Instytucja Skarbu Państwa łączy się z rolą państwa w gospodarce. Z jednej strony państwo pełni funkcje regulacyjne – ustala reguły funkcjonowania podmiotów gospodarczych, bez względu na to, czy ich właścicielami są osoby cywilno-, czy publicznoprawne, stanowi i egzekwuje prawo oraz reguluje działanie instytucji nadzoru gospodarczego. Te funkcje państwa są nazywane funkcjami imperium.

Z drugiej strony państwo wykorzystuje swoje uprawnienia właścicielskie i pokrewne w stosunku do swojego majątku – zarządza sektorem publicznym i własnością państwową. Te prawa własności i pokrewne w stosunku do majątku państwa oraz instytucje wykonujące te prawa określane są terminem Skarb Państwa.

Pojęcie Skarbu Państwa łączy się więc ściśle z pojęciem majątku państwa.

Skarb Państwa jest osobą prawną reprezentującą państwo w stosunkach majątkowych z osobami fizycznymi i prawnymi. Instytucja Skarbu Państwa zarządza majątkiem państwa na różnych szczeblach, dlatego składa się z wielu jednostek organizacyjnych. Skarb Państwa jest instytucją dysponującą majątkiem i prowadzącą działalność finansową oraz gospodarczą.

Skarb Państwa ma dwojakiego rodzaju władzę, z jednej strony, ma prawo własności mienia państwowego, z drugiej strony, ma możliwość zastosowania przymusu państwowego w zakresie ustalania niektórych dochodów (np. podatków i ceł) i wydatków państwowych. Skarb Państwa nie dysponuje autonomicznym budżetem, ale dysponuje zasobami finansowymi budżetu państwa.

Współcześnie Skarb Państwa oddziałuje nie tylko na gospodarkę publiczną, lecz także przez inne instrumenty na sferę prywatną. Powiązania Skarbu Państwa z budżetem i gospodarką pozabudżetową występują zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków. Budżet państwa to nic innego jak plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok budżetowy dochodów i wydatków państwowych. Dużą część zadań państwo finansuje wykorzystując daniny publiczne (podatki, cła, inne opłaty), ale też część zadań może finansować gromadząc tzw. wpływy zwrotne pochodzące z emisji skarbowych papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek. Innymi słowy Skarb Państwa udziela pożyczki, zaciąga pożyczki, lokuje swoje wolne środki pieniężne, jak również prowadzi działalność na rynkach finansowych. Z puli zgromadzonych środków dokonywane są wydatki przez poszczególnych dysponentów części budżetu. Zgodnie z obowiązującym prawem dysponenci budżetowi (np. ministerstwa, jednostki budżetowe) podejmują działania w imieniu Skarbu Państwa, gdyż nie mają odrębnego bytu prawnego. W konsekwencji powoduje to, że za gospodarkę budżetową dysponentów budżetowych odpowiada Skarb Państwa. W tym miejscu można zauważyć niewątpliwy związek Skarbu Państwa z budżetem, co wynika m.in. z tego, że procedura związana z projektowaniem, uchwalaniem, wykonywaniem i kontrolą wykonania budżetu właściwie przeprowadzana jest na rzecz Skarbu Państwa.

Skarb Państwa w gospodarce rynkowej, niezależnie od szczegółowych rozwiązań przyjętych w poszczególnych krajach, pełni funkcje: kasjera, bankiera i poręczyciela. Funkcje kasjera spełniane przez Skarb Państwa dotyczą głównie obsługi operacji finansowych, odnoszących się do poszczególnych wykonawców budżetu w zakresie gromadzenia dochodów i realizowania wydatków. Oczywiście nie oznacza to, że Skarb Państwa dysponuje jakimś odrębnym budżetem, chodzi tu o obsługę budżetu państwa. W Polsce funkcję tę pełni Minister Finansów, a obsługą kasową zajmują się banki (w przypadku budżetu państwa bank centralny). Funkcja ta ma zapewnić bieżącą płynność finansową państwa, w przypadku nadwyżki wydatków nad dochodami zaciąga się np. krótkoterminowe pożyczki w formie emisji papierów wartościowych, aby regulować zobowiązania państwa. W wielu krajach Skarb Państwa pełni rolę organu administracyjnego, który zajmuje się techniczną obsługą budżetu państwa w zakresie jego wykonania i dokonuje operacji wydatkowych z poszczególnych kont. W Polsce Skarb Państwa nie prowadzi obsługi kasowej jednostek administracji państwowej i lokalnej, przez co nie może w pełni kontrolować wykorzystania środków przez te jednostki.

Funkcja bankiera związana jest z finansowaniem wewnętrznym i zewnętrznym. Skarb Państwa emituje krótko i długoterminowe papiery skarbowe, zwiększając w ten sposób środki na dofinansowywanie różnych działów gospodarki. Ponadto Skarb Państwa udziela różnego rodzaju pożyczek przedsiębiorstwom, funduszom i gospodarce lokalnej. W ten sposób włącza się w finansowanie sektora rynkowego. Skarb Państwa zaciąga pożyczki, udziela pożyczek, lokuje swoje wolne środki pieniężne, prowadzi działalność na rynkach finansowych. Jest emitentem bonów skarbowych i obligacji, występuje jako udziałowiec w jednoosobowych spółkach skarbu państwa. Funkcja bankiera związana jest z finansowaniem wewnętrznym i zewnętrznym. Skarb Państwa emituje krótko i długoterminowe papiery skarbowe, zwiększając w ten sposób środki na dofinansowywanie różnych działów gospodarki. Ponadto Skarb Państwa udziela różnego rodzaju pożyczek przedsiębiorstwom, funduszom i gospodarce lokalnej. W ten sposób włącza się w finansowanie sektora rynkowego. Skarb Państwa zaciąga pożyczki, udziela pożyczek, lokuje swoje wolne środki pieniężne, prowadzi działalność na rynkach finansowych. Jest emitentem bonów skarbowych i obligacji, występuje jako udziałowiec w jednoosobowych spółkach skarbu państwa.

W roli poręczyciela Skarb Państwa występuje przy różnych operacjach finansowych. Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa wpływają na alokację środków pieniężnych w gospodarce. Istotą poręczeń jest podział ryzyka między państwo i pożyczkodawcę; Skarb Państwa w tym przypadku odpowiada za zobowiązania innych podmiotów.

Skarb Państwa pełniąc wymienione funkcje wpływa stabilizująco na procesy gospodarcze, aktywnie uczestniczy w realizacji zadań polityki gospodarczej i finansowej państwa. Nie mógłby jednak pełnić swoich ról bez konkretnego planu wpływów i wydatków w postaci budżetu państwa.

BUDŻET..

Projekt ustawy budżetowej jest przedstawiany przez rząd, a potem zatwierdzany przez parlament. Ma formę ustawy. Można powiedzieć, że jest to najważniejsza - po konstytucji - ustawa obowiązująca w danym roku. Bez niej nie byłoby możliwe funkcjonowanie całej sfery budżetowej, czyli tej części gospodarki, która jest finansowana

z naszych podatków. Projekt budżetu musi być przekazany przez rząd Sejmowi do końca września. Parlament ma cztery miesiące na przyjęcie ustawy. Między początkiem nowego roku a wejściem

w życie ustawy budżetowej, jej rolę spełnia nieuchwalony jeszcze projekt.

Jeśli budżet nie zostanie przyjęty na czas - prezydent może zdymisjonować rząd

i rozwiązać parlament.

Dochody budżetu to przede wszystkim podatki. Największy udział mają tzw. podatki pośrednie, przede wszystkim podatek od wartości dodanej, czyli VAT

VAT płacimy dokonując każdego niemal zakupu. Z tego podatku zwolnione są nieliczne towary. Mało jest również towarów, na które obowiązuje obniżona stawka VAT. Podatek od wartości dodanej obowiązuje nie tylko w Polsce. Jest powszechny również w innych krajach.

Druga grupa podatków, to podatki dochodowe, które płacimy wtedy,

gdy mamy do czynienia z zyskiem

- jak w firmach albo przychodem

- jak w przypadku Pana Złociutkiego Budżet może pozyskiwać środki również w inny sposób. Mogą to być dochody

z ceł, od instytucji należących do państwa, czy ze sprzedaży państwowego majątku.

Na co budżet wydaje? Przede wszystkim na zapewnienie podstawowych funkcji państwa: wojsko, policję, administrację. Ogromną pozycję w budżecie stanowią wydatki na świadczenia społeczne: emerytury, renty. Oprócz tego budżet płaci za to, co my sami jako społeczeństwo uznamy za warte finansowania przez państwo: szkoły, służbę zdrowia. Budżet ma również wydatki inwestycyjne - na budowę ważnych projektów infrastrukturalnych.