Anatomia 13-10-2007

Narząd ruchu - jest to część organizmu odpowiadająca za utrzymanie postawy i wykonywanie ruchów.

Ze względu na budowę i właściwości narząd ruchu człowieka dzielimy na:

• Układ szkieletowy (część bierna) składający się z:

• Kości

• Połączeń międzykostnych:

• Wolnych, czyli stawów wraz z ich elementami dodatkowymi

• Ścisłych połączeń międzykostnych (więzozrosty, chrząstkozrosty i kościozrosty)

• Układ więzadłowy

• Układ mięśniowy (część czynna - obdarzona zdolnością kurczenia się)mięśnie i ich ścięgna.

Wymienione układy tworzą w ciele człowieka skomplikowany system dźwigni, dzięki któremu możemy:

• Zmieniać położenie całego ciała (wykonywać ruchy lokomocyjne)

• Zmieniać ułożenie części ciała względem siebie, na przykład zgiąć rękę lub nachylić głowę

• Utrzymać odpowiednią postawę ciała

• Znaczne osłabienie skutków działania różnego rodzaju przeciążeń

• Układ kostny to wszystkie kości składające się na ciało człowieka. U człowieka dorosłego szkielet składa się z około 206 kości. Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna.

Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

• Kości długie np. kość udowa, ramienna

• Kości płaskie np. kości czaszki, łopatka

• Kości krótkie np. kości nadgarstka, stępu

• Kości różnokształtne np. kręgi

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej. Ponadto kości długie również w swoim trzonie zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej. Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych. Szkielet zawiera około 1, 5 kg szpiku kostnego (zielony ->żółty).

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części:

• Osiowy: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek.

• Kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami

W skład szkieletu wchodzą:

• Kości głowy:

• Kości mózgoczaszki: czołowa, ciemieniowa prawa i lewa, potyliczna, skroniowa prawa i lewa

• Kości twarzoczaszki: nosowa, szczękowa, jarzmowa, żuchwa

• Kości tułowia:

• Kręgosłup człowiek ma 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 3 do 5 kręgów ogonowych, a więc od 32 do 34 kręgów

• Klatka piersiowa: żebra rzekome i żebra prawdziwe, mostek

• Kości kończyny górnej:

• Obręcz kończyny górnej: łopatka, obojczyk. Ma tylko jeden staw, którym łączy się z pozostałą częścią szkieletu- staw mostkowo-obojczykowy.

• Kości części wolnej: ramienna, przedramienia (promieniowa, łokciowa), ręki (nadgarstka, śródręcza, palców)

• Kości kończyny dolnej:

• Obręcz kończyny dolnej: miednica, kość kulszowa, kość łonowa, kość biodrowa. Połączona jest z resztą szkieletu stawem krzyżowo-biodrowym.

• Kości części wolnej: udowa, goleni (piszczelowa, strzałkowa), stopy (stępu, śródstopia, palców)

Nadgarstek składa się z 8 kości: łódeczkowatej, czworobocznej większej, czworobocznej mniejszej, grochowatej, haczykowatej, księżycowatej, trójgraniastej, główkowatej

Śródręcze składa się z: kciuk, palec wskaziciel, palec pośrodkowy, palec obrączkowy, palec najmniejszy, paliczki, paliczek bliższy, paliczek dalszy.

Kości stępu: kość skokowa, kość piętowa, kość łódkowata, kość sześcienna, kości klinowe.

Kości palców stopy: I paluch, II, III, IV, V palec mały

Staw ruchome połączenie między składnikami szkieletu (zewnętrznego lub wewnętrznego). W stawach największym problemem jest tarcie i dlatego powierzchnie stawowe pokryte są bardzo odporną na ścieranie chrząstką szklistą.

Rodzaje stawów ze względu na:

• Liczbę kości łączących w stawie:

• Prosty - w budowie biorą udział tylko dwie kości.

• Złożony - w budowie bierze udział więcej niż dwie kości np. staw łokciowy

• Liczbę osi

• Jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie

• Staw zawiasowy - staw łokciowy

• Staw obrotowy - staw promieniowo-łokciowy

• Staw śrubowy - staw zęba kręgu obrotowego

• Dwuosiowe mniejsza ruchowość

• Staw eliptyczny - staw promieniowo-nadgarstkowy

• Staw siodełkowaty - staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka

• Wieloosiowe pozwalają na wykonywanie ruchów we wszystkich płaszczyznach

• Staw kulisty wolny - staw ramienny

• Staw kulisty panewkowy - staw biodrowy

• Nieregularne

• Staw płaski - staw krzyżowo-biodrowy

• Staw mostkowo-obojczykowy, chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego

Elementy stawu:

• Powierzchnia stawowa - czyli główka (część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła), bywają także powierzchnie stawowe płaskie - kość krzyżowa z miednicą

• Torebka stawowa - otacza cały staw, ograniczając go od otoczenia

• Jama stawowa

Może również zawierać: więzadła stawowe, obrąbek stawowy, łąkotki, kaletki maziowe, trzeszczki, kosmki maziowe, fałdy maziowe.

Tkanka chrzęstna zbudowana jest z komórek chrzęstnych (chondrocytów) ułożonych w zespoły po dwie lub trzy komórki otoczone torebką włókien kolagenowych (chondron) rozmieszczone w istocie międzykomórkowej, której głównym składnikiem jest chondryna. Tkanka chrzęstna jest nieunerwiona i nieunaczyniona.

Rodzaje tkanki chrzęstnej:

• Szklista: odporna na ścieranie, tworzy stawy i przymostkowe części żeber, tworzy szkielet w okresie zarodkowym i płodowym, tworzy przegrodę nosa

• Sprężysta: nie kostnieje (nie ulega mineralizacji), tworzy małżowinę uszną krtań i nagłośnię, zawierająca liczne włókna elastyczne

• Włóknista: jest zbudowana z włókien kolagenowych, duża wytrzymałość na zerwanie, tworzy więzadła stawowe, spojenie łonowe, dyski w kręgosłupie