EKOLOGIA KRAJOBRAZU WYKŁ.2
Płaty- podział ze względu na genezę
-naturalne
-szczątkowe- pozostałość Puszczy Kurpiowskiej w krajobrazie rolniczym wschodniego Mazowsza. Mają one znaczenie jako enklawy dla zwierząt i jako mateczniki różnorodności biologicznej
-dewastacyjne- pochodzenia naturalnego- w wyniku pożarów, wydeptywanie przez zwierzęta .- antropogenicznego (wycinka drzew, poszukiwanie złóż, kwaśne deszcze)
-antropogenne- inicjowane celowo
Płaty- podział ze względu na kształt
Kształt płatow ma silne implikacje ekologiczne choćby wynikające np. z rozmieszczenia organizmów czy efektu brzegowego
Wyróżniamy płaty
-izometryczne- mają kształt regularny zbliżony do koła lub kwadratu
-podłużne- cechuje je duży udział procentowy strefy brzegowej, mogą pełnić czasem rolę korytarza lub bariery między płatami
-półwyspowe- będące przedłużeniem innego płata np. klinowata zatoka jeziora , wąskie pasy pól będące przedłużeniem większego kwadratowego platu ornego , czy płaty górskie tworzące wypustki na grzbietach lub w dolinach.
Płaty- podzial ze względu na wielkość
Ilość energii przepływającej i magazynowanej w płacie jest ściśle uzależniona od jego wielkości. Także efekt brzegowy maleje wraz ze wzrostem wielkości płatu. Duże płaty cechuje większa bioróżnorodność szczególnie kręgowców i dłuższe łańcuchy troficzne.
Konfiguracje płatów
Płaty nie występują w krajobrazie pojedynczo lecz tworzą konfiguracje o różnym kształcie , liczbie i oddaleniu. Z punktu widzenia przepływu energii jest aspekt oddalenia płatów sąsiadujących . Często bowiem stanowią one spichlerze pokarmowe dla zwierząt bądź limitują ich rozprzestrzenianie jako wodopoje.
Analiza płatowości – wskaźniki
Korytarze
Ze względu na genezę dzielimy na dewastacyjne, szczątkowe, naturalne, antropogenne (hodowlane, urbanizacyjne). Ze względu na kształt korytarze mogą być: liniowe, proste lub kręte, przerywane, węzłowe itp. Mogą być rozpatrywane w różnej skali: z lotu ptaka lub np. perspektywy idącego myśliwego.
Najczęściej spotykane są korytarze:
- liniowe (miedze, zakrzewienia)
-potokowe (koryta wodne o różnym kształcie w zależności od rzeźby terenu są drogami migracji organizmów ale i transportu substancji organicznych i mineralnych
- antropogenne (drogi, tory kolejowe, wycinki pod liniami wysokiego napięcia, kolejkami linowymi)
Cechy charakterystyczne krajobrazu
Heterogenność (różnorodność)
- mikroheterogenność ( na stepach i pustyniach gdzie na litej płaszczyźnie jednego pokrycia roślinnego występują kępy drzew)
- makroheterogenność- krajobraz górski Bieszczad gdzie obok połonin spotykamy równie wielkie przestrzenie lasów poprzecinane dużymi płatami łąk)
Wielkość
Na wielkość krajobrazu zasadniczy wpływ wywiera wielkość i kształt płatów oraz pozostałych elementów struktury. Często o kryterium wielkości decyduje sam człowiek np. cel jego badań.
Granice
Granice danego krajobrazu wyznacza struktura i funkcjonowanie
*zanik siedlisk i ich fragmentów jest jednym z podstawowych czynników wpływających na różnorodność biologiczną i krajobrazową
Wpływ czynników środowiska na funkcjonowanie płatów krajobrazowych:
-efekt wewnętrzny
- efekt rozmiaru
- efekt macierzy
- efekt krawędzi
- efekt dużej izolacji
- efekt dużej skali
- efekt warunków początkowych
- efekt zaburzeń
Typy fragmentacji
- Perforacja
- Wcięcie
- Rozcięcie
- Konwersja macierzy
- Struganie płatów
- Utrata płatów
Powierzchniowe efekty fragmentacji
Calkowita powierzchnia powstałych fragmentów jest mniejsza
Udział krawędzi w całkowitej powierzchni jest większy
Każdy punkt znajduje się średnio bliżej krawędzi niż poprzednio
Każdy z fragmentów jest bardziej izolowany niż poprzednio
Efekt krawędzi
Zwiększona penetracja przez drapieżników i konkurentów
Wzrost częstości występowania katastrof
Wzrost prawdopodobieństwa biernej emigracji
Skutki fragmentacji siedlisk
Skutki dla zespołów gatunków
Skutki dla gatunku
Skutki dla populacji
Od czego zależy tempo kolonizacji i wymierania dla płatów siedliska?
1 Przestrzennego rozmieszczenia płatów siedliska
2 przydatność płatów jako siedliska do rozrodu
3 stopnia przenikalności obszaru między płatami
4 mobilności danego gatunku