Zobowiązanie:

- rodzaj stosunku cywilnoprawnego

- podmioty: wierzyciel (uprawniony) i dłużnik (zobowiązany)

- uprawnienia wierzyciela = wierzytelność, obowiązek dłużnika = dług

- przedmiot: świadczenie, zachowanie dłużnika na rzecz wierzyciela

Wierzytelność:

- swoiste prawo podmiotowe, przysługujące wierzycielowi, które służy do zaspokojenia jego interesów, które nie mogą być sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami współżycia społecznego – interes zazwyczaj majątkowy

- najważniejszy element stosunku zobowiązaniowego

- prawo podmiotowe względne, gdyż skierowane ku indywidualnie oznaczonej osobie (dłużnikowi)

Uprawnienia wierzyciela:

- kształtujące (mogą być, kompetencja do zmiany lub zniesienia stosunku zobowiązaniowego przez jednostronną czynność prawną)

- główne (służą realizacji podstawowego celu)

- uboczne (pomocnicze, przygotowują lub uzupełniają świadczenie główne)

Dług:

- zespół obowiązków dłużnika, gdzie podstawowym jest spełnienie świadczenia

Poszerzona ochrona wierzyciela:

- rozszerzenie skuteczności ponad ścisły stosunek względny łączący go z pierwotnym dłużnikiem

- skarga pauliańska (ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika), odp osoby trzeciej

- art. 59 KC, przy nawet częściowej niemożliwości zadośćuczynieniu osobie trzeciej, może ona żądać uznania umowy za bezskuteczną

- przepisy o czynach niedozwolonych, osoba trzecia uniemożliwia dłużnikowi wykonanie zobowiązania

- zobowiązania realne, nie poprzez rozszerzenie kręgu osób, lecz przez swoiste wyznaczenie osoby dłużnika, jako osoby uprawnionej, nie imiennie – realne powstają tylko kiedy ustawa tak stanowi

- ochrona typu bezwzględnego, np. najemcy w kwestii ochrony prawa do używania lokalu

DŁUG I ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Odpowiedzialność:

- pojęcie wieloznaczne, łączące się z wystąpieniem ujemnych następstw prawnych, kiedy ziszczą się zdarzenia kwalifikowane negatywnie przez system prawny, takie zdarzenia to np. niewykonanie, lub nienależyte wykonanie zobowiązania

Dług a odpowiedzialność:

- dług to powinność spełnienia określonego świadczenia na rzecz wierzyciela

- odpowiedzialność to dopuszczalność stosowania przymusu, zazwyczaj przez organy państwa

^^^

Odpowiedzialność osobista:

- egzekucja ogranicza się do majątku osoby odpowiedzialnej, która odpowiada całym swoim majątkiem, jaki ma w chwili prowadzenia przeciwko niemu egzekucji

Wyjątki od odpowiedzialności:

- zobowiązania niezupełne (naturalne), gdzie dłużnik nie ponosi odpowiedzialności

- w nich: niezaskarżalność i brak obowiązku zwrotu świadczenia wykonanego

- przykład: zobowiązanie po przedawnieniu

- ograniczona odpowiedzialność osobista, tylko częścią majątku / bądź do maksymalnej wartości

Odpowiedzialność rzeczowa:

- wierzyciel może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z wartości, jaką stanowi indywidualnie oznaczona rzecz, nie ma znaczenia właściciel – ma więc charakter bezwzględny

- należy odróżnić od osobistej

ZOBOWIĄZANIE

Powstanie stosunku zobowiązaniowego:

- umowy, czynności jednostronne, akty administracyjne, konstytutywne orzeczenia sądów

- czyny niedozwolone, bezpodstawne wzbgodacenie

Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika:

- dłużnik odpowiada całym majątkiem, jaki posiada w momencie wymagalności wierzytelności

- inaczej skarga pauliańska, wywodzi się z prawa rzymskiego – wierzyciel może żądać zaspokojenia od osoby trzeciej

- wierzytelność musi być zaskarżalna, tylko przy niewypłacalności dłużnika, tylko wierzytelności pieniężne

- chroni wierzyciela jedynie przed czynnościami prawnymi dłużnika, które powodują pokrzywdzenie wierzyciela (ale nie polega to na wystąpieniu szkody u wierzyciela, tylko zmniejszeniu szans zaspokojenia wierzytelności)

- ciężar dowodu niewypłacalności dłużnika oraz tego, że powstała wskutek czynności prawnej dłużnika, spoczywa na wierzycielu

- kolejny warunek: świadomość pokrzywdzenia wierzyciela, którą miał dłużnik

- reasumując: zaskarżalność wierzytelności + niewypłacalność dłużnika + wskutek czynności prawnej + świadomość pokrzywdzenia wierzyciela + osoba trzecia uzyskuje korzyść i wiedziała o pokrzywdzeniu, lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć

• prowadzi do możliwości zaskarżenia czynności prawnej, czyniąc ją bezskuteczną względem wierzyciela

(poprzez wytoczenie powództwa lub podniesienie zarzutu)

• powództwo może skierowane przeciwko legitymowanemu biernie, tzn. osobie trzeciej, która odniosła korzyść, albo osobie na którą osoba trzecia przeniosła korzyść

• orzeczenie względnej bezskuteczności powoduje, że dłużnik może zaspokoić wierzytelność z przedmiotów należących do osoby trzeciej (nie z majątku, tylko przedmioty które wyszły z majątku dłużnika / Ew. jeśli się zlały z majątkiem, to z całego)

• pierwszeństwo przed innymi wierzycielami

• przechodzi na następcę prawnego

• 5 lat na żądanie uznania czynności za względnie bezskuteczną wobec niego

Zwolnienie się osoby trzeciej z zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela:

- poprzez wskazanie wystarczającego do zaspokojenia mienia dłużnika

- zaspokojenie wierzyciela

ŚWIADCZENIE

- zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela (może ono często dotyczyć dóbr materialnych lub niematerialnych, stanowiących przedmiot świadczenia)

- może to być działanie lub zaniechanie dłużnika

Metody do ustalania podstaw przyszłych świadczeń:

- obiektywna (odwołanie się do sfery faktów, np. cena rynkowa)

- zobiektywizowana (osoba trzecia ustala należne świadczenie)

- subiektywna (jedna ze stron ustala wysokość świadczenia)

Niemożliwość wykonania świadczenia:

- impossibilium nulla obligatio, jeśli świadczenie jest niewykonalne, zobowiązanie nie powstaje, jeśli było niemożliwe już w momencie zdarzenia, które miało spowodować powstanie zobowiązania

Następcza niemożliwość:

- dłużnik musi dać odszkodowanie, gdy niemożliwość jest następstwem okoliczności za które ponosi odpowiedzialność

Świadczenia w zobowiązaniach rezultatu i starannego działania:

- rezultatu: osiągnięcie z góry określonego efektu, umowa o dzieło, umowa sprzedaży

- dłużnik odpowiada na zasadzie ryzyka

- starannego działania: działania ukierunkowane na osiągnięcie jakiegoś celu, bez obowiązku jego osiągania

Rodzaje świadczeń:

- w zobowiązaniu przemiennym (czyli takim, gdzie świadczenie nie jest ściśle określone – tzn. zobowiązanie zostanie wypełnione jeśli jedno z alternatywnych świadczeń zostanie spełnione), generalnie prawo wyboru dłużnikowi, ale może być inaczej określone w treści

- przy niemożliwości pierwotnej, dopiero niemożliwość wszystkich skutkuje nieważnością zob.

- z upoważnieniem przemiennym, facultas alternativa, opiewa od początku na jedno świadczenie, ale dłużnik może spełnić inne świadczenie i spowoduje to wykonanie i wygaśnięcie zobowiązania

- wielość świadczeń, wszystkie musza być spełnione

- świadczenie uboczne, wspomagają, umożliwiają, realizację świadczenia głównego (i tylko jego wypełnienie skutkuje wykonaniem zobowiązania)

- świadczenia jednorazowe, dla określenia treści i rozmiaru powinnego zachowania dłużnika nie trzeba odwoływać się do czynnika czasu

- świadczenia okresowe, konieczny jest element czasu, czynności powtarzające się cyklicznie

- świadczenia ciągłe, element czasu, określone stałe zachowanie się dłużnika w czasie trwania zobowiązania

- dwa powyższe to zobowiązania ciągłe, wygasną z upływem terminu (jeśli są na czas oznaczony) lub przez wypowiedzenie (jeśli na nieoznaczony) + niedopuszczalne są wieczyste zobowiązania

- świadczenia podzielne,

- świadczenia niepodzielne, nie można wykonać go częściowo bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub wartości

- świadczenia oznaczone co do tożsamości, kryterium rzeczy, jeśli indywidualnie oznaczona

- świadczenia oznaczone co do gatunku, jeśli oznaczona cechami rodzajowymi, wymaga konkretyzacji

- zwrot nakładów i wydatków, dobrowolnie poniesiony przez kogoś uszczerbek w interesie innej osoby

ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE I ODSETKI (s. 54 – można doczytać ;p)

Pieniądz – znak miary, pełniący funkcję nośnika wartości oraz określania wartości ekonomicznej

- należy odróżnić znak pieniężny, którym jest przedmiot materialny

Funkcje pieniądza:

- funkcja powszechnego środka wymiany dóbr i usług

- funkcja akumulacji wartości ekonomicznych

- funkcja płatnicza, zaspokajanie interesów wierzycieli

Świadczenie pieniężne:

- przekazanie z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej, wyrażonej w jednostkach pieniężnych

Świadczenia pieniężne mogą być wyrażane i wykonywane w polskiej, lub obcej walucie.

Zapłata gotówkowa, przeniesienie własności znaków pieniężnych

Bezgotówkowa, zapłata poprzez pieniądz bankowy lub elektroniczny

Zasada nominalizmu:

- zobowiązanie pieniężne należy spełnić poprzez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w momencie jego powstania

- nie odnosi się do zobowiązań ze świadczeniem pieniężnym, gdzie pieniądz jest tylko surogatem innego świadczenia (np. wartość dóbr i usług)

Waloryzacja:

- kiedy celem jest dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała wierzytelność pieniądza w momencie jej powstania

- przesłanka - zmiana siły nabywczej pieniądza między powstaniem, a zgaśnięciem zobowiązania

- waloryzacja stanowi wyjątek od zasady nominalizmu

Waloryzacja umowna:

- zastrzeżona poprzez klauzule waloryzacyjne, np.:

- klauzule walutowe, które za miernik przyjmują inną walutę

- klauzule towarowe, cena określonego towaru miernikiem

- klauzule indeksowe, wskaźnik powszechnie znany, np. inflacji

- klauzula złota, cena określonej ilości złota

- klauzula uposażenia, wartość minimalnej lub średniej płacy w gospodarce/sektorze/zawodzie

Waloryzacja sądowa:

- konstytutywne orzeczenie, wskutek istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza + żądanie strony

Odsetki:

- świadczenie uboczne (akcesoryjne)

- zawsze mają charakter świadczeń okresowych

- realizowane zazwyczaj w takich samych przedmiotach co świadczenie główne

- przede wszystkim: służą wynagrodzeniu za możliwość użycia kapitału

- oprócz tego: za opóźnienie, o funkcji waloryzacyjnej

Odsetki należą się w przypadku:

- gdy to wynika z czynności prawnej

- w sytuacjach określonych przez ustawę (np. opóźnienie dłużnika)

- na podstawie orzeczenia sądu / decyzji właściwego organu

Wysokość odsetek:

- decyduje o tym treść czynności prawnej, przepisy określają odsetki maksymalne

- w stosunku rocznym nie mogą przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP

- jeśli nie zostały określone, należą się odsetki ustawowe, określane przez rozporządzenie RM

Zakaz anatocyzmu:

- zakaz pobierania odsetek od zaległych odsetek

Termin:

- jeśli nie wynika z czynności, to płatne co rok z dołu

- 3 lata przedawnienia, jako że jest to świadczenie okresowe

ZASADY

I RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej:

- zdarzenie, z którym system prawnym łączy powstanie obowiązku naprawienia szkody

- powstanie szkody

- związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą

Zasady odpowiedzialności są to reguły, które decydują o tym komu należy przypisać odpowiedzialność za szkodę:

- odpowiedzialność na zasadzie winy, opiera się na założeniu, iż ten, kto swoim zawinionym czynem spowodował szkodę, powinien ponieść konsekwencje swego zachowania i wyrównać szkodę (nie ponosi zatem odpowiedzialności za przypadek)

- odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, kto posługuje się niebezpiecznymi dla otoczenia urządzeniami / podległymi mu osobami dla realizacji swoich interesów – ponosi odpowiedzialność za szkody stąd wynikłe, choćby sam nie zawinił, sięga aż do granicy siły wyższej:

- koncepcja subiektywna (zjawiska, którym nie można zapobiec nawet przy najwyższej staranności)

- koncepcja obiektywna (kryterium kwalifikacji samego zdarzenia, nie zachowania człowieka – zjawisko zewnętrzne, gwałtowne i nieoczekiwane

- wykładnia SN: zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia, niemożliwe do zapobieżenia

- odpowiedzialność na zasadzie słuszności, kryterium: szczególnie istotne motywy etyczne wskazane w zasadach współżycia społecznego

- odpowiedzialność gwarancyjno-repartycyjna, fundusz potencjalnych sprawców, z którego wypłaca się odpowiednie odszkodowania

Rodzaje odpowiedzialności: czyli reguły określające odpowiedzialność odszkododawczą

- kontraktowa (niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania) / ex contractu / jako świadczenie zastępcze, następcze

- deliktowa (obowiązek naprawienia szkody jest obowiązkiem pierwotnym, a nie następczym), powstała wskutek dopuszczenia się czynów niedozwolonych / ex delicjo

Związek przyczynowy:

- między zdarzeniem, z którym sprężona jest czyjaś odpowiedzialność, a szkodą (doznaną przez poszkodowanego)

- stanowi zarówno przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej, jak i w sposób pośredni wpływa na wysokość należnego odszkodowania

- odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła

- co do normalności, to wiele koncepcji, ale przeważającą jest teoria adekwatnego związku przyczynowego, odwoływanie się do obiektywnych reguł / nie wszystkie skutki są podstawą odpowiedzialności, a tylko te normalne następstwa

- ustalić można poprzez test warunku koniecznego (sine qua non), tj. czy szkoda pojawiłaby się, gdyby nie zachowanie stanowiące podstawę czyjejś odpowiedzialności -> potem należy sprawdzić czy podpada pod ‘normalne’ (np. zwłoka krawca, katastrofa pociągu)

Szkoda:

- wszelki uszczerbek w dobrach lub interesach prawnie chronionych, którego pokrzywdzony doznał wbrew swej woli

- charakter majątkowy lub niemajątkowy (który przybiera wtedy postać krzywdy, z którym związane jest zadośćuczynienie – szczególna postać szkody i odszkodowania) <- tak se twierdzi Radwański

- szkoda na osobie / - szkoda na mieniu (kryterium bezpośrednio naruszonego dobra)

Rodzaje szkody majątkowej:

- strata (damnum emergens), zmniejszenie majątku poszkodowane wskutek zdarzenia, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność

- utracone korzyści (lucrum cessans), majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się to stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność

- na tym gruncie ustala się możliwe scenariusze: brak szkody, strata, utracone korzyści bądź stara+utracone korzyści, nazywa się to metodą różnicową lub dyferencyjną (porównanie stanu majątku rzeczywistego z hipotetycznym) + zaliczenie korzyści na poczet szkody (compenastio lucri cum damno)

- szkoda w granicach ujemnego interesu umownego, powstała wskutek nie dojścia do skutku umowy, czyli szkoda jaką strona poniosła ufając, że umowa dojdzie do skutku

- szkoda w granicach pozytywnego interesu umownego, powstała wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy

ŚWIADCZENIE ZMIERZAJĄCE DO NAPRAWIENIA SZKODY

Funkcje odszkodowania:

- kompensacyjna (wyrównanie szkody)

- represyjna (dolegliwość dla osoby odpowiedzialnej – obowiązek świadczenia odszkodowawczego)

- prewencyjna i wychowawcza (kształtowanie lub umacnianie postaw ludzkich)

Przyczynienie się poszkodowanego:

- obowiązek naprawienia szkody zmniejsza się stosownie do okoliczności

- musi być to samodzielne i odrębne zachowanie (np. nie może być to strach)

Forma:

- zależy od wyboru poszkodowanego, może być restytucja naturalna (przywrócenie stanu poprzedniego), może być zapłata sumy pieniężnej <- ta druga opcja obligatoryjna, jeśli nie można przywrócić i kiedy pierwsza spowodowałaby dla niego zbyt duże trudności lub koszty

- ustalanie wysokości -> ceny istniejące – miernik obiektywny

WIELOŚĆ WIERZYCIELI LUB DŁUŻNIKÓW

- zobowiązania solidarne / zobowiązania podzielne / zobowiązania niepodzielne

Zobowiązania solidarne: (dłużników)

- solidarność dłużników / solidarność bierna inaczej

- wierzycielowi przysługuje wierzytelnośc o spełnienie jednego świadczenia

- po stronie długu występuje kilka podmiotów

- wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich, od części z nich, od każdego z osobna

- działania i zaniechania jednego z dłużników nie mogą szkodzić pozostałym

- przysługują im roszczenia regresowe, jeśli jeden lub kilku dłużników zaspokoi wierzyciela w większym wymiarze, aniżeli to wynika z ich stosunku wewnętrznego, to może żądać zwrotu odpowiedniej części

- dłużnik, który spełnił świadczenie, może się domagać regresu od innych w częściach równych

Zobowiązania solidarne: (wierzycieli)

- inaczej solidarność czynna

- po stronie wierzytelności kilka podmiotów, a dłużnik jest zobowiązany do jednego świadczenia

- może je spełnić do rąk któregokolwiek z wierzycieli

- wyłącznie z mocy czynności prawnej, nie ex lege

- tak jak przy biernej, dłużnik może być zobowiązany odmiennie wobec każdego wierzyciela

- zasada, że działania jednego wierzyciela nie mogą pogarszać położenia prawnego innych wierzycieli

- jedne i drugie mają to wspólnego, że występuje jeden stosunek prawny, choć o zróżnicowanej wewnętrznie strukturze

Solidarność niewłaściwa:

- dłużnicy z różnych tytułów prawnych, zobowiązani są spełnić na rzecz tego samego wierzyciela identyczne świadczenie -> jeden spełnia, reszta zwolnionych

Zobowiązania niepodzielne:

- gdy po stronie długu lub wierzytelności wiele podmiotów – reguły zobowiązania solidarnego

- różnica: przy wielu wierzycielach, dłużnik nie może wybrać tego, na którego ręce spełni świadczenie -> tylko temu, który tego zażąda, ale jeśli ktoś się sprzeciwi -> musi świadczyć wszystkim

- jeden stosunek zobowiązaniowy

Zobowiązania podzielne:

- dług i wierzytelność dzielą się na tyle części, ilu jest dłużników i wierzycieli (takiej samej wielkości, chyba, że z treści wynika inaczej)

- odrębne stosunku zobowiązaniowe

UMOWY ZOBOWIĄZANIOWE

- inaczej umowy obligacyjne, podstawowy instrument prawny organizujący obrót pieniędzy, dóbr i usług

- odróżnić należy umowy rozporządzające, które nie obligują stron do jakiegoś zachowania, a bezpośrednio wywołują skutki prawne

Umowy adhezyjne:

- inaczej przystąpienia, słabsza z punktu widzenia gospodarczego strona akceptuje treść bądź odrzuca, nie ma pola do negocjacji

- zwiększona z tej racji ochrona strony słabszej, wzorce umów (jednostronnie przygotowane, z góry, klauzule umów), profesjonaliści prowadzący określoną działalność – skuteczność prawna opiera się o poinformowanie drugiej strony o wzorcu i będzie wiążący jeśli został dostarczony stronie przed zawarciem umowy (chyba, że zwyczajowo przyjęte i strona mogła się łatwo z nim zapoznać – konsumenci tylko w drobnych, bieżących, dodatkowo musi być przejrzysty) + pierwszeństwo umowy przed wzorcem / sprzeczne wzorce między przedsiębiorcami – wiążą tylko postanowienia niesprzeczne

Inne:

- umowy jednostronnie zobowiązujące, obowiązek świadczenia ciąży na jednej ze stron

- umowy dwustronnie/wielostronnie zobowiązujące, obowiązek ciąży na obydwu stronach

Umowy wzajemne:

- szczególny rodzaj dwustronnie zobowiązujących, np. sprzedaży, zamiany, najmu

- świadczenie jednej strony ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej -> ekwiwalentność świadczeń, subiektywna, kiedy według stron te świadczenia są równowartościowe

- zawsze jako odpłatne czynności prawne, każda ze stron uzyskuje korzyść majątkową

- nieważność zobowiązania jednej strony, powoduje nieważność drugiej

Umowy realne:

- zgodne oświadczenie woli + wręczenie rzeczy

- można zawarcie takiej umowy zapewnić sobie poprzez umowę przedwstępną

Umowy kazualne i abstrakcyjne:

- abstrakcyjne można zawrzeć tylko w określonych przepisami przypadkach (weksel, czek)

- kazualne, musi wystąpić kauza, podstawa prawna

Umowy losowe:

- rozmiar, a nawet istnienie świadczenia zależą od przypadku

TREŚĆ UMÓW ZOBOWIĄZANIOWYCH

Swoboda umów:

- kompetencja do kształtowania przez podmioty, wiążących je stosunków prawnych, w drodze dwu- lub wielostronnych oświadczeń woli

- swoboda zawierania umów

- swoboda kształtowania treści umów

- ograniczenia: treść umowy i jej cel / ustawowe (tylko normy bezwzględnie wiążące) + zasady współżycia społecznego + właściwość stosunku zobowiązaniowego, może być także niemożliwość świadczenia -> nieważność czynności prawnej

PRZYGOTOWANIE I ZAWARCIE UMOWY

- culpa In contrahendo, wina w kontraktowaniu, postępowanie podmiotów przed zawarciem umowy, przez które nie doszła ona do skutku

- pactum de contrahendo, umowa przedwstępna -> umowa przyrzeczona, której zawarcie staje się świadczeniem, może być jednostronnie albo dwustronnie zobowiązujące

- musi określać istotne postanowienia przyrzeczonej, minimalną treść umowy definitywnej

- rok na określenie terminu, jeśli się tego nie zrobi, nie można żądać zawarcia

- skutki: słabszy (obowiązek naprawienia szkody ze względu na to, że strona liczyła na zawarcie), silniejszy (obowiązek zawarcia umowy)

Ograniczenia swobody zawierania umów:

- normatywne zacieśnienie kompetencji podmiotów

- ograniczenie doboru kontrahenta (np. ubezpieczycielem może być tylko podmiot posiadający odpowiednie uprawnienia)

- obowiązek kontraktowania, np. obowiązek zawierania dla podmiotów, które jako jedyna dostarczają określonych dóbr lub świadczą usługi o istotnym znaczeniu dla wszystkich

- zezwolenie administracyjne, może uzależniać, ale nie może nałożyć obowiązku zawarcia umowy

Umowy konsumenckie:

- po jednej stronie przedsiębiorca, po drugiej konsument

- regulacje sprowadzają się do dobrego poinformowania konsumenta o sensie i skutkach umowy, oraz po jego dojrzałym namysle

- np. prawo odstąpienia od umowy bez podania przyczyny (ograniczenie pacta sunt servanda) – 10 dni termin

- niedozwolone klauzule umowne,

- nie odnoszą się do głównych postanowień stron (cena, wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane jednoznacznie)

- odnoszą się do kwestii nieuzgodnionych indywidualnie z konsumentem, na które nie miał wpływu

- przesłanki: sprzeczność z dobrymi obyczajami, rażące naruszenie interesów konsumenta (łącznie) – ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy, przekazanie mu kontroli nad treścią postanowień i wykonaniem umowy, niekorzystny czas trwania umowy, inne naruszenie równowagi kontraktowej

- skutek: nie wiążą konsumenta

- umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa

- cele: ochrona prywatności konsumenta (przed natarczywymi ofertami), ochrona przed zaskoczeniem konsumenta, zapewnienie konsumentowi identyfikacji przedsiębiorcy

- nie stosuje się np. do umów ciągłych, okresowych, prac budowlanych

- sposób: okazanie przed zawarciem umowy dokument potwierdzający prowadzenie przedsiębiorstwa / informacja na piśmie o możliwości odstapienia / pisemne potwierdzenie po zawarciu umowy

- umowy zawierane na odległość

- ochrona przed zagrożeniami wynikającymi z tego, że przy zawieraniu umowy nie uczestniczy bezpośrednio przedsiębiorca – ergo ograniczone możliwości poznania

- brak fizycznej obecności stron

- wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta

- potwierdzenie na piśmie przez przedsiębiorcę

- jeśli przedmiot niedostępny, przedsiębiorca może odstąpić, konsument ma 10 dni bez podania przyczyny obowiązku świadczenia odstępnego (tak samo jak poza lokalem)

UMOWY ODNOSZĄCE SIĘ DO OSÓB TRZECICH:

Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej:

- pactum In favorem tetrii, nigdy nie występuje jako umowa samodzielna

- dłużnik będzie świadczył na rzecz osoby trzeciej, ta osoba będzie mogła we własnym imieniu i bezpośrednio od niego żądać wykonania

- stosunek waluty lub zapłaty lub pokrycia

- osoba trzecia musi potwierdzić, choćby chodziło o jej korzyści -> wtedy wierzyciel nie może domagać się świadczenia na swoją rzecz

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią:

- zastrzeżenie w umowie, że osoba trzecia jest do czegoś zobowiązania, nie powoduje dla niej żadnych skutków prawnych (tylko między stronami takie powstają) – obliguje wyłącznie przyrzekającego względem wierzyciela (np. kiedy osoba trzecia ma już zobowiązanie wobec przyrzekającego)

- należy do umów gwarancyjnych

Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia przez osobę trzecią:

-między dłużnikiem a osobą trzecią, która się do tego zobowiązuje (w razie niewykonania będzie ponosiła odpowiedzialność odszkodowawczą wobec tego dłużnika)

CZYNY NIEDOZWOLONE

- świadczenie naprawienia szkody z deliktu jest świadczeniem pierwotnym

- wyłączenie umownego modyfikowania przesłanek odpowiedzialności deliktowej (tylko ustawy)

Odpowiedzialność za własne czyny:

- na zasadzie winy + musi nosić cechy bezprawności (czyli naruszenie wyrażonych w przepisach nakazów i zakazów, oraz co ważne, zasad współżycia społecznego)

- wyłączenia od bezprawności: obrona konieczna (odparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na dobro własne lub innej osoby), stan wyższej konieczności (to samo, ale nie bezprawne działanie, tylko rzecz lub zwierzę – ale nie mogła sama wywołać, nie można było inaczej zapobiec, dobro ratowane musi mieć większą wartość), samopomoc, zgoda poszkodowanego, wykonywanie własnych praw podmiotowych

Wina:

- podmiotowa strona czynu (sfera zjawisk psychicznych sprawcy)

- naganna decyzja człowieka odnośnie podjętego przez niego czynu bezprawnego (lub zaniechania)

- wyłączenia: niepoczytalność i brak wymaganego wieku (małoletni, do 13 roku życia, małoletni ponad – indywidualne rozstrzygnięcia)

- umyślna (chce wyrządzić szkodę, dolus directus, lub świadomie się na to godzi, dolus eventualis)

- nieumyślna, niedbalstwo, - niedołożenie wymaganej staranności

Współsprawstwo:

- podżeganie (dążenie do wywołania zamiaru lub jego utrwalenie) i pomocnictwo (wspieranie intelektualne lub fizyczne sprawcy) <- umyślne -> solidarna odpowiedzialność ze sprawcą, nawet jeśli nie osiągnęli korzyści

Świadome skorzystanie z wyrządzonej drugiemu szkody:

- odpowiedzialność wyłącznie za czyn własny, umyślność, np. paserstwo

Ciężar dowodu:

- co do zasady na poszkodowanym

- wina anonimowa: można przypisać ją osobie prawnej, jeśli szkodę wywołała osoba fizyczna niezidentyfikowana, działająca w jej strukturze prawnej

Odpowiedzialność za cudze czyny:

- odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru, niedopełnienie obowiązku nadzoru nad jakąś osoba, która wskutek tego wyrządziła komuś szkodę (wina w nadzorze + związek przyczynowy), czyn podopiecznego musi mieć charakter bezprawny, niekoniecznie zawiniony

- odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie, jeśli do samodzielnego wykonania -> tylko odpowiedzialność za wybór niewłaściwej osoby, wina w wyborze

- odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez podwładnego, też powierzenie jakiejś czynności, podobnie jak wyżej, ale gdy wykonawca jest podwładnym, a powierzający jest zwierzchnikiem -> stosunek podporządkowania

- oparta na zasadzie ryzyka, kryterium: powierzenie i wina podwładnego

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ORGANÓW WŁADZY PUBLICZNEJ – s. 211

za zwierzęta i rzeczy – 231 siły przyrody dalej

Zapobieganie szkodzie:

- świadczenia takiego może żądać każdy, komu bezpośrednio zagraża szkoda / zachowanie obiektywnie bezprawne

- osoba taka może się domagać zabezpieczenia

Odpowiedzialność za szkody poniesione w cudzym i wspólnym interesie:

- roszczenie przysługujące komuś, kto dobrowolnie poniósł stratę (damnum emergens) by odwrócić grożącej komuś szkodzie, lub wspólne niebezpieczeństwo / może żądać odszkodowania od osoby, która uchroniła się od strat wskutek jego działania

Szkoda na osobie:

- majątkowa i niemajątkowa (krzywda)

- uszkodzenie ciała (naruszenie integralności fizycznej), rozstrój zdrowia (zakłócenie funkcjonowania organizmu), pozbawienie życia, inne naruszenia dóbr osobistych człowieka

- przy krzywdzie charakter kompensacyjny, nie można wyrównać za pomocą świadczenia pieniężnego, ale można złagodzić skutki

- zadośćuczynienie pieniężne w przypadku naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego + bezprawność + wina

- jednorazowe świadczenie

- przedawnienie: 20 lat od popełnienia przestępstwa

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE

Przesłanki:

- wzbogacenie się jednego podmiotu (uzyskanie korzyści majątkowej w dowolnej postaci)

- zubożenie innego podmiotu

- związek między wzbogaceniem a zubożeniem (uzyskanie korzyści kosztem innej osoby)

- bezpodstawność wzbogacenia (wzbogacenie musi nastąpić bez podstawy prawnej)

Nienależne świadczenie:

- szczególny rodzaj bezpodstawnego wzbogacenia, chciał zaspokoić wierzyciela ale przysługuje mu roszczenie o zwrot świadczenia jeśli:

- nie było zobowiązania (był w błędzie)

- odpadnięcie podstawy prawnej zobowiązania

- nieosiągnięcie celu świadczenia

- nieważność czynności prawnej

Roszczenie:

- różni się od odszkodowania, bo tylko w wysokości uszerbku, co do zasady w naturze poza tym

- wygaśnie jeśli wykorzystał, ale nie jeśli powinien był się liczyć z obowiązkiem zwrotu

Nie trzeba zwracać jeśli:

- była świadomość braku zobowiązania (u kogoś kto je wypełniał) / zgodność świadczenia z zasadami współżycia społecznego / z gier i zakładów i po przedawnieniu / spełnienie niewymagalnego świadczenia

WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA I SKUTKI NIEWYKONANIA

Wykonanie = spełnienie świadczenia, pełne zaspokojenie interesu wierzyciela określonego w stosunku zobowiązaniowym

Wykonanie zobowiązania nie poddaje się jednolitej kwalifikacji prawnej, gdyż może przybrać formę zarówno czynności prawnej, jak czynności faktycznej

Dłużnik musi wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią oraz w sposób odpowiadający jego celowi gospodarczo-społecznemu i zgodny z zasadami współżycia społecznego + jeśli istnieją w tym zakresie zwyczaje, to także w sposób im odpowiadający

- również zgodnie z wzorcami należytej staranności, określanymi obiektywnie, dla danych podmiotów i typów

- wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania

Zmiana stosunków:

- klauzula rebus sic stantibus, nadzwyczajna modyfikacja treści zobowiązania, ze względu na zmianę stosunków społeczno-gospodarczych (nieoczekiwane zmiany stosunków społecznych)

- jedynie łagodzi ostrość pacta sunt servanda, nie ogranicza

- odnosi się jedynie do zobowiązań z umów

- przesłanki: nadzwyczajna zmiana stosunków / pociągająca za sobą trudność w spełnieniu zobowiązania lub grozi jednej ze stron rażącą stratą / strony nie przewidziały zmiany lub wpływu na zobowiązanie

Podmioty a wykonanie zobowiązania:

- wierzyciel nie może żądać osobistego wykonania od dłużnika, chyba że: wynika to z treści czp, ustawy lub właściwości świadczenia

- ale z wiedzą dłużnika muszą działać: wyjątek – świadczenia pieniężne

- po stronie wierzyciela: do odbioru tylko osby uprawnione przez niego (także ex post) / świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej nie powoduje zgaśnięcia zobowiązania (ale też ochrona dobrej wiary dłużnika)

Przedmiot wykonania zobowiązania:

- rzeczy oznaczone co do gatunku: jeśli nie jest określona jakość, to o średniej jakości

- świadczenia podzielne: wierzyciel nie może odmówić przyjęcia części świadczenia (chyba, że naruszałoby to jego uzasadniony interes)

- kilka świadczeń (zarachowanie zapłaty), kilka jednorodzajowych świadczeń, zależy od dłużnika na poczet którego zostaną zaliczone – w razie braku takiej inicjatywy, decyzja wierzyciela / jeśli nie – to na poczet najdawniej wymagalnego

Miejsce spełnienia świadczenia:

- długi oddawcze (dłużnik dostarczyć winien – np. te które mają być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela)

- długi odbiorcze (wierzyciel winien się zgłosić, te które mają być spełnione w..)

- przede wszystkim określa je treść zobowiązania lub jego właściwość

- świadczenia pieniężne w mscu zamieszkania wierzyciela lub jego siedzibie - oddawcze

- świadczenia niepieniężne w dłużnika – odbiorcze

Termin spełnienia świadczenia:

- treść lub właściwość zobowiązania decyduje

-> jeśli nei ma, to niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (wierzyciel ma prawo określić nie tylko termin, ale także wielkość poszczególnych części świadczenia, jeśli nie określono tego w umowie)

- wierzyciel powinien to zrobić z wyprzedzeniem, uwzględnić możliwości dłużnika, i techniczną możliwość wykonania

- gdy interes wierzyciela jest zagrożony, może żądać spełnienia świadczenia przed upływem terminu

Terminy zastrzeżone na korzyść:

- dłużnika (może wykonać świadczenie wcześniej, wierzyciel nie może żądać wcześniej)

- wierzyciela (może odmówić wcześniejszego, może żądać wcześniejszego)

- obu stron (brak możliwości wcześniejszego)

Po upływie terminu:

- dłużnik opóźnią się ze świadczeniem lub popada w zwłokę, o ile ponosi odpowiedzialność za okoliczności

- wierzyciel może dochodzić świadczenia na drodze sądowej

- rozpoczyna się termin przedawnienia

Wykonywanie świadczeń wzajemnych:

- ogólna reguła: jednocześnie -> każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego

- ale znajduje to zastosowanie tylko gdy umowa, orzeczenie czy decyzja nie wskazuje, że którejś ze świadczeń ma być wcześniejsze / albo gdy z jednej strony ciągłe, z drugiej jednorazowe

- strona zobowiązana do wcześniejszego może się powstrzymać, jeżeli spełnienie świadczenia późniejszego jest wątpliwe ze względu na stan majątkowy dłużnika (chyba, że wiedziała o nim w momencie zawarcia umowy, i gdy druga strona zaproponuje równoczesne spełnienie lub da zabezpieczenie)

- dłużnik, spełniając świadczenie, może domagać się pokwitowania od wierzyciela <- domniemanie prawne, że jeśli coś takiego jest, to świadczenia wcześniejsze zostały dokonna (okresowe) + że dłużnik uiścił należności uboczne

SKUTKI NIEWYKONANIA LUB NIENALEŻYTEGO WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA

w obu przypadkach zachowanie bezprawne -> zachowanie dłużnika niezgodne z treścią zobowiązania, przez co interes wierzyciela nie zostaje zaspokojony, bezprawność względna (bo odnosi się do naruszenia reguł dotyczących postępowania wobec wierzyciela), bo bezwzględna polega na naruszeniu powinności powszechnych -> i jest ona przesłanką odpowiedzialności deliktowej

Odpowiedzialność odszkodowawcza, czyli kontraktowa: zdarzenie, z którym system prawny wiąże czyjąś odpowiedzialność + szkoda + związek przyczynowy

Obejmuje tylko szkody majątkowe, poniesione bezpośrednio przez poszkodowanego

Stara + utracone korzyści.

Wina:

- dłużnik nie odpowiada, jeśli nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności skutkujące wystapieniem szkody

- jeśli przepis nie stanowi inaczej, dłużnik odpowiada za niezachowanie należytej staranności (według obiektywnego wzorca – np. oczekiwania społeczne od osób, które znalazły się w określonej sytuacji

- wina jest kryterium decydującym o odpowiedzialności dłużnika (każda postać winy, umyślna – dolus directus, dolus eventualis, nieumyślna (niedbalstwo, nie dochowanie należytej staranności) – także rażące niedbalstwo

- strony mogą w umowię określić rzeczy za które dłużnik nie będzie odpowiadał (niedopuszczalne uchylenie winy umyślnej)

- wina może być przypisana tylko osobie poczytalnej

Odpowiedzialność za inne osoby:

- dłużnik odpowiada tak samo jak za własne działania lub zaniechania, czyli będzie odpowiadał wtedy, kiedy tym osobom będzie można przypisać winę, opiera się odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Ciężar dowodu:

- co do 3 okoliczności spoczywa na wierzycielu, który chce dochodzić roszczenia odszkodowawczego:

- udowodnienie, że dłużnik nie wykonał, lub wykonał nienależycie (tutaj domniemanie, że stało się to wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność)

- że zaistniała szkoda majątkowa

- i że między dwoma powyższymi istnieje adekwatny związek przyczynowy

Niemożliwość świadczenia:

- okoliczności uniemożliwiające każdemu, nie tylko konkretnemu dłużnikowi, spełnienie świadczenia

- działania przede wszystkim niewykonalne w świetle praw natury + niemożliwość gospodarcza lub praktyczna

- jeśli realizowane przez czynność konwencjonalną, to działania naruszające jej reguły należy uznać za niemżlwe

- zjawiska społeczne uniemożliwiające komukolwiek wykonania zobowiązanie

- przeszkody muszą mieć charakter trwały

- z punktu widzenia następstw: należy wyróżnić te, za które ponosi odpowiedzialność i nie ponosi

Skutki niemożliwości we wzajemnych:

- jeśli nie ponosi, to np. w zobowiązaniach wzajemnych całe gaśnie (jeśli jedno częściowo, to druga strona ma prawo odstąpienia)

- jeśli ponosi, to można żądać odszkodowania, ale wteyd świadczenie nie wygasa / można odstąpić od umowy i świadczenie wygasa

Opóźnienie i zwłoka dłużnika: (niedotrzymanie terminu)

- zwłoka, ponosi winę

- można domagać się naprawienia wynikłej stąd szkody (jeśli domaga się wykonania świadczenia, to tylko szkody wynikającej z nieterminowej realizacji)

- jeśli wskutek zwłoki świadczenie dla wierzyciela straciło znaczenie, to może odmówić przyjęcia i wtedy szkoda za niewykonanie zobowiązania

- obostrzenie, jeśli dłużnik w czasie trwania zwłoki utracił lub uszkodził rzecz oznaczoną co do tożsamości <- odpowiedzialność także za przypadek

- wierzyciel ma prawo do wykonania zastępczego (rzeczy oznaczone co do gatunku, brak wymogu osobistego wykonania przez dłużnika, gdy świadczenie polega na zaniechaniu)

- opóźnienie, jeśli nie ponosi winy

- niepieniężne: może się domagać wykonania, ale nie ma roszczeń odszkodowawczych

- pieniężne: należne są odsetki

Prawo zatrzymania:

- ius retentionis, osoba zobowiązana do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać do czasu uiszczenia roszczeń o zwrot nakładów na rzecz oraz roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej

Zwłoka wierzyciela:

- ma on współdziałać w celu wypełnienia zobowiązania z dłużnikiem, ale dłużnikowi nie przysługują żadne środki by go do tego przymusić, ani uprawnienie do odstąpienia

- dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu:

- uchyla się od przyjęcia,

- odmawia czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione

- oświadcza dłużnikowi, ze nie przyjmie

- zwłoka nie zwalnia dłużnika z obowiązku wykonania, ale może złożyć przedmiot do depozytu sądowego, może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki + uchylenie ujemnych konsekwencji dla dłużnika (nawet związanych z opóźnieniem dłużnika

DODATKOWE ZASTRZEŻENIA UMOWNE

- kwalifikują się do grupy accidentalia negotii

Zadatek:

- pewna suma pieniężna, lub rzecz, dana przy zawarciu umowy (zazwyczaj niewielki ułamek świadczenia pieniężnego)

- sens: kiedy dłużnik nie spełni świadczenia z powodu okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, wierzyciel może zatrzymać zadatek i odstąpić od umowy, ale nie może domagać się uzupełniającego odszkodowania

- w razie spełnienia, zalicza się na poczet świadczenia

- rozwiązanie przez zgodne oświadczenia woli: zwrot zadatku, tak samo w przypadku niewykonania przez okoliczności za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności

Umowne prawo odstąpienia:

- jedna strona może spowodować rozwiązanie tylko w przypadkach zastrzeżonych w ustawie + umowne

- sprowadza się do tego: każda lub jedna ze stron może od niej odstąpić bez konieczności uzasadnienia

- jeśli zastrzeżone – musi być też termin

- po odstąpieniu uznaje się ją za niezawartą

Odstępne:

- rodzaj umownego prawa odstąpienia, uzależnienie tego prawa od zapłaty sumy pieniężnej (jednocześnie z nim musi być złożone)

Kara umowna:

- kara za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej (tylko gdy dłużnik ponosi odpowiedzialność)

- dłużnik nie może się sam zwolnić, w przeciwieństwie do odstępnego, wymagana jest zgoda wierzyciela

- zastępuje odszkodowanie

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA

- cel zobowiązania: zaspokojenie interesu wierzyciela

- powodujące zaspokojenie wierzyciela:

- wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią / naprawienie szkody powstałej wskutek niewykonania pierwotnego zobowiązania

- świadczenie w miejsce wykonania (za zgodą wierzyciela spełnia inne)

- odnowienie (nowacja, umowa o umorzenie dotychczasowego zobowiązania z związku z powstaniem nowego – o inne świadczenie, lub inna podstawa prawna, ale musi istnieć związek -> że nowe powstaje w celu umorzenia starego, a nie je zastępuje, jest więc obok starego)

- potrącenie, kompensacja, umorzenie dwóch przeciwstawnych wierzytelności poprzez złożenie oświadczenia woli jednego wierzyciela, drugiemu -> zaspokojenie obu stron poprzez zwolnienie ich z obowiązku świadczenia na rzecz drugiej strony / warunek: obie strony muszą być względem siebie wierzycielami i dłużnikami + przedmiotem pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku + obie wierzytelności są wymagalne + wierzytelność osoby, która dokonuje potrącenia, jest zaskarżalna

- tylko do wysokości wierzytelności niższej (czyli wierzytelność o wyższej jest umorzona tylko częściowo)

- dopuszczalne też potrącenie umowne, konsens obu stron

- złożenie do depozytu sądowego, takie same skutki jak spełnienie świadczenia

Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela:

- zdarzenia zastrzeżone w czp (warunek rozwiązujący, termin końcowy)

- upływ czasu, jeśli oprócz przedawnienia jest skutek prawny

- śmierć dłużnika lub wierzyciela, jeśli świadczenie ma charakter osobisty

- confusio

- niemożliwość świadczenia

- rozwiązanie umowy przez sąd

- umowa o zwolnieniu z długu (wierzyciela z dłużnikiem)

- umowa rozwiązania umowy (brak regulacji, ale dopuszczalne na zasadzie swobody kontraktowania)

ZMIANA WIERZYCIELA LUB DŁUŻNIKA

- nie ma wspólnej regulacji, więc we wzajemnych poszczególne do dłużnika i wierzyciela

Przelew wierzytelności:

- cesja, od wierzyciela (cedent) na osobę trzecią (cesjonariusza), który nabywa wierzytelność

- czynność prawna rozporządzająca

- zbędna jest zgoda dłużnika, każda wierzytelność może zostać przelana (chyba, że jest zakazana przepisami prawa, lub sprzeciwia się właściwości zobowiązania, lub jeśli w umowie zastrzeżenie, że nie można)

Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela:

- osoba trzecia spełniła świadczenie dłużnika, ale nie na podstawie zawartej umowy

- wchodzi wtedy w pozycję prawną zaspokojonego wierzyciela

- zachowanie tożsamości zobowiązania mimo zmiany wierzycieli / osoba trzecia spłacająca cudzy dług odpowiada za niego osobiście lub pewnymi przedmiotami / osobie trzeciej przysługiwało prawo, przed którym spłacana wierzytelność ma pierwszeństwo / zapłata za zgodą dłużnika na piśmie -> przesłanki

^^^^

Przejęcie długu:

- sukcesja syngularna osoby trzeciej w dług określonego dłużnika, przez co staje się jej

- zwolnienie z długu dotychczasowego dłużnika

- zachowanie tożsamości długu

- dwie postacie:

- umowa wierzyciela z przejemcą (za zgodą dłużnika)

- umowa dłużnika z przejemcą (wymagana zgoda wierzyciela + jeśli nie wiedział, że przejemca jest niewypłacalny, to umowa jest bezskuteczna)

- pod rygorem nieważności na piśmie (to samo dla zgody wierzyciela)

Kumulatywne przystąpienie do długu:

- dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony z długu, obok niego pojawia się drugi dłużnik (staje się dłużnikiem solidarnym)

ZBIEG ROSZCZEŃ

Z jednym zdarzeniem prawnym, różne normy prawne wiążą więcej, niż jedno roszczenie.

- np. bezpodstawne wzbogacenie i roszczenia odszkodowawcze z tytułu czynów niedozwolonych -> alternatywne zastosowanie któregoś z nich, decyduje bezpodstawnie zubożony

- tak samo jak jest roszczenie kontraktowe i deliktowe, poszkodowany decyduje

- zbieg kumulatywny: naruszenie dóbr osobistych -> usunięcie skutków naruszenia + zadośćuczynienie