Rozpłód koni

1.Wiadomosci ogólne

W dobrych warunkach żywienia i utrzymania klacz pracująca w zaprzęgu może być używana do rozpłodu od 3-4 roku do 16-20 roku życia, natomiast ogier od 3 do 9-15 roku życia.

Ogiery państwowe, urodzone i wychowane w stadninach w wieku 2,5 roku, sa zabierane do zakładów treningowych, z których w wieku 3,5 roku życia przechodzą do stad ogierów. Karierę rozpłodową rozpoczynają w wieku ok.4 lat. Natomiast ogiery z hodowli terenowej uznawane sa w wieku ok. 2,5 roku i w najbliższym sezonie rozpłodowym kończą 3 lata. Klaczki również powinny być używane do rozpłodu w wieku 3 lat.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami do stanówki mogą być używane ogiery z państwowych stad ogierów (PSO) lub ogiery uznane z hodowli masowej. Zależnie od wartości hodowlanej ogiery te dzieli się na 3 kategorie.

Kategorie I – może otrzymać ogier, który ukończył co najmniej 5 lat, ma obustronnie udowodnione pochodzenie, reprezentuje wyraźny typ rasowy, oraz wyróżnia się prawidłową budowa i ruchem. Oprócz tego musi być poddany kontroli wartości użytkowej i uzyskać pozytywne wyniki.

Kategorie II – może otrzymać ogier, który ukończył 3 lata, ma udowodnione pochodzenie, przedstawia odpowiedni typ rasowy, ma prawidłowy pokrój i ruch.

Kategorię III – otrzymują wszystkie pozostałe ogiery, które uznano za nadające się do hodowli.

Długość użytkowania rozpłodowego ogiera uzależniona jest od sposobu jego eksploatacji. Ogierowi młodemu w 1-szym sezonie rozpłodowym nie należy przeznaczać do krycia więcej niż 30 klaczy i nie przekraczać 6 skoków tygodniowo. Podobnie należy postępować ze starszymi ogierami szlachetnymi – po 20 latach, a z zimnokrwistymi – po 15 latach życia.

W 2-gim roku użytkowania rozpłodowego ogier może kryć do 40 klaczy ( 10 skoków tygodniowo), w następnych sezonach nawet 60-80 klaczy (12 skoków tygodniowo). Jeden dzień w tygodniu powinien być wolny od krycia.

Długość użytkowania rozpłodowego wynosi u ogierów 6-12 lat.

2. Stanowienie klaczy

Czas trwania rui u klaczy (grzanie się, palenie) jest rożny, jajeczkowanie następuje zwykle 2 dni przed jej zakończeniem. Biorąc pod uwagę długość rui klacze dzielimy na 3 grupy:

• O krótkim okresie grzania się (1-3 dni), należy je kryć po raz pierwszy w pierwszym dniu i powtórnie drugiego lub trzeciego dnia

• O średnio długim okresie grzania się (4-7 dni), kryć w trzecim dniu rui

• O długim okresie rui (8-12 dni), należy je kryć w szóstym dniu grzania się.

Powtórne krycie powinno odbywać się 24-48 godzin po pierwszym. Związane jest to z żywotnością plemników w narządach klaczy po pokryciu (24-48 godz.) i żywotnością komórki jajowej po owulacji (8-10 godz.).

U klaczy pierwiastek ruje sa na ogol prawidłowe. Należy je kryć na trzeci dzień po rozpoczęciu grzania się , powtarzając następne skoki ogiera co 24-48 godz., aż do odbicia tj. do czasu nie przyjmowania ogiera. Po wyźrebieniu ruja pojawia się po upływie średnio 8-9 dni. Cykl płciowy u normalnie rozwijających się klaczy powtarza się co 20-21 dni.

Schemat stanowienia

Polega on na kryciu klaczy na 3 dzień po pierwszym skoku, a następnie próbowaniu i ewentualnie kryciu 18 dnia od ostatniego skoku. Jeśli klacz przyjmie ogiera 18 dnia (świadczy to o tym ze nie została zaźrebiona), ponowne krycie stosuje się 3 dnia i znowu 18 dnia próbuje. Klacz która w przewidywanych dniach nie wykazuje rui i odbija ogiera uważana jest za zaźrebioną.

Próbowanie klaczy-przeprowadza się przy pomocy ogiera „próbnika” o spokojnym lecz żywym temperamencie, raczej starszego. Próbę przeprowadza się przy drewnianej barierze za która wprowadza się probowana klacz. Jeśli jest ona w rui , to w czasie obwąchiwania i szczypania zębami przez ogiera zachowuje się spokojnie, nie bije zadem, oddaje z pochwy drobne ilości śluzu lub moczu-ruja jest w pełni.

Przygotowując klacz do stanówki należy nałożyć pęta na pęciny, zabandażować ogon. Następnie wyprowadza się na lonży ogiera i staje z nim w odległości 3-4 m z lewej strony klaczy. Po wystąpieniu erekcji pozwala się ogierowi na wspięcie na klacz, następuje akt kopulacji. Po stanówce ogiera odprowadza się do stajni, klacz powinna być oprowadzana, następnie pozostawiona w spokoju na kilka godzin.

3. Ciąża i wyźrebienie

Ciąża trwa u klaczy ok. 333 dni. (320-340).

Źrebna klacz wymaga odpowiedniego obchodzenia się z nią, wymaga tez odpowiedniego żywienia, musi mieć ponadto zapewnione cieple pomieszczenie bez przeciągów, wygodne stanowisko. Nie należy jej wówczas przemęczać, trzeba chronić ja przed urazami mechanicznymi, przestrachem. Klacze źrebne mogą być wykorzystywane do pracy nie wymagającej zbyt dużego wysiłku, pokonywania wielkich oporów i szybkiego tempa.

Zwiastuny porodu:

• Niepokój, kładzenie się i wstawanie

• Obrzęk wymienia, pojawienie się w nim mleka,

• wargi sromowe staja się nabrzmiałe,

• zapadają się okolice przy nasadzie ogona,

• Dość częste oddawanie moczu ze śluzem

• 3 godziny przed porodem pojawiają się pierwsze bole.

Poród: ukazują się najpierw błony płodowe, w postaci pęcherza który stopniowo się powiększa a następnie pęka. Ukazują się nogi źrebięcia najczęściej przednie. Kiedy wyjdzie głowa leżąca najczęściej na nogach, reszta źrebięcia wychodzi już łatwo. Poród trwa 20-50 min, pępowina rozrywa się sama, gdy klacz wstaje po porodzie. Lepiej wcześniej przewiązać pępowinę wyjałowiona nitka, w odległości 6 cm od brzucha źrebięcia i po odcięciu nożyczkami posmarować jodyna.

Klacz po porodzie najczęściej oblizuje noworodka usuwając w ten sposób resztki śluzu i błon płodowych. Gdy instynkt ten nie występuje, należy źrebię wytrzeć wiechciem miękkiej słomy lub siana. Osusza się przez to skore i pobudza krążenie. Łożysko odchodzi 15-30 min po urodzeniu źrebięcia, jeśli nie to wzywamy lek wet. Usuwa się łożysko z boksu i brudna ściółkę. Klacze najczęściej źrebią się nocą. Po oźrebieniu można dać klaczy kilka łyków wody po godzinie pół wiadra, 5-6 godzin później daje się posolone pójło i dobre siano.

Wychów źrebiąt

Na wychów pełnowartościowego konia, poza czynnikami genetycznymi, wpływ maja odpowiednie warunki. Zaliczamy do nich żywienie, pielęgnowanie, ruch na powietrzu. Żywienie najbardziej ze wszystkich czynników oddziałuje na wzrost i rozwój zwierząt. Już przez racjonalne żywienie matki zapewnia się właściwy rozwój płodu, a od pełnowartościowego żywienia po urodzeniu uzależniony jest prawidłowy wzrost i rozwój młodzieży. Źrebięta przebywające przy matkach nazywa się oseskami lub sysakami, po odłączeniu od matek –odsadkami - nazwę tą noszą do końca roku w którym się urodziły. Od 1 stycznie do końca następnego roku to roczniaki, potem dwulatki, trzylatki.

Zdrowe, silne, normalnie urodzone źrebię wstaje bardzo szybko, 15-45 min po urodzeniu. Chodząc kolo klaczy samo odnajduje wymię i ssie. Jeśli jednak nie to należy pomoc - podsadzić do matki by jak najszybciej napiły się siary.

W pierwszych tygodniach źrebię ssie matkę 30-40 razy na dobę, co pół godziny, wraz z biegiem czasu odstępy te sa dłuższe. Jeśli klacz padnie należy karmić źrebię odpowiednio przyrządzonym mlekiem krowim. Dokarmianie pasza treściwą zaczyna się w 20-25 dniu życia źrebaka.

Poza żywieniem ważne jest korzystanie z ruchu na świeżym powietrzu i słońca. Już 3-5 dnia po porodzie źrebię powinno wyjść z matka na dwór. Przebywając na świeżym powietrzu źrebaki zażywają ruchu, ćwiczą mięśnie, płuca, serce, wyrabiają zmysł orientacji i nabierają śmiałości, tężyzny. Juz od pierwszych tygodni życia należy przyzwyczajać źrebię do posłuszeństwa i wytwarzać u niego zaufanie do człowieka. Po kilku dniach należy nałożyć mu kantarek, przyuczać do podawania nogi, przyzwyczajając do dotykania kończyn i delikatnego postukiwania w kopytka. Poza tym źrebię powinno być systematycznie czyszczone szczotka.