BIOLOGIA – WYKŁAD 5

T: Grzyby i organizmy grzybopodobne.

Grzyby stanowią odrębne królestwo. W odróżnieniu od glonów i roślin nie zawierają one w swoich komórkach chloroplastów (heterotroficzne są – cudzożywnie się odżywiają). Wg starego podziału zaliczano je do grupy plechowców. Również tym co odróżnia je od roślin jest to, że zawierają w swoich komórkach materiał zapasowy w postaci glikogenu (typowy dla zwierząt). Z kolei posiadają ścianę komórkową, w której głównym składnikiem jest chityna a nie tak jak u roślin celuloza.

Oznaczono ponad 60 tysięcy gatunków. Jeżeli chodzi o systematykę grzybów – jest niejednolita. Wśród grzybów wyróżnia się następujące klasy:

1. Sprzężniaki (np. zrywka Pleśna)

2. Workowce (np. drożdże, pętlak, smardz)

3. Podstępczaki (np. borowik, rydz, muchomor)

4. Konidialne inaczej, niedoskonałe (np. wszystkie grzyby, które nie wykazują jakiegokolwiek rozmnażania płciowego)

Budowa i funkcje

Są to organizmy eukariotyczne posiadające jądro komórkowe. Większość z nich to organizmy lądowe. Do rozwoju wymagają obecności materii organicznej, wilgoci i odpowiedniej temperatury (15-30 stopni C). Cechy charakterystyczne grzybów:

1. Odżywianie. Organizmy cudzożywne odżywiające się martwą materią organiczną (saprofity – np. muchomor) lub żywą materią organiczną (pasożyty – np. huba). Mogą żyć w symbiozie z innymi roślinami np. z korzeniami roślin nasiennych: sosny, buka, brzozy. Takie stosunki określa się mianem mikoryzy. Odżywianie odbywa się w ten sposób, że wydzielają one do podłoża enzymy, które rozkładają wysoko cząsteczkowe związki organiczne na proste związki i zostają one wchłaniane.

2. Nie posiadają plastydów. Natomiast czerwone, zielone, żółte i inne zabarwienie owocników grzybów kapeluszowych jest wywołane obecnością specyficznych barwników w wakuolach bądź ścianach komórkowych. Materiałem zapasowym są głównie: glikogen oraz tłuszcz oraz organiczny związek wolutyna.

3. Ściana komórkowa. Zbudowana jest głównie z chityny.

4. Oddychanie. Oddychają tlenowo lub beztlenowo.

5. Plecha grzybów. Grzybnia jest zbudowana z wielu delikatnych rozgałęziających się nitkowatych struktur zwanych strzępkami. Mających budowę komórkową.

6. Formy. Wyróżnia się kilka form grzybów:

1. Jednokomórkowe (np. drożdże)

2. Komórczakowe (np. pleśniak)

3. Wielokomórkowe, które nie tworzą owocników (np. kropidlak)

4. Wielokomórkowe, tworzące owocniki zróżnicowane na trzon i kapelusz (np. borowik)

1. Rozmnażanie grzybów. Rozmnażają się 3 sposobami:

1. Płciowo – przez izogamię, anizogamię i oogamię a także gametangiogamię (zlewanie się zawartości wielojądrowej plemni z wielojądrową lęgnią.); Kopulacja różnoimiennych strzępek plus i minus.

2. Bezpłciowo – wyróżniamy zarodniki ruchliwe (zoospory), zarodniki nieruchliwe (aplanospory)

3. Wegetatywnie: fragmentacja grzybni; pączkowanie (tworzy się wypukły twór a później jak powstaje coraz większy ulega oddzieleniu od macierzystej komórki); podział komórki;

Znaczenie grzybów w przyrodzie, gospodarce i życiu człowieka.

1. Grzyby stanowią ważne ogniwo reducentów w krążeniu pierwiastków. Rozkładają substancje organiczne, tworzą próchnicę, rozkładają drewno.

2. Żyjąc w symbiozie z glonami i sinicami tworzą porosty. Są to organizmy pionierskie.

3. Ważną rolę odgrywa mikoryza podstawczaków (np. maślaka z sosną; borowika z bukiem; muchomora z brzozą)

4. Wykorzystywane są w produkcji antybiotyków np. penicyliny z pędzlaka. A także do witamin A, B2, B12.

5. Służą w przemyśle piekarniczym (np. drożdże). Gorzelniczym (drożdże). Mleczarskim przy produkcji kefiru (drożdże) oraz takich serów jak Brie, Camembert (pędzlak).

6. Służą do otrzymywania kwasu szczawiowego i cytrynowego (kropidlak)

7. Są wykorzystywane przez człowieka do walki ze szkodnikami.

Negatywny wpływ:

1. Wywołują choroby u zwierząt/ludzi i roślin zwane grzybicami.

2. Powodują także pleśnienie produktów spożywczych i materiałów przemysłowych (drewno, skóra, odzież)

POROSTY

Są to organizmy, które powstały w wyniku symbiozy (rodzaj współżycia 2 organizmów o obopólnych korzyściach) 2 komponentów: glonu zielenicy a także sinicy oraz grzyba workowca a rzadziej podstawczaka. Glony i sinice jako autotrofy dostarczają grzybom produktów asymilacji (głównie węglowodanów). Natomiast grzyby przekazują glonom oraz sinicom wodę z solami mineralnymi oraz dwutlenek węgla a także chronią je przed działaniem czynników mechanicznych i odwodnieniem. Sztywność porostów wynika z obecności chityny w ścianach grzybów.

ORGANIZMY GRZYBOPODOBNE

Zaliczanych do protistów

Rodzaje: śluzowce, akrazjowce, lęgniowce. Nie zawierają chloroplastów w komórkach. Nie są zdolne do fotosyntezy. Są heterotrofami a ich organizmy są często zbudowane z nitkowatych strzępek. Wykazują duże podobieństwo do grzybów ale jednak nie możemy ich tam zaliczyć ze względu na to, że w niektórych stadiach swojego życiowego rozwoju posiadają narządy ruchu i mogą samodzielnie poruszać się. W odróżnieniu od grzybów które mają zbudowane ściany z chityny, wiele śluzowców i lęgniowców ma ściany zbudowane z celulozy.

Szary grzyb ściekowy – grzyb wodny, zamieszkujący silnie zanieczyszczone rzeki oraz ścieki.

PIERWOTNIAKI

Zaliczanych do protistów

Wszystkie bez wyjątków pierwotniaki zaliczamy do organizmów jednokomórkowych.

Do pierwotniaków należą:

1. Wiciowce

2. Sporowce (zarodnikowce) - - te dwa określa się pod nazwą mastigota.

3. Korzenionóżki

4. Otwornice

5. Promienionóżki --- te trzy określają jako zarodziowe.

6. Orzęski (np. pantofelek)

Środowisko i tryb życia:

Większość pierwotniaków żyje w wodzie: słonej i morskiej. Można je także spotkać w wilgotnej glebie. Z kolei jest grupa pierwotniaków, której środowiskiem są płyny ustrojowe ludzi i zwierząt. Te pierwotniaki zaliczamy do pasożytów. U ludzi np. zarodziec malarii, pełzak czerwonki, rzęsistek pochwowy. U zwierząt np. świdrowiec zarazy stadniczej. Pierwotniaki występują także jako formy symbiotyczne.

Budowa:

Komórka jest pokryta błoną cytoplazmatyczną, która u różnych typów pierwotniaków ulega pewnym modyfikacjom. Może być pojedyncza lub złożona. Pokryta wapienną skorupką lub krzemionkowym szkielecikiem zewnętrznym. Wapienne skorupki mają otwornice a krzemionkowe szkieleciki zewnętrzne promienice. U pełzaka (ameby) błona komórkowa jest niczym niewzmocniona i nieusztywniona. Daje to możliwość zmiany kształtu. U niektórych pierwotniaków błona komórkowa jest usztywniona wzmacniającymi pasami włókien białkowych (u wiciowców, orzęsków, które mają włókna poprzeczne, ukośne i podłużne). Jeżeli chodzi o ruch to pierwotniaki mogą poruszać się za pomocą nibynóżek (ameba); wici – u wiciowców; rzęsek – u orzęsek.

Pobudliwość. Pierwotniaki są wrażliwe na bodźce mechaniczne, świetlne, chemiczne i termiczne. Ruch organizmu związane z tymi bodźcami nazywa się taksjami.

Osmoregulacja i wydalanie:

U pierwotniaków w tych procesach biorą udział wodniczki tętniące. Z kolei u orzęsków może to wydalanie się odbywać przez otwór zwany cytopyge, pełni on rolę odbytu u zwierząt wyższych.

Odżywianie:

Wszystkie pierwotniaki są heterotrofami. Mogą się odżywiać na 4 sposoby:

1. Pobieranie rozpuszczalnych w wodzie substancji odżywczych, najczęściej całą powierzchnią ciała na drodze osmozy.

2. Przez pinocytozę (pobierane są drobne kropelki substancji płynnej w której znajdują się białka, tłuszcze)

3. Przez fagocytozę (pobieranie większych cząstek komórek pokarmowych lub ich części)

4. Poprzez cytostom (prymitywny otwór gębowy) pierwotniaki pobierają stałe cząstki pokarmowe bądź też upostaciowane.

Pierwotniaki odżywiają się bakteriami, mikroskopijnymi glonami. Mogą się odżywiać również drobnymi grudkami lub innymi pierwotniakami (nie wyłączając przedstawicieli swojego gatunku). Pierwotniaki które wpierdalają inne organizmy żywe nazywamy holotroficznymi.

Mogą również wpierdalać szczątki roślinne i zwierzęce (żyją jak saprofity) oraz wśród pierwotniaków wyróżniamy pasożyty, które żyją w płynach ustrojowych.

Oddychanie:

Pierwotniaki wolno-żyjące oddychają tlenowo. Wymiana odbywa się całą powierzchnią ciała, przez całą błonę komórkową. Formy pasożytnicze oddychają beztlenowo.

Rozmnażanie:

Bezpłciowo: poprzez podział poprzeczny (np. orzęski) lub podłużny (np. wiciowce).

Płciowo: u orzęsków występuje proces koniugacji (podczas koniugacji nie są wytwarzane nowe osobniki, dochodzi jedynie do wymiany informacji genetycznej między dwoma koniugującymi pierwotniakami.

Rola w środowisku i życiu człowieka:

1. Stanowią pokarm dla zwierząt wodnych

2. Oczyszczają wodę

3. Jako symbionty biorą udział w trawieniu celulozy (np. orzęski w żołądkach przeżuwaczy)

4. Jako pasożyty są przyczyną chorób

5. Tworzą skały wapienne (pancerzyki otwornic, promienic)

6. Pierwotniaki słodkowodne są wykorzystywane jako bioindykatory czystości wód

7. Jako tani i względnie łatwo dostępny materiał niektóre pierwotniaki są wykorzystywane do badania szeregów procesów biologicznych w laboratoriach

8. Jako saprofagi biorą udział w rozkładzie materii organicznej przyczyniając się do obiegu materii w przyrodzie.