Feminizm

Pojęcie płci kulturowej. Feministyczna teoria krytyczna.

Pojęcie płci kulturowej

Sex – płeć biologiczna, cechy związane z anatomią, fizjologią.

Gender – płeć społeczna, kulturowa, tłumaczony też jako ‘rodzaj’.

Gender (płeć kulturowa) – konstrukt społeczny; kryterium zróżnicowania i stratyfikacji społecznej; zestaw cech i zachowań nabywanych w procesie socjalizacji, narzucane wzory; uznawana za ważną zmienną wyjaśniającą w badaniach, podstawowy czynnik warunkujący stosunki społeczne.

Podział płci w społeczeństwie kształtuje doświadczenia i perspektywy każdej płci. System jest utrwalany przez pewne ideologie, rozpowszechnione teorie, socjalizację, uczenie się ról.

W jaki sposób następuje proces socjalizacji:

• zabawki

• ubrania

• szkoła

• podręczniki

• naśladowanie zachowań rodziców

• odmienne wychowywanie dziewczynek i chłopców

• zakazy/nakazy

• nagrody/kary

• bajki, mass media, seriale

• obserwowanie

• wiek niemowlęcia – różne komentowanie dziewczynek lub chłopców narodzonych np. jaki on silny, jaka ona delikatna, ładna

• grupa rówieśnicza

Feministyczna teoria krytyczna

Pole zainteresowania:

• Analiza stosunków płci

• Role płciowe w społeczeństwie nowoczesnym

• Konstrukcja i doświadczenie płci kulturowej (gender)

Cel:

• Próba wykazania, że w metodologii badań społecznych oraz w teorii socjologicznej dominuje perspektywa androcentryczna, a pomijane, ignorowane jest doświadczenie kobiet, inne w swej naturze od męskiego punktu widzenia.

• Chęć wzbudzenia i zachowania emancypacyjnego charakteru teorii (podobnie jak w marksizmie), tj. połączenia filozofii z polityką, sposobu rozumienia świata i próby jego zmiany.

Istnieje wiele prądów w feminizmie.

Podstawowe założenia:

• Płeć kulturowa odzwierciedla się w podstawowych formach podziałów wewnątrz społeczeństwa

• Społeczeństwo, jego struktura oraz instytucje są patriarchalne

• Zaniedbywanie kobiet i ich doświadczeń zubaża dyskurs publiczny, a tym samym pozbawia go alternatywnych perspektyw i innowacyjnych rozwiązań problemów społecznych

Cechy, które mieszczą się we wszystkich rodzajach feminizmu:

1. Uznanie, że nierówności nie wynikają z biologii, lecz z kultury,

2. Przekonanie że kobiece doświadczenia są tak samo ważne jak męskie,

3. Konieczność podjęcia działań mających na celu zniesienie nierówności płci.

Pierwsza krytyka:

1. Niedoreprezentacja kobiet jako podmiotów badania

2. Koncentracja na męskich obszarach doświadczenia społecznego

3. Siatka paradygmatów, pojęć, metod, teorii oddających specyfikę męskiego doświadczenia

4. Style życia mężczyzn jak normy i punkt odniesienia dla badania zjawisk społecznych

Badania surveyowe Ann Oakley nad gospodyniami domowymi w USA

Wniosek: dyskryminacja kobiet w społeczeństwie jest widoczna poprzez seksizm w socjologii, np. lekceważący stosunek do pracy domowej kobiet; zauważyła także że w badaniach np. nad dewiacją, danych na temat kobiet jest bardzo niewiele, a gdy już są, interpretowane są poprzez pryzmat zachowania maęskiego)

Uwagi Oakley co do pozycji kobiet w stratyfikacji społecznej:

1. Rodzina jako jednostka stratyfikacji

2. Status rodziny jest wyznaczany przez pozycję mężczyzny

3. Tylko wyjątkowo, pozycja kobiet nie jest zależna od pozycji mężczyzny (męża lub ojca)

Jean Lipman- Blumen

TEORIA: homospołeczna teoria ról związanych z płcią

cel: wyjaśnienie tradycyjnych barier w udziale kobiet w męskich sferach aktywności tj. polityce, wojsku czy sportach wielko ligowych i przypisanie ich do sfery prywatnej, domu.

Mężczyźni są socjalizowani w taki sposób, by przyciągać innych mężczyzn i szukać u nich wsparcia, podczas gdy kobiety, zmuszone stawać się obiektami seksualnymi, aby zaspokoić potrzeby reprodukcyjne i seksualne mężczyzn, muszą szukać u nich wsparcia, aby dotrzeć do zasobów. System wzmacniany przez patriarchalne instytucje społeczne.

Nancy Chodorow

TEORIA: Społeczeństwo, bazując na wynikającym z macierzyństwa kobiet przypisaniu im odpowiedzialności za wychowanie dzieci, dzieli się na domowy prywatny świat kobiet i publiczny świat mężczyzn. Ten podział strukturalny, utworzony dzięki podziałowi pracy wśród płci, jest reprodukowany poprzez wynikające z roli kulturowej różnice. Chłopcy na pewnym etapie są oddzieleni psychicznie od matki. Chłopcy muszą się wzorować na ojcu, którego nie ma w domu ponieważ pracuje. Chłopiec musi emocje tłumić bo nie ma komu ich przekazać.

Bardziej radykalne podejścia

John Shotter i Josephine Logan

Wobec wszechobecności patriarchatu, nie wystarczy zmienić perspektywy czy mówić o płci kulturowej, lecz trzeba, aby kobiety znalazły „nowy głos”, nowy język do opowiedzenia, zbudowania świata na nowo, z punktu widzenia kobiet.

Badania Kathryn Gran i Lindy Ward

Analiza prasy socjologicznej w lat. 1974-1983; brak śladów głębszej zmiany w języku teorii socjologicznej pod wpływem myśli feministycznej.

Kathy Acker

Próba wyjaśnienia powodów małej przenikalności teorii feministycznych do języka głównego nurtu socjologii: opór instytucji patriarchalnych, ale także niedorozwój paradygmatu feministycznego.

Praca zbiorowa pod red. Marcii Miriam i Rosabeth Moss Kanter

Analiza krytyczna współczesnej metodologii społecznej

6 występujących w badaniach społ. standardowych praktyk metodologicznych, które mogą prowadzić do uprzedzeń związanych z płcią:

1. Konwencjonalne definiowanie dziedziny badań, pomija się inne ważne pola;

2. Skupienie na publicznych, oficjalnych, widocznych sferach życia, z pominięciem tych nieoficjalnych, niejawnych, które są często równie istotne;

3. Założenie istnienia „jednego społeczeństwa”, po zbadaniu którego wyniki uogólnia się zarówno na kobiety jak i na mężczyzn;

4. Pomijanie w wielu badaniach płci, jako zmiennej wyjaśniającej;

5. Analiza status quo – racjonalizacja obecnych stosunków władzy;

6. Stosowanie pewnych technik badawczych, zwłaszcza badań ilościowych, a tym samym systematyczne pomijanie danych otrzymywanych z innego typu badań.

Ponadto, podejście takie ma wadę koncentrowania się na racjonalnym oglądzie rzeczywistości, z pominięciem czynnika emocjonalnego w podejmowanych decyzjach, zachowaniach. Priorytetyzacja „sprawczości” (nacisk na zmienne) względem „współuczestniczenia” (nacisk na subiektywne doświadczenie i jednostkę).

Judith Cook i Mary Fonow

Innowacyjne techniki i strategie metodologiczne perspektywy feministycznej:

1. Techniki wizualne: fotografia, wideo do zbierania danych

2. Triangulacja, czyli stosowanie więcej niż jednej techniki badawczej

3. Analiza konwersacyjna za pomocą technik lingwistycznych

4. Analiza tekstów jako środek do ujawniania uprzedzeń na tle płci

5. Udoskonalone podejścia ilościowe do pomiaru zjawisk związanych z asymetrią płci i światami kobiet

6. Praca zespołowa i inne oparte na współpracy modele badawcze, promocja egalitarnych relacji między badaczami

7. Badanie „sytuacji podręcznych” jako celu badania samego w sobie lub środka do zbierania danych

Sztandarowe teoretyczki feministyczne: Dorothy Smith, Hilary Rose, Nancy Hartsock i in.

Feministyczne podejście pozwala na analizę stosunków społecznych wykraczająca poza klasyczne pozytywistyczne dychotomie: kultura vs. natura, racjonalny rozum vs. irracjonalne emocje, obiektywność vs. subiektywność. Dyskredytuje pretensje socjologii głównego (androcentrycznego) nurtu do tworzenia wiedzy obiektywnej, niezależnej od sytuacji socjologa. Empiryzm feministyczny kwestionuje tradycyjny empiryzm pozytywistyczny, zarzucając mu iluzję abstrakcyjności i oderwania tożsamości badacza od przedmiotu jego badania. Kwestionuje także próby ochrony nauki przed polityka, która w przypadku ruchów emancypacyjnych i ich dążeń do zmiany społ. , może pomóc wzmocnić obiektywność nauki.

I tak ogólnie, rys historyczny feminizmu..

I fala feminizmu „emancypacja”

1830 – 1920 – kojarzone z walką o prawa wyborcze – sufrażystki. Kwestia edukacji, higieny, niewolnictwa. Obszary zainteresowań były szersze niż tylko prawa wyborcze.

1848 – Seneca Falls – przyjęto deklarację uczuć – głosiła równość kobiet i mężczyzn. Odrzucała przepisy które dyskryminują kobiety.

Prawa wyborcze kobiety uzyskały w latach 90-tych. 1920 – w USA uchwalono poprawkę i dawała prawo do głosowania.

1920 – koniec I fali feminizmu. Na jakiś czas został uśpiony. Nie wszystkie kobiety korzystały z prawa wyborczego. Kobiety jak szły do głosowania to oddawały taki głos jak mężczyzna.

Lata 60-te – 2 fala feminizmu

1963 – książka Betty Friedan „Mistyka kobiecości” Feminizm liberalny

1964 – „Kobieta w Ameryce”

1961 – John Kennedy powołuje komisję prezydencką ds. statusu kobiet.

1963 – USA – wprowadzono ustawę o równej płacy dla kobiet i mężczyzn

1966 – powstanie Narodowej Organizacji na Rzecz Kobiet na czele Betty Friedan

1968 – powstanie ruchu wyzwolenia kobiet, związany z feminizmem radykalnym

1970 – ważne publikacje dla feminizmu radykalnego, Kate Millet „Teoria polityki płciowej”, Shulamith Firestone „Dialektyka płci”

1970 – marsz w Nowym Jorku, demonstracja kobiet z okazji 50 rocznicy uzyskania praw do głosowania.

1972 – uchwalenie poprawki zapewniającej równe prawa dla kobiet i mężczyzn.

ERA – Equal Rights Amendment

1975 – Międzynarodowy Rok Kobiet