa się w wymiarze 2h tygodniowo. Kościół katolicki uzyskał gwarancję autonomii w zakresie prawa do ustalania programów i podręczników na podstawie art.12 ust.2 Konkordatu. Zgodnie z przepisami Konkordatu nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie od biskupa diecezjalnego.
22. Uzewnętrznianie religii
23. Prawo do posiadania i korzystania z przedmiotow potrzebnych do uprawiania kultu i praktyk religijnych
Art. 4.
1. Prawo określone w art. 2 pkt 2 oraz prawo do posiadania i korzystania z przedmiotów potrzebnych do uprawiania kultu i praktyk religijnych przysługują również osobom:
1) pełniącym służbę wojskową lub zasadniczą służbę w obronie cywilnej,
2) przebywającym w zakładach służby zdrowia(1) i opieki społecznej(2) oraz dzieciom i młodzieży na krajowych koloniach i obozach organizowanych przez instytucje państwowe,
3) przebywającym w zakładach karnych, poprawczych i wychowawczych oraz aresztach śledczych, ośrodkach przystosowania społecznego(3) oraz schroniskach dla nieletnich.
2. Sposób realizacji uprawnień określonych w ust. 1 regulują odrębne ustawy oraz przepisy wydane na ich podstawie.
24. Gwarancje wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi
Art. 1.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i wyznania.
2. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie.
3. Obywatele wierzący wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.
Art. 2.
Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności:
1) tworzyć wspólnoty religijne, zwane dalej "kościołami i innymi związkami wyznaniowymi", zakładane w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe,
2) zgodnie z zasadami swojego wyznania uczestniczyć w czynnościach i obrzędach religijnych oraz wypełniać obowiązki religijne i obchodzić święta religijne,
2a) należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych,
3) głosić swoją religię lub przekonania,
4) wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami w sprawach religii,
5) zachowywać milczenie w sprawach swojej religii lub przekonań,
6) utrzymywać kontakty ze współwyznawcami, w tym uczestniczyć w pracach organizacji religijnych o zasięgu międzynarodowym,
7) korzystać ze źródeł informacji na temat religii,
8) wytwarzać i nabywać przedmioty potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz korzystać z nich,
9) wytwarzać, nabywać i posiadać artykuły potrzebne do przestrzegania reguł religijnych,
10) wybrać stan duchowny lub zakonny,
11) zrzeszać się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających z wyznawanej religii bądź przekonań w sprawach religii,
12) otrzymać pochówek zgodny z wyznawanymi zasadami religijnymi lub z przekonaniami w sprawach religii.
25. Majątek i przychodu kościoła
Art. 13. Opodatkowanie majątku i przychodów kościołów i związków wyznaniowych
1. Majątek i przychody kościołów i innych związków wyznaniowych podlegają ogólnie obowiązującym przepisom podatkowym, z wyjątkami określonymi w odrębnych ustawach.
2. Osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych są zwolnione od opodatkowania z tytułu przychodów ze swojej działalności niegospodarczej. W tym zakresie osoby te nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji wymaganej przez przepisy podatkowe.
3. (uchylony).
4. (uchylony).
5. Dochody z działalności gospodarczej osób prawnych kościołów i innych związków wyznaniowych oraz spółek, których udziałowcami są wyłącznie te osoby, są zwolnione od opodatkowania w części, w jakiej zostały przeznaczone w roku podatkowym lub w roku po nim następującym na cele kultowe, oświatowo-wychowawcze, naukowe, kulturalne, działalność charytatywno-opiekuńczą, punkty katechetyczne, konserwację zabytków oraz na inwestycje sakralne i inwestycje kościelne, których przedmiotem są punkty katechetyczne i zakłady charytatywno-opiekuńcze, jak również remonty tych obiektów.
6. Osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych są zwolnione od opodatkowania i od świadczeń na fundusz gminny i fundusz miejski, od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego na cele niemieszkalne, z wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej.
7. Zwalnia się z należności celnych przywozowych towary przeznaczone na cele charytatywno-opiekuńcze i oświatowo-wychowawcze oraz towary o charakterze kulturalnym przeznaczone na cele kultu, przywożone dla osób prawnych kościołów i innych związków wyznaniowych, w granicach i na warunkach określonych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanawiającym wspólnotowy system zwolnień celnych
26. Formy współdziałania państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi.
Art. 16. Współdziałanie państwa z kościołami i związkami wyznaniowymi
1. Państwo współdziała z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w zachowaniu pokoju, kształtowaniu warunków rozwoju kraju oraz zwalczaniu patologii społecznych.
2. W celach, o których mowa w ust. 1, oraz do rozpatrywania problemów związanych z rozwojem stosunków między państwem a poszczególnymi kościołami i innymi związkami wyznaniowymi mogą być, na zasadach wzajemnego uzgodnienia, tworzone różne, w tym stałe formy współdziałania. Przepis ten nie narusza właściwości organów państwowych oraz organów kościołów i innych związków wyznaniowych.
27. Swoboda pełnienia funkcji religijnych
Art. 19. Uprawnienia w wypełnianiu funkcji religijnych przez kościoły i związki wyznaniowe
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe korzystają na zasadach równouprawnienia ze swobody pełnienia funkcji religijnych.
Wypełniając funkcje religijne kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności:
* określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię;
* organizować i publicznie sprawować kult;
* udzielać posług religijnych, w tym osobom, o których mowa w art. 4 uczestnictwo w obrzędach religijnych osób w jednostkach zmilitaryzowanych, zakładach zamkniętych lub na koloniach i obozach, oraz organizować obrzędy i zgromadzenia religijne;
* rządzić się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonywać władzę duchowną oraz zarządzać swoimi sprawami;
* ustanawiać, kształcić i zatrudniać duchownych;
* realizować inwestycje sakralne i inne inwestycje kościelne;
* nabywać, posiadać i zbywać majątek ruchomy i nieruchomy oraz zarządzać nim;
* zbierać składki i otrzymywać darowizny, spadki i inne świadczenia od osób fizycznych i prawnych;
* wytwarzać i nabywać przedmioty i artykuły potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz korzystać z nich;
* nauczać religii i głosić ją, w tym za pomocą prasy, książek i innych druków oraz filmów i środków audiowizualnych;
* korzystać ze środków masowego przekazywania;
* prowadzić działalność oświatowo-wychowawczą;
* tworzyć i prowadzić zakony oraz diakonaty;
* tworzyć organizacje mające na celu działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom;
* prowadzić działalność charytatywno-opiekuńczą;
* (uchylony);
* powoływać krajowe organizacje międzykościelne;
* należeć do międzynarodowych organizacji wyznaniowych i międzywyznaniowych oraz utrzymywać kontakty zagraniczne w sprawach związanych z realizacją swoich funkcji.
2. Za wypełnianie funkcji religijnych, o których mowa w ust. 1, nie uznaje się oddziaływania poprzez badania i eksperymenty psychologiczne.
Ustawa o gwarancjach wolności swobody i wyznania uprawnia kościoły i związki wyznaniowe do zakładania i prowadzenia szkół oraz innych placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczo- wychowawczych. Mają charakter kościelny. Minister Edukacji w porozumieniu z władzami kościołów i związków wyznaniowych określa rodzaje szkół i innych placówek, zasady ich tworzenia, prowadzenia, nadzorowania i dotowania. Realizacja tych uprawnień zależy od możliwości finansowych kościołów i związków wyznaniowych.
28. Wniosek o wpis do rejestru kościołów.
Prawo tworzenia nowych zw. wyznaniowych jest konstytucyjną zasadą. Przysługuje wyłącznie polskim obywatelom. Aby utworzyć nowy związek wyznaniowy, jednostka składa: deklarację o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz wniosek o wpis do rejestru kościołów i związków. Wniosek powinien zawierać metody działania, cele, adres siedziby i dane personalne kierowników oraz statut(nazwa kościoła, teren działania, cele, źródła finansowania, sposób powoływania i odwoływania i kompetencje duchownych). Gdy związek przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych, zakonów posiadających osobowość prawną statut musi zawierać: nazwę, teren, zakres uprawnień, zasady znoszenia i przekształcania tych jednostek, reprezentowania, powoływania i odwoływania, kompetencje. Minister właściwy Administracji i Cyfryzacji (Rafał Trzaskowski) może w trakcie postępowania żądać od wnioskodawców wyjaśnień treści wniosku a także zlecić odpowiednim organom sprawdzenie prawdziwości zawartych we wniosku danych. Odmowę mogą spowodować np. zdrowie i moralność, czy bezpieczeństwo i porządek publiczny. Odmowa musi zostać wydana na 3 miesiące od złożenia wniosku. Od odmownej decyzji przysługuje skarga do NSA. Jeżeli takie przesłanki nie zachodzą, minister wydaje decyzję o wpisie do rejestru kościołów i związków wyznaniowych. Wpis jest równoznaczny z osobowością prawną, a jeśli to określa statut, także z jednostką organizacyjną.
29. Wykreślenie z rejestru kościołów
Wykreślenie następuje, gdy kościół/związek wyznaniowych: 1. Uzyskał regulację ustawową, 2. Zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu działalności, 3. Utracił cechy warunkujące wpis do rejestru.
Wykreślenie następuje na mocy decyzji Ministra Administracji i Cyfryzacji. Majątek po zlikwidowanym związku wyznaniowym może zostać przeznaczony jedynie na cele charytatywne.
Minister Spraw Wewnętrznych, Minister Administracji i Cyfryzacji lub prokurator może skierować sprawę do sądu w celu stwierdzenia niezgodności działania kościoła z prawem. W wyniku zapadnięcia pozytywnego wyroku, związek wyznaniowy jest delegalizowany. Za to wprowadzono odpowiedzialność zbiorowość, która de facto jest karą samodzielną, niezależną od odpowiedzialności indywidualnej członków.
30. Pozwolenie na zbiórkę publiczną
Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielone jedynie stowarzyszeniom i organizacjom posiadającym osobowość prawną, np. fundacjom albo komitetom. Cel zbiórki powinien być zgodny ze statutem stowarzyszenia lub organizacji. Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielone tylko wówczas, gdy cel zbiórki nie jest sprzeczny z prawem oraz z punktu widzenia interesu publicznego jest godny poparcia. Za takie cele uważa się przede wszystkim cele: religijne, państwowe, oświatowe. Zgoda na przeprowadzenie zbiórki publicznej wydawana jest przez instytucje administracji publicznej, w zależności od planowanego terenu zbiórki. Ubiegający się o udzielenie pozwolenia na przeprowadzenie zbiórki publicznej przedstawia organowi plan przeprowadzenia zbiórki publicznej, który określa:
1) cel, na który mają być przeznaczone ofiary pochodzące ze zbiórki publicznej;
2) formy przeprowadzenia zbiórki publicznej;
3) termin rozpoczęcia i zakończenia zbiórki publicznej;
4) obszar, na którym zbiórka publiczna ma być prowadzona;
5) sposób informowania o prowadzonej zbiórce publicznej;
6) liczbę osób, które mają brać udział w zbiórce publicznej;
7) przewidywane koszty przeprowadzenia zbiórki publicznej, w tym rodzaj i wysokość poszczególnych wydatków.
Decyzja na zbiórkę wydawaną przez MAC może być odebrana przez osoby upoważnione do składania oświadczeń woli w imieniu wnioskodawcy
31. Pozwolenie na zbiórkę publiczną:
Zbiórki publiczne są to wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze na pewien z góry określony cel, które jeszcze obecnie wymagają uprzedniego pozwolenia władzy.
-pozwolenie na zbiórkę publiczną udzielane jest w drodze DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ
Decyzje administracyjne wydają na obszarze na jakim ma być przeprowadzona zbiórka odpowiednio:
* Gmina lub jej część : wójt, burmistrz(prezydent miasta)
* Powiat lub jego część obejmująca więcej niż jedną gminę : starosta
* Województwo lub jego część obejmująca więcej niż jeden powiat : Marszałek województwa
* Więcej niż jedno województwo oraz gdy zebrane ofiary mają być zużyte poza granicą państwa: minister właściwy do spraw administracji publicznej
-Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielone tylko wówczas, gdy cel zbiórki nie jest przeciwny prawu oraz ze stanowiska interesu publicznego jest godny poparcia.
-Za takie cele uważa się przede wszystkim cele: religijne, państwowe, oświatowe, zdrowotne, kulturalno-społeczne i społeczno-opiekuńcze.
-Zbiórki publiczne, urządzane w interesie osobistym, są wzbronione.
- Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielone jedynie stowarzyszeniom i organizacjom, posiadającym osobowość prawną, albo komitetom, organizowanym dla przeprowadzenia określonego celu. Cel zbiórki winien być zgodny ze statutem stowarzyszenia lub organizacji, bądź z aktem organizacyjnym komitetu.
- Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, sposoby przeprowadzania zbiórek publicznych i zakres kontroli nad ich przeprowadzaniem, uwzględniając zwłaszcza potrzebę zapewnienia odpowiedniego bezpieczeństwa zbieranych ofiar. Rozporządzenie określi w szczególności formy prowadzenia zbiórek publicznych, miejsca ich prowadzenia, niezbędne dane, jakie powinien zawierać plan przeprowadzania zbiórki, sposoby sporządzania dokumentacji dotyczącej przebiegu akcji zbiórkowej, wymogi, jakim powinna odpowiadać legitymacja osoby
przeprowadzającej zbiórkę publiczną, oraz niezbędne informacje, jakie powinno zawierać publiczne ogłoszenie wyników zbiórki.
- W pozwoleniu winien być określony czas, w którym zbiórka ma być przeprowadzona i mogą być wymienione warunki co do sposobu przeprowadzenia zbiórki.
- Zbiórki publiczne mogą być przeprowadzane jedynie przez członków tej instytucji (udzielone jedynie stowarzyszeniom i organizacjom, posiadającym osobowość prawną, albo komitetom, organizowanym dla przeprowadzenia określonego celu.), która pozwolenie otrzymała, lub przez członków instytucji, mających cele pokrewne, albo przez osoby, przez te instytucje imiennie zaproszone.
- Osobami przeprowadzającymi zbiórkę jako członkowie instytucji (podkreślone na czerwono wyżej instytucje), lub jako osoby imiennie zaproszone przez te instytucje mogą być również:
1) małoletni powyżej 16 roku życia;
2) inni małoletni, jeżeli przeprowadzają zbiórkę na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, pod nadzorem osób pełnoletnich odrębnie upoważnionych do tego przez tę organizację.
- Osoby, organizujące lub przeprowadzające zbiórkę, nie mogą za swe czynności otrzymywać wynagrodzenia.
Władza, która udzieliła pozwolenia, może:
w każdym czasie sama lub przez podległe sobie władze i organa informować się o stanie akcji zbiórkowej w szczególności przez wgląd w akta, księgi oraz dokumenty kasowe, przeprowadzać rewizję kasy, żądać ustnych i pisemnych wyjaśnień oraz wysyłać swoich delegatów na posiedzenia instytucji.
Instytucje te winny zawiadamiać władzę przynajmniej na 24 godziny naprzód o posiedzeniach, na których mają być omawiane sprawy zużytkowania zebranych ofiar.
(nie stosuje się do instytucji, które zostały powołane do życia na mocy specjalnych ustaw, przewidujących kontrolę władz nad tymi organizacjami !!! )
-Wynik zbiórki i sposób zużytkowania zebranych ofiar powinien być podany do wiadomości organu, który udzielił pozwolenia, oraz ogłoszony w terminie 1 miesiąca w prasie, w rozumieniu przepisów Prawa prasowego, o zasięgu obejmującym co najmniej obszar, na którym zbiórka została przeprowadzona.
-Władza, która pozwolenie wydała, może je cofnąć w każdym czasie, jeżeli zbiórka przeprowadzana jest niezgodnie z postanowieniami niniejszej ustawy, lub jeżeli ujawnione zostanie, że dalsze prowadzenie zbiórki może zagrażać bezpieczeństwu, spokojowi lub porządkowi publicznemu, albo jeśli władza stwierdzi, że ofiary, uzyskiwane ze zbiórki, nie są przeznaczane na właściwy cel.
(władza może jednocześnie zarządzić przekazanie zebranych ofiar na cele humanitarne jednej z instytucji społeczno-opiekuńczych lub oświatowych.)
Nie ma to zastosowania:
a) do zbierania ofiar na cele religijne, kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony,
b) do zbiórek, przeprowadzanych w drodze loterii pieniężnych lub fantowych, jeżeli zbiórki te nie są przeprowadzane w miejscach publicznych,
c) do zbiórek, przeprowadzanych w lokalach prywatnych wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzającym zbiórkę,
d) do zbiórek wśród młodzieży szkolnej w lokalach szkolnych, odbywających się na podstawie pozwolenia władz szkolnych,
e) do zbiórek koleżeńskich w lokalach urzędów publicznych na cele godne poparcia, odbywających się na podstawie pozwolenia przełożonego urzędu.
32, 33. Utrzymywanie cmentarzy komunalnych i wyznaniowych
Ogólnie to ważny jest art.24 Konkordatu, który brzmi:
„Kościół ma prawo do budowy, rozbudowy i konserwacji obiektów sakralnych i kościelnych oraz cmentarzy – zgodnie z prawem polskim. O potrzebie budowy świątyni i o złożeniu cmentarza decyduje biskup diecezjalny oraz inny właściwy ordynariusz. Budowę obiektów sakralnych i kościelnych oraz złożenie cmentarza inicjują właściwie władze kościelne po uzgodnieniu miejsca z kompetentnymi władzami i po uzyskaniu wymaganych decyzji administracyjnych.”
Ustawa z dnia 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych określa wszystko odnośnie utrzymywania cmentarzy.
zagadnienie z pkt. 32 :
1. Zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych należy do zadań własnych gminy.
2. O założeniu lub rozszerzeniu cmentarza komunalnego decyduje rada gminy, a w miastach na prawach powiatu rada miasta, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego, obecnie jest nim: państwowy inspektor sanitarny. )
3. O zamknięciu cmentarza komunalnego decyduje właściwa rada gminy lub rada miasta, po zasięgnięciu opinii właściwego inspektora sanitarnego, obecnie jest nim: państwowy inspektor sanitarny. ).
4. Utrzymanie cmentarzy komunalnych
i zarządzanie nimi należy do właściwych wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), na których terenie cmentarz jest położony.
zagadnienie z pkt. 33:
1. Właściwe władze kościelne decydują o założeniu lub rozszerzeniu cmentarza wyznaniowego, które może nastąpić na terenie przeznaczonym na ten cel w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, po uzyskaniu zgody właściwego inspektora sanitarnego, obecnie jest nim: państwowy inspektor sanitarny. )
2. O zamknięciu cmentarza wyznaniowego decyduje właściwa władza kościelna, po zasięgnięciu opinii właściwego inspektora sanitarnego, obecnie jest nim: państwowy inspektor sanitarny.)
3. Utrzymanie cmentarzy wyznaniowych i zarządzanie nimi należy do związków wyznaniowych.
34. Lokowanie cmentarzy
- Cmentarze zakłada się i rozszerza na terenach określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
-Cmentarze komunalne zakłada się w zasadzie na terenie każdej gminy lub miasta, jednakże w uzasadnionych przypadkach można założyć cmentarz dla kilku gmin.
- Cmentarze powinny znajdować się na ogrodzonym terenie, odpowiednim pod względem sanitarnym.
- Na każdym cmentarzu powinien być dom przedpogrzebowy lub kostnica, które służą:
* do składania ciał osób zmarłych do czasu ich pochowania;
* do wykonywania oględzin zwłok ludzkich dla celów sądowo-lekarskich, sanitarnych oraz policyjnych;
*do wykonywania innych czynności związanych z chowaniem zwłok.
- Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska, określi, w drodze rozporządzenia, jakie tereny uznaje się za odpowiednie pod względem sanitarnym na cmentarze; rozporządzenie w szczególności powinno określać:
* szerokość pasów izolujących teren cmentarny od innych terenów, a w szczególności terenów mieszkaniowych;
* odległość cmentarza od źródeł ujęcia wody;
* wymagania co do poziomu wód gruntowych na terenach przeznaczonych pod cmentarze.
35. Prawo funeralne (prawo pogrzebowe)
To wszystko dot. tworzenia, prowadzenia i zamknięcia cmentarzy, stwierdzania zgonu, przechowywania i transportu zwłok oraz szczątków ludzkich, pochówku czy świadczeń związanych ze śmiercią i pogrzebem..
- Na zarządcach cmentarzy wyznaniowych ciąży obowiązek umożliwienia pochowania BEZ ŻADNEJ DYSKRYMINACJI osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących, jeśli w danej miejscowości brak jest cmentarza komunalnego oraz w sytuacji posiadania praw nabytych do pochowania w określonym miejscu danego cmentarza.
-istota tego obowiązku polega na UMOŻLIWIENIU POCHOWANIA i stanowi realizację PRAWA DO GROBU= PRAWA DO MIEJSCA POCHOWANIA. (W zakres tego prawa wchodzi m.in. prawo do ceremonii pogrzebowych, czyli prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami zmarłego)
-ceremonie te nie powinny naruszać obowiązujących na cmentarzu przepisów porządkowych
-Prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami nie jest tożsame z prawem do pogrzebu kościelnego.
-Gwarantem prawa do pochówku jest PAŃSTWO, a:
- poszczególne kościoły i inne związki wyznaniowe są autonomiczne i państwo nie może ingerować w ich wewnętrzne decyzje dot. zakresu realizacji, bądź odmowy realizacji ceremonii pogrzebowych
*Prawo pochowania zwłok ludzkich -zgodnie z art.12 Ustawy o cmentarzach i zmarłych:
1. Zwłoki mogą być pochowane przez złożenie w grobach ziemnych, w grobach murowanych lub katakumbach i zatopienie w morzu. Szczątki pochodzące ze spopielenia zwłok mogą być przechowywane także w kolumbariach.
2. Przenoszenie lub przewożenie zwłok w otwartych trumnach jest wzbronione.
3. Groby ziemne, groby murowane i kolumbaria przeznaczone na składanie zwłok i szczątków ludzkich mogą znajdować się tylko na cmentarzach.
Ważny jest też Art. 16:
1. Ciała osób zmarłych na okrętach będących na pełnym morzu powinny być pochowane przez zatopienie w morzu zgodnie ze zwyczajami morskimi. W przypadkach, kiedy okręt może w przeciągu 24 godzin przybyć do portu objętego programem podróży, należy zwłoki przewieźć na ląd i tam pochować.
2. Dopuszczalność wyjątków przez kapitana okrętu z uwzględnieniem wskazań sanitarnych i wojskowych, jeżeli chodzi o okręty wojenne lub inne używane dla celów wojskowych.
36. Użycie terenu cmentarnego po zamknięciu cmentarza.
Zgodnie z art.6 Ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych użycie terenu cmentarnego po zamknięciu cmentarza na inny cel nie może nastąpić przed upływem 40 lat od dnia ostatniego pochowania zwłok na cmentarzu.
Po upływie powyższego terminu wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydać decyzję o użyciu terenu cmentarnego na inny cel zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego z zastrzeżeniem ust. 2, zgodnie z którym jeżeli teren cmentarny stanowi lub stanowił uprzednio własność Kościoła Katolickiego lub innego kościoła albo związku wyznaniowego, wydanie decyzji o użyciu terenu cmentarnego na inny cel wymaga zgody właściwej władzy tego kościoła lub związku wyznaniowego.
Decyzję o użyciu terenu cmentarnego, będącego uprzednio cmentarzem wyznaniowym kościoła katolickiego lub innego kościoła albo związku wyznaniowego, na inny cel wydaje się po zasięgnięciu opinii właściwej władzy tego kościoła lub związku wyznaniowego co do sposobu oznaczenia i upamiętnienia terenu pocmentarnego.
Użycie terenu cmentarnego na inny cel jest możliwe pod warunkiem zachowania znajdujących się na jego terenie zabytków, które mogą zostać przeniesione w inne miejsce po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.
W przypadkach uzasadnionych szczególnymi celami publicznymi właściwy ze względu na miejsce terenu cmentarnego organ może wystąpić do ministra właściwego do spraw wyznań religijnych o zwolnienie z wymogu, o którym mowa w ust.2.
Przy zmianie przeznaczenia terenu cmentarnego szczątki zwłok znajdujące się na tym terenie powinny być przeniesione na inny cmentarz na koszt nabywcy terenu lub nowego jego użytkownika.
37.Prawo pochowania zwłok ludzkich
Prawo pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a mianowicie: 1)
pozostały małżonek(ka), 2) krewni zstępni, 3) krewni wstępni, 4) krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa,
5) powinowaci w linii prostej do 1 stopnia. Prawo pochowania zwłok osób wojskowych zmarłych w czynnej służbie wojskowej przysługuje właściwym organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych. Prawo pochowania zwłok osób zasłużonych wobec Państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym. Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.
Zwłoki nie pochowane przez osoby, organy i instytucje wymienione w ust. 1 mogą być przekazane
szkołom wyższym do celów naukowych. Decyzję o wydaniu zwłok szkołom wyższym wydaje właściwy starosta.
Zwłoki nie pochowane względnie nie przekazane szkołom wyższym powinny być pochowane przez ośrodek pomocy społecznej miejsca zgonu. - nie wyklucza to żądania zwrotu kosztów na podstawie innych ustaw.
38. Zwłoki osób zmarłych
Zwłoki osób zmarłych lub zabitych w miejscach publicznych przewozi się przed ich pochowaniem, na w niosek właściwego organu, do zakładu medycyny sądowej, a w razie jego braku na obszarze powiatu – do najbliższego szpitala mającego prosektorium, celem ustalenia przyczyny zgonu.
1. gdy osoba bliskiej umrze w domu
Jeśli zgon nastąpił w domu, pierwszym krokiem jest zawiadomienie Pogotowia Ratunkowego: z telefonu stacjonarnego: 999 lub 112. Po przybyciu Pogotowia, lekarz lub osoba uprawniona do stwierdzenia zgonu wypisuje protokół zgonu, po tej czynności można powiadomić Zakład Pogrzebowy o zgonie i prośbie zabrania osoby zmarłej do kostnicy
Z protokołem zgonu udajemy się do lekarza pierwszego kontaktu po kartę zgonu
Kartę zgonu musimy skopiować kilkakrotnie, ponieważ na pierwszej stronie podana jest przyczyna zgonu, która później przydaje się przy sprawach spadkowych, w bankach oraz innych instytucjach ubezpieczeniowych.
Z kartą zgonu, dowodem osobistym, paszportem, oraz książeczką wojskową udajemy się do Urzędu Stanu Cywilnego, na terenie tej gminy, w której nastąpił zgon
Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego, na podstawie w/w dokumentów wystawia trzy akty zgonu (wyrobienie aktów zgonu można też zlecić zakładowi pogrzebowemu).
Dopiero teraz możemy zająć się pochówkiem, czyli odwiedzamy Księdza z parafii zmarłego, oraz biuro cmentarza na którym planujemy zorganizowanie ceremonii pogrzebowej.
Do pochówku potrzebujemy kartę zgonu potwierdzoną przez USC (ta trafia do ewidencji cmentarza), oraz akt zgonu.
2. Gdy osoba umrze w szpitalu
Gdy bliski umiera w szpitalu, kolejno należy:
Udać się do działu statystyki w szpitalu aby odebrać kartę zgonu, wystawioną przez lekarza oraz kartę potwierdzenia odbioru zwłok;
Z kartą zgonu i dowodem osobistym osoby Zmarłej należy udać się do Urzędu Stanu Cywilnego w miejscowości, w której nastąpił zgon, po akty zgonu;
Z kartą potwierdzenia odbioru zwłok oraz odzieżą do ubioru Zmarłego należy udać się do prosektorium (na terenie szpitala).
W miarę możliwości jeszcze tego samego, względnie następnego dnia, należy udać się do Zakładu Pogrzebowego wraz z dokumentami i omówić wszelkie kwestie związane z ceremonią pogrzebową oraz jej przebiegiem.
3. W tragicznych okolicznościach (wypadek, przestępstwo)
Gdy zgon nastąpił w wyniku wypadku, samobójstwa lub gdy podejrzewane jest morderstwo, wezwane Pogotowie zawiadamia Policję, ta zaś zawiadamia Prokuraturę na terenie której miał miejsce zgon.
Zmarły trafia do Zakładu Medycyny Sądowej na sekcję zwłok, aby ustalić przyczynę zgonu.
Podczas sekcji musimy udać się do Prokuratury która była obecna na miejscu zgonu, po zezwolenie na wydanie ciała zmarłego po przeprowadzonej sekcji zwłok (bez tego dokumentu Zakład Medycyny Sądowej nie wyda nikomu ciała zmarłego).
W tym przypadku kartę zgonu dostaniemy w Zakładzie Medycyny Sądowej, z którą udajemy się do Urzędu Stanu Cywilnego po akt zgonu .
4. Przewożenie i sprowadzanie zwłok z obcego państwa
Niejednokrotnie w celu realizacji prawa pochowania zmarłego lub wykonania jego ostatniej woli co do miejsca pochówku, konieczne jest przemieszczenia jego zwłok na terenie państwa, czy też sprowadzenie ich zza granicy. Przewożenie zwłok jest dozwolone osobom uprawnionym do pochowania zmarłego, za pozwoleniem, w specjalnie do tego celu przeznaczonymi środkami przewozowymi.
Prawo do pochowania osoby zmarłej ma jej najbliższa pozostała rodzina, a mianowicie:
*pozostały małżonek(ka),
*krewni zstępni,
*krewni wstępni,
*krewni boczni do 4 stopnia pokrewieństwa,
*powinowaci w linii prostej do 1 stopnia.
Prawo pochowania zwłok osób wojskowych zmarłych w czynnej służbie wojskowej przysługuje właściwym organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych. Prawo pochowania zwłok osób zasłużonych wobec Państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym.
Prawo pochowania zwłok przysługuje również osobom, które do tego dobrowolnie się zobowiążą.
Przewożenie zwłok i szczątków w granicach państwa może być dokonywane bez uzyskania zezwolenia na odległość nie więcej niż 60 kilometrów, a na obszarze gmin, na których terenie nastąpił zgon, bez względu na odległość. Natomiast w obrębie państwa na odległość dalszą, przewożenie koleją, samolotami i statkami na wszelką odległość oraz wywożenie poza granice państwa może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia właściwego inspektora sanitarnego.
Sprowadzenie zwłok albo szczątków ludzkich z obcego państwa wymaga pozwolenia, które wydaje starosta właściwy dla miejsca, w którym zwłoki albo szczątki ludzkie mają być pochowane, w porozumieniu z państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym. Starosta występuje do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego z wnioskiem o wydanie, w drodze postanowienia, opinii dotyczącej ich sprowadzenia. Postanowienie państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje niezwłocznie.
Wydanie zezwoleń następuje na pisemny wniosek podmiotu uprawnionego do pochówku. Starosta wydaje stosowną decyzję administracyjną nie później niż w terminie 3 dni od dnia otrzymania wniosku.
Wniosek taki nie podlega opłacie i powinien zawierać następujące dane:
- nazwisko, imię lub imiona, adres zamieszkania wnioskodawcy,
- nazwisko, imię lub imiona, nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia, ostatnie miejsce
zamieszkania osoby zmarłej,
- datę i miejsce zgonu,
- miejsce, z którego zwłoki lub szczątki ludzkie zostaną przewiezione,
- miejsce pochówku,
- środek transportu, którym zostaną przewiezione zwłoki albo szczątki ludzkie,
- czasem wymagana jest również informacja o tym kto ponosi koszt pochówku, np. rodzina,
pracodawca (jako informacja dodatkowa),
oświadczenie podmiotu uprawnionego do pochowania zwłok albo szczątków ludzkich, czy zgon nastąpił na skutek choroby zakaźnej wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3a ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. W przypadku śmierci na skutek choroby zakaźnej, wymienionej w wykazie ustalanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia, zezwolenie na przewóz zwłok nie może być udzielone przed upływem dwóch lat od dnia zgonu. Wyjątki od tej zasady może stosować minister właściwy do spraw zdrowia, który może te uprawnienia przekazać wojewódzkim inspektorom sanitarnym.
W przypadku, gdy z wnioskiem występuje podmiot inny niż uprawniony członek rodziny - winien on dodatkowo dołączyć do wniosku dokument upoważniający go do załatwiania w imieniu uprawnionego wszelkich spraw formalno-prawnych, związanych z transportem zwłok lub szczątków ludzkich z obcego państwa.
Na sprowadzenie zwłok i szczątków, bądź popiołów powstałych w wyniku spopielenia zwłok (które przewozi się w urnie) z obcego państwa należy również uzyskać zezwolenie starosty właściwego dla miejsca, w którym zwłoki i szczątki mają być pochowane, działającego w porozumieniu z właściwym inspektorem sanitarnym. Przewóz spopielonych zwłok ludzkich może odbywać się dowolnym środkiem transportu, w sposób zapewniający poszanowanie dla tych zwłok.
39. Ekshumacja zwłok i szczątków
Ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana:
1) na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego
inspektora sanitarnego,
2) na zarządzenie prokuratora lub sądu,
3) na podstawie decyzji właściwego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel. (W tym przypadku zwłoki i szczątki powinny być pochowane na nowo w innym
miejscu.)
W przypadkach wywłaszczenia terenu cmentarnego koszt ekshumacji i przeniesienia ponosi nabywca terenu.
Zwłoki osób zmarłych na choroby zakaźne których wykaz ustala minister właściwy do spraw zdrowia, nie mogą być ekshumowane przed upływem 2 lat od dnia zgonu.
40. Przewóz zwłok
Zwłoki osób zmarłych lub zabitych w miejscach publicznych przewozi się przed ich pochowaniem, na wniosek właściwego organu, do zakładu medycyny sądowej, a w razie jego braku na obszarze powiatu – do najbliższego szpitala mającego prosektorium, celem ustalenia przyczyny zgonu. Organizowanie tego przewozu należy do zadań powiatu.
Przewożenie zwłok i szczątków w granicach Państwa na odległość nie więcej niż 60 kilometrów,
a na obszarze gmin, na których terenie nastąpił zgon, bez względu na odległość - może być dokonywane bez uzyskania zezwolenia.
Przewożenie zwłok i szczątków w obrębie Państwa na odległość dalszą, przewożenie koleją, samolotami i statkami na wszelką odległość oraz wywożenie poza granice Państwa może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia - właściwego inspektora sanitarnego.
Na sprowadzenie zwłok i szczątków z obcego państwa należy uzyskać zezwolenie starosty właściwego dla miejsca, w którym zwłoki i szczątki mają być pochowane, działającego w porozumieniu z właściwym inspektorem sanitarnym.
W przypadku śmierci na skutek choroby zakaźnej, wymienionej w wykazie ustalanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia, zezwolenie na przewóz zwłok nie może być udzielone przed upływem dwóch lat od dnia zgonu. Wyjątki od tej zasady mogą być czynione przez ministra właściwego do spraw zdrowia, który może te uprawnienia przekazać wojewódzkim inspektorom sanitarnym.
41. Groby
W grobach(ziemny, murowany, rodzinny, katakumby) można dokować pochówku zwłok lub szczątków. Przez zwłoki rozumie się martwe ciało, natomiast na szczątki mogą się składać popioły, otrzymane z kremacji, pozostałości zwłok (np. kości), części ciała ludzkiego. Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem lat 20. Po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. Powyższe przepisy nie obowiązują w przypadku pochowania zwłok w grobach murowanych, przeznaczonych do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby.
Dozwolone są umowy, przedłużające termin, przed upływem którego nie wolno użyć grobu do ponownego pochowania. Niezależnie od powyższych przepisów jest wzbronione użycie do ponownego pochowania grobów,
mających wartość pamiątek historycznych albo wartość artystyczną.
42. Praktyki religijne.
Praktyki religijne:
* Cotygodniowe niedzielne nabożeństwa Kościoła składające się ze wspólnego śpiewania pieśni, społecznej modlitwy, głoszenia Słowa Bożego itp.
* Przyjmowanie raz w miesiącu przez wszystkich wiernych Wieczerzy Pańskiej (Komunii) pod obiema postaciami - chleba i wina - jako symboli ciała i krwi Jezusa Chrystusa.
* Udzielanie chrztów (w wodzie przez zanurzenie) dla odrodzonych duchowo, świadomie wierzących chrześcijan.
* Udzielanie błogosławieństwa dzieciom po narodzeniu, polegające na społecznej modlitwie wznoszonej do Boga przez duchownego i rodziców, w której powierza się dziecko, jego życie i rozwój Bożej opiece.
* Praktyki religijne ujmuje się w zasadzie w trzy cykle: praktyki jednorazowe - chrzest, bierzmowanie, ślub i pogrzeb, doroczne - spowiedź i komunia wielkanocna i tygodniowe - niedzielną Mszę świętą, nieszpory, posty.
Terminu „praktyki religijne” używa jednie ustawa z 17 maja 1989 r. w kontekście przepisów gwarantujących wytwarzanie, nabywanie i posiadanie przedmiotów potrzebnych do celów kultu i praktyk religijnych. Ustawa ani nie definiuje pojęcia praktyki religijne, ani też nie stawia go w opozycji do innych zachowań służących realizacji wolności religijnej. W Konstytucji RP, w EKPC oraz Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych zamiast określenia „praktyki religijne” używa się imiesłowu „praktykowanie”.
Różnice między pojęciem praktykowanie a praktyki religijne
- praktyki religijne nie muszą być uzewnętrzniane, w praktykowaniu owszem,
- w praktykowaniu motywacja może mieć nie tylko charakter religijny, ale także światopoglądowy., natomiast praktyki religijne są wyrazem respektu wobec zasad określonej religii (wyznania). Zatem te wskazania dotyczące określonego postępowania (zaniechania) mają charakter obiektywny, gdyż płyną z zewnątrz. Jedynie ich akceptacja ma charakter wewnętrzny.
- do praktyk religijnych nie zaliczymy wszystkich czynów podejmowanych z motywów religijnych, polegają one bowiem na wypełnianiu pewnych obrzędów uznanych formalnie w danej społeczności za obowiązkowe lub przynajmniej za wskazane. W takim rozumieniu pojęcie praktyki religijne rozumieć należy, jako pojęcie węższe od określenie „uzewnętrznianie”. Wykonywanie praktyk religijnych jest zatem działaniem polegającym na:
- uczestniczeniu w sprawowaniu kultu publicznego (udział w nabożeństwach, liturgii, obrzędach) ,
- sprawowaniu kultu prywatnego (modlitwa prywatna),
- podejmowaniu innych czynności nakazanych bądź zalecanych przez doktrynę danej wspólnoty religijnej (posty, pielgrzymki, umartwienia, jałmużna, spełnianie dobrych uczynków),
- dokonywanie czynności rytualnych (rytualne obmycia, spożywanie koszernych potraw).
43. Nauczanie religii skazanych.
Jednym z najważniejszych uprawnień osoby odbywającej karę pozbawienia wolności jest prawo do korzystania z wolności religijnej. Uprawnienie to gwarantuje Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej.
Prawo do wolności religijnej skazanych jako prawo konstytucyjne
Zgodnie z przepisem Konstytucji RP prawo do wolności religijnej skazanego obejmuje w szczególności:
* wykonywanie praktyk religijnych;
* bezpośrednie uczestnictwo w nabożeństwach odbywających się w zakładach karnych;
* śledzenie nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu;
* posiadanie niezbędnych materiałów (książek, pism i innych przedmiotów) niezbędnych do
* wykonywania praktyk religijnych;
* uczestniczenie w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii;
* umożliwieniu odbywania spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego.
Prawo do wolności religijnej skazanych w przepisach prawa karnego wykonawczego
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności z dnia 25 sierpnia 2003 r. (Dz.U. Nr 152, poz. 1493) w „porządku wewnętrznym zakładu karnego” ustala się w szczególności także dni, godziny i miejsce odprawiania nabożeństw, odbywania spotkań religijnych oraz nauczania religii. W praktyce działanie dyrektora zakładu karnego w tym zakresie wymagać będzie jego ścisłej współpracy z przedstawicielami „kościołów” oraz „innych związków wyznaniowych”.
Podkreślić należy, że nie ma jednolitego modelu realizowania przez skazanych omawianego powyżej prawa do wolności sumienia. Praktyka będzie zależała przede wszystkim od typu danego zakładu karnego. Zawsze jednak na administracji zakładu spoczywać będzie obowiązek stworzenia warunków, w których skazani będą mogli w jak najszerszym stopniu korzystać z przysługujących im wolności religijnych.
44. Skazani za przestępstwa popełnione z motywacji religijnej.
Art. 107 KK. Odbywanie kary przez skazanych za przestępstwo popełnione z motywacji politycznej, religijnej lub przekonań ideowych
§ 1. Skazani za przestępstwo popełnione z motywacji politycznej, religijnej lub przekonań ideowych odbywają karę w oddzieleniu od skazanych za inne przestępstwa; mają prawo do korzystania z własnej odzieży, bielizny i obuwia oraz nie podlegają obowiązkowi pracy.
§ 2. Z uprawnień, o których mowa w § 1, nie korzystają skazani za przestępstwa popełnione z użyciem przemocy.
45. Status kościołów w Państwach Członkowskich UE.
Traktat o funkcjonowaniu UE 2004
Art. 17. Status kościołów, stowarzyszeń lub wspólnot religijnych
1. Unia szanuje status przyznany na mocy prawa krajowego kościołom i stowarzyszeniom lub wspólnotom religijnym w Państwach Członkowskich i nie narusza tego statusu.
2. Unia szanuje również status organizacji światopoglądowych i niewyznaniowych przyznany im na mocy prawa krajowego.
3. Uznając tożsamość i szczególny wkład tych kościołów i organizacji, Unia prowadzi z nimi otwarty, przejrzysty i regularny dialog.
46. Obsadzanie urzędów kościelnych.
Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską
Art. 7. Obsadzanie urzędów kościelnych
1. Urzędy kościelne obsadza kompetentna władza kościelna zgodnie z przepisami prawa kanonicznego
2. Mianowanie i odwoływanie biskupów należy wyłącznie do Stolicy Apostolskiej.
3. Stolica Apostolska będzie mianować biskupami w Polsce duchownych, którzy są obywatelami
polskimi.
4. W odpowiednim czasie poprzedzającym ogłoszenie nominacji biskupa diecezjalnego Stolica
Apostolska poda jego nazwisko do poufnej wiadomości Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Dołożone
zostaną starania, aby to powiadomienie nastąpiło możliwie wcześnie.
47. Dni świąteczne
Na podstawie Konkordatu (Artykuł 9) dniami świątecznymi (związanymi z praktykami religijnymi) i zarazem wolnymi od pracy są:
1) 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (dzień Nowego Roku),
2) drugi dzień Wielkanocy,
3) dzień Bożego Ciała,
4) 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
5) 1 listopada - dzień Wszystkich Świętych,
6) 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
7) 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia.
Na mocy ustaw regulujących stosunek między Polską a innymi Kościołami członkom tych Kościołów przysługuje prawo zwolnienia od pracy i nauki:
- dla Ewangelików, Baptystów, Zielonoświątkowców – Wielki Piątek, Wniebowstąpienie Pańskie
-dla Luteranów – ponadto Święto Reformacji 31 X
- dla Zielonoświątkowców – drugi dzień Zielonych Świątków (pierwszy jest wolny dla wszystkich – tzw. Pięćdziesiątnica)
- Wyznawców Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego – każdy sabat, od zachodu słońca w piątek, do zachodu słońca w sobotę
- dla Mariawitów - 2 sierpnia, 23 sierpnia
48. Dni wolne od pracy
Dni wolne od pracy – określone kalendarzowo dni wolne od świadczenia pracy przez pracowników. Dni wolne od pracy mogą być wolne ustawowo, tj. na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących ustaw lub układów zbiorowych, lub wynikać z przyjętego u pracodawcy rozkładu czasu pracy. Pracodawca może ustanowić dodatkowe dni wolne od pracy, jeżeli z zachowaniem norm czasu pracy pracownicy odpracują wolne w inny dzień.
Pozostałe dni nieobecności w pracy (urlopy, choroby i inne usprawiedliwione niestawiennictwa w pracy oraz nieobecności zawinione przez pracownika) – są wolne od pracy tylko dla konkretnej osoby.
Od 2001 r. obowiązuje 40-godzinny (tj. 5-dniowy) tydzień pracy, przy którym pracodawca musi wyznaczyć dzień wolny od pracy (poza niedzielą), którym zazwyczaj jest sobota.
Na podstawie Ustawy o dniach wolnych od pracy z dn. 18 stycznia 1951 (z późniejszymi zmianami)
Art. 1. Dniami wolnymi od pracy są:
1) dni niżej wymienione:
a) 1 stycznia - Nowy Rok,
b) 6 stycznia - Święto Trzech Króli,
c) pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
d) drugi dzień Wielkiej Nocy,
e) 1 maja - Święto Państwowe,
f) 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja,
g) pierwszy dzień Zielonych Świątek,
h) dzień Bożego Ciała,
i) 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
j) 1 listopada - Wszystkich Świętych,
k) 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,
l) 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
m) 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia,
2) niedziele.
Art. 3 Wykonanie ustawy porucza się Prezesowi Rady Ministrów i wszystkim ministrom.
W Polsce pracodawca ma prawo ustalić dodatkowe dni wolne od pracy dla swoich pracowników w dowolnym wymiarze, chyba że obowiązują go sztywne normy czasu pracy (np. w urzędach). Musi jednak zachować zasadę równego traktowania w zatrudnieniu wszystkich pracowników i nie może przez to ich dyskryminować. Ustanowienie dodatkowego dnia wolnego od pracy wiąże się z koniecznością zachowania norm czasu pracy, tzn. dzień wolny należy odpracować.
Z wymiaru czasu pracy (liczby godzin do przepracowania) wynika liczba dni pracy. Ustala się ją dzieląc liczbę godzin do przepracowania przez 8 (dobową normę czasu pracy). Pozostałe dni powinny być dla pracownika dniami wolnymi od pracy.
Dniami wolnymi od pracy dla pracownika są:
- niedziele i święta, a w przypadkach dozwolonej pracy w te dni – dni udzielone w zamian za przepracowane niedziele i święta,
- dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy – dniem takim może być każdy dzień tygodnia poza niedzielą i świętem,
- dni rekompensujące pracownikowi przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy ponad 8 godzin – dni te mogą występować tylko w systemie równoważnego czasu pracy.
Niedziele i święta są co do zasady dniami wolnymi od pracy. Praca w te dni jest dozwolona jedynie na zasadzie wyjątku, tj.:
1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2) w ruchu ciągłym,
3) przy pracy zmianowej,
4) przy niezbędnych remontach,
5) w transporcie i w komunikacji,
6) w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7) przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8) w rolnictwie i hodowli,
9) przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
a) (uchylona),
b) zakładach świadczących usługi dla ludności,
c) gastronomii,
d) zakładach hotelarskich,
e) jednostkach gospodarki komunalnej,
f) zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
g) jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zapewniających całodobową opiekę,
h) zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
10) w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
W szczególny sposób regulowana jest praca w niedziele i święta w placówkach handlowych. W święta praca w takich placówkach jest niedozwolona (także, jeżeli święto przypada w niedzielę). Natomiast praca w niedziele jest dozwolona tylko przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.
Odpoczynek tygodniowy powinien przypadać w niedzielę. Niedziela obejmuje 24 kolejne godziny, poczynając od godziny 6.00 w tym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Jednakże w przypadkach dozwolonej pracy w niedzielę odpoczynek ten może przypadać w innym dniu niż niedziela.
Jeżeli u pracodawcy wykonywana jest praca w niedziele - pracownik powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to jednak pracownika zatrudnionego w systemie tzw. weekendowego czasu pracy, który charakteryzuje się stałym wykonywaniem pracy w niedziele.
Podstawa prawna: art. 1519, art. 1519a, art. 15110 i art. 15112 Kodeksu pracy
Pracodawca jest zobowiązany zagwarantować pracownikom, aby niedziele i święta były dla nich dniami wolnymi od pracy (art. 1519 kp). Listy świąt nie układa sam pracodawca. Zawiera ją art. 1 ustawy o dniach wolnych od pracy. Znajdują się na niej święta państwowe i kościelne – ale tylko katolickie. Oznacza to, że pracownicy wszystkich wyznań mają prawo do dni wolnych od pracy tu wymienionych, bez względu na to, kiedy faktycznie według ich obrządku religijnego przypadają dni świąteczne. I nie mogą domagać się od pracodawcy, by zamienił ustawowo wyznaczone dni wolne od pracy w święta katolickie na dni świąteczne z ich religii. To nie jest bowiem w jego kompetencjach. Takie uprawnienia ma tylko ustawodawca. A ten przewidział pewne rozwiązanie, by pogodzić możliwość pracy i swobodnego świętowania przez pracowników innych wyznań niż katolickie.
Wolne na wniosek pracownika
Osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii. Takie prawo daje im art. 42 ust. 1 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Możliwe jest także zastosowanie indywidualnego rozkładu czasu pracy, jeśli pracownik chce mieć wolne w określonym dniu każdego tygodnia.
Warunki i tryb zwolnienia
Zwolnienie od pracy w związku z obchodzeniem świąt w inne dni niż ustawowo wolne nie spowoduje, że pracownik innego wyznania będzie miał więcej wolnego od pracy niż pozostali pracownicy. On musi bowiem ten dzień odpracować. Jest to pierwszy z warunków udzielenia zwolnienia od pracy, jaki stawia art. 42 ust. 3 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.
Drugi warunek to brak prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.
Wynika z tego, że pracownik innego wyznania, pracując w dni ustawowo wolne, które nie są dla niego świąteczne, otrzyma normalne wynagrodzenie jak za każdy inny dzień pracy. Za dzień zwolnienia od pracy nie otrzyma wynagrodzenia, bo ono należy się tylko za pracę wykonaną, chyba że przepisy przewidują jego wypłatę za okresy nieświadczenia pracy (por. art. 80 kp).
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania nie wspomina nic o odpłatności za dzień zwolnienia od pracy, dlatego pracownik może je otrzymać, tylko jeśli przepisy wewnętrzne pracodawcy przewidują takie rozwiązanie lub pracodawca postąpi zgodnie z zasadą uprzywilejowania pracownika i wypłaci wynagrodzenie. Z kolei za dzień, w którym pracownik będzie odpracowywał zwolnienie od pracy, pracodawca powinien wypłacić mu normalne wynagrodzenie. Zwykle jest tak, że wynagrodzenie za miesiąc, w którym pracownik korzystał ze zwolnienia pozostaje bez zmian, ponieważ dzień odpracowania jest wyznaczany w tym samym miesiącu.
Tryb udzielania zwolnienia od pracy jest bardzo prosty. Pracownik składa wniosek w tej sprawie co najmniej 7 dni przed dniem zwolnienia. Natomiast pracodawca zawiadamia pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia (§ 1 ust. 1 rozporządzenia w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy).
49. Małżeństwo kanoniczne.
Małżeństwo kanoniczne to małżeństwo spełniające wymogi określone w kanonicznym porządku prawnym, czyli prawie Kościoła katolickiego. Pojmowane jest ono jako przymierze, poprzez które mężczyzna i kobieta tworzą wspólnotę całego życia skierowaną ze swej natury na istotne cele małżeństwa, tzn. dobro małżonków oraz dobro potomstwa (kan. 1055 § 1 KPK). Istotnymi przymiotami małżeństwa są: jedność i nierozerwalność (kan. 1056 KPK). Małżeństwo ważnie zawarte oraz dopełnione, tzn. takie, w którym małżonkowie podjęli w sposób ludzki akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa, charakteryzuje się absolutną nierozerwalnością. Oznacza to, iż nie może ono zostać rozwiązane przez władzę ludzką z jakiejkolwiek przyczyny, oprócz śmierci (kan. 1061 § 1, 1141 KPK).
Art. 10. Małżeństwo kanoniczne
1. Od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim, jeżeli:
(1) między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego,
(2) złożą oni przy zawieraniu małżeństwa zgodne oświadczenie woli dotyczące wywarcia takich skutków i
(3) zawarcie małżeństwa zostało wpisane w aktach stanu cywilnego na wniosek przekazany urzędowi stanu cywilnego w terminie pięciu dni od zawarcia małżeństwa; termin ten ulega przedłużeniu, jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej, do czasu ustania tej przyczyny.
2. Przygotowanie do zawarcia małżeństwa kanonicznego obejmuje pouczenie nupturientów o nierozerwalności małżeństwa kanonicznego oraz o przepisach prawa polskiego dotyczących skutków małżeństwa.
3. Orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym, należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej.
4. Orzekanie w sprawach małżeńskich w zakresie skutków określonych w prawie polskim należy do wyłącznej kompetencji sądów państwowych.
5. Kwestia powiadamiania o orzeczeniach wskazanych w ustępach 3 i 4 może być przedmiotem postępowania określonego w artykule 27.
6. Celem wprowadzenia w życie niniejszego artykułu dokonane zostaną konieczne zmiany w prawie polskim.
51. Skutki małżeństwa kanonicznego.
Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską
Art. 10. Małżeństwo kanoniczne
1. Od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim, jeżeli:
* między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego,
* złożą oni przy zawieraniu małżeństwa zgodne oświadczenie woli dotyczące wywarcia takich skutków i
* zawarcie małżeństwa zostało wpisane w aktach stanu cywilnego na wniosek przekazany urzędowi stanu cywilnego w terminie pięciu dni od zawarcia małżeństwa; termin ten ulega przedłużeniu, jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej, do czasu ustania tej przyczyny.
2. Przygotowanie do zawarcia małżeństwa kanonicznego obejmuje pouczenie nupturientów o nierozerwalności małżeństwa kanonicznego oraz o przepisach prawa polskiego dotyczących skutków małżeństwa.
3. Orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym, należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej.
4. Orzekanie w sprawach małżeńskich w zakresie skutków określonych w prawie polskim należy do wyłącznej kompetencji sądów państwowych.
5. Kwestia powiadamiania o orzeczeniach wskazanych w ustępach 3 i 4 może być przedmiotem postępowania określonego w artykule 27.
6. Celem wprowadzenia w życie niniejszego artykułu dokonane zostaną konieczne zmiany w prawie polskim.
52. Małżeństwo cywilne
Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym art. 1 par. 1 małżeństwo zostaje zawarte gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. W minionej epoce tj. PRL państwo ukształtowało pewien stereotyp „dwóch małżeństw”, a mianowicie; kościelnego i cywilnego, czyli najpierw był obligatoryjny ślub cywilny który wywierał skutki cywilnoprawne, w formie określonej przez państwo, a następnie tzw. Ślub kościelny, zgodny z przekonaniami religijnymi, w formie określonej przez prawo kanoniczne. Służyło to laicyzacji życia publicznego oraz ograniczaniu roli kościoła. Nie było zatem żadnego uzasadnienia, zmuszanie nupturientów do dublowania omawianej wyżej ceremonii, gdyż w istocie zawierane było jedno małżeństwo, pełniące równocześnie funkcję społeczną oraz kościelną. Zatem wprowadzenie formy wyznaniowej można uznać jako powrót do normalności.
53. Małżeństwo cywilne w formie wyznaniowej
Warunki zawarcie małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej określone zostały w art. 10 ust. 1 Konkordatu „Od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne wywiera takie same skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem cywilnym jeżeli…” Oznacza to, iż zawierając małżeństwo kanoniczne nie ma potrzeby powtarzania go na forum państwowym, jednak funktor jeżeli wskazuje na dodatkowe przesłanki jakie muszą zostać spełnione aby, było ono ważne i są to; -między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego, -nupturienci złożą przy zawierani małżeństwa zgodne oświadczenia woli dotyczące wywarcia takich skutków -zawarcie małżeństwa zostało wpisane w aktach stanu cywilnego na wniosek przekazany urzędowi stanu cywilnego w terminie 5 dni od zawarcia małżeństwa, termin ten podlega przedłużeniu jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej, do czasu ustania tej przyczyny.
W zasadzie powyższa norma nie jest możliwa wprost do zastosowania stąd państwo zobowiązało się do dokonania koniecznych zmian w prawie, w celu tym zostały zmienione takie ustawy jak Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, Kodeks Postępowania Cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego.
Uściślenie powyższych przesłanek znalazło wyraz w art. 1 par. 2 KRiO „§ 2. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.” Ponieważ co do interpretacji przesłanek zawarcie małżeństwa na gruncie art. 10 Konkordatu oraz art. 1 par 2 KRiO istnieją rozbieżności. Autorzy A. Mezglewski, H. Misztal i P. Stanisz, przyjęli że przesłankami koniecznymi do zawarcia małżeństwa są: odmienność płci, jednoczesna obecność, złożenie zgodnych oświadczeń, obecność osoby kompetentnej do przyjęcia oświadczeń, sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika USC.
54. Tryby zawarcia małżeństwa cywilnego
Istnieją dwa tryby zawarcia małżeństwa cywilnego. Pierwszy z nich polega na złożeniu przez nupturientów oświadczenia w obecności kierownika USC, że wstępują ze sobą w związek małżeński- art. 1 par. 1 KRiO. Drugi natomiast polega na złożeniu w obecności duchownego i spełnieniu następujących czynności (patrz. Pkt wyżej- przesłanki małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej). Oba sposoby są równorzędne w tym sensie, że osoby zawierające małżeństwo są stronami związku małżeńskiego oraz odnoszą się do nich (trybów zawarcia) te same przepisy dotyczące skutków prawnych.
55. Skutki cywilne małżeństwa.
Do ratyfikacji konkordatu w 1998 r. małżeństwo wyznaniowe zawierane przed duchownymi nie wywierało skutków cywilnych. W 1989 r. zniesiony został zakaz udzielania ślubów wyznaniowych przed zawarciem małżeństwa cywilnego. Uprawnienie do zawierania małżeństw wyznaniowych ze skutkami cywilnymi zostało przyznane Kościołowi Katolickiemu oraz kościołom i związkom wyznaniowym mającym indywidualną regulację ustawową, jeżeli wydane ustawy indywidualne przewidują takie uprawnienie. Nie wszystkie kościoły i związki wyznaniowe mające indywidualną regulację ustawową uzyskały takie uprawnienia. Nie uzyskały ich także kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru, które mają własne prawo małżeńskie. Przyjęta zasada swobodnego uznania przy nadawaniu przez władze państwowe tego uprawnienia narusza konstytucyjną zasadę równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych i równouprawnienia ich członków. (art. 25 ust.1 i art.32).
Osoby zamierzające zawrzeć przed duchownymi małżeństwo ze skutkami cywilnymi muszą uzyskać od kierownika urzędu stanu cywilnego, właściwego terytorialnie, ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby, zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawach nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci. Zaświadczenie to traci ważność po upływie trzech miesięcy od jego wydania. Zaświadczenie przedkładane jest duchownemu, przed którym zawarte ma być małżeństwo wyznaniowe, jeżeli nupturienci chcą, aby wywarło ono skutki cywilne. Bez zaświadczenia duchowny nie może przyjąć oświadczenia woli dotyczącego wywołania skutków cywilnych małżeństwa wyznaniowego.
W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu 1 ze stron oświadczenia o skutkach cywilnych mogą zostać złożone przed duchownym bez zaświadczenia.
Osobę duchownego, przed którym składa się oświadczenie woli o zawarciu małżeństwa cywilnego określa prawo kościoła lub związku wyznaniowego. Przed zawarciem małżeństwa informuje on nupturientów o treści podstawowych przepisów prawa dotyczących zawarcia małżeństwa i jego skutków.
Po złożeniu oświadczeń duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności podczas zawierania małżeństwa wyznaniowego. Zaświadczenie podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie, obecni przy składaniu tych oświadczeń. Oświadczenie to wraz z zaświadczeniem o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa cywilnego duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem 5 dni od zawarcia małżeństwa. Jeżeli zachowanie tego terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody. Wzory zaświadczeń określa Minister ds. wewnętrznych i administracji. Naruszenie przepisów prawa państwowego przez duchownego przy zawieraniu małżeństwa może być podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej. Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu, w którym do urzędu stanu cywilnego nadeszły dokumenty od duchownego. Kierownik stanu cywilnego odmawia sporządzenia aktu małżeństwa, jeżeli dokumenty doszły do urzędu po upływie 5 dni, co jest równoznaczne z uznaniem małżeństwa za nieistniejące. Do małżeństwa cywilnego zawartego przed duchownym zastosowanie mają przepisy KRiO dotyczące unieważnienia małżeństwa i jego rozwiązania przez rozwód- orzekanie w tych sprawach jest więc wyłączną kompetencją sądów. Unieważnienie/rozwiązanie małżeństwa wyznaniowego nie wywołuje skutków w prawie państwowym i odwrotnie- unieważnienie małżeństwa cywilnego lub jego rozwiązanie nie ma wpływu na istnienie małżeństwa wyznaniowego.
Zgodnie z art. 23 K.r.o. małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Poprzez zawarcie związku małżeńskiego zobowiązują się do: a) wspólnego pożycia; b) wzajemnej pomocy; c) współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Ponadto art. 24 K.r.o. stanowi o konieczności wspólnego rozstrzygania o istotnych sprawach rodziny. Jeżeli pomiędzy małżonkami brak jest porozumienia, każde z nich może się zwrócić o rozstrzygnięcie sporu do sądu.
Powinowactwo jest to więź prawna, jaka powstaje pomiędzy jednym małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Trwa ono mimo ustania małżeństwa.
Wyróżnia się prawa i obowiązki małżonków:
a) niemajątkowe
* wspólnego pożycia
*wzajemnej pomocy
*wierności
*współdziałania dla dobra rodziny
b) majątkowe
*przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny.
56. Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika.
Instytucja zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika została wprowadzona do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na zasadzie wyjątku. Zasadą jest, że oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński nupturienci składają osobiście.
Przesłanki zawarcia
Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 (tj. gdy, kobieta i mężczyzna zawierają związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego) zostało złożone przez pełnomocnika (art.6 KRO).
Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. Mocodawca składa wniosek o zezwolenie na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika do sądu. Po otrzymaniu zezwolenia sądu, małżeństwo może zostać zawarte przez pełnomocnika.
Ważne powody
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia „ważnych powodów”, ze względu na które sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika. Jednak Sędziowie Sądu Najwyższego w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna - zasada prawna z dnia 8 czerwca 1970 r., o sygn. akt. III CZP 27/70, w tezie stanowią, że:
„Za ważne powody w rozumieniu art. 6 par. 1 KRO należy uznać takie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od obowiązku jednoczesnego stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego dla założenia oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Żadna zatem z góry określona sytuacja osoby ubiegającej się o zezwolenie jej na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, w szczególności także fakt jej zamieszkiwania za granicą oraz związane z tym trudności przyjazdu do -przepisu.”
Wadliwe pełnomocnictwo
W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca (osoba, która udziela pełnomocnictwa), może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.
Niedopuszczalne jest zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika przez oboje przyszłych małżonków.
Ustawa obwarowuje dokonanie tej czynności koniecznością spełnienia szeregu przesłanek:
* przesłanki istnienia małżeństwa, których niezachowanie powoduje nie zawarcie małżeństwa:
1.odmienność płci
2.równoczesna obecność nupturientów, wyjątek z art.6-złozenie oświadczenia o wstąpieniu przez pełnomocnika w związek małżeński, co jest potrójnie ograniczone:
-występują ważne powody
-konieczne jest uzyskanie w tym celu zezwolenia sądu
-pełnomocnictwo powinno czynić zadość wymogom formalnym udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i powinno wymieniać osobę, z która małżeństwo ma być zawarte
3.zgodne oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński-oświadczenia nupturientów musza być zgodne
4.obecność osoby, przed którą można złożyć takie oświadczenie:
a) )kierownik USC
b) osoba duchowna od 1998r.
Przesłanki formalno-porządkowe, niezachowanie których nie wpływa na ważność zawartego małżeństwa:
1.właściwym miejscowo jest kierownik USC/osoba duchowna miejsca zamieszkania jednej ze stron, przed innym kierownikiem USC/osobą duchowną jest to możliwe z ważnych przyczyn albo w razie niebezpieczeństwa grożącemu bezpośrednio życiu
2.małzenstwo powinno być zawarte w lokalu urzędu USC/kościele, poza tylko z ważnych powodów np. w szpitalu
3.zawarcie małżeństwa musi poprzedzać złożenie odpowiednich dokumentów, jeżeli złożenie ich napotyka trudne do przezwyciężenia trudności sąd może zwolnić od obowiązku przedłożenia ich np. gdy dokument znajduje się za granicą
4.małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia złożenia przez nupturientów zapewnienia, że nie wiedza o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nich małżeństwa
5.małżeństwo może być zawarte uroczyście w obecności dwóch pełnoletnich świadków
6.musi być sporządzony akt małżeństwa
przeszkody małżeńskie ( impedinenta matrimonii), których istnienie wyłącza zawarcie małżeństwa:
1.wiek-ukończone 18 lat, z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny-art.10
2..ubezwłasnowolnienie całkowite-art.11-nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie (uchylenie ubezwłasnowolnienia względnie zmiana na częściowe niweluje przeszkodę)
3.choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy-art.12
4.bigamia-nie może zawrzeć małżeństwa osoba , która już pozostaje w związku małżeńskim-art.13
5.pokrewieństwo i powinowactwo-nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej-art.14 ( sąd z ważnych powodów może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi)
6.przysposobienie - art.15nie mogą zawrzeć małżeństwa przysposobiony i przysposabiający, gdyż przysposobienie jest równoznaczne z naturalnym stosunkiem rodzicielskim, obowiązuje bez względu czy jest to przysposobienie pełne czy niepełne
Podział przeszkód na:
a) nieusuwalne:
-pokrewieństwo
-ubezwłasnowolnienie całkowite
-bigamia
b) usuwalne:
-wiek
-choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
-powinowactwo
-zaręczyny: umowa mocą której kobieta i mężczyzna uzgadniają, że w przyszłości zawrą małżeństwo (można dochodzić odszkodowania za szkodę polegającą na wydatkach związanych z przygotowaniami do małżeństwa)
57. Program nauczania religii katolickiej.
Od wejścia w życie Konstytucji RP z '97 nauczanie religii normują przepisy Konstytucji, Konwencji Praw Dziecka, konkordatu, ustaw oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, a także porozumienia tego Ministra z władzami kościołów i związków wyznaniowych. Prawo podmiotowe do pobierania nauki religii przysługuje każdemu pełnoletniemu człowiekowi. Jeśli chodzi o dzieci, Konstytucja przyznaje rodzicom prawo do określenia kierunku wychowania religijnego dzieci - art.53 ust 4. Ogranicza to prawo jednak pod wpływem nakazów z Konwencji Praw Dziecka, nakazując im uwzględnić stopień dojrzałości dziecka a także jego wolność sumienia, wyznania i jego przekonania. Konstytucja nie nakłada na państwo obowiązku nauczania religii w szkołach publicznych, a konkordat przewiduje jedynie możliwość jej nauczania w art. 54 ust. 4. Uprawnienie do nauczania religii w szkole przyznaje Konstytucja wszystkim legalnie działającym kościołom i związkom wyznaniowym, a więc także wpisanym do rejestru. Z zasady równouprawnienia związków wyznaniowych wynika nakaz jednakowego ich traktowania. Nauczanie religii nie może powodować naruszenia wolności, sumienia i religii innych osób- zarówno uczniów, rodziców i nauczycieli. Religia i etyka w szkole nie mają charakteru przedmiotów alternatywnych, rodzice lub uczniowie mają prawo wybrać 1 z nich lub zrezygnować z obydwu. Nauczyciele szkół publicznych, aby zapewnić neutralność szkoły, nie powinni być informowani o wyznaniu czy światopoglądzie uczniów. O fakcie uczęszczania/nieuczęszczania na lekcje religii dyrektor, nauczyciel i duchowny nie mogą nikogo informować- naruszenie ustawy o ochr. danych osobowych.
Nauczanie religii odbywa się w grupach nie mniejszych niż 7 uczniów w klasie- wg. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych szkołach i przedszkolach. Nauczanie religii odbywa się wg. programów i podręczników opracowanych i zatwierdzanych przez władze właściwych kościołów i związków wyznaniowych. Programy i podręczniki są przedstawiane do wiadomości Ministrowi Edukacji, nie ma on jednak wpływu do ingerencji w ich treść. Nadzór pedagogiczny nad nauczaniem religii prowadzą dyrektor szkoły i pracownicy nadzoru pedagogicznego. MEN nie sprawuje kontroli, bo nauczanie religii nie jest obowiązkowe. Nauka religii odbywa się w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Ocena z religii jest zamieszczana na świadectwie szkolnym bez zaznaczania konkretnej religii. Nie ma ona wpływu na promocję ucznia do wyższej klasy. Wg. rozporządzenia Ministra EN ocena z religii może być wliczana do średniej- (stawia to w lepszej sytuacji uczniów katolickich).
Nauczyciele religii (katecheci) są zatrudniani wyłącznie na podstawie pisemnego skierowania wydanego przez władze właściwego kościoła lub związku wyznaniowego. Kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii określają władze właściwego kościoła lub związku wyznaniowego w porozumieniu z MEN. Zostały one określone w 2 porozumieniach: Konferencją Episkopatu Polski z 2000 r. i Polską Radą Ekumeniczną z 2001 r. W salach szkolnych może być umieszczany krzyż, może być także odmawiana modlitwa przed i po lekcjach. Nauczanie religii w szkołach zgodnie z Konstytucją nie może naruszać wolności sumienia i religii innych osób.
58. Opieka duszpasterska nad żołnierzami.
Art. 16. Opieka duszpasterska nad żołnierzami wyznania katolickiego w czynnej służbie wojskowej
1. Opiekę duszpasterską nad żołnierzami wyznania katolickiego w czynnej służbie wojskowej, w tym również zawodowej, sprawuje w ramach ordynariatu polowego Biskup Polowy zgodnie z prawem kanonicznym i statutem zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską w porozumieniu z kompetentnymi władzami Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Żołnierzom, o których mowa w ustępie 1, zapewnia się możliwość swobodnego uczestniczenia we Mszy św. w niedziele i święta, jeśli nie koliduje to z ważnymi obowiązkami służbowymi.
3. Kapłani i diakoni oraz członkowie instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego po złożeniu profesji wieczystej zostają przeniesieni do rezerwy. Alumnom wyższych seminariów duchownych, osobom po złożeniu ślubów czasowych oraz nowicjuszom odracza się służbę wojskową ze względu na odbywanie nauki.
4. Kapłani przeniesieni do rezerwy mogą być powołani do odbywania ćwiczeń wojskowych tylko w celu przeszkolenia do pełnienia funkcji kapelana wojskowego na wniosek właściwego przełożonego kościelnego.
5. W czasie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny władza kościelna skieruje dodatkowych kapłanów do pełnienia funkcji kapelanów wojskowych, a diakonów, alumnów wyższych seminariów duchownych oraz członków instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego - do służby sanitarnej lub służby w obronie cywilnej.
59. Praktyki i posługi religijne w zakładach penitencjarnych/wychowawczych/resocjalizacyjnych.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia warunki do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych osobom przebywającym w zakładach penitencjarnych, wychowawczych, resocjalizacyjnych oraz opieki zdrowotnej i społecznej, a także w innych zakładach i placówkach tego rodzaju.
2. Osobom, o których mowa w ustępie 1, zapewnia się w szczególności możliwość uczestniczenia we Mszy św. w niedziele i święta oraz w katechizacji i rekolekcjach, a także korzystania z indywidualnych posług religijnych w zgodzie z celami pobytu tych osób w zakładach wskazanych w ustępie 1.
3. Dla realizacji uprawnień osób, o których mowa w ustępie 1, biskup diecezjalny skieruje kapelanów, z którymi odpowiednia instytucja zawrze stosowną umowę.
Umowa konkordatowa podpisana między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską wskazuje także, że Polska ma obowiązek zapewnić odpowiednie warunki wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych osobom przebywającym w zakładach penitencjarnych, wychowawczych, resocjalizacyjnych oraz opieki zdrowotnej i społecznej. Pacjentom czy też więźniom pracownicy tych placówek powinni więc umożliwić uczestniczenie we mszy świętej w niedziele i święta oraz w katechizacji i rekolekcjach, a także korzystanie z indywidualnych posług religijnych.
W odniesieniu do innych wyznań kwestie te regulują poszczególne ustawy określające stosunek państwa do innych Kościołów i związków wyznaniowych. Ustawy te również zawierają gwarancje spełniania praktyk religijnych przez wiernych.
60 . Zbiórki publiczne na terenach kościelnych
Zbiórki publiczne na terenach kościelnych reguluje art. 57 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego.Dz.U.2013.1169 j.t.
USTAWA, z dnia 17 maja 1989 r.o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej(tekst jednolity) Dz.U.2013.1169 j.t.
Art. 57. 1. Kościelne osoby prawne mają prawo do zbierania ofiar na cele religijne, kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków zakonów.
2. Zbiórki wymienione w ust. 1 nie wymagają pozwolenia właściwego organu, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony.
Z art.57 ust. 1 ustawy wynika, że kościelne osoby prawne mają prawo do zbierania ofiar na cele religijne, kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków zakonów.
Zbiórki wymienione w ust. 1 nie wymagają pozwolenia właściwego organu, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony.
Analizując tę formę zauważamy, że :
* wymieniony katalog przedmiotowy (prawo do zbierania ofiar na określony w ustawie cel) mieści się w działalności statutowej naszego stowarzyszenia;
* zbiórki te są ograniczone do terenów „kościelnych” – kościoła i jego otoczenia, cmentarza, terenu będącego własnością kościoła (lub wspólnoty zakonnej);
* w pojęciu zwyczaju przyjętego i tradycyjnie ustalonego może się mieścić np. organizator (kościelna osoba prawna) przeprowadzający cykliczne zbiórki na cel charytatywny; zbiórki na cele społeczne w okolicach świąt Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu itp. Pojawia się tu uzasadnienie „podpadające” pod definicję ustawową (zwyczajowo przyjęty i sposób tradycyjnie ustalony).
Należy mieć na uwadze, że tego typu zbiórki (kwesty) wymagają uzgodnienia z hierarchią kościelną odpowiednią dla zakresu przedsięwzięcia (dla parafii proboszcz, szerszy zasięg terytorialny wymaga ustaleń na szczeblu diecezji).
Zbiórka ofiar (kwest, datków itp. nazw stosowanych w praktyce) jest wyjęta z pod ingerencji prawa świeckiego pod warunkiem przeznaczania ofiar na cele statutowe organizatora zbiorki. Dla organizacji kościelnych jest więc najłatwiejsza do zastosowania.
61,62, 63. Prawo do budowy obiektów sakralnych, obiektów kościelnych oraz budowy cmentarzy
Reguluje KONKORDAT między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 1998 r.)
Artykuł 24 Kościół ma prawo do budowy, rozbudowy i konserwacji obiektów sakralnych i kościelnych oraz cmentarzy - zgodnie z prawem polskim. O potrzebie budowy świątyni i o założeniu cmentarza decyduje biskup diecezjalny lub inny właściwy ordynariusz. Budowę obiektów sakralnych i kościelnych oraz założenie cmentarza inicjują właściwe władze kościelne po uzgodnieniu miejsca z kompetentnymi władzami i po uzyskaniu wymaganych decyzji administracyjnych.
Reguluje również USTAWA, z dnia 17 maja 1989 r.o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej(tekst jednolity) Dz.U.2013.1169 j.t.
Budownictwo sakralne i kościelne. Cmentarze
Art. 41. 1. Kościół w Polsce i jego osoby prawne mają prawo realizacji inwestycji sakralnych i kościelnych.
2. Inwestycją sakralną jest budowa, rozbudowa, odbudowa kościoła lub kaplicy, a także adaptacja innego budynku na cele sakralne.
3. Inwestycją kościelną jest inwestycja kościelnej osoby prawnej nie wymieniona w ust. 2.
4. Inwestycje sakralne i kościelne podlegają ogólnie obowiązującym przepisom o planowaniu przestrzennym i prawa budowlanego, a w odniesieniu do budynków zabytkowych - również przepisom o ochronie dóbr kultury.
Art. 42. 1. Plany zagospodarowania przestrzennego obejmują także inwestycje sakralne i kościelne oraz katolickie cmentarze wyznaniowe. Przeznaczenie terenu na te cele ustala się w tych planach na wniosek biskupa diecezjalnego lub wyższego przełożonego zakonnego.
2. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, a przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego na cele wskazane w ust. 1, będą oddawane w użytkowanie wieczyste albo podlegały sprzedaży kościelnym osobom prawnym na ich wniosek.
3. Grunty stanowiące własność jednostki samorządu terytorialnego przeznaczone na te cele mogą być sprzedawane za cenę ustaloną uchwałą odpowiedniej rady lub sejmiku tej jednostki.
4. Biskupi diecezjalni lub wyżsi przełożeni zakonni uzgadniają kolejność realizacji inwestycji sakralnych i kościelnych na okres narodowego planu społeczno-gospodarczego.
5. Szczegółowy tryb i zakres uzgadniania, o którym mowa w ust. 4, terminy uzgadniania oraz postępowania w przypadkach losowych określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw administracji publicznej w porozumieniu z Sekretariatem Konferencji Episkopatu Polski.
Art. 43. 1. Inwestycje sakralne i kościelne są finansowane ze środków własnych kościelnych osób prawnych.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do inwestycji mających na celu stworzenie warunków do działania duszpasterstwa wojskowego oraz duszpasterstwa specjalnego w zakładach państwowych.
3. Na odbudowę i utrzymanie dóbr kultury stanowiących własność kościelnych osób prawnych będą udzielane dotacje państwowe na podstawie odrębnych przepisów.
Art. 44. Nie pobiera się opłat za użytkowanie wieczyste gruntów oddanych pod zakłady charytatywno-opiekuńcze i punkty katechetyczne.
Art. 45. 1. Parafie mają prawo posiadania, zarządzania oraz zakładania i poszerzania cmentarzy grzebalnych.
2. Przepis ust. 1 ma również zastosowanie do zakonów lub ich domów w odniesieniu do wyodrębnionych cmentarzy zakonnych.
3. W miejscowościach, gdzie nie ma cmentarzy komunalnych, zarządy cmentarzy umożliwiają pochowanie na cmentarzach, o których mowa w ust. 1, na równych prawach także innych zmarłych.
4. Przepisy ust. 1-3 nie naruszają ogólnych przepisów o cmentarzach i chowaniu zmarłych, o planowaniu przestrzennym oraz o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
64. Osoba prawna kościoła katolickiego o zasięgu ogólnopolskim i jej organy
Reguluje ustawa Reguluje również USTAWA, z dnia 17 maja 1989 r.o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity) Dz.U.2013.1169 j.t.
Art. 6. 1. Osobą prawną Kościoła o zasięgu ogólnopolskim jest Konferencja Episkopatu Polski.
2. Organami Konferencji Episkopatu Polski są:
1) Prezydium Konferencji Episkopatu Polski;
2) Rada Główna Konferencji Episkopatu Polski;
3) Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski.
3. W sprawach majątkowych Konferencję Episkopatu Polski reprezentuje jej Prezydium. Do składania oświadczeń woli jest uprawniony każdy z jego członków.
Konferencja Episkopatu Polski – jest stałą instytucją, utworzoną przez Stolicę Apostolską, którą stanowią biskupi kanonicznie związani z terenem RP, pozostający w jedności z Biskupem Rzymskim i pod jego autorytetem wypełniający wspólnie pasterskie zadania wśród wiernych swojego terytorium dla pomnażania dobra przez posługę Kościoła, zwłaszcza przez formy apostolatu odpowiednio dostosowane do okoliczności czasu i miejsca, zgodnie z zasadami prawa powszechnego oraz normami Statutu.
- troszczy się o jedność działania biskupów, wspomaga ich w misji duszpasterskiej,
- wypełnia zadania według swoich kompetencji wynikających z norm prawa kanonicznego i innych decyzji Stolicy Apostolskiej,
- utrzymuje stałą łączność z innym Konferencjami Episkopatów,
- troszczy się o życie religijne i moralne katolików w kraju,
- roztacza duchowną opiekę nad Polakami poza jego granicami,
- podejmuje problemy społeczne,
- utrzymuje właściwe relacje między Kościołem i Państwem z zachowaniem kompetencji Stolicy Apostolskiej oraz z respektowaniem wzajemnej autonomii i niezależności.
65. Terytorialne jednostki organizacyjne kościoła katolickiego.
Ustawa o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej
Art. 7. 1. Osobami prawnymi są następujące terytorialne jednostki organizacyjne Kościoła:
1) metropolie;
2) archidiecezje;
3) diecezje;
4) administratury apostolskie;
5) parafie.
2. Osobami prawnymi są również:
1) kościoły rektoralne (rektoraty);
2) Caritas Polska;
3) Caritas diecezji;
4) Papieskie Dzieła Misyjne.
3. Organami osób prawnych wymienionych w ust. 1 i 2 są:
1) dla metropolii gnieźnieńskiej – metropolita gnieźnieński, Prymas Polski, dla innych metropolii – metropolita;
2) dla archidiecezji – arcybiskup archidiecezjalny lub administrator archidiecezji;
3) dla diecezji – biskup diecezjalny lub administrator diecezji;
4) dla administratury apostolskiej – administrator apostolski;
5) dla parafii – proboszcz lub administrator parafii;
6) dla kościoła rektoralnego – rektor;
7) dla Caritas Polskiej – dyrektor;
8) dla Caritas diecezji – dyrektor;
9) dla Papieskich Dzieł Misyjnych – dyrektor krajowy.
4. Ilekroć w ustawie używa się określenia „biskup diecezjalny”, rozumie się przez to organy osób prawnych wymienione
w ust. 3 pkt 2–4.
66. Personalne jednostki organizacyjne kościoła katolickiego
Art. 8 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP
1. Osobami prawnymi są następujące personalne jednostki organizacyjne Kościoła:
1) Ordynariat Polowy,
2) kapituły,
3) parafie personalne,
4) Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonnych Męskich,
5) Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonnych Żeńskich,
6) instytuty życia konsekrowanego (instytuty zakonne i instytuty świeckie) oraz stowarzyszenia życia apostolskiego; te instytuty i stowarzyszenia zwane są dalej "zakonami",
7) prowincje zakonów,
8) opactwa, klasztory niezależne, domy zakonne,
9) wyższe i niższe seminaria duchowne diecezjalne,
10) wyższe i niższe seminaria duchowne zakonne, jeżeli, w myśl przepisów danego zakonu, mają charakter samoistny.
67. Nabycie osobowości prawnej przez kościelne jednostki organizacyjne
Przez osobowość prawną jakiegoś bytu rozumie się zespół właściwości, dzięki którym może on uczestniczyć w obrocie prawnym jako podmiot uprawnień i obowiązków w stosunku do innych podmiotów w danym porządku prawnym, tzn. w porządku prawnym danego państwa bądź w porządku prawnym kościoła.
Warunkiem formalnym nabycia przez byt kościelny osobowości prawnej w porządku prawnym danego państwa jest uznanie (recognitio) przez państwo. Przez takie uznanie państwo nie konstytuuje kościoła ani jego jednostek organizacyjnych, gdyż istnieją one z woli swych wyznawców, na podstawie prawa naturalnego. Natomiast państwo manifestuje swą wolę poszanowania ich zdolności do występowania we własnej formie organizacyjnej jako podmiotów określonej kategorii praw i obowiązków w obrocie prawnym.
Uzyskanie osobowości prawnej przez określony związek religijny i jego jednostki organizacyjne jest uwarunkowane spełnieniem dwóch podstawowych wymogów:
1) istnieniem określonej wspólnoty religijnej bądź jej jednostki organizacyjnej, odpowiadającej potrzebom religijnym danej grupy społecznej, w sposób określony przez prawo wewnętrzne kościoła lub innego związku wyznaniowego
2) uznaniem osobowości prawnej tego bytu przez państwo, w trybie przewidzianym przez prawo stanowione przez władze państwowe.
Tryb uznawania przez państwo osobowości prawnej kościelnych jednostek organizacyjnych jest zróżnicowany. Biorąc pod uwagę brzmienie art. 4 ust. 2 konkordatu i art.5 -14 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego należy wyróżnić:
• generalną gwarancję uzyskania osobowości kościelnych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość kanoniczną
art. 4 ust.2 „Rzeczypospolita Polska uznaje również osobowość prawną wszystkich instytucji kościelnych terytorialnych i personalnych , które uzyskały taką osobowość na podstawie przepisów prawa kanonicznego [..]”. Z brzmienia tego przepisy wynika generalna gwarancja uznania przez państwo osobowości wszystkich instytucji kościelnych, które uzyskały osobowość w trybie przewidzianym w prawie kanonicznym.
• zasady dotyczące trybu uznawania takich jednostek które posiadają osobowość kanoniczną
Konkordat nie wypowiada się co do tego, w jakim trybie następuje uznanie przez państwo osobowości prawnej kościelnych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną na podstawie przepisów prawa kanonicznego. Odpowiedź tą można ustalić na podstawie przepisów ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego. Można stwierdzić na tej podstawie że istnieją cztery tryby uznania;
1) tryb ustawowy
2) tryb administracyjny w drodze powiadomienia kompetentnego organu władzy państwowej
3) w trybie rozporządzenia ministra kompetentnego w sprawach wyznaniowych
4) w trybie rejestracji sądowej
Ad 1) Na mocy ustawy o stosunku Państwa do Kościoła osobowość prawną posiadają osoby prawne, które wyliczone zostały w tej ustawie. Są to:
- Konferencja Episkopatu Polski (art. 6)
- kościelne instytucje naukowe; Katolicki Uniwersytet Lubelski, Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i cztery Wydziały Teologiczne; w Warszawie, we Wrocławiu, w Poznaniu i w Krakowie. (art. 9 ust. 1 pkt 1-6)
Ad 2) Inne kościelne osoby prawne o charakterze terytorialnym i personalnym wymienione w art. 7 – 8 ustawy, w celu uzyskania uznania osobowości cywilnoprawnej muszą spełnić wymóg powiadomienia odpowiedniego organu władzy administracji państwowej. Do tej kategorii osób ustawodawca zaliczył:
- kościelne osoby terytorialny (metropolie, archidiecezje, diecezje, administratury apostolskie, parafie) (art. 7)
- kościelne osoby personalne i inne jednostki organizacyjne (Caritas Polska, Caritas diecezjalna, Papieskie Dzieła Misyjne, Ordynariat Polowy, kapituły, parafie personalne, Konferencje Wyższych Przełożonych Zakonnych, instytuty życia konsekrowanego i stowarzyszenia życia apostolskiego, prowincje zakonne, wyższe i niższe seminaria duchowne diecezjalne i seminaria duchowne zakonne (art. 7 ust. 2, art. 8 ust. 1) W powyższym katalogu zostały pominięte prałatury personalne. Pominięcie nie było przypadkowe. Konkordat w art. 4 ust. 2 stanowi ogólną regułę iż państwo uznaje wszystkie kościelne osoby prawne. Z tego wynika iż także kościelne osoby prawne, które nie zostały enumeratywnie wymienione w art. 6 -9 wspomnianej ustawy z 1989 roku, mogą uzyskać osobowość prawną w porządku państwowym. Instrumentem za pośrednictwem którego następuje to uznanie, jest powiadomienie właściwego organu administracji państwowej przez organ władzy kościelnej. Art. 13 ust. 1 tej ustawy stanowi, że kościelne jednostki organizacyjne ; „[…] nabywają osobowość prawną z chwilą powiadomienia właściwego organu administracji państwowej o ich utworzeniu przez władzę kościelną, jeżeli ratyfikowane umowy nie stanowią inaczej”.
Ustawodawca również określa organy administracji państwowej, które są właściwe w sprawach dot. ustanowienia i działalności kościelnych osób prawnych. W zależności od zasięgu terytorialnego tych osób właściwy w stosunku do nich jest;
• Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji odnośnie do; metropolii, archidiecezji, diecezji, administratury apostolskiej, Caritas Polska i Caritas diecezji, Ordynariatu Polowego, instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego oraz prowincji zakonnych, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i innych kościelnych szkół wyższych. Obecnie kompetencje w tych sprawach w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych należą do Departamentu Wyznań
• w pozostałych przypadkach wojewoda (arrt. 13 ust. 2)
Powiadomienie to powinno zawierać:
1) nazwę kościelnej osoby prawnej,
2) jej siedzibę,
3) określenie granic terenu jej działania - w odniesieniu do osób o zasięgu terytorialnym.
Właściwa władza kościelna powiadamia niezwłocznie organ administracji państwowej wymieniony o:
- zmianach dotyczących nazwy i siedziby kościelnej osoby prawnej oraz o zmianie jej granic,
- połączeniu, podziale i zniesieniu kościelnej osoby prawnej.
Odpis powiadomienia, z umieszczonym na nim potwierdzeniem odbioru, jest dowodem uzyskania osobowości prawnej.
Ad 3 ) Uznanie osobowości w trybie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Mogą w ten sposób nabyć osobowość prawną jednostki które nie zostały enumeratywnie wyliczone w art. 6-9 tej ustawy. Rozporządzenie to jest publikowane w Dz.U.
Ad 4) Uznanie osobowości prawnej innych instytucji kościelnych w trybie rejestracji sądowej. Art 4 ust. 3 konkordatu stanowi : „ Inne instytucje kościelne mogą na wniosek władzy kościelnej uzyskać osobowość prawną na podstawie prawa polskiego”/ . Przez inne organizacje należy rozumieć takie jednostki organizacyjne, które posiadają osobowość prawną na podstawie prawa kanoniczego (np. stowarzyszenia wiernych), chcących uczestniczyć samodzielnie w obrocie prawnym. Wnioskodawcą w tej sprawie ma być kompetentny zarząd danej jednostki organizacyjnej. Prawo polskie przewiduje dla tych instytucji tryb rejestracji sądowej. W tym trybie mogą uzyskać osobowość prawną organizacje katolickie i fundacje kościelne.
68. Kult publiczny.
Art. 15. Organizowanie kultu publicznego i jego sprawowanie
1. Organizowanie kultu publicznego i jego sprawowanie podlega władzy kościelnej.
2. Publiczne sprawowanie kultu nie wymaga zawiadomienia, jeżeli odbywa się:
1) w kościołach, kaplicach, budynkach kościelnych i na gruntach kościelnych oraz w innych pomieszczeniach służących katechizacji lub organizacjom kościelnym,
2) w innych miejscach, z wyłączeniem dróg i placów publicznych oraz pomieszczeń użyteczności publicznej; publiczne sprawowanie kultu na drogach, placach publicznych oraz w pomieszczeniach użyteczności publicznej podlega uzgodnieniu z właściwym organem sprawującym zarząd lub upoważnionym do dysponowania nimi.
3. Religijne uroczystości pogrzebowe i nabożeństwa za zmarłych mogą być sprawowane na cmentarzach komunalnych przy zachowaniu obowiązujących przepisów porządkowych.
69, 70. Organizowanie pielgrzymek na drogach publicznych
Zarówno procesje jak i pielgrzymki reguluje ten sam artykuł z Ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej
Dz.U.2013.0.1169 t.j. - Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 16. Organizowanie imprez o charakterze religijnym na drogach publicznych
1. Organizowanie procesji, pielgrzymek lub innych imprez o charakterze religijnym na drogach publicznych wymaga uzgodnienia, w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, z właściwymi organami administracji rządowej lub samorządowej.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadkach konduktów pogrzebowych odbywających się stosownie do miejscowego zwyczaju. Jak również: Z organizacją zgromadzeń na drogach publicznych związane są szczególne uregulowania. Zawarto je w art. 65 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. — Prawo o ruchu drogowym. W myśl tej ustawy zawody sportowe, rajdy, wyścigi, zgromadzenia i inne imprezy, które powodują utrudnienia w ruchu lub wymagają korzystania z drogi w sposób szczególny, mogą się odbywać pod warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa i porządku podczas trwania imprezy oraz uzyskania stosownego zezwolenia na jej przeprowadzenie.
71. Punkty katechetyczne
Prawo do nauczania religii w szkole zarówno publicznej, jak i prywatnej Konstytucja (art. 53 ust. 4) przyznaje każdemu związkowi wyznaniowemu o uregulowanej sytuacji prawnej, czyli posiadającemu odrębną ustawę określającą jego stosunki z państwem albo wpisanemu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania uznaje prawo związków wyznaniowych do nauczania religii oraz wychowywania religijnego dzieci i młodzieży, zgodnie z wyborem dokonanym przez rodziców lub prawnych opiekunów. Nauczanie religii jest wewnętrzną sprawa związków wyznaniowych. Jest organizowane zgodnie z programem ustalonym przez władze związku wyznaniowego w punktach katechetycznych znajdujących się w kościołach, domach modlitw i innych pomieszczeniach udostępnionych na ten cel przez osobę uprawniona do dysponowania nimi (art. 20 ust. 1 i 2). W opinii zatem dyrektora Departamentu Wyznań MSWiA założenie punktu katechetycznego jako takiego należy do wyłącznej kompetencji związku wyznaniowego, nie jest wymagane powiadomienie Departamentu Wyznań o tym fakcie. Państwo nie ingeruje w tworzenie tego rodzaju placówek, mieści się ono w zakresie indywidualnej i kolektywnej wolności religii (wyznania) zagwarantowanej w art. 53 Konstytucji oraz w art. 2 i 19 ust. 2 pkt 10 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Na utworzenie i działalności punktu katechetycznego musi jednak wyrazić zgodę właściciel lokalu. Działalność tego rodzaju placówki powinna być ponadto zgodna z ogólnie obowiązującymi przepisami prawa, np. w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej. Zasadne jest także, aby prowadzący nauczanie religii w punkcie katechetycznym, jeżeli nauka pobierana jest przez osoby niepełnoletnie, dysponował pisemnymi oświadczeniami rodziców lub prawnych opiekunów dzieci, że uczęszczają one na zajęcia zgodnie z ich wyborem, aby ewentualnie zabezpieczyć się przed zarzutami naruszenia przepisów ustaw chroniących władzę rodzicielską. Jeżeli natomiast związek wyznaniowy pragnie, aby w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym nauczanie religii było organizowane przez organ prowadzący szkołę (przedszkole) publiczne/ą, czyli w praktyce przez samorząd terytorialny, to powinien porozumieć się w tym celu z właściwą gminą (względnie powiatem, czy województwem). Barierą praktyczną mogą okazać się koszty utrzymania danego punktu katechetycznego przez samorząd. Komórką administracyjną prowadzącą sprawy związane z punktami katechetycznymi jest Wydział Oświaty danego urzędu gminy (miasta), powiatu ewentualnie województwa. Jeżeli porozumienie zostanie zawarte, to nauczyciel prowadzący naukę w takim punkcie katechetycznym jest zatrudniany przez dyrektora szkoły lub przedszkola wskazanego przez organ prowadzący, wchodzi w skład rady pedagogicznej, nie przyjmuje jednak obowiązków wychowawcy klasy. Nauczyciel religii w punkcie katechetycznym ma obowiązek prowadzenia odrębnego dziennika zajęć zawierającego te same wpisy co dziennik szkolny. Tylko uczniowie pobierający naukę religii w punkcie katechetycznym zorganizowanym na podstawie porozumienia między danym związkiem wyznaniowym a organem prowadzącym szkołę czy przedszkole publiczne otrzymują ocenę z religii na świadectwie szkolnym, na podstawie zaświadczenia katechety. Ocena z religii, jako przedmiotu nieobowiązkowego, nie jest wliczana do średniej ocen na świadectwie szkolnym.
72. Zakładanie i prowadzenie wyższych seminariów duchownych
Reguluje ustawa; Dz.U.2005.231.1965 t.j. - Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo zakładać i prowadzić, według samodzielnie ustalonych programów, szkoły duchowne i seminaria duchowne.
2. W zakresie realizacji programu szkół ogólnokształcących i uzyskiwania świadectw dojrzałości szkoły duchowne wymienione w ust. 1 podlegają nadzorowi ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
3. Tworzenie i prowadzenie przez kościoły i inne związki wyznaniowe szkół wyższych, zasady udzielania im przez państwo pomocy finansowej oraz tryb i zakres uznawania stopni i tytułów naukowych nadawanych w tych szkołach regulują, na wniosek władz kościołów lub innych związków wyznaniowych, odrębne ustawy.
4. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo zakładać religijne instytuty naukowe i naukowo-dydaktyczne.
5. Status prawny wydziałów teologicznych na uniwersytetach państwowych regulują odrębne umowy pomiędzy ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego a władzami kościołów lub innych związków wyznaniowych.
1. Rzeczpospolita Polska gwarantuje Kościołowi Katolickiemu prawo do swobodnego zakładania i prowadzenia szkół wyższych, w tym uniwersytetów, odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych oraz instytutów naukowo-badawczych.
2. Status prawny szkół wyższych, o których mowa w ustępie 1, a także tryb i zakres uznawania przez Państwo kościelnych stopni i tytułów oraz status prawny wydziałów teologii katolickiej na uniwersytetach państwowych regulują umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną przez Stolicę Apostolską.
3. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i Katolicki Uniwersytet Lubelski są dotowane przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1.
73. Kapelani wojskowi
Kapelan duchownyw Kościelerzymskokatolickim, prawosławnym,greckokatolickim, anglikańskim i ewangelickim, spełniający funkcje liturgiczne przy kaplicy zakonnej, szpitalnej lub przydzielony przez władzę kościelną do obsługi duszpasterskiej pewnej grupy osób lub środowisk (np. kapelan wojskowy ) Kapelan – starszy kapelan – w Wojsku Polskim II RP tytuł duchownego wojskowego wyznania rzymsko- i greckokatolickiego, prawosławnego, ewangelicko-augsburskiego, ewangelicko-reformowanego, odpowiadający randze kapitana – kapitana marynarki(starszy kapelan – odpowiednio randze majora – komandora podporucznika).
Uwaga: nie należy mylić kapelana z kapelmistrzem.
74. Ordynariat polowy
Ordynariat polowy - jednostka administracyjna w Kościele katolickim i Cerkwi prawosławnej, odpowiadająca diecezji . Obejmuje żołnierzy i ich rodziny na terenie jednego kraju. Na czele ordynariatu stoi biskup polowy. Posługują w nim kapelani wojskowi. Aktualny status katolickich ordynariatów polowych został określony przez Jana Pawła II w konstytucji apostolskiej Spirituali Militum Curae.
Ordynariat Polowy Wojska Polskiego – biskupstwo polowe (diecezja wojskowa)Kościoła katolickiego w Polsce obejmujące cały kraj oraz tereny polskich kontyngentów wojskowych ustanowione 5 lutego 1919 przez papieża Benedykta XV jako Polowa Kuria Biskupia. Ordynariat pełni posługę kapłańską pośród żołnierzy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Kapłani OP WP posiadają stopnie wojskowe. Najniższym stopniem kapłanów jest podporucznik, najwyższym – generał dywizji. Biskup Józef Guzdek jest pierwszym w historii biskupem polowym Wojska Polskiego, który nie posiada stopnia wojskowego
struktura: Parafie należą do 8 dekanatów:
* Dekanat Wojsk Lądowych
* Dekanat Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych
* Dekanat Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia
* Dekanat Sił Powietrznych
* Dekanat Marynarki Wojennej
* Dekanat Wojsk Specjalnych
* Dekanat Żandarmerii Wojskowej
* Dekanat Duszpasterstwa Wojskowego Kościoła Greckokatolickiego
75. Generalny Dziekan Wojska Polskiego.
Do czasu powołania Ordynariatu Polowego, duszpasterstwem wojskowym kieruje Generalny Dziekan Wojska Polskiego, jako naczelny kapelan wojskowy. Jego organem wykonawczym jest Generalny Dziekanat Wojska Polskiego.
Generalnego Dziekana Wojska Polskiego, po uprzednim uzgodnieniu jego kandydatury z Konferencją Episkopatu Polski, powołuje spośród kapelanów wojskowych Minister Obrony Narodowej. Biskup diecezjalny udziela Generalnemu Dziekanowi Wojska Polskiego jurysdykcji kościelnej.
Generalny Dziekan Wojska Polskiego przestaje pełnić swoje funkcje z chwilą:
* zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej,
* przyjęcia jego prośby o rezygnację przez Ministra Obrony Narodowej lub władzę kościelną,
* odwołania go ze stanowiska przez Ministra Obrony Narodowej lub władzę kościelną.
76. Duszpasterstwo specjalne.
Działalność społeczna kościołów i zw. wyznaniowych odnośnie pewnej węższej grupy społecznej np. duszpasterstwo akademickie, małżeństwo, trzeźwości, więzienne, prawników, rolników itp.
Praktyki religijne w szpitalach, sanatoriach, prewentoriach, zakładach wychowawczych i opiekuńczych:
* Dzieciom i młodzieży przebywającym w zakładach wychowawczych i opiekuńczych, jak również w sanatoriach, prewentoriach i szpitalach, zapewnia się prawo wykonywania praktyk religijnych, korzystania z posług religijnych i katechizacji, z zachowaniem wzajemnej tolerancji. W szczególności zapewnia się im możliwość udziału we Mszy św. w niedziele i święta oraz w rekolekcjach.
* Dzieciom i młodzieży przebywającym na krajowych koloniach i obozach organizowanych przez instytucje państwowe zapewnia się prawo do wykonywania praktyk religijnych, w szczególności do udziału we Mszy św. w niedziele i święta.
Praktyki religijne w zakładach leczniczych i zamkniętych zakładach pomocy społecznej:
* Osobom przebywającym w zakładach leczniczych oraz zamkniętych zakładach pomocy społecznej zapewnia się prawo wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych.
* W celu realizacji uprawnień, kierownicy właściwych zakładów państwowych zatrudnią kapelanów skierowanych przez biskupa diecezjalnego.
* W celu umożliwienia udziału zainteresowanych chorych i podopiecznych we Mszy św. i w innych zbiorowych praktykach religijnych, kierownicy właściwych zakładów państwowych przeznaczą odpowiednie pomieszczenia na kaplice, a w wyjątkowych wypadkach udostępnią do tego celu inne pomieszczenia.
Praktyki religijne w aresztach, zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich:
* Osoby tymczasowo aresztowane mogą wykonywać praktyki religijne i uczestniczyć we Mszy św. transmitowanej przez środki masowego przekazywania oraz, za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostają, korzystać z indywidualnej posługi religijnej.
* Osobom skazanym zapewnia się możliwość wykonywania praktyk religijnych, korzystania z posług religijnych oraz uczestniczenia we Mszy św. odprawianej w niedziele i święta w odpowiednio przystosowanym pomieszczeniu w zakładzie, w którym przebywają. Osobom, które nie mogą uczestniczyć we Mszy św. odprawianej na terenie zakładu, należy zapewnić możność wysłuchania Mszy św. transmitowanej przez środki masowego przekazywania.
* Nieletnim przebywającym w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich zapewnia się możliwość wykonywania praktyk religijnych, korzystania z katechizacji i posług religijnych, uczestniczenia we Mszy św. w niedziele i święta. Nieletnim, którzy nie mogą uczestniczyć we Mszy św., należy zapewnić możność wysłuchania Mszy św. transmitowanej przez środki masowego przekazywania.
77. Organizacje kościelne.
Organizacje kościelne tworzone są swobodnie przez wskazane w ustawie władze kościelne (proboszcz, rektor kościoła, przełożony zakonu za zezwoleniem władzy kościelnej ) i maja na celu w szczególności działalności na rzecz kształtowania formacji religijnej, kultu publicznego i nauki katolickiej. Organizacje kościelne mogą uzyskać osobowość prawna. Podlegają one władzą kościelnym, które kontrolują ich działalność. Nie maj do nich zastosowania ustawy o stowarzyszeniach. Nie podlegają tez przepisom ustawy o zgromadzeniach, z wyjątkiem zebrań organizowanych na drogach i placach publicznych oraz w budynkach użyteczności publicznej.
78. Działalność charytatywno – opiekuńcza kościoła katolickiego.
Osoby prawne Kościoła mają prawo do prowadzenia właściwej dla każdej z nich działalności charytatywno - opiekuńczej.
Do prowadzenia działalności władze kościelne są uprawnione również do powołania:
- Caritas Polskiej - jako instytucji o zasięgu krajowym,
- Caritas diecezji - dla poszczególnych diecezji.
- Caritas Polską powołuje, nadaje jej statut i nadzoruje Konferencja Episkopatu Polski.
- Caritas diecezji powołuje, nadaje jej statut i nadzoruje biskup diecezjalny.
Działalność charytatywno – opiekuńczą mogą prowadzić organizacje kościelne oraz zakonnych w zakresie określonym w ich statutach lub odpowiednich aktach wewnętrznych.
Działalność charytatywno-opiekuńcza Kościoła obejmuje w szczególności:
* prowadzenie zakładów dla sierot, starców, osób upośledzonych fizycznie lub umysłowo oraz innych kategorii osób potrzebujących opieki,
* prowadzenie szpitali i innych zakładów leczniczych oraz aptek
* organizowanie pomocy w zakresie ochrony macierzyństwa,
* organizowanie pomocy sierotom, osobom dotkniętym klęskami żywiołowymi i epidemiami, ofiarom wojennym, znajdującym się w trudnym położeniu materialnym lub zdrowotnym rodzinom i osobom, w tym pozbawionym wolności,
* prowadzenie żłobków, ochronek, burs i schronisk,
* udzielanie pomocy w zapewnianiu wypoczynku dzieciom i młodzieży znajdującym się w potrzebie,
* przekazywanie za granicę pomocy ofiarom klęsk żywiołowych i osobom znajdującym się w szczególnej potrzebie.
79. Inwestycja sakralna. 80. Inwestycja kościelna
Sprawy inwestycji sakralnych i kościelnych normuje ustawa o Stosunku Państwa do Kościoła katolickiego. Podaje ona inwestycje sakralne ogólnie obowiązującym przepisom o planowaniu przestrzennym i prawa budowlanego, a w odniesieniu do budynków zabytkowych – przepisom o ochronie dóbr kultury. Określa sposób realizacji, tych inwestycji, uczestnictwo władz kościelnych w ustalaniu planów zagospodarowania przestrzennego, wskazuje zasady finansowania, oddawania gruntów państwowych lub komunalnych na te cele. Inwestycją sakralną jest budowa, rozbudowa, odbudowa kościoła lub kaplicy, a także adaptacja innego budynku na cele sakralne. Inwestycją kościelną jest inwestycja kościelnej osoby prawnej nie wymieniona powyżej.
81. Majątek i przychody kościelnych osób prawnych
1. Majątek i przychody kościelnych osób prawnych podlegają ogólnym przepisom podatkowym z wyjątkami określonymi w ust. 2-6.
2. Kościelne osoby prawne są zwolnione od opodatkowania z tytułu przychodów ze swojej działalności niegospodarczej. W tym zakresie osoby te nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji wymaganej przez przepisy o zobowiązaniach podatkowych.
3. Dochody z działalności gospodarczej kościelnych osób prawnych oraz spółek, których udziałowcami są wyłącznie te osoby, są zwolnione od opodatkowania w części, w jakiej zostały przeznaczone w roku podatkowym lub w roku po nim następującym na cele kultowe, oświatowo-wychowawcze, naukowe, kulturalne, działalność charytatywno-opiekuńczą, punkty katechetyczne, konserwację zabytków oraz na inwestycje sakralne, o których mowa w art. 41 inwestycje sakralne i kościelne, ust. 2, i te inwestycje kościelne, o których mowa w art. 41 inwestycje sakralne i kościelne, ust. 3, których przedmiotem są punkty katechetyczne i zakłady charytatywno-opiekuńcze, jak również remonty tych obiektów.
4. Kościelne osoby prawne są zwolnione od opodatkowania i od świadczeń na fundusz gminny i fundusz miejski, od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego na cele niemieszkalne, z wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej.
82. Przychody kościelnych osób prawnych.
W obrocie nieruchomościami między kościelnymi osobami prawnymi nie stosuje się prawa pierwokupu na rzecz Skarbu Państwa. Przy nabywaniu nieruchomości lub ich części przez kościelne osoby prawne od osób trzecich prawo pierwokupu może być stosowane jedynie w przypadkach, gdy inwestor państwowy lub spółdzielczy uzyskał wcześniej decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej na tej nieruchomości lub części tej nieruchomości.
83. Prawo pierwokupu w obrocie nieruchomościami miedzy kościelnymi osobami prawnymi.
1. W obrocie nieruchomościami między kościelnymi osobami prawnymi nie stosuje się prawa pierwokupu na rzecz Skarbu Państwa.
2. Przy nabywaniu nieruchomości lub ich części przez kościelne osoby prawne od osób trzecich prawo pierwokupu może być stosowane jedynie w przypadkach, gdy inwestor państwowy lub spółdzielczy uzyskał wcześniej decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej na tej nieruchomości lub części tej nieruchomości.
84. Darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą.
Darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńców podatkiem dochodowym i podatkiem wyrównawczym, jeżeli kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz - w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny - sprawozdanie o przeznaczeniu jej na tę działalność. W odniesieniu do darowizn na inne cele mają zastosowanie ogólne przepisy podatkowe.
85. Fundacje kościelnych osób prawnych.
1. Kościelne osoby prawne mogą zakładać fundacje. Do fundacji tych stosuje się ogólnie obowiązujące przepisy o fundacjach, ze zmianami wynikającymi z przepisów ust. 2-5.
2. Niezależnie od nadzoru państwowego, nadzór nad działalnością fundacji sprawuje kościelna osoba prawna, będąca fundatorem lub wskazana w statucie fundacji.
3. W razie stwierdzonych nieprawidłowości w zarządzaniu fundacją, właściwy organ państwowy zwraca się do kościelnej osoby prawnej, sprawującej nadzór nad fundacją, wyznaczając termin nie krótszy niż trzy miesiące na spowodowanie usunięcia nieprawidłowości. Po bezskutecznym upływie tego terminu można zastosować środki oznaczone w przepisach o fundacjach.
4. W razie konieczności poddania fundacji zarządowi przymusowemu w myśl przepisów o fundacjach, zarząd ten będzie sprawowała kościelna osoba prawna wyznaczona przez Prezydium Konferencji Episkopatu Polski.
5. Jeżeli statut fundacji nie stanowi inaczej, w razie jej likwidacji:
1) do jej majątku znajdującego się w kraju stosuje się odpowiednio przepis art. 59 przejście majątku zniesionej kościelnej osoby prawnej.
2) o przeznaczeniu jej majątku znajdującego się za granicą zadecyduje Konferencja Episkopatu Polski lub wyższy przełożony zakonny.
86. Postępowanie regulacyjne
Na wniosek kościelnych osób prawnych wszczyna się postępowanie regulacyjne, w przedmiocie przywrócenia im własności upaństwowionych nieruchomości lub ich części:
- nie pozostających we władaniu kościelnych osób prawnych nieruchomości, (chyba że pozostają one w dniu wejścia w życie ustawy we władaniu innych kościołów i związków wyznaniowych);
- przejętych w toku wykonywania ustawy o dobrach martwej ręki, jeżeli nie wydzielono z nich należnych w myśl tej ustawy gospodarstw rolnych proboszczów;
- które należały do zakonów bezhabitowych i stowarzyszeń kościelnych;
- mienia fundacji kościelnych;
- przejętych po 1948 r. w trybie egzekucji zaległości podatkowych;
- wywłaszczonych, jeżeli odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość nie zostało wypłacone lub nie zostało podjęte;
- przejętych we władanie państwowych jednostek organizacyjnych bez tytułu prawnego, bez względu na późniejsze ustawodawstwo konwalidujące te przejęcia.
Przedmiotem postępowania regulacyjnego może być również przekazanie własności nieruchomości lub ich części:
- w celu przywrócenia w nich sprawowania kultu religijnego lub działalności kościelnych osób prawnych;
- których stan prawny nie jest ustalony, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie prawa osób trzecich.
87. Sposoby nabywania osobowości prawnej poprzez kościelne osoby prawne:
- tryb ustawowy – Kościelne jednostki organizacyjne rodzajowo i indywidualnie wymienione w ustawach kościelnych mogą nabyć osobowość prawną na podstawie tych ustaw ( z wyłączeniem ustawy katolickiej);
- tryb administracyjny w drodze powiadomienia kompetentnego organu władzy państwowej;
- tryb rozporządzenia ministra kompetentnego w sprawach wyznaniowych;
- tryb rejestracji sądowej;
88. Postępowanie likwidacyjne wyznaniowej osoby prawnej:
1. Kościół lub inny związek wyznaniowy zarządza likwidację wyznaniowej osoby prawnej i wyznacza likwidatora, zawiadamiając jednocześnie Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz określa przeznaczenie majątku pozostałego po zakończeniu likwidacji.
2. Likwidator dokonuje czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji. Podaje również do publicznej wiadomości informację o wszczęciu postępowania likwidacyjnego (np. ogłoszenie w prasie) oraz kieruje pismo do kościoła lub innego związku wyznaniowego o zakończeniu postępowania likwidacyjnego.
3. Jeżeli statut kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej, majątek po zakończeniu owego postępowania likwidacyjnego może być przeznaczony wyłącznie na cele charytatywno-opiekuńcze.
89. Organy osób prawnych Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego.
- dla Kościoła jako całości – Zjazd Kościoła, Rada Kościoła, Zarząd Kościoła i Przewodniczący Kościoła;
- dla diecezji – przewodniczący diecezji;
- dla Seminarium – rektor;
- dla osób prawnych – dyrektor.
90. Organy osób prawnych Polskiego Autokefalicznego kościoła Prawosławnego.
- dla Kościoła jako całości – Sobór Lokalny, Święty Sobór Biskupów, Prawosławny Metropolita Warszawski i Całej Polski zwany „Metropolitą”;
- dla diecezji – biskup diecezjalny;
- dla Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego – Prawosławny Ordynariusz Wojskowy;
- dla parafii – proboszcz;
- dla klasztoru – przełożony (przełożona);
- dla prawosławnego seminarium duchownego – rektor;
- dla szkół ikonografii i śpiewu cerkiewnego – dyrektorzy;
- dla Prawosławnego Metropolitarnego Ośrodka Miłosierdzia – dyrektor;
- dla prawosławnego diecezjalnego ośrodka miłosierdzia – dyrektor;
- dla Bractwa Młodzieży Prawosławnej – przewodniczący;
- dla bractwa cerkiewnego – przewodniczący;
91.Organy osób prawnych kościoła chrześcijan baptystów
USTAWA z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów
w Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 5.
1. Strukturę i organizację Kościoła określa Prawo Wewnętrzne.
2. Osobowość prawną posiadają:
1) Kościół jako całość,
2) okręgi Kościoła,
3) zbory Kościoła,
4) seminaria i szkoły teologiczne Kościoła.
3. Organami osób prawnych wymienionych w ust. 2 są:
1) dla Kościoła – Krajowa Konferencja Kościoła, Rada Kościoła i Prezydium Rady Kościoła,
2) dla okręgu Kościoła – Rada Okręgu,
3) dla zboru Kościoła – Rada Zboru,
4) dla seminarium i szkoły teologicznej – Rektor.
4. Do składania oświadczeń woli w imieniu osób prawnych wymienionych w ust. 2 pkt 2 i 3 są uprawnieni działający łącznie dwaj członkowie:
1) Rady Okręgu Kościoła, w tym Przewodniczący Rady Okręgu lub jego zastępca,
2) Rady Zboru Kościoła, w tym Przewodniczący Rady Zboru lub jego zastępca.
5. W sprawach majątkowych Kościół reprezentuje Rada Kościoła. Do składania oświadczeń woli w imieniu Kościoła są uprawnieni dwaj członkowie Prezydium Rady Kościoła działający łącznie.
6. Zmiana nazwy grup osób prawnych lub poszczególnych osób prawnych, wymienionych
w ust. 2 pkt 2–4, może być dokonana przepisami wewnątrzkościelnymi.
Zmiany te, na wniosek Rady Kościoła, ogłasza Minister – Szef Urzędu Rady Ministrów w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
Art. 6.
Inne jednostki organizacyjne Kościoła mogą, na wniosek Rady Kościoła, uzyskać osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra – Szefa Urzędu Rady Ministrów.
Art. 7.
1. Kościół samodzielnie tworzy, przekształca i znosi jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną.
2. O faktach wymienionych w ust. 1 władza kościelna powiadamia niezwłocznie właściwy organ administracji rządowej:
1) w odniesieniu do osób wymienionych w art. 5 ust. 2 pkt 2 oraz jednostek, które otrzymały osobowość prawną w drodze rozporządzenia, o którym mowa w art. 6 – Ministra – Szefa Urzędu Rady Ministrów,
2) w odniesieniu do osób wymienionych w art. 5 ust. 2 pkt 3 i 4 – wojewodę.
3. Nowo utworzone kościelne jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 2–4, nabywają osobowość prawną z chwilą pisemnego powiadomienia właściwego organu administracji rządowej. Odpis powiadomienia, z umieszczonym na nim potwierdzeniem odbioru, jest dowodem uzyskania osobowości prawnej.
4. Powiadomienie, o którym mowa w ust. 2 i 3, powinno zawierać nazwę i siedzibę kościelnej osoby prawnej, a w odniesieniu do okręgów i zborów – także ich zasięg terytorialny.
5. Odpowiednie powiadomienie następuje również w przypadku powołania lub odwołania osób będących organem lub sprawujących funkcję członka organu osoby prawnej, uprawnionych do składania w imieniu osób prawnych oświadczeń woli. Powiadomienie obejmuje imię i nazwisko, obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania.
Art. 8.
Wydawnictwa kościelne, zakłady wytwórcze, usługowe i handlowe, zakłady charytatywno-
opiekuńcze, szkoły, placówki oświatowo-wychowawcze oraz opiekuńczo - wychowawcze
nie posiadające osobowości prawnej działają w ramach kościelnych osób prawnych, które je powołały lub wskazanych uchwałą Rady Kościoła.
Art. 9.
Kościelna osoba prawna nie odpowiada za zobowiązania innej kościelnej osoby prawnej.
92. Organy osób prawnych kościoła ewangelickiego – augsburskiego
Art. 7.
1. Kościół jako całość oraz jego jednostki organizacyjne: diecezje, parafie i diakonaty posiadają osobowość prawną.
2. Inne jednostki organizacyjne Kościoła mogą, na wniosek Konsystorza, uzyskać osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra - Szefa Urzędu Rady Ministrów.
Art. 9.
Organami osób prawnych wymienionych w art. 7 są:
1. dla Kościoła jako całości - Synod Kościoła, Rada Synodalna, Konsystorz, Biskup Kościoła,
2. dla diecezji - Synod Diecezjalny, Rada Diecezjalna, Biskup Diecezjalny,
3. dla parafii - Zgromadzenie Parafialne, Rada Parafialna, Proboszcz,
4. dla diakonatu - Zarząd, Rada Sióstr, Rada Opiekuńcza.
Art. 10.
Kościelna osoba prawna nie odpowiada za zobowiązania innej kościelnej osoby prawnej.
Wypis z ustawy
93. Organy osób prawnych Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego
1) Kościół, jako całość- Rada Kościoła reprezentowana przez jej Prezydium,
2) parafie- rada parafialna reprezentowana przez pastora.
94. Organy osób prawnych Kościoła Ewangelicko-Reformowanego.
1) Kościół, jako całość- Prezes Konsystorza lub Biskup,
2) parafie- Prezes lub Wiceprezes Kolegium Kościelnego działający łącznie z proboszczem lub administratorem parafii.
95. Organy osób prawnych Kościoła Katolickiego Mariawitów.
1) Kościół, jako całość- organy: Kapituła Generalna, Rada Przełożonych, Arcybiskup lub Arcykapłanka; w sprawach majątkowych Kościół jest reprezentowany przez Arcybiskupa lub Arcykapłankę,
2) kustodie- kustosz lub kustoszka,
3) parafie- rada parafialna oraz proboszcz albo administrator parafii- kapłan lub kapłanka,
4) Zgromadzenie Kapłanów Mariawitów- minister generalny,
5) Zgromadzenie sióstr Mariawitek- przełożona generalna,
6) klasztory sióstr mariawitek- przełożona lub siostra starsza.
96. Organy osób prawnych Kościoła Polskokatolickiego.
1) Kościół, jako całość- Synod Ogólnopolski, Rada Synodalna i Zwierzchnik Kościoła, do składania oświadczeń woli w imieniu Kościoła uprawniona jest Rada Synodalna, działająca przez jej Przewodniczącego wspólnie z Sekretarzem lub Skarbnikiem,
2) diecezje- biskup ordynariusz lub administrator diecezji,
3) parafie- proboszcz lub administrator parafii,
4) seminaria duchowne- rektor,
5) zakony- przełożony lub przełożona.
97. Organy osób prawnych Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.
1) Kościół, jako całość- organy: Synod, Rada Kościoła, Biskup Naczelny, w sprawach majątkowych Kościół, jako całość jest reprezentowany przez Radę Kościoła, natomiast do składania oświadczeń woli są uprawnieni działający łącznie dwaj członkowie tej Rady, w tym jej Przewodniczący,
2) diecezje- biskup ordynariusz,
3) parafie- rada parafialna reprezentowana przez proboszcza lub administratora parafii,
4) zgromadzenia zakonne- przełożony lub przełożona,
5) seminaria duchowne- rektor.
98. Organy osób prawnych Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego.
1) Kościół, jako całość- Naczelna Rada Staroobrzędowców,
2) staroobrzędowe gminy wyznaniowe- Walne Zgromadzenie członków gminy oraz Rada Gminy.
99.Organy osób prawnych polskiego Kościoła Zielonoświątkowego:
1) dla Kościoła- Synod Kościoła-> Naczelna Rada Kościoła-> Prezydium Naczelnej Rady Kościoła-> Prezbiter Naczelny
2) dla okręgu - prezbiter okręgowy
3) dla Zboru-Pastor
4) dla seminarium i szkoły teologicznej-rektor
5) dla duszpasterstwa, misji, wydawnictwa - dyrektor
100.Organy osób prawnych Karaimskiego Związku Religijnego:
Zwierzchnia władza - Hachan Karaimski
102.Nuncjusz Apostolski -Przedstawiciel Stolicy Apostolskiej w Polsce czyli duchowny katolik, reprezentujący Watykan w Polsce. Przedstawiciel dyplomatyczny Papieża. Jego ranga odpowiada randze ambasadora
100. Organy osób prawnych Karaimskiego Związku Religijnego.
Art. 3. (1) Zwierzchnią władzą Karaimskiego Związku Religijnego jest Hachan Karaimski w Rzeczypospolitej Polskiej, który sprawuje naczelny zarząd spraw wyznania, nadzór nad całem duchowieństwem karaimskiem i pieczę nad potrzebami religijnemi Karaimów w Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 4. Hachan stoi na czele Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej i reprezentuje go wobec władz państwowych, wobec kościołów i innych związków religijnych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, tudzież wobec karaimskich związków religijnych zagranicznych, z któremi porozumiewa się bezpośrednio w sprawach religijnych.
Art. 5. W razie zawakowania stanowiska Hachana lub niemożności bezpośredniego sprawowania przezeń swych obowiązków, zastępuje go we wszystkich jego uprawnieniach Hazzan, któremu Hachan nadał godność Ułłu-Hazzana, a w razie braku Ułłu-Hazzana lub niemożności pełnienia przezeń funkcyj – Hazzan m. Nowe Troki.
Art. 11.
(1) Organem doradczym Hachana jest Karaimski Zarząd Duchowny z siedzibą w m. Nowe Troki, zwoływany przez Hachana, w miarę potrzeby, według jego uznania i obradujący pod jego przewodnictwem. Zarząd składa się z dwóch członków, mianowanych i odwoływanych przez Hachana spośród urzędujących Hazzanów.
(2) Nadzwyczajnym organem doradczym Hachana jest Wielki Karaimski Zarząd Duchowny, zwoływany w miarę potrzeby i według uznania Hachana, na tegoż zarządzenie do m. Nowe Troki i obradujący pod jego przewodnictwem. W skład Wielkiego Zarządu Duchownego wchodzą wszyscy urzędujący Hazzanowie i zaproszone przez Hachana osoby świeckie. O zwołaniu Wielkiego Zarządu Duchownego zawiadamia Hachan równocześnie właściwego wojewodę.
101. Organy osób prawnych Muzułmańskiego Związku Religijnego.
1. Organami MZR są:
a) Wszechpolski Kongres Muzułmańskiego Związku Religijnego,
b) Najwyższe Kolegium Muzułmańskiego Związku Religijnego,
c) Główna Komisja Rewizyjna Muzułmańskiego Związku Religijnego,
d) Ogólne Zebranie Członków Zwyczajnych Gminy,
e) Zarząd Gminy Muzułmańskiej,
f) Komisja Rewizyjna Gminy Muzułmańskiej.
2. Kadencja organów MZR trwa 5 lat.
3. Członkowie organów MZR mogą być wybierani ponownie na kolejną kadencję.
4. Organy MZR działają kolegialnie: uchwały, decyzje, postanowienia, zalecenia bądź stanowiska zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków, chyba że statut stanowi inaczej.
5. Uchwały, decyzje, postanowienia, zalecenia bądź stanowiska organów wyższego szczebla są wiążące dla organów niższych szczebli.
6. W wyborach organów MZR wszystkich szczebli obowiązuje tajność głosowania. W innych przypadkach decyzje podejmowane są jawnie, lecz zawsze zarządza się głosowanie tajne, jeśli takiego głosowania zażąda choćby jeden z obecnych uprawnionych do głosowania.
102. Nuncjusz Apostolski.
Nuncjusz apostolski (wł. nunzio apostolico) – legat papieski pełniący równocześnie stałą misję dyplomatyczną. Stały szef misji dyplomatycznej Stolicy Apostolskiejpierwszej klasy, a jednocześnie przedstawiciel dyplomatyczny papieża jako głowy Kościoła Rzymskokatolickiego w państwie, z którym Stolica Apostolska utrzymuje stosunki dyplomatyczne. Ranga nuncjusza odpowiada randze ambasadora, a w niektórych krajach, m.in. w Polsce, nuncjusz jest zwyczajowo dziekanem korpusu dyplomatycznego.
Zgodnie z prawem kanonicznym nuncjusz i jego siedziba (nuncjatura apostolska) wyjęci są spod władzy biskupów swojego poselstwa. Ponadto wolno nuncjuszowi sprawować funkcje liturgiczne we wszystkich kościołach poselstwa. Do zadań kanonicznych nuncjusza należy między innymi przedstawiane papieżowi kandydatów na biskupów oraz gromadzenie informacji na ich temat. W chwili wakansu Stolicy Apostolskiej przeciwnie do innych jej urzędów poselstwo nuncjusza nie wygasa.
Zwyczajowo nuncjusz apostolski jest arcybiskupem tytularnym. Najczęściej nowym nuncjuszom sakry udziela sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, rzadziej czyni to osobiście papież lub inny bardzo wysoki dostojnik watykański.
103. Polski Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie.
Artykuł 2 Konkordatu pomiędzy Stolica Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, podpisany w Warszawie w 1993 roku stwierdza, ze: W celu utrzymania i umacniania więzi pomiędzy Układającymi się Stronami oraz w celu wypełniania powierzonej każdemu z nich misji, Nuncjusz Apostolski rezyduje, jak dotychczas, w stolicy Polski, a polski Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny przy Stolicy Apostolskiej w Rzymie. Obecnie ambasadorem jest Piotr Nowina-Konopka. Ambasador – szef misji dyplomatycznej pierwszej klasy, reprezentujący państwo wysyłające wobec władz innego państwa lub organizacji międzynarodowej.
104. Katolicki Uniwersytet Lubelski.
1. Rzeczpospolita Polska gwarantuje Kościołowi Katolickiemu prawo do swobodnego zakładania i prowadzenia szkół wyższych, w tym uniwersytetów, odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych oraz instytutów naukowo-badawczych.
2. Status prawny szkół wyższych, o których mowa w ustępie 1, a także tryb i zakres uznawania przez Państwo kościelnych stopni i tytułów oraz status prawny wydziałów teologii katolickiej na uniwersytetach państwowych regulują umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną przez Stolicę Apostolską.
3. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i Katolicki Uniwersytet Lubelski są dotowane przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1. (chyba chodzi o to bo nic innego nie znalazłam )
105. Zobowiązania kościelnych osób prawnych
Wg ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2013 r. poz. 1169) art. 11 Kościelna osoba prawna nie odpowiada za zobowiązania innej kościelnej osoby prawnej.
106. Diecezja
Diecezja (pot. biskupstwo) – jednostka administracyjna w kościołach chrześcijańskich podległa biskupowi.
W prawie Kościoła rzymskokatolickiego jest określana jako podstawowa forma Kościoła partykularnego, w których istnieje i z których składa się jeden Kościół katolicki. Jest powierzona pieczy biskupa diecezjalnego, którego w zarządzaniu wspierają: kuria, synod, kapituła katedralna, konsultorzy, rada kapłańska i rada duszpasterska.
W Kościołach wschodnich odpowiednikiem diecezji jest eparchia.
Pierwotnie "diocese" (z grec. - "dioikesis") oznaczał zarządzanie domem, jednostką administracyjną lub sprawowanie zarządu w ogóle. Rzymianie używali go początkowo na oznaczenie terytorium będącego pod zarządem miasta ("civitas"). Teren taki znany był przede wszystkim pod nazwą "ager" lub "territorium", jednak we wschodnich prowincjach imperium nazywano go właśnie "dioecesis". Stąd też użycie słowa przyjęło się w słowniku chrześcijan, gdyż biskupi zwykle rezydowali w "civitas", a obszar przez nich zarządzany pokrywał się z obszarem rzymskiej "dioecesis". Diecezją określano też w Cesarstwie Rzymskim prowincje zarządzane przez legata, a później grupę prowincji, którą zarządzał wikariusz. Taką organizację administracji wprowadził Dioklecjan dzieląc imperium na 100 prowincji skupionych w 12 diecezjach
107. Parafia
Podstawowa jednostka struktury kościelnej, reprezentowana przez proboszczów lub administratorów parafii. wg kodeksu prawa kanonicznego kanon 515 par. 1 Parafia jest określoną wspólnotą wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi. kanon 539 Gdy parafia wakuje albo proboszcz, na skutek uwięzienia, zesłania, czy wygnania, niezdolności lub słabego zdrowia, lub innej przyczyny, nie może wypełniać pasterskiej posługi w parafii, biskup diecezjany winien jak najszybciej mianować administratora parafii, mianowicie kapłana, który by zastępował
proboszcza (...).
Parafia (z łac. parochia), probostwo – podstawowa jednostka organizacyjna Kościoła katolickiego i wielu innych wyznań chrześcijańskich. Według koncepcji teologicznych to przede wszystkim określona wspólnota wiernych. Zwierzchnikiem parafii jest proboszcz, któremu mogą pomagać inni księża wikariusze, orazkapelani czy rezydenci. Centralnym ośrodkiem życia parafii jest kościół parafialny (farny).
Według KPK tworzenie parafii należy do wyłącznej kompetencji biskupa diecezjalnego (kan. 515 § 2). Ten sam kodeks w kan.518 wyróżnia parafie terytorialne - leżące na określonym terytorium i personalne, do których należy grupa wiernych określona według obrządku, języka, narodowości, albo w inny sposób. Raz na 5 lat każda parafia powinna być zwizytowana przez biskupa diecezjalnego. Parafia powinna posiadać własną pieczęć oraz własny zbiór dokumentów (kan. 535).
108. Konkordat.
Umowa międzynarodowa zawierana między państwem, a Stolicą Apostolską, regulująca sprawy interesujące obie strony (pozycja Kościoła katolickiego w danym państwie, zapewnienie wolności nauczania religii i wypełniania swojej misji, kwestie własności, ważności małżeństw sakramentalnych, wpływu władz państwowych na obsadę stolic biskupich itp.). Ponadto nazwa konkordat używana jest również jako nazwa techniczna na oznaczenie jakiejkolwiek umowy dwustronnej pomiędzy władzą kościelną i państwową[1].
Nazwa pochodzi z języka łacińskiego, od concordare – zgadzać się. Historycznie używano również innych nazw na oznaczenie tego rodzaju umów: concordia,pactum, pax, concordata, conventio, modus vivendi.
Ze względu na zakres regulowanych spraw, konkordaty można podzielić na:
*konkordaty całościowe – określające podstawowe zasady relacji oraz regulujące szeroki zakres spraw interesujący państwo i Kościół
*konkordaty parcjalne – regulujące wybrane zagadnienia w stosunkach państwa i Kościoła
Konkordat, mimo że jest zawierany ze Stolicą Apostolską i dotyczy spraw katolików, najczęściej jest także podstawą do przyznania wyznawcom innych religii takich samych uprawnień jak te zapisane w konkordacie, np. małżeństwa kościelne wszystkich legalnych wyznań w Polsce są traktowane na równi z małżeństwami zawieranymi w urzędach stanu cywilnego, o ile przewidują to właściwe ustawy
W Polsce obecnie obowiązuje konkordat z 1993 roku.
109. Eutanazja.
Przyspieszenie lub niezapobieganie śmierci w celu skrócenia cierpień chorego człowieka. Czasami eutanazję określa się jako rodzaj zabójstwa. Można też ją zdefiniować jako działanie występujące zawsze za zgodą umierającej osoby. Od połowy XX w. eutanazja jest omawiana w kontekście nauki (zwłaszcza biotechnologii), moralności (bioetyka), prawa, polityki i religii.
Eutanazja jest dzielona na bierną określaną jako ortotanazja i czynną jako zabójstwo z litości. Eutanazją również mylnie bywała nazywana eksterminacja osób niepełnosprawnych przez nazistów podczas II wojny światowej (akcja T4).
Dopuszczalność eutanazji jest trudnym zagadnieniem etycznym. Ma ona zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Konflikt racji bierze się z różnych systemów wartości, jakimi kierują się obie strony sporu. Przeciwnicy eutanazji uważają życie za święty dar od Boga (głównie przeciwnicy eutanazji czynnej) albo uznają je za najwyższą wartość. Zwolennicy natomiast twierdzą, iż ważniejsze są uszanowanie woli chorego, uchronienie go od cierpień oraz jego prawo do zachowania godności w rozumieniu, jakie on przyjmuje.
110. Aborcja
Aborcja (łac. abortus – poronienie, wywołanie poronienia) – zamierzone i przedwczesne zakończenie ciąży w wyniku interwencji zewnętrznej, np. działań lekarskich. Przeważnie w efekcie dochodzi do śmierci zarodka lub płodu .
Obecnie, aborcja w polskim prawie jest dozwolona w trzech przypadkach.
* Pierwszym z nich jest ten, kiedy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety. Takie zagrożenie musi stwierdzić oczywiście lekarz, w dodatku inny niż ten, który dokonuje zabiegu. Aborcja musi być wówczas przeprowadzona w warunkach szpitalnych.
* Drugi przypadek dopuszcza dokonanie aborcji w wyniku dużego ryzyka związanego z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem płodu albo wystąpieniem zagrożenia nieuleczalną chorobą, zagrażającą jego życiu. W takim przypadku zabieg można wykonać do 21 tygodnia ciąży.
* Trzecia możliwość zezwala na zabieg wówczas, kiedy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, jak na przykład zgwałcenie, kazirodztwo, stosunki seksualne z osobą w wieku poniżej 15 lat. Przerwać ciążę można wtedy, gdy od jej początku nie upłynęło więcej, niż 12 tygodni. Jest to jedyny przypadek, który dopuszcza wykonanie zabiegu również w gabinecie prywatnym.
Co więcej, przepisy regulują również sytuację, w której lekarz nie zastosuje się do ustawy. Jeżeli przerwie on ciążę z naruszeniem przepisów, grozi mu kara pozbawienia wolności nawet do 3 lat. Kobieta natomiast nie jest karana ani w momencie, gdy podda się przerwaniu ciąży ani, gdy dokona tego sama.
111. Służba wojskowa
Zasadnicza służba wojskowa – w Polsce forma odbywania czynnej służby wojskowej. Została prawnie zawieszona 1 stycznia2010. Mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 18 lat, są ewidencjonowani za pomocą numeru PESEL w urzędach gmin. Rejestracje przeprowadzają wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci) miast. Rejestracja ta odbywa się bez udziału osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej. Natomiast mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 19 lat (podlegający kwalifikacji wojskowej), są zobowiązani stawić się do kwalifikacji wojskowej w określonym miejscu i terminie.
Stawienie się do kwalifikacji wojskowej obejmuje stawienie się przed wójtem lub burmistrzem (prezydentem) miasta, powiatową komisją lekarską oraz wojskowym komendantem uzupełnień. Po wyznaczeniu kategorii zdrowia wszyscy podlegający kwalifikacji wojskowej zostają automatycznie przenoszeni do rezerwy mobilizacyjnej. Obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej trwa do końca roku kalendarzowego, w którym poborowy kończy 24 lata.
Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn mężczyźni nie stawili się do kwalifikacji wojskowej do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 24 lata życia, są zobowiązani zgłosić się do WKU właściwego ze względu na miejsce zamieszkania w celu uregulowania stosunku do powszechnego obowiązku obrony. Obowiązek ten trwa do 60 roku życia.
Służbę zasadniczą odbywa się w zasadzie w jednym nieprzerwanym okresie. Można ją odbywać także nadterminowo przez okres od 1 do 7 lat na podstawie dobrowolnego zgłoszenia.
Do zasadniczej służby wojskowej należy zgłosić się ochotniczo, w innym przypadku poborowy zostaje przeniesiony do rezerwy. W celu odbycia służby wojskowej w tym trybie trzeba mieć ukończone 18 lat oraz kategorię zdrowia "A", która oznacza zdolność do służby wojskowej.
Ochotnicy podlegają powołaniu do służby w terminie uzgodnionym z wojskowym komendantem uzupełnień. Mają oni prawo wyboru miejsca pełnienia służby i rodzaju wojska, jeżeli tylko spełniają warunki wymagane do odbywania służby w wybranej przez siebie jednostce wojskowej.
Ostatni pobór do wojska odbył się w roku 2008, a ostatnie wcielenie do wojska w ramach tego poboru od 2 do 4 grudnia 2008. Później poborów nie było, ponieważ 9 stycznia 2009 r. Sejm dokonał nowelizacji odpowiedniej ustawy (obowiązuje od 11 lutego 2009 r.). Zwolnienie z zasadniczej służby wojskowej ostatnich poborowych odbyło się w sierpniu 2009 r
112. Klauzula sumienia
Odmowa wykonania obowiązku nałożonego zgodnie z prawem z powołaniem się na przekonania religijne lub moralne, określane jest jako klauzula sumienia.
W orzecznictwie konstytucyjnym współczesnych państw europejskich możliwość powołania się na klauzulę sumienia uważana jest za prawo o charakterze fundamentalnym.
W prawie polskim uregulowano prawo powołania się na klauzulę sumienia przez lekarzy i pomocniczy personel medyczny.
Zgodnie z ustawą zawodzie lekarza, lekarze mogą powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z zasadami, które przyjęli w sumieniu. Podobne prawo przysługuje pielęgniarkom i położnym.
W świetle tych przepisów osoby wykonujące zawód lekarza, pielęgniarki, czy położnej, mogą w szczególności odmówić uczestnictwa w zabiegu przerywania ciąży.
Powołanie się na klauzulę sumienia wymaga spełnienia kilku warunków:
1. osoba zamierzająca powstrzymać się od wykonania niezgodnego z sumieniem świadczenia zdrowotnego jest obowiązana do uprzedniego powiadomienia na piśmie odpowiedniego przełożonego.
2. lekarz zobowiązany jest do uzasadnienia i odnotowania tego faktu w dokumentacji medycznej.
3. powinien wskazać realne możliwości tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej.
Możliwość powołania się na klauzule sumienia dostaje ograniczeń w sytuacji, gdy zwłoka w udzieleniu świadczenia zdrowotnego powoduje niebezpieczeństwo powstania groźnych konsekwencji dla zdrowia lub życia pacjenta.
Korzystając z prawa do powstrzymania się od dokonania zabiegu sprzecznego z sumieniem lekarze nie mogą naruszać ciążącego na nich obowiązku udzielenia pomocy w każdym przypadku utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
113. Rozwód
Rozwód polega na ustaniu małżeństwa na skutek rozwiązania go przez sąd na wniosek, który może zgłosić każdy z małżonków. Sąd orzeknie rozwód, jeśli nastąpi trwały i zupełny rozkład pożycia ( ustanie więzi uczuciowych, gospodarczych i pożycia intymnego) oraz gdy nie występują tzw. negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu( np. jeśli w skutek ustania małżeństwa ucierpi dobro małoletnich dzieci małżonków)
114. Unieważnienie małżeństwa.
Unieważnienie małżeństwa – według polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżeństwo może być unieważnione konstytutywnym wyrokiem sądu. Dopóki nie stanie się on prawomocny, małżeństwo zawarte wbrew zakazowi istnieje i korzysta z pełnej ochrony prawnej. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.
Przyczyny unieważnienia małżeństwa można podzielić na trzy grupy:
Przeszkody małżeńskie
* wiek (mniej niż 18 lat)
* ubezwłasnowolnienie całkowite
* bigamia
* pokrewieństwo (w linii prostej oraz rodzeństwo)
* powinowactwo (w linii prostej)
Wady oświadczeń woli
* brak świadomości
* błąd co do tożsamości drugiej strony
* wpływ bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej na wyrażenie woli, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste (wymuszone małżeństwo)
Niedostatki pełnomocnictwa
Niedostatki pełnomocnictwa udzielonego do zawarcia małżeństwa:
* brak zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika
* pełnomocnictwo nieważne
* pełnomocnictwo skutecznie odwołane
115. Matrimonium non existens.
Mimo niejasności w tym względzie wynikającej z aktualnego brzmienia art.2 k.r.o. niezachowanie którejkolwiek ( a tym bardziej wszystkich) przesłanek konstytuujących małżeństwo, a określonych w art.1 k.r.o. trzeba przyjąć, że małżeństwo nie zostaje wówczas zawarte – MATRIMONIUM NON EXISTENS.
Natomiast sposób ustalenia, że małżeństwo nie istnieje zależy od okoliczności w szczególności od tego czy doszło w ogóle do ceremoniału zawarcia małżeństwa oraz od tego czy został sporządzony akt małżeństwa.
Jeżeli nie został sporządzony akt małżeństwa to brak jest w obrocie prawnym wyłącznego ( w świetle art.4 PrASC) dowodu, że małżeństwo zostało zawarte. Niezależnie zatem od tego ile przesłanek z art. 1 k.r.o. nie zostało spełnionych, nie ma żadnej potrzeby uruchamiania jakiegokolwiek formalnego postępowania sądowego w celu wskazania, że małżeństwo nie istnieje. Jeżeli natomiast został sporządzony akt małżeństwa to w celu obalenia jego mocy dowodowej wynikającej z art.4 PrASC - niezbędne jest przeprowadzenie postępowania sądowego, które może przybrać dwojaką postać:
-jeżeli w ogóle nie doszło do jakiegokolwiek ceremoniału zawierania małżeństwa, w takiej sytuacji sporządzony akt małżeństwa stwierdza zdarzenie niezgodnie z prawdą, zatem obalenie takiego aktu powinno nastąpić poprzez unieważnienie w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 33 w związku z art.30 pkt 1 PrASC;
-natomiast jeśli akt małżeństwa został sporządzony ponieważ odbyła się ceremonia zawarcia małżeństwa, a następnie okazało się, że co najmniej jedna z przesłanek konstytutywnych nie została zachowana – należy wystąpić do sądu z powództwem o stwierdzenie przez sąd nieistnienia małżeństwa.
116. Stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Stwierdzenie nieważności małżeństwa – instytucja prawa kanonicznego, polegająca na zbadaniu w trybie procesowym, czy małżeństwo zostało zawarte zgodnie z normami prawa kanonicznego. Prawo kanoniczne wyróżnia trzy grupy powodów przez które małżeństwo może zostać uznane za nieważnie zawarte:
* przeszkody zrywające,
* wady zgody małżeńskiej,
* wady formy zawarcia małżeństwa.
W przypadku uznania przez sąd kościelny, że małżeństwo jest obciążone jedna z wyżej wymienionych wad zaczyna być ono uważane za nieważne od samego początku. W efekcie wierny może zawrzeć nowe małżeństwo kościelne z inną osobą. Kodeks Prawa Kanonicznego stwierdza, że „małżeństwo mogą zawierać wszyscy, którym prawo tego nie zabrania”. Ograniczenia mogą pochodzić zarówno ze strony prawa Bożego (naturalnego i pozytywnego), jak i ze strony prawa ludzkiego, a więc także kanonicznego. W związku z tym pojawia się pojęcie przeszkody małżeńskiej. Przeszkodą, w szerokim znaczeniu, jest okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub ludzkiego nie pozwala zawrzeć małżeństwa ważnie lub godziwie. Okoliczność ta może dotyczyć nie tylko osoby, lecz także zgody małżeńskiej oraz formy zawarcia małżeństwa. Przeszkoda w ścisłym znaczeniu, to pewne określone cechy osobiste i okoliczności rzeczowe, które nie pozwalają osobom nimi obarczonym na ważne zawarcie małżeństwa, dotyczą one bezpośrednio danej osoby. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich dodaje, iż przeszkoda, choćby dotyczyła tylko jednej strony, czyni jednak małżeństwo nieważnym. Te przeszkody w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 r. nazwano zrywającymi. Kodeks Jana Pawła II z 1983 r. wymienia 12 takich przeszkód. Przeszkody małżeńskie podzielono na:
* publiczne
* tajne.
Z uwagi na pochodzenie wyróżnia się:
* przeszkody z prawa Bożego (impotencja, pokrewieństwo w pierwszym stopniu linii prostej, istniejący węzeł małżeński)
* z prawa kościelnego - będą nimi pozostałe przeszkody wymienione przez KPK.
Dzieli się też miedzy innymi przeszkody na:
* absolutne (zabraniają małżeństwa w sposób absolutny z kimkolwiek - istniejący węzeł małżeński lub święcenia)
* względne (nie pozwalają na małżeństwo jedynie z określonymi osobami - np. pokrewieństwo lub powinowactwo).
W prawie kanonicznym
W skardze powodowej do sądu kościelnego nie wnosimy o rozwód kościelny, unieważnienie ślubu kościelnego, czy unieważnienie małżeństwa, lecz o stwierdzenie nieważności małżeństwa
W czasie prowadzenia procesu trybunał kościelny stara się odpowiedzieć na pytanie „czy małżeństwo zostało zawarte nieważnie“ (zob. „Co należy wiedzieć o procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa”). Jeżeli mówimy, że małżeństwo jest nieważnie (w prawno kanonicznym rozumieniu tego sformułowania) oznacza to, że w od samego początku, już od złożenia przysięgi małżeńskiej dotknięte było ono pewną wadą określoną przepisami prawa. Często ze względu na pozorne podobieństwo do rozwodu cywilnego stwierdzenie nieważności małżeństwa określane jest jako rozwód kościelny. Jednakże jest to mylne wyobrażenie, gdyż w kanonicznym procesie małżeńskim, jak już wspomniano, staramy się dowieść, że małżeństwo było nieważne od samego początku. W procesie cywilnym co do zasady dowodzimy zaś, że nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego (zob. „Stwierdzenie nieważności małżeństwa to nie rozwód kościelny”).
Jeśli chodzi o małżonków różne są motywy starania się o orzeczenie nieważności. Wiele osób, gdy uzyska rozwód cywilny, stara się poukładać własne życie także na gruncie duchowym. Jeszcze inni mając za sobą nieudany związek, znajdują w końcu osobę, z którą chcą spędzić resztę życia, na przeszkodzie zaś stoi pozostawanie w sakramentalnym związku, który w swej ma charakter nierozerwalny.
Uzyskać stwierdzenie nieważności małżeństwa nie można jednak ot tak sobie. Konieczne jest oparcie skargi powodowej składanej do sądu na określonym tytule nieważności, który w naszej opinii jest najbardziej adekwatny do sytuacji będącej przyczyną rozpadu związku (zob. skarga o orzeczenie nieważności małżeństwa).
Prawno kanoniczne tytuły nieważności małżeństwa można podzielić na trzy grupy. W pierwszej kolejności należy wymienić tzw. przeszkody małżeńskie, od których nie uzyskano przewidzianej prawem dyspensy. Gdy zaistnieje taka przeszkoda, osoba, której ona dotyczy nie jest zdolna do zawarcia małżeństwa (np. jest za młoda lub pozostaje już w sakramentalnym związku małżeńskim).
W procesie nieważność możemy dowodzić także na podstawie wystąpienia tzw. wad zgody małżeńskiej. Składając przysięgę małżeńską musimy w sposób dobrowolny wyrazić wolę, że chcemy wstąpić w związek małżeński. Czasem jednak zdarzają się sytuację, że małżonek nie wyraża zgody na zawarcie małżeństwa bądź też wyraża ją w sposób wadliwy. Wtedy także można starać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Małżeństwo może zostać zawarte nieważnie także w przypadku niezachowania kanonicznej formy zawarcia małżeństwa. To w jaki sposób powinna przebiegać ceremonia zaślubin określone jest przepisami prawa. Jeżeli w tzw. formie kanoniczna zawierania małżeństwa wystąpiłyby określone braki, wtedy także można by starać się o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Podsumujmy więc to co zostało wyżej powiedziane, by przedstawić czytelnikowi w sposób jasny i czytelny tytuły nieważności. W skardze powodowej nie wnosimy o „rozwód kościelny”, czy „unieważnienie ślubu kościelnego” lub „unieważnienie małżeństwa” lecz o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
By udowodnić, że małżeństwo zostało zawarte nieważnie w skardze podajemy jeden lub kilka tytułów nieważności, które naszym zdaniem spowodowały, że sakramentalny węzeł małżeński nie powstał. Tytuły nieważności możemy podzielić na trzy grupy:
przeszkody małżeńskie
wady zgody małżeńskiej
brak zachowania kanonicznej formy małżeństwa
Należy zaznaczyć, że w praktyce procesowej sądów kościelnych najczęściej spotykane jest orzekanie stwierdzenia nieważności małżeństwa po udowodnieniu zaistnienia wady lub wad zgody małżeńskiej, choć oczywiście zdarzają się wyroki, w których udowodnione jest wystąpienie przeszkody małżeńskiej.
Wśród przeszkód małżeńskich, na których można oprzeć swoją skargę możemy wymienić:
* przeszkodę wieku,
* przeszkodę niemocy płciowej (impotencja),
* przeszkodę węzła małżeńskiego (bigamia),
* przeszkodę różności religii,
* przeszkodę święceń,
* przeszkodę profesji zakonnej,
* przeszkodę uprowadzenia,
* przeszkodę występku (zabicie współmałżonka w celu zawarcia nowego związku małżeńskiego),
* przeszkodę pokrewieństwa,
* przeszkodę powinowactwa,
* przeszkodę przyzwoitości publicznej,
* przeszkodę pokrewieństwa prawnego.
Wśród wad zgody małżeńskiej należy wymienić:
* brak wystarczającego używania rozumu,
* poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich,
* niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej,
* brak minimum wiedzy na temat małżeństwa,
* błąd co do osoby,
* błąd co do przymiotu osoby bezpośrednio i zasadniczo zamierzony,
* błąd co do natury małżeństwa,
* podstępne wprowadzenie w błąd,
* symulacja małżeństwa,
* przymus i bojaźń,
* małżeństwo warunkowe.
117. Ustanie małżeństwa.
Związek cywilny powstaje i ustaje niezależnie od trwania związku religijnego (i na odwrót). Jedynie wraz ze śmiercią wygasa ono w obu porządkach prawnych. Nic nie stoi na przeszkodzie aby małżeństwo cywilne zawarte w formie wyznaniowej wygasło na skutek rozwodu, czy unieważnienia. Trwać ono będzie jednak nadal w porządku wewnątrzkościelnym chyba, że przepisy stanowią inaczej. Stwierdzenie nieważności małżeństwa czy też jego unieważnienie przez rozwód dokonane zgodnie z prawem wewnętrznym związku wyznaniowego nie ma z kolei żadnych skutków w prawie państwowym.
118. Ochrona danych osobowych.
Kościół i inne związki wyznaniowe zobowiązane są do przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Fakt, że podmioty te korzystają w Polsce z niezależności, a przepisy prawa gwarantują im możliwość posługiwania się wewnętrznie ustalonym prawem ogranicza jednak zastosowanie w pewnych sferach ich działalności ogólnie obowiązujących zasad. Stąd też pewne wyjątkowe uregulowania dotyczące tych podmiotów. Np. art. 43 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych, przewiduje, że w odniesieniu do zbiorów danych członków kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych nie może wydawać decyzji administracyjnych i rozpatrywać skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych (art. 12 pkt 2), przeprowadzać czynności kontrolnych wskazanych w przepisach art. 14 pkt 1, pkt 3 – 5 oraz korzystać z kompetencji określonych w art. 15 – 18 tej ustawy. Z treści art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie danych osobowych wynika natomiast, że zbiory danych dotyczących osób należących do kościoła lub innego związku wyznaniowego, o uregulowanej sytuacji prawnej, przetwarzanych na potrzeby tego kościoła lub związku wyznaniowego nie podlegają zgłoszeniu do rejestracji u GIODO.
120. Kościół.
Kościół – w religii chrześcijańskiej budynek przeznaczony do celów rytualnych, sakralnych: odprawiania nabożeństw, sprawowania sakramentów, odmawiania modlitw itp.
119. Udostępnianie informacji.
Informacja publiczna według prawa polskiego jest to każda informacja o sprawach publicznych.
Prawo uzyskiwania informacji przysługuje każdemu jako prawo człowieka. Konstytucja RP posiada regulacje dotyczące uzyskiwania informacji publicznej w art. 61 służące realizacji przez obywateli najważniejszej zasady konstytucjonalizmu demokratycznego – suwerenności narodu określonej w art. 4. W orzecznictwie przyjmuje się, że informację publiczną stanowi każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje, a także inne podmioty, które tę władzę realizują lub gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa w zakresie tych kompetencji. Taki charakter ma również wiadomość niewytworzona przez podmioty publiczne lecz odnosząca się do tych podmiotów. Utrwalony jest również pogląd, że jest nią całość akt postępowania prowadzonego przez organ administracji publicznej – w tym zarówno dokumenty wytworzone, jak i posiadane przez organ w związku z konkretną sprawą, bez znaczenia czy dokument znajdujący się w aktach ma charakter „wewnętrzny”, czy „roboczy.
Dostęp do informacji jest prawem konstytucyjnym. Postępowanie w sprawie udzielenia informacji publicznej jest odformalizowane i uproszczone, a żądający informacji nie musi się wykazać jakimkolwiek interesem prawnym lub faktycznym, aby otrzymać informację, z wyjątkiem żądania informacji przetworzonej. Złożenie wniosku o udostępnienie informacji publicznej nie wszczyna postępowania administracyjnego, prowadzonego w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Organ może ograniczyć dostęp do żądanych informacji ze względu na prywatność osoby fizycznej ewentualnie na inną określoną w odrębnych ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa
121. Związek wyznaniowy.
Po pojęciem związku wyznaniowego w prawie polskim rozumieć należy wspólnotę religijną założoną w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadającą własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe. Jest to definicja zbudowana w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17.05.1989 r. „o gwarancjach wolności sumienia i wyznania”. Do kategorii związków wyznaniowych należą także grupy religijne posiadające specyficzne nazwy, np. „stowarzyszenie badaczy Pisma Świętego w Polsce”, „Zbór ewangeliczny- Syjon”.
Wśród związków wyznaniowych tradycyjnie wyróżnia się Kościoły. Nazwa kościół stosowana jest zazwyczaj przez te związki wyznaniowe, które opierają się na doktrynie chrześcijańskiej np. Kościół katolicki, polski autokefaliczny Kościół prawosławny, Kościół ewangelicko- augsburski, Kościół chrześcijan baptystów; zdarzają się jednak i takie grupy religijne, w których nazwie występuje słowo kościół, a które nie odwołują się do chrześcijaństwa, np. Polski Kościół słowiański, rodzinny Kościół polski. Wyróżnienie kościołów spośród innych związków wyznaniowych nie ma jednak żadnych konsekwencji prawnych. Nie istnieją bowiem unormowania, które poznawałyby kościołom uprawnienia, które nie SA przewidziane wobec innych związków wyznaniowych.
122. Proboszcz
W Kościele rzymskokatolickim osoba wyświęcona na kapłana , zwierzchnik parafii, w stopniu prezbitera . Podporządkowany biskupowi zarządzającemu diecezją, do której należy parafia. Kandydat na proboszcza musi potwierdzić swoją przydatność przez złożenie egzaminu przed własnym biskupem. Metodę i przedmiot egzaminu określa biskup. Mianowany na czas nieokreślony. Parafia może mieć tylko jednego proboszcza, może on wyznaczyć sobie jako pomocników –wikariusza, diakona , oraz radę parafialną.
Utrata urzędu proboszcza następuje:
* na podstawie decyzji biskupa o usunięciu z urzędu,
* z powodu zrzeczenia się urzędu przez proboszcza,
* w chwili wygaśnięcia kadencji, jeżeli proboszcz otrzymał urząd na podstawie prawa ją dopuszczającą,
* po ukończeniu przez proboszcza 75 roku życia i przejściu na emeryturę.
123. Kanonik
Kapłan uhonorowany tą godnością za szczególne zasługi dla Kościoła lokalnego, zobowiązany do sprawowania określonych obrzędów liturgicznych wraz z innymi kanonikami lub miejscowym biskupem. Kanonicy tworzą kapituły katedralne oraz kolegiackie.
Zasadniczo dzielą się na:
* kanoników gremialnych (inaczej rzeczywistych, czyli tytularnych)
* kanoników ponadliczbowych.
* kanoników honorowych.
124. Nupturient
W prawie rzymskim, stąd także w prawie kanonicznym oraz rodzinnym jest to osoba mająca zawrzeć związek małżeński.
Obowiązki nupturientów
a) przedłożenie kierownikowi USC wymaganych dokumentów
- dokumenty potwierdzające tożsamość
- odpisy skrócone aktów urodzenia (jeśli ten sam USC gdzie był zarejestrowany nie jest to konieczne)
W określonych wypadkach potrzebne jest zezwolenie na zawarcie małżeństwa:
- związanie przeszkodą małżeńską
- zawieranie przez pełnomocnika
Jeśli małżeństwo chce zawrzeć osoba bez obywatelstwa, musi dostarczyć dokumenty stwierdzające, że zgodnie z właściwym prawem można zawrzeć małżeństwo.
b) złożenie pisemnych zapewnień o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa cywilnego
c) złożenie oświadczeń w sprawie wyboru nazwisk
Dokonuje się na mocy oświadczenia woli zainteresowanych podmiotów. Jeżeli nie ma oświadczenia woli to EX LEGE nupturienci zachowują nazwiska a dziecko przejmuje nazwisko po ojcu.
125. Przestępstwa popełniane z pobudek religijnych
Zazwyczaj są następstwem fanatyzmu religijnego, który w skrajnych przypadkach nietolerancji może prowadzić do : wszelkich aktów dewastacji miejscu kultu religijnego , obrazy i publicznego znieważania osób o innym wyznaniu religijnym, zabójstw na tle religijnym (terroryści) , czy mordów rytualnych (sekty).
126. Fanatyzm religijny
Postawa oraz zjawisko społeczne polegające na ślepej i bezkrytycznej wierze w słuszność poglądów religijnych. Przejawem fanatyzmu jest skrajna nietolerancja wobec przedstawicieli odmiennych poglądów.
127 . Tajemnica
Dane lub informacje, których ujawnienie osobom nieuprawnionym jest zakazane ze względu na normy prawne lub inne normy społeczne. W Polsce katalog tajemnic chronionym prawem jest dość rozległy niektóre z nich to : wszelkiego rodzaju tajemnice zawodowe : lekarska , prokuratorska, bankowa , autorska , kontroli państwowej, pracodawcy, pocztowa oraz sporna tajemnica spowiedzi świętej .