Biologia 13.10.2011
Wykład II
Geny w środowisku
Zmienność skokowa (alternatywna)
Występują dwie, nienakładające się klasy. Przykład: pierwiosnek chiński: kolor czerwony do temp 30oC, pow. biały. [nie występuje pośredni kolor różowy]
Zmienność ciągła (fluktuacyjna)
Choroby wieloczynnikowe powstają w wyniku oddziaływań pomiędzy licznymi genami z wieloma czynnikami środowiskowymi.
Dziedziczenie wieloczynnikowe:
Cechy (choroby) powstałe w wyniku oddziaływań gen-gen oraz interakcji genów ze środowiskiem
Czynniki środowiskowe:
- fizyczne: otyłość, ciąża
- chemiczne: dieta, palenie papierosów, alkohol, leki
- socjalne: choroby, stres
- wiek
W powstałym fenotypie – jaki jest udział czynników genetycznych (odziedziczonych) i jaki jest efekt oddziaływania środowiska.
Większość powszechnych chorób człowieka ma komponentę genetyczną. Jej udział jest bardzo różny: w niektórych chorobach jest duży a w innych (takich jak rak, cukrzyca i choroby serca) jest mały.
Jak badamy czynniki genetyczne i środowiskowe w celu określenia dziedziczalności?
Osoby adoptowane – mają różne geny i to samo środowisko
Bliźnięta dwujajowe DZ (dizygotic)
Bliźnięta jednojajowe MZ (monozigotic)
Odziedziczalność
Im więcej wspólnych genów, tym większe ryzyko pojawienia się choroby.
Oblicza się z proporcji ludzi posiadających cechę do tych, którzy są
Konkordancja [zgodność]: % par osób posiadających daną cechę, np. zdolności językowe ( w wieku 2 lat), ekspresja cechy następuje u obu bliźniąt
Jeśli cecha nie występuje u obu bliźniąt - *
| Cecha | MZ | DZ | Odziedziczalność |
|---|---|---|---|
| Otyłość | 0.95 | 0.53 | 0.84 |
Osobowość człowieka
- czynniki genetyczne mają istotny udział w kształtowaniu następujących cech:
Temperament (ekstrawersja-introwersja, test Isenca)
Inteligencja (sprawność umysłowa – logiczne myślenie, wysokie umiejętności operacji myślowych)
Talent (rodzinne występowanie)
Geniusz (rzadka kombinacja genów)
Orientacja przestrzenna (nie związane z płcią)
INTELIGENCJA
Czynniki genetyczne (75%-80%)
Czynniki środowiskowe
Test IQ, skala:
Poniżej 50 – ciężkie upośledzenie umysłowe
50-70 -
85-115
Pow 115
Test IQ jest niejasny, nie jest miernikiem ogólnej wartości człowieka, różnice w IQ są uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi
Błąd kastowych i sztywnych systemów klasowych – MARNOWANIE TALENTÓW
Dziedziczenie koloru skóry
Ryzyko empiryczne ponownego pojawienia się choroby w rodzinie
Dla dziedziczenia Mendlowskiego możemy obliczyć to ryzyko znając genotyp rodziców
Dla dziedziczenia wieloczynnikowego musimy znać ryzyko empiryczne tzn. obliczoną częstość występowania tej choroby w określonej populacji
Rynienka nerwowa zarasta w 28 dniu ciąży. Zależy to w pewnym stopniu od ilości przyswajanego kwasu foliowego. Jeżeli rynienka nie zamknie się w części głowowej, urodzi się bezmózgowiec
Czy środowisko może wpływać na geny
Kot syjamski ma gen [c], który determinuje kolor futra
Gen C powoduje ciemne zabarwienie dystalnych części kota
Środowisko wpływa na fenotyp kota; przy niskiej temperaturze zabarwienie futra jest czarne. Kiedy jest ciepło, to futro jest białe.