PYTANIA NA KOLOKWIUM Z METODOLOGII
1. Proszę wymienić cechy wiedzy potocznej.
2. Proszę wymienić cechy wiedzy naukowej.
3. Proszę wymienić przykładowe źródła wiedzy naukowej które możemy znaleźć w Internecie.
4. Czym jest metoda i jakie wyróżniamy metody naukowe?
5. Jakie możemy wyróżnić metody badawcze w naukach empirycznych?
6. Czym jest metodologia i jaki jest jej cel?
7. Jakie są cechy dobrego badacza?
8. Jakie możemy wyróżnić typy badań naukowych?
9. Proszę wyjaśnić pojęcia:
a) paradygmat;
b) indukcja;
c) dedukcja;
d) intuicja;
e) tradycyjny model nauki;
f) empiryzm.
10. Czym jest "fałszywy dylemat" w metodologii?
11. Proszę wyjaśnić na czym polega model nomotetyczny? (co ma na celu?)
12. Proszę wyjaśnić na czym polega model idiograficzny? (co ma na celu?)
13. Czym są pytania warunkowe w kwestionariuszach?
14. Proszę wymienić mocne strony badań sondażowych.
15. Proszę wymienić słabe strony badań sondażowych.
16. Jakie aspekty powinien uwzględnić badacz planując badania sondażowe?
17. Jakie aspekty etyczne powinien uwzględnić badacz planując wywiad?
18. Jakie zmienne wyróżniamy w badaniach metodologicznych? (proszę wymienić i opisać).
Proszę wymienić cechy wiedzy potocznej.
Wiedza potoczna – oparta na doświadczeniu:
Potoczną wiedzę nabywamy „samoistnie”;
Wiąże się ona z ograniczonym zasięgiem ludzkiej obserwacji;
Człowiek kieruje się nie tylko rozumem, ale emocjami, w związku z tym, rzadko jest neutralna;
Związana jest z wartościowaniem; mówi, co dobre, a co złe;
Operuje podziałami dychotomicznymi dobry-zły;
Tendencja do uogólniania „cała dzisiejsza młodzież”;
Przesiąknięta jest stereotypami, upraszcza, jest sztywna i odporna na zmiany.
Nieostrość i niedokładność terminów;
Język potoczny jest wieloznaczny;
Twierdzenia i sądy nie stanowią spójnego systemu, mogą być oparte o autorytet osobisty.
Proszę wymienić cechy wiedzy naukowej.
Wiedza naukowa:
Usystematyzowana;
Ma być ścisła, pewna i praktyczna;
Użyteczna, oparta na doświadczeniu;
Odpowiada na pytanie jak?
Teorie służą do odkrywania przyczyn, wyjaśniania, przewidywania, kontrolowania (np. zjawisk);
Wyraźne określenie tematyki, zaznaczenie tego co już powstało na ten temat, odrzucenie domysłów, fakty, dokładność;
cechuje się jednoznacznością terminów.
3. Proszę wymienić przykładowe źródła wiedzy naukowej które możemy znaleźć w Internecie.
Strony rządowe *.gov;
Strony instytutów badawczych TNS OBOP, CBOS;
Strony autorytetów naukowych i uczelni wyższych.
4. Czym jest metoda i jakie wyróżniamy metody naukowe?
Metoda:
methodos (gr.) droga, umiejętny sposób robienia czegoś – szczególnie korzystanie z myśli.
Sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie jego działań składowych, a przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania (Kotarbiński).
Metoda wg T. Pilcha jest to „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.”
Metody naukowe wg T. Pilcha:
Eksperyment pedagogiczny:
Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej), polegającą na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.
Monografia pedagogiczna:
Monografia jest to metoda badań której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Metoda indywidualnych przypadków:
Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
Metoda sondażu diagnostycznego:
Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.
5. Jakie możemy wyróżnić metody badawcze w naukach empirycznych?
Metody badawcze w naukach empirycznych – to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych. Służą one do odpowiedzi na stawiane pytania.
W naukach pedagogicznych stosowane są podstawowe metody, takie jak (Babbie):
Eksperyment;
badania sondażowe;
badania terenowe;
analiza treści;
badania danych zastanych;
badania porównawcze;
badania ewaluacyjne.
6. Czym jest metodologia i jaki jest jej cel?
Metodologia: metodologia jedna z dziedzin epistemologii "można by nazwać nauką o dowiadywaniu się" Metodologia nauk społecznych, czyli to w jaki sposób badacze społeczni dowiadują się różnych rzeczy o życiu społecznym człowieka (E.Babbie).
Metodologia: w szerokim sensie to filozofia nauki i zarazem logika stosowana: obejmuje logiczny, metodologiczny i filozoficzny aspekt nauki, bada zarówno rezultaty naukowego poznania (strukturę wiedzy) jak i sam proces badawczy (metody zdobywania wiedzy).
Celem metodologii jest to opis i analiza procesu badania naukowego.
7. Jakie są cechy dobrego badacza?
Cechy dobrego badacza:
postępuje zgodnie z procedurą indukcyjną;
formalny kontakt z rzeczywistością badaną;
wierny metodzie;
obiektywny i arefleksyjny;
rejestruje fakty;
obserwator bezstronny;
nie wnosi osobistych wartości;
ciekawość szczegółów;
odpowiedzialność;
systematyczność.
8. Jakie możemy wyróżnić typy badań naukowych?
Typy badań naukowych:
teoretyczne – podstawowe służące budowie teorii naukowych;
weryfikacyjne: przewidywanie teorii z myślą o jej potwierdzeniu lub podważeniu;
eksploracyjne: dostarczają wskazówek co do budowy teorii.
praktyczne – stosowane, służące usprawnianiu działania, oparte na wiedzy teoretycznej, zaadresowane go konkretnego odbiorcy.
rozpoznawcze (diagnostyczne): dostarczają odbiorcy informacji o rodzaju i zasięgu trudności;
oceniające (ewaluacyjne): dostarczają wiedzy o zamierzonych i niezamierzonych działaniach.
9. Proszę wyjaśnić pojęcia:
Paradygmat:
powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych, modelowych problemów i rozwiązań (Kuhn).
trzy płaszczyzny: ontologia (nauka o byciu – istnieniu), epistemologia (sfera wiedzy), metody;
hierarchiczny układ paradygmatu.
Indukcja - metoda postępowania naukowego w naukach empirycznych, oparta na obserwacji i eksperymencie. Rodzaj wnioskowania, które polega na formułowaniu wniosków ogólnych z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami tych wniosków. Przechodzenie od szczegółu do ogółu.
i. enumeracyjna: twierdzenie ogólne powstaje w drodze uogólnienia „wyliczonych” uprzednio jednostkowych zdań spostrzeżeniowych;
i. eliminacyjna: polega na rozpatrywaniu wszystkich warunków badanego zjawiska i kolejnym eliminowaniu tych, które go nie wywołują lub na niego nie wpływają.
Dedukcja – (wyprowadzanie) – wnioskowanie, które polega na wyprowadzeniu z jakiegoś zdania lub kilku zdań jakiegoś ich następstwa, tj. zdania, które z nich logicznie wynika. Przechodzenie od ogółu do szczegółu.
Intuicja - wiedza bez informacji o źródle.
Tradycyjny model nauki – W tradycyjnym modelu nauki istnieją trzy główne elementy: teoria, operacjonalizacja i obserwacja. Według tradycyjnego modelu nauki naukowcy zaczynają od czegoś, z czego wyprowadzają sprawdzalną hipotezę. Aby przetestować jakąkolwiek hipotezę, musimy szczegółowo określić znaczenie wszystkich zmiennych związanych z nią w kolejnych obserwacjach. Gdy już zdefiniowaliśmy zmienne, musimy ustalić jak będziemy je mierzyć. Operacjonalizacja dosłownie oznacza określenie dokładnych działań (operacji) związanych z pomiarem zmiennej. Dla badacza testującego hipotezę testującego hipotezę znaczenie zmiennych jest dokładnie takie i tylko takie, jak określa to definicja operacyjna. Naukowcy muszą być Panami swych definicji operacyjnych przez wzgląd na precyzję ich obserwacji, pomiarów i porozumiewania się. Ostatnim elementem modelu tradycyjnego nauki jest obserwacja. Gdy już osiągnęliśmy teoretyczną klarowność i doszliśmy do szczegółowych oczekiwań, gdy stworzyliśmy strategię obserwowani, pozostaje tylko popatrzeć jak jest naprawdę.
Empiryzm metodologiczny – pogląd, wg którego uzasadnienie poznania ludzkiego musi być oparte bezpośrednio lub pośrednio na doświadczeniu.
Hipoteza – niesprawdzone twierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związków między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych, przy czym im więcej prawdziwych zdań z hipotezy wynika, tym większy jest stopień jej uzasadnienia.
Analiza – metoda statystyczna badania. (gr. Analysis – rozbiór), myślowe lub fizyczne rozkładanie jakiejś całości na części składowe w celach poznawczych, tj. w celu poznania tych części i związków między nimi, lub w celach praktycznych. Odwrotnością analizy jest synteza.
A. czynnikowa – metoda statystyczna badania zjawisk umożliwiająca stwierdzenie ich zmienność, ich wzajemnej korelacji.
A. transakcyjna – (Eric Berne) – metoda terapeutyczna zakładająca, że człowiek odczuwa trzy podstawowe potrzeby zwane „głodem”, ujawniające się początkowo w warstwie biologicznej, a następnie psychicznej:
Potrzeba stymulacji głodu;
Potrzeba uznania;
Potrzeba strukturyzacji czasu.
Transakcję pojmuje się dowolną wymianę werbalną i niewerbalną między dwiema osobami. Może się ona ujawniać w przyjaznych słowach, spojrzeniach lub podarunkach.
BODZIEC + REAKCJA = TRASAKCJA
10. Czym jest fałszywy dylemat w metodologii?
„Fałszywy dylemat” – wybór, do którego jesteśmy zmuszeni tylko na pozór, a nie naprawdę. David Silverman: „nigdy nie odwołuj się do pojedynczego elementu jako wyjaśnienia.”
11. Proszę wyjaśnić na czym polega model nomotetyczny? (co ma na celu?)
Model nomotetyczny ma na celu odkrycie tych okoliczności, które są najważniejsze przy wyjaśnianiu ogólnych typów działań czy zdarzeń. Model ten ma na celu dostarczenie jak najdokładniejszego wyjaśnienia przy jak najmniejszej liczbie zmiennych przyczynowych, tak by odkryć wzorce przyczynowo-skutkowe.
12. Proszę wyjaśnić na czym polega model idiograficzny? (co ma na celu?)
Model idiograficzny - wyjaśnianie za pomocą zestawienia rozlicznych powodów, które stają za konkretnym działaniem lub wydarzeniem, wyliczanie okoliczności, których rezultatem było konkretne działanie czy wydarzenia.
13. Czym są pytania warunkowe w kwestionariuszach?
Dość często niektóre pytania odnoszą się do jednych respondentów, a nie odnoszą się do innych. Chcąc badać liczbę urodzeń nie zapytasz się mężczyzny o zażywanie pigułek antykoncepcyjnych. Taka sytuacja powstaje często, gdy badacze chcą zadać serię pytań na dany temat. Można zapytać czy respondent należy do jakiejś konkretnej organizacji, a jeśli tak, jak często uczestniczy w jej spotkaniach, czy pełnił w niej jakieś funkcje. Każde kolejne pytanie w serii takiej, jak przytoczone powyżej nazywa się pytaniem warunkowym. To czy będzie ono zadane i zostanie na nie udzielona odpowiedź jest uwarunkowane odpowiedzią na pierwsze pytanie w tej serii (pierwsze pytanie zwane jest również pytaniem „filtrującym”). Właściwe stosowanie pytań warunkowych może ułatwić respondentom wypełnianie kwestionariusza, gdyż nie musza odpowiadać na pytania, które się do nich nie odnoszą.
14. Proszę wymienić mocne strony badań sondażowych. (s. 301-302)
Strony mocne:
szczególnie przydatne przy opisywaniu cech większej populacji - umożliwiają stosowanie dużych prób np. 2000 osób;
dokładność (sondaże służą do określenia między innymi stopy bezrobocia i podobnych zjawisk);
rzetelność;
wiążą się z oszczędnością kosztów;
standaryzacja zbieranych danych;
15. Proszę wymienić słabe strony badań sondażowych. (s. 301-302)
Strony słabe:
sztuczność;
potencjalna powierzchowność;
dość mała elastyczność;
trafność.
16. Jakie aspekty powinien uwzględnić badacz planując badania sondażowe?
Wstępne sformułowanie problemu;
Powinien ustalić cel badania;
Wybór i uzasadnienie hipotez badawczych;
Powinien określić jednostki badawcze;
Wybór technik badawczych;
Przy układaniu pytań kwestionariusza badacz musi uwzględnić pewne wskazówki:
Pytania muszą być jasne i precyzyjne;
Pytania powinny dotyczyć tylko jednej sprawy;
Respondenci muszą być w stanie udzielić odpowiedzi;
Respondenci muszą chcieć udzielić odpowiedzi;
Pytania powinny dotyczyć respondentów;
Zasadniczo pytania powinny być krótkie;
Należy unikać negatywnych określeń;
Sformułowane pytanie nie powinno prowadzić do obciążających odpowiedzi.
Musi pamiętać, że format kwestionariusza, a także kolejność pytań, mogą mieć wpływ na jakość uzyskanych danych;
17. Jakie aspekty etyczne powinien uwzględnić badacz planując wywiad?
Możemy wyróżnić dwie podstawowe zasady etyki badań społecznych. Pierwsza z nich głosi, że udział w badaniach powinien być dobrowolny. Drugą zasadą jest fundamentalna norma etyczna, która zabrania w jakikolwiek sposób krzywdzić badanych.
Badacz musi charakteryzować się delikatnością i taktem w zadawaniu pytań. Powinien być empatyczny i nastawiony nie tylko na osiągnięcie celu, lecz także na kontakt z ludźmi. Musi umieć słuchać innych i być cierpliwym, gdy ludzie podczas pierwszego spotkania nie ujawniają mu całej prawdy lub omijają niektóre, być może kłopotliwe pytania. Ponadto badacz musi zdać sobie sprawę, że oddziałuje na badanych i po zebraniu danych nie powinien „uciąć” kontaktu, zwłaszcza, gdy badani chcą mu jeszcze coś powiedzieć, zwierzyć się.
18. Jakie zmienne wyróżniamy w badaniach metodologicznych? (proszę wymienić i opisać)
Zmienna jest logicznym zbiorem wartości. Wartość to cecha, np. mężczyzna i kobieta. Płeć jest zmienną utworzoną z tych wartości. W wyjaśnieniu przyczynowym domniemana przyczyna jest zmienną niezależną, podczas gdy zmienna, na którą oddziałuje jest zmienną zależną. (Babbie)